ءبىز سوكتى دەپ...
مىنا جارىق دۇنيەگە كەلگەن ءار ادامنىڭ دىتتەگەنى بولىپ، ويلاعاننىڭ ورايى كەلىپ، اسىعى الشىسىنان ءتۇسىپ، قايعى - مۇڭسىز ءومىر كەشۋى ەجەلدەن - اق ەكىتالاي دۇنيە ەكەنى تالاس تۋدىرماسى انىق.
الايدا «بىرەۋدىكى بىرەۋگە قىز كورىنەر» دەمەكشى ءار تاعدىر يەسىسى ءوز باسىنا ۇيىرىلگەن ساتسىزدىكتىڭ قارا بۇلتىن عانا كورىپ، اينالا توڭىرەگىندەگى ادامداردىڭ تاعدىر - تالايىنا جەتە ءمان بەرمەگەن. ولاردىڭ دا شۋاقتى كۇندەرىمەن قاتار باسىنا بۇلت ۇيىرىلگەن ساتتەرى از بولمايتىنىن ەسەپكە الا بەرمەيدى. ەڭ باستىسى، ءوز باسىنداعى ساتسىزدىكتىڭ باستاۋ كوزى قاي تۇستا، وعان نە سەبەپ ەكەندىگىنە وي جۇگىرتىپ جاتپايدى.
قيىنشىلىققا قارسى تۇرۋ، وعان قارسى كۇرەسۋ قاپەرىنە كىرىپ شىقپايدى. سودان بارىپ تاڭىرگە، قالا بەردى جارىق دۇنيەگە وكپە ارتادى. «جالعان دۇنيە...» وسى ءبىر سان كوكىرەكتى جارىپ شىققان وكىنىش پەن وكسىككە تولى ءسوز تىركەسى اتام زاماننان - اق اۋىزدان - اۋىزعا، قۇلاقتان - قۇلاققا جەتىپ، تىلدىك قوردان بەرىك ورىن العان.ونىڭ ەلدەن ەلگە، جەردەن جەرگە تاراۋىنا ءومىر جايلى تولعاقتى ويلارىن جىرلارىنا ارقاۋ ەتكەن جىراۋلار مەن اقىنداردىڭ دا ۇلەسى از بولماسا كەرەك.
سول جۇرت ساناسىنا ءسىڭىستى «دۇنيە جالعان» ۇعىمىنا جىراۋلار مەن اقىندار اراسىنان العاش رەت شاكارىم قارسى شىعادى. ول ءوزىنىڭ «دۇنيە مەن ءومىر» اتتى ولەڭىندە :
بىلىمدىلەر ناسيحات كوپ جازادى،
ادام ءۇشىن ۋايىم جەپ جازادى.
بايقاپ وقىپ وتىرسام سونىڭ ءبارى،
«دۇنيە سۇم، الدامشى» دەپ جازادى. - دەي كەلىپ ءوزىنىڭ دە تىرشىلىككە قادام باسقانىن، راحاتتى دا، بەينەتتى دە باستان كەشكەنىن ايتا كەلىپ:
ءومىر بويى قۋانباق جىندى ءىسى عوي،
كەيدە اسىپ، كەيدە ساسىپ، كەيدە قاشتىم، - دەپ تۇيەدى.
وسى «اسۋ»، «ساسۋ»، «قاشۋ» سوزدەرىنىڭ استارىنا ۇڭىلەر بولساق، اقىننىڭ ورايلى تۇستا اسىرىپ - اسىرا سىلتەگەنىن، كەيدە باسىن پالەدەن الا قاشىپ، كەيدە تىعىرىققا تىرەلىپ ساسقانىن ايقىن اڭعارار ەدىك.
مۇنان ءارى ول راقات كورگەن، قايعى كورگەن تۇستارداعى كوڭىل كۇيىن بەينەلەيدى. العاشقىسىندا: «كەۋدەسىن سوعىپ، جالعاننىڭ قاققانىنا كونبەدىم، قارسى جالداپ شىعا بەردىم»، - دەپ لەپىرسە، قايعى كورسە: «دۇنيە جالعان مىنە الداپ الدى»، - دەگەنگە تۇياق تىرەي وتىرىپ، اقىن مۇنىڭ بار بولعانى: «بۇرىنعى جازعانداردىڭ ءسوزى ورنىعىپ، كوڭىلىمە قالعاندىعى»، - دەيدى.
كەزىندە ءوزىم دە: «مەن دە سوققى جەدىم دەپ سۇم دۇنيەدەن كوپ جازىپ ەم، ونىما وكىندىم مەن»، - دەپ مويىندايدى. ال وسى شۋماقتاعى ويىن اقىن:
ويلاسام كورگەن بەينەت، تارتقان قايعى،
بولىپتى نە بىرەۋدەن، نە وزىمنەن، - دەپ تۇيىندەيدى.
بۇل سانداعان عاسىر بويى قالىپتاسىپ، قاعيداعا اينالعان «دۇنيە سۇم، الدامشى» دەگەن پىكىردىڭ ىرگەسىن شايقاپ، شاڭىراعىن ورتاسىنا تۇسىرگەن، سونى پىكىر، تىڭ پايىمداۋ ەدى. شاكارىم ءوزىنىڭ وسى ءبىر ءپالساپالىق ويىن: «ءبىز سوكتى دەپ توقتاي ما اللا اتقان وق»،- دەپ ايشىقتايدى.
تىرشىلىك يەسىنىڭ اتار تاڭى، باتار كۇنى اللاعا تاۋەلدى ەكەنىن:
كىمدە - كىم قايعى تارتىپ، بەينەت كورسە،
سۇم جالعاننىڭ قىلعانى بۇل دەي بەرسە،
البەتتە بۇل تاعدىرعا نارازىلىق
ءتۇبى اللاعا قارسىلىق وندايعا ەرسە، - دەپ ەسكەرتەدى.
ءوز باسىنداعى كەلەڭسىزدىكتى كورمەي - بىلمەي، دۇنيەنى جامانداۋدى ۇيرەتكەن ءبىلىمسىز شالا مولدا ەكەنىن اشىپ ايتادى. وسى ورايدا شىندىق پەن جالعاننىڭ ارا - جىگىن اشۋ اقىنعا دا وڭايعا سوقپاعانى اڭعارىلادى. اقىر سوڭىندا:
دۇنيە دەگەن قىزىققان ءىسىڭ بولسا،
قىزىقتىرعان كىم سەنى وعان سونشا.
پايداسىز، بايانسىزىن بىلە تۇرا،
قۋا بەردىڭ ويلانباي نەگە سونشا؟ - دەپ ساۋال تاستايدى.
دۇنيەنىڭ ءبىرىڭعاي دۋماننان، راقاتتان نە بولماسا بەلشەدەن كەشەر بەينەتتەن تۇرمايتىنىن تۇجىرىمداپ از سوزبەن جەتكىزەدى. عالىم سەرىك ەلىكبايدىڭ: «شاكارىم قازاق پوەزياسىندا فيلوسوفياعا جاڭا ءورىس اشتى، شىعارمالارىنداعى ادامنىڭ اقىلىنا وزگەشە ءمان بەرۋى وزىنە دەيىن ادەبيەتتە كوپ كەزدەسە قويمايتىن جاڭا ءتۇر»، - دەگەندە، بالكىم، شاكارىمنىڭ باسقا ولەڭدەرىمەن قاتار ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان «دۇنيە مەن ءومىر» اتتى ولەڭىن دە قاپەرىندە ۇستاعان بولار.
قالاي دەسەك تە اقىننىڭ تەرەڭ دە تۇجىرىمدى ءپالساپالارى ءومىر سوققىسىنان كوز اشپاي، جىگەرى قۇم بولعان جانداردىڭ وزىنە تىڭ قۋات بەرىپ، ومىرگە، دۇنيەگە، تاعدىرعا قاتىستى قالىپتاسىپ قالعان ءھام كۇماندى ءھام تۇماندى كۇڭگىرت ويلارىنا نۇر شۋاقتى ساۋلە ءتۇسىرىپ، تىڭ قۋاتتى، البىرت تا العىر العا باستار تىڭ ويعا جەتەلەرى ءسوزسىز.
سۇلەيمەن بايازيتوۆ
You Might Also Like
-
سانداعان جىلدار بويى كەڭەستىك كەزەڭنىڭ شىلتەرلى شىمىلدىعى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ كوزىنەن تاسا، ساناسىنان اۋلاق ۇستاۋعا تىرىسقان. شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ەسىمى ادەبيەت الەمىنە قايتا ورالۋى، ونىڭ شىعارماش...
-
جاقىندا عانا مىسىردا بۇرىن عىلىمعا بەلگىسىز بولىپ كەلگەن پيراميدانى تاپتى. بۇل تۋرالى كونە مىسىر ىستەرى بويىنشا مينيسترلىك دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ماحمۋد افيفي مالىمدەدى.
