ءبىلىمدى ۇرپاق ەل تىرەگى
تاقىرىبى: «ءبىلىمدى ۇرپاق – ەل تىرەگى»
ءتۇرى: سايىس.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكاعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
بارىسى:
ماتەماتيكا عىلىمدار پاتشاسى دەپ،
مويىنداعان بار عىلىم جەر شارىندا.
سول قاعيدا تاعى دا دالەلدەنبەك،
بۇگىنگى كەش باعدارلى جوسپارىندا.
بولاشاق ءبىلىم – عىلىم تۇتقاسىندا،
مۇنى اركىم ءارقاشان ۇستاسىندا.
زاماننىڭ كومپيۋتەردەي كەزەڭىندە،
ماتەماتيكا تاعى تۇر كوشباسىندا.
دەپ، بۇگىنگى 8 – 9 كلاسس ارالىعىندا وتكەلى تۇرعان سايىسقا قوش كەلدىڭىزدەر.
بۇگىنگى سايىسىمىزدىڭ بولىمدەرىمەن تانىسىپ وتەيىك.
ءى تۋر: «كىم جىلدام»
ءىى تۋر: ساپالى ءبىلىم. بليس تۋرنير
ءىىى تۋر: ويىمدى جالعاستىر. (ماقال – ماتەلدەر جالعاستىرۋ)
ءىۇ تۋر: قيمىلدى ويىن.
ءۇ تۋر: «شىعارماشىل جاستار»
بەرىلگەن پاراق قاعازداردان ءوز شىعارماشىلىعىڭدى جاسا.
قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى ءادىل شىقتى.
ءبىلىم مەن تاپقىرلىقتىڭ جارىسىندا
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى
دەمەكشى توپتاردىڭ ەڭبەكتەرىنە ءادىل باعا بەرەتىن ادىلقازىلارىمىزبەن تانىس بولايىق.
ءومىردى تانۋ سان – سالالى،
جولدارى ماتەماتيكادان باستالادى.
بولاشاق ءبىلىمنىڭ تۇتقاسى بۇل
باعىنار بار عىلىم باسقالارى.
كەرەك عىلىم ماعان دا،
17 مىڭ عالامدا، ساعان دا
ەل – جۇرتىمىز اماندا،
بولسىن ءبىلىم ءاماندا ساناڭدا.
عىلىم سىرىن ۇعىنا،
شىعىپ ءبىلىم شىڭىنا.
قانىڭىزدار سۋسىنداپ،
ماتەماتيكا سىرىنا.
دەي كەلە سايىسىمىزدى باستايمىز.
ءى تۋر: ەكى توپ ءبىر – بىردەن اسىق تاڭدايدى. توپتار ءبىرىنشى ارىپتەن باستالىپ ەكىنشى ارىپتەن اياقتالاتىن ماتەماتيكالىق تەرمين سوزدەر ايتىپ جارىسادى.
ءىى تۋر: ءى توپقا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. ر ءارپىنىڭ ماتەماتيكالىق جانە فيزيكالىق ماعىناسى (پەريمەتر، قىسىم، سالماق)
2. گەومەتريانىڭجازىقتىقتاعى فيگۋرالاردىڭ قاسيەتىن قاراستىراتىن ءبولىمى. (پلانەمەتريا)
3. ۋ=ح3 فۋنكسياسىنىڭ گرافيگى (1 – ءشى جانە 3 – ءشى شيرەكتە ورنالاسقان كۋب پارابولا)
4. بۇرىش دەگەنىمىز (باس نۇكتەسى ورتاق ەكى ساۋلەدەن قۇرالعان جازىقتىقتىڭ بولىگى)
5. 1 كگ ماقتا اۋىرما، 1 كگ تەمىر اۋىرما (تەڭ)
6. 28 كۇن نەشە ايدا بار؟
7. كلاستا 18 وقۋشى بار. ءپان بويىنشا «5» - كە 4 وقۋشى، «4» - كە 5 وقۋشى، قالعاندارى «3» - كە وقيدى. كلاستىڭ ءبىلىم ساپاسى نەشە پايىز دەپ ويلايسىڭ؟
ءىى توپقا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. S ءارپىنىڭ ماتەماتيكالىق جانە فيزيكالىق ماعىناسى (اۋدان، جول – ورىن اۋىستىرۋ)
2. پيفاگور تەورەماسى قانداي ءۇشبۇرىشتار ءۇشىن قولدانىلادى.
3. ۆەكتور دەگەنىمىز نە؟
4. تىكبۇرىشتى ءۇشبۇرىشتىڭ گيپوتەنۋزاسى 25سم كىشى كاتەتى 7 سم بولسا ەكىنشى كاتەتى قانشا؟
5. 24 – ءتىڭ كۆادراتى
6. گەومەتريانىڭ كەڭىستىكتەگى فيگۋرالاردى وقىتاتىن ءبولىمى (ستەرەومەتريا)
7. ءتورتبۇرىش دەگەنىمىز نە؟
ءىىى تۋر:
مەن زەرتتەدىم قازاقتىڭ ماقالدارىن،
ءار ماقالدا بايقادىم ساندار بارىن.
نە دەگەن دانا بولعان اتا – بابام،
ەسەپكە جۇيرىگىنە قايران قالدىم.
ماقالدى قولدانامىز، ءمان بەرمەيمىز،
سايراپ تۇرعان سانداردى ءبىز كورمەيمىز.
كومپيۋتەردىڭ زامانى كەلگەن كەزدە،
ۇرپاقتار سول سانداردى بىلسە دەيمىز.
1. جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل، (جەتى ءتۇرلى ءىلىم ءبىل)
2. بىلەكتى ءبىردى جىعادى (ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى)
3. دوسىڭدى ءۇش كۇن سىناما (ءۇش جىل سىنا)
4. ءبىر ەلى اۋىزعا (ەكى ەلى قاقپاق)
5. ءجۇز سومىڭ بولعانشا (ءجۇز دوسىڭ بولسىن)
6. وتىز تىستەن شىققان ءسوز، (وتىز ەلگە تارايدى)
7. بىلگەنىڭ ءبىر توعىز، (بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز)
8. ءبىر كىسى قازعان قۇدىقتان (مىڭ كىسى سۋ ىشەدى)
9. التى جىل اش بولساڭ دا، (اتا سالتىڭدى ساقتا)
10. ءبىر كۇندىك جولعا شىقساڭ (ءۇش كۇندىك ازىق ال)
11. التاۋ الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى، (تورتەۋ تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى)
12. ەردىڭ ەكى سويلەگەنى ولگەنى (ەمشىنىڭ يىلگەنى سىنعانى)
ءىۇ تۋر:
قالجىڭدالىق، قاتتى وينالىق،
كۇلگەندى دە، ىلگەندى دە قويمالىق.
قاي – قاي كەزدە ايتۋ ءۇشىن جارالعان
ءبىراق سونى ايتۋ كەرەك ويلانىپ.
بۇل بولىمدە كوماندادان ەكى ادام شىعىپ، بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىنداۋ كەرەك.
ءار قولدا - ءوزىنىڭ ءىسى. تاپسىرما ءبىر مەزگىلدە سول قولمەن ءۇشبۇرىش، وڭ قولمەن شەڭبەر سىزۋ كەرەك.
سول قولمەن ريمشە وڭ قولمەن لاتىنشا سيفرلاردى سالۋ كەرەك 1 – 5 كە دەيىن
ءۇ تۋر:
اسىل تاستان، ونەر جاستان
شىعادى دەپ دارىندى.
حالىق ايتسا قالت ايتپايدى،
ءار قاشاندا نانىمدى.
- دەپ سوڭعى شىعارماشىل جاستار ءبولىمىن باستايمىز، بۇل بولىمدە توپتار بەرىلگەن پاراق قاعازداردان ءتۇرلى نارسەلەر جاساۋ قاجەت ءوز شىعارماشىلىقتارىمەن.
ەڭ باستىسى، ورىن ەمەس جارىستا
تەرەڭ ءبىلىم، جەڭۋ شارتى سايىستا.
تاپقىرلىقپەن ىزدەنىستە بولساڭىز،
ومىردە دە جەتەرىڭ حاق، تابىسقا
ەندىگى ءسوزدى ءادىلقازىلارىمىزعا بەرەمىز.
كوڭىل ءبولىپ بۇل كەشكە،
كەلگەندەرگە كوپ راحمەت.
شىن سەزىنگەن كورەرمەنگە،
مىڭ راحمەت، مىڭ راحمەت.
وسىمەن ءبىزدىڭ سايىسىمىز اياقتالدى بارىڭىزگە راحمەت ساۋ بولىڭىزدار.
ءتۇرى: سايىس.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكاعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
بارىسى:
ماتەماتيكا عىلىمدار پاتشاسى دەپ،
مويىنداعان بار عىلىم جەر شارىندا.
سول قاعيدا تاعى دا دالەلدەنبەك،
بۇگىنگى كەش باعدارلى جوسپارىندا.
بولاشاق ءبىلىم – عىلىم تۇتقاسىندا،
مۇنى اركىم ءارقاشان ۇستاسىندا.
زاماننىڭ كومپيۋتەردەي كەزەڭىندە،
ماتەماتيكا تاعى تۇر كوشباسىندا.
دەپ، بۇگىنگى 8 – 9 كلاسس ارالىعىندا وتكەلى تۇرعان سايىسقا قوش كەلدىڭىزدەر.
بۇگىنگى سايىسىمىزدىڭ بولىمدەرىمەن تانىسىپ وتەيىك.
ءى تۋر: «كىم جىلدام»
ءىى تۋر: ساپالى ءبىلىم. بليس تۋرنير
ءىىى تۋر: ويىمدى جالعاستىر. (ماقال – ماتەلدەر جالعاستىرۋ)
ءىۇ تۋر: قيمىلدى ويىن.
ءۇ تۋر: «شىعارماشىل جاستار»
بەرىلگەن پاراق قاعازداردان ءوز شىعارماشىلىعىڭدى جاسا.
قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى ءادىل شىقتى.
ءبىلىم مەن تاپقىرلىقتىڭ جارىسىندا
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى
دەمەكشى توپتاردىڭ ەڭبەكتەرىنە ءادىل باعا بەرەتىن ادىلقازىلارىمىزبەن تانىس بولايىق.
ءومىردى تانۋ سان – سالالى،
جولدارى ماتەماتيكادان باستالادى.
بولاشاق ءبىلىمنىڭ تۇتقاسى بۇل
باعىنار بار عىلىم باسقالارى.
كەرەك عىلىم ماعان دا،
17 مىڭ عالامدا، ساعان دا
ەل – جۇرتىمىز اماندا،
بولسىن ءبىلىم ءاماندا ساناڭدا.
عىلىم سىرىن ۇعىنا،
شىعىپ ءبىلىم شىڭىنا.
قانىڭىزدار سۋسىنداپ،
ماتەماتيكا سىرىنا.
دەي كەلە سايىسىمىزدى باستايمىز.
ءى تۋر: ەكى توپ ءبىر – بىردەن اسىق تاڭدايدى. توپتار ءبىرىنشى ارىپتەن باستالىپ ەكىنشى ارىپتەن اياقتالاتىن ماتەماتيكالىق تەرمين سوزدەر ايتىپ جارىسادى.
ءىى تۋر: ءى توپقا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. ر ءارپىنىڭ ماتەماتيكالىق جانە فيزيكالىق ماعىناسى (پەريمەتر، قىسىم، سالماق)
2. گەومەتريانىڭجازىقتىقتاعى فيگۋرالاردىڭ قاسيەتىن قاراستىراتىن ءبولىمى. (پلانەمەتريا)
3. ۋ=ح3 فۋنكسياسىنىڭ گرافيگى (1 – ءشى جانە 3 – ءشى شيرەكتە ورنالاسقان كۋب پارابولا)
4. بۇرىش دەگەنىمىز (باس نۇكتەسى ورتاق ەكى ساۋلەدەن قۇرالعان جازىقتىقتىڭ بولىگى)
5. 1 كگ ماقتا اۋىرما، 1 كگ تەمىر اۋىرما (تەڭ)
6. 28 كۇن نەشە ايدا بار؟
7. كلاستا 18 وقۋشى بار. ءپان بويىنشا «5» - كە 4 وقۋشى، «4» - كە 5 وقۋشى، قالعاندارى «3» - كە وقيدى. كلاستىڭ ءبىلىم ساپاسى نەشە پايىز دەپ ويلايسىڭ؟
ءىى توپقا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. S ءارپىنىڭ ماتەماتيكالىق جانە فيزيكالىق ماعىناسى (اۋدان، جول – ورىن اۋىستىرۋ)
2. پيفاگور تەورەماسى قانداي ءۇشبۇرىشتار ءۇشىن قولدانىلادى.
3. ۆەكتور دەگەنىمىز نە؟
4. تىكبۇرىشتى ءۇشبۇرىشتىڭ گيپوتەنۋزاسى 25سم كىشى كاتەتى 7 سم بولسا ەكىنشى كاتەتى قانشا؟
5. 24 – ءتىڭ كۆادراتى
6. گەومەتريانىڭ كەڭىستىكتەگى فيگۋرالاردى وقىتاتىن ءبولىمى (ستەرەومەتريا)
7. ءتورتبۇرىش دەگەنىمىز نە؟
ءىىى تۋر:
مەن زەرتتەدىم قازاقتىڭ ماقالدارىن،
ءار ماقالدا بايقادىم ساندار بارىن.
نە دەگەن دانا بولعان اتا – بابام،
ەسەپكە جۇيرىگىنە قايران قالدىم.
ماقالدى قولدانامىز، ءمان بەرمەيمىز،
سايراپ تۇرعان سانداردى ءبىز كورمەيمىز.
كومپيۋتەردىڭ زامانى كەلگەن كەزدە،
ۇرپاقتار سول سانداردى بىلسە دەيمىز.
1. جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل، (جەتى ءتۇرلى ءىلىم ءبىل)
2. بىلەكتى ءبىردى جىعادى (ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى)
3. دوسىڭدى ءۇش كۇن سىناما (ءۇش جىل سىنا)
4. ءبىر ەلى اۋىزعا (ەكى ەلى قاقپاق)
5. ءجۇز سومىڭ بولعانشا (ءجۇز دوسىڭ بولسىن)
6. وتىز تىستەن شىققان ءسوز، (وتىز ەلگە تارايدى)
7. بىلگەنىڭ ءبىر توعىز، (بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز)
8. ءبىر كىسى قازعان قۇدىقتان (مىڭ كىسى سۋ ىشەدى)
9. التى جىل اش بولساڭ دا، (اتا سالتىڭدى ساقتا)
10. ءبىر كۇندىك جولعا شىقساڭ (ءۇش كۇندىك ازىق ال)
11. التاۋ الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى، (تورتەۋ تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى)
12. ەردىڭ ەكى سويلەگەنى ولگەنى (ەمشىنىڭ يىلگەنى سىنعانى)
ءىۇ تۋر:
قالجىڭدالىق، قاتتى وينالىق،
كۇلگەندى دە، ىلگەندى دە قويمالىق.
قاي – قاي كەزدە ايتۋ ءۇشىن جارالعان
ءبىراق سونى ايتۋ كەرەك ويلانىپ.
بۇل بولىمدە كوماندادان ەكى ادام شىعىپ، بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىنداۋ كەرەك.
ءار قولدا - ءوزىنىڭ ءىسى. تاپسىرما ءبىر مەزگىلدە سول قولمەن ءۇشبۇرىش، وڭ قولمەن شەڭبەر سىزۋ كەرەك.
سول قولمەن ريمشە وڭ قولمەن لاتىنشا سيفرلاردى سالۋ كەرەك 1 – 5 كە دەيىن
ءۇ تۋر:
اسىل تاستان، ونەر جاستان
شىعادى دەپ دارىندى.
حالىق ايتسا قالت ايتپايدى،
ءار قاشاندا نانىمدى.
- دەپ سوڭعى شىعارماشىل جاستار ءبولىمىن باستايمىز، بۇل بولىمدە توپتار بەرىلگەن پاراق قاعازداردان ءتۇرلى نارسەلەر جاساۋ قاجەت ءوز شىعارماشىلىقتارىمەن.
ەڭ باستىسى، ورىن ەمەس جارىستا
تەرەڭ ءبىلىم، جەڭۋ شارتى سايىستا.
تاپقىرلىقپەن ىزدەنىستە بولساڭىز،
ومىردە دە جەتەرىڭ حاق، تابىسقا
ەندىگى ءسوزدى ءادىلقازىلارىمىزعا بەرەمىز.
كوڭىل ءبولىپ بۇل كەشكە،
كەلگەندەرگە كوپ راحمەت.
شىن سەزىنگەن كورەرمەنگە،
مىڭ راحمەت، مىڭ راحمەت.
وسىمەن ءبىزدىڭ سايىسىمىز اياقتالدى بارىڭىزگە راحمەت ساۋ بولىڭىزدار.
You Might Also Like
