بولاشاق باعدارى
بولاشاق باعدارى
ەلىڭنىڭ ۇلى بولساڭ، ەلىڭە جانىڭ اشىسا،
ادامزاتتىق نامىسىڭ بولسا، قازاقتىڭ ۇلتتىق
جالعىز مەملەكەتىنىڭ نىعايىپ-كوركەيۋى
جولىندا جان تەرىڭدى سىعىپ ءجۇرىپ، ەڭبەك ەت.
جەردىڭ دە، ەلدىڭ دە يەسى ءوزىڭ ەكەنىڭدى ۇمىتپا!
ن.ءا.نازاربايەۆ
كۇنى كەشە عانا سوڭعى قوڭىراۋ ءۇنى سىڭعىرلاپ، التىن ۇيا مەكتەبىمىزبەن، ونداعى تۇلپارلارىن باپتاپ ۇشىرعالى وتىرعان اياۋلى ۇستازدارىمىزبەن، بىرنەشە جىل بىرگە وقىپ، تاي-قۇلىنداي تەبىسىپ بىرگە وسكەن سىنىپتاس دوستارىمىزبەن، ەندى بىزبەن ەشقاشان قاۋىشپايتىن مەكتەپ فورماسىمەن، مەكتەپ كۇندەلىگىمەن، قوس بۇرىم ەتىپ تاعاتىن ادەمى اق بانتيكپەن، بالعىن بالالىق شاعىمىزبەن قيماي قوشتاسىپ، تەست بولۋىنا باقانداي ون كۇن بار دەپ جۇرگەندەي ەدىك. كوزدى اشىپ-جۇمعانشا كەلدى دە قالدى ماڭىزدى سىناقتان وتەتىن كۇنىمىز.
...تەستكە دە كىردىم. ۇيالى تەلەفونداردى مەتالل ىزدەگىشپەن تەكسەرىپ كىرگىزدى. بەينەباقىلاۋ جۇمىس جاساپ تۇر. كەزەكشى ءمۇعالىم ءوز جۇمىسىنا ادال، ادامگەرشىلىگى مول، وتە كەرەمەت اعاي بولدى.
- مەن ءبىر وقۋشىنى كورىپ تۇرمىن، جارتى ساعاتتان بەرى «شپورىن» الا الماي قينالىپ وتىر. ول ۋاقىت ورنىنا قانشاما ەسەپ شىعاراتىن ەدىڭ. «پوپىتكا» دەگەن سوڭعى جارتى ساعاتتا دا بولادى عوي. «شپورلارىڭدى» ساعات ون ەكىدە شىعاراسىڭدار، - دەيدى. جەل سوققاندا ەسىك «تارس» ەتىپ جابىلىپ كەتىپ ەدى، ءولى تىنىشتىقتا وتىرعان ءبىز شوشىپ كەتكەنىمىزدى جاسىرا الماي قالىپ جاتساق: «نە بويتەس، يا س ۆامي»،- دەپ كۇلدىرىپ الادى اراسىندا. ساعات ون ەكى بولعاندا: «ال شپورلارىڭدى شىعارىڭدار»، - دەگەندە كوپشىلىگى جاپا-تارماعاي شىعارىپ جاتىر ەدى، بارلىعىن جيناپ الدى. كەيبىر قىزدار يرونيامەن وكپەسىن ءبىلدىرىپ جاتىر:
- اعاي، نە دەگەن ىزگى نيەتتى جان ەدىڭىز! سولاي جاساۋعا دا بولا ما ەكەن؟! – دەپ.
- مەن پايدالاناسىڭدار دەگەن جوقپىن. شىعاراسىڭدار دەدىم، وزدەرىڭ شىعاردىڭدار، - دەيدى.
ويداعىداي تاپسىردىم. اقىلىم مەن ەڭبەگىم ەكى جاقتاپ ءوزىمدى الىپ شىعادى دەپ سەنىپ باردىم. تىم قاتال بولعان، قىسىپ العان تەستتەردى بۇرىن سوڭدى كورگەن جوقپىز ەمەس، كورىپ ءجۇرمىز. ءوزىمدى بايقاۋ سىناعىنداعىداي(پروبنىي) سەزىنىپ، ەركىن وتىردىم.
كوپ ۇزاماي قورىتىندى شىقتى. قۋانىپ جۇرگەننەن مۇڭايىپ جۇرگەن ادام كوپ. تىپتەن 100-دەن جوعارى ۇپاي جيناعان وقۋشىنىڭ دا جۇزىندە قۋانىش تولقىنى بايقالمايدى. اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا جارايتىن ۇپاي بولعانىمەن كوڭىلگە قونىمسىز. قانشاما جىل «بەسكە» وقىپ كەلىپ اتتەستاتىمدا «ءتورت» الدىم دەپ جىلاعان وقۋشىلار از بولمادى. بارلىعىنىڭ تاريح ءپانىنىڭ تەستىنە وكپەلەرى قارا قازانداي. جارتىسىنان كوبى جاڭا سۇراق. مۇنداي سۇراقتار بولسا ەڭ قۇرىعاندا سوڭعى شىققان الپىس بايقاۋ كىتاپشاسىنا ەنگىزگەنىندە، سول ارقىلى دايىندالۋشى ەدىك قوي. باعى جانىپ از عانا دايىندىقپەن كىرگەن وقۋشىلار «بەستىك» الىپ جاتقاندا، قانشاما ۋاقىت بويى دايىندالىپ، بايقاۋ تەستتەرىندە 25 ۇپايدى تولىق جيناپ جۇرگەن وقۋشىنى قىنجىلتارى ءسوزسىز. شىنتۋايتقا كەلگەندە وقۋشىنىڭ تاعدىرىن شەشەتىن تەست دەگەن نارسە دۇرىس ەمەس. ونى تەك دۇرىس نۇسقاسىمەن جاتتاۋعا تۋرا كەلەدى.
ايتپەسە شەگىنە جەتۋ مۇمكىن ەمەس. كانشاما جىل بويى سولاي دايىندالىپ داعدىلانعان وقۋشى بىرەۋ كەز كەلگەن سۇراق قويسا ۆاريانتىن سۇراۋعا دايىن وتىرادى. مۇنداي جاعدايدا سۇراق قويعان ادامنىڭ ءوزى ىڭعايسىزدانىپ ويدان ۆاريانت جاساۋعا تىرىسادى. قازاقستاننىڭ دامىعان مەملەكەتتەر قاتارىنان قالمايمىز دەپ ۇبت ەنگىزۋىن قۇپتامايمىن. بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىن شەكتەيدى. بارلىق وقۋشى بيلەت سۋىرىپ، ەمتيحانعا دايىندالسا تەستكە قاراعاندا ءبىر تاقىرىپتى قامتيتىن بىرنەشە نارسە بىلەر ەدى. دامىپ كەتكەن ەلدەرمەن سالىستىرعاندا قازاقستان ءبىلىمى تومەن. وقۋشىلارعا ءبىلىم بەرىپ جۇرگەن كەيبىر وقىتۋشىلاردىڭ ءوزىن وقىتاتىن ادام كەرەك.
كوپ جەردەگى «مەن ءمۇعالىممىن» دەگەن «جالاقى السام بولدى» دەپ مەكتەپكە ورنالاسا سالعان ادامدار جوق دەپ ايتا المايمىز. بالالاردىڭ ءبىلىم مەن تاربيەنى قاتار ءسىڭىرىپ، جاقسى ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا اسەر ەتەتىن ماڭىزدىسى – مەكتەپ بولىپ تابىلاتىن شاقتى، مەكتەپتىڭ جۇرەكتەرى، ياعني ۇستازدارى ءالسىز بولسا ودان قانداي ءبىلىمدى، تاربيەلى ۇرپاق كۇتۋگە بولادى!؟ كەلەشەك ۇلاندار بولاشاق وزدەرىنىڭ قولىندا ەكەنىن ءتۇسىنىپ، بىلەكتى ەمەس، ءبىلىمدى جىعاتىنىن شىن سەزىنىپ، بار كۇشىن وقۋعا سالسا دەيمىن. قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن بار ءۇمىتىم جاس ۇرپاقتا. از بولسا دا وسىنداي ۇلاندار ءوسىپ كەلە جاتقانىنا، ولارعا سىندارلى اقىل مەن سانا بەرگەنىنە اللاعا مىڭ شۇكىر.
ءسوز سوڭىن ءبىتىرۋشى تۇلەكتەرگە ءسات ساپار تىلەي وتىرىپ، كۇلاش احمەتوۆانىڭ مىنا ولەڭ جولدارىمەن اياقتايىن:
ب ا ق تىلەيمىن تۇلەپ ۇشقان دوستارعا،
ءبىلىم ىزدە، كەۋدە سوعىپ، قۇر قىزبا.
تۋعان ەلدىڭ ماقتانىنا اينالىپ،
تۋ تىگەيىك اسپانداعى جۇلدىزعا.
ەلىڭنىڭ ۇلى بولساڭ، ەلىڭە جانىڭ اشىسا،
ادامزاتتىق نامىسىڭ بولسا، قازاقتىڭ ۇلتتىق
جالعىز مەملەكەتىنىڭ نىعايىپ-كوركەيۋى
جولىندا جان تەرىڭدى سىعىپ ءجۇرىپ، ەڭبەك ەت.
جەردىڭ دە، ەلدىڭ دە يەسى ءوزىڭ ەكەنىڭدى ۇمىتپا!
ن.ءا.نازاربايەۆ
كۇنى كەشە عانا سوڭعى قوڭىراۋ ءۇنى سىڭعىرلاپ، التىن ۇيا مەكتەبىمىزبەن، ونداعى تۇلپارلارىن باپتاپ ۇشىرعالى وتىرعان اياۋلى ۇستازدارىمىزبەن، بىرنەشە جىل بىرگە وقىپ، تاي-قۇلىنداي تەبىسىپ بىرگە وسكەن سىنىپتاس دوستارىمىزبەن، ەندى بىزبەن ەشقاشان قاۋىشپايتىن مەكتەپ فورماسىمەن، مەكتەپ كۇندەلىگىمەن، قوس بۇرىم ەتىپ تاعاتىن ادەمى اق بانتيكپەن، بالعىن بالالىق شاعىمىزبەن قيماي قوشتاسىپ، تەست بولۋىنا باقانداي ون كۇن بار دەپ جۇرگەندەي ەدىك. كوزدى اشىپ-جۇمعانشا كەلدى دە قالدى ماڭىزدى سىناقتان وتەتىن كۇنىمىز.
...تەستكە دە كىردىم. ۇيالى تەلەفونداردى مەتالل ىزدەگىشپەن تەكسەرىپ كىرگىزدى. بەينەباقىلاۋ جۇمىس جاساپ تۇر. كەزەكشى ءمۇعالىم ءوز جۇمىسىنا ادال، ادامگەرشىلىگى مول، وتە كەرەمەت اعاي بولدى.
- مەن ءبىر وقۋشىنى كورىپ تۇرمىن، جارتى ساعاتتان بەرى «شپورىن» الا الماي قينالىپ وتىر. ول ۋاقىت ورنىنا قانشاما ەسەپ شىعاراتىن ەدىڭ. «پوپىتكا» دەگەن سوڭعى جارتى ساعاتتا دا بولادى عوي. «شپورلارىڭدى» ساعات ون ەكىدە شىعاراسىڭدار، - دەيدى. جەل سوققاندا ەسىك «تارس» ەتىپ جابىلىپ كەتىپ ەدى، ءولى تىنىشتىقتا وتىرعان ءبىز شوشىپ كەتكەنىمىزدى جاسىرا الماي قالىپ جاتساق: «نە بويتەس، يا س ۆامي»،- دەپ كۇلدىرىپ الادى اراسىندا. ساعات ون ەكى بولعاندا: «ال شپورلارىڭدى شىعارىڭدار»، - دەگەندە كوپشىلىگى جاپا-تارماعاي شىعارىپ جاتىر ەدى، بارلىعىن جيناپ الدى. كەيبىر قىزدار يرونيامەن وكپەسىن ءبىلدىرىپ جاتىر:
- اعاي، نە دەگەن ىزگى نيەتتى جان ەدىڭىز! سولاي جاساۋعا دا بولا ما ەكەن؟! – دەپ.
- مەن پايدالاناسىڭدار دەگەن جوقپىن. شىعاراسىڭدار دەدىم، وزدەرىڭ شىعاردىڭدار، - دەيدى.
ويداعىداي تاپسىردىم. اقىلىم مەن ەڭبەگىم ەكى جاقتاپ ءوزىمدى الىپ شىعادى دەپ سەنىپ باردىم. تىم قاتال بولعان، قىسىپ العان تەستتەردى بۇرىن سوڭدى كورگەن جوقپىز ەمەس، كورىپ ءجۇرمىز. ءوزىمدى بايقاۋ سىناعىنداعىداي(پروبنىي) سەزىنىپ، ەركىن وتىردىم.
كوپ ۇزاماي قورىتىندى شىقتى. قۋانىپ جۇرگەننەن مۇڭايىپ جۇرگەن ادام كوپ. تىپتەن 100-دەن جوعارى ۇپاي جيناعان وقۋشىنىڭ دا جۇزىندە قۋانىش تولقىنى بايقالمايدى. اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا جارايتىن ۇپاي بولعانىمەن كوڭىلگە قونىمسىز. قانشاما جىل «بەسكە» وقىپ كەلىپ اتتەستاتىمدا «ءتورت» الدىم دەپ جىلاعان وقۋشىلار از بولمادى. بارلىعىنىڭ تاريح ءپانىنىڭ تەستىنە وكپەلەرى قارا قازانداي. جارتىسىنان كوبى جاڭا سۇراق. مۇنداي سۇراقتار بولسا ەڭ قۇرىعاندا سوڭعى شىققان الپىس بايقاۋ كىتاپشاسىنا ەنگىزگەنىندە، سول ارقىلى دايىندالۋشى ەدىك قوي. باعى جانىپ از عانا دايىندىقپەن كىرگەن وقۋشىلار «بەستىك» الىپ جاتقاندا، قانشاما ۋاقىت بويى دايىندالىپ، بايقاۋ تەستتەرىندە 25 ۇپايدى تولىق جيناپ جۇرگەن وقۋشىنى قىنجىلتارى ءسوزسىز. شىنتۋايتقا كەلگەندە وقۋشىنىڭ تاعدىرىن شەشەتىن تەست دەگەن نارسە دۇرىس ەمەس. ونى تەك دۇرىس نۇسقاسىمەن جاتتاۋعا تۋرا كەلەدى.
ايتپەسە شەگىنە جەتۋ مۇمكىن ەمەس. كانشاما جىل بويى سولاي دايىندالىپ داعدىلانعان وقۋشى بىرەۋ كەز كەلگەن سۇراق قويسا ۆاريانتىن سۇراۋعا دايىن وتىرادى. مۇنداي جاعدايدا سۇراق قويعان ادامنىڭ ءوزى ىڭعايسىزدانىپ ويدان ۆاريانت جاساۋعا تىرىسادى. قازاقستاننىڭ دامىعان مەملەكەتتەر قاتارىنان قالمايمىز دەپ ۇبت ەنگىزۋىن قۇپتامايمىن. بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىن شەكتەيدى. بارلىق وقۋشى بيلەت سۋىرىپ، ەمتيحانعا دايىندالسا تەستكە قاراعاندا ءبىر تاقىرىپتى قامتيتىن بىرنەشە نارسە بىلەر ەدى. دامىپ كەتكەن ەلدەرمەن سالىستىرعاندا قازاقستان ءبىلىمى تومەن. وقۋشىلارعا ءبىلىم بەرىپ جۇرگەن كەيبىر وقىتۋشىلاردىڭ ءوزىن وقىتاتىن ادام كەرەك.
كوپ جەردەگى «مەن ءمۇعالىممىن» دەگەن «جالاقى السام بولدى» دەپ مەكتەپكە ورنالاسا سالعان ادامدار جوق دەپ ايتا المايمىز. بالالاردىڭ ءبىلىم مەن تاربيەنى قاتار ءسىڭىرىپ، جاقسى ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا اسەر ەتەتىن ماڭىزدىسى – مەكتەپ بولىپ تابىلاتىن شاقتى، مەكتەپتىڭ جۇرەكتەرى، ياعني ۇستازدارى ءالسىز بولسا ودان قانداي ءبىلىمدى، تاربيەلى ۇرپاق كۇتۋگە بولادى!؟ كەلەشەك ۇلاندار بولاشاق وزدەرىنىڭ قولىندا ەكەنىن ءتۇسىنىپ، بىلەكتى ەمەس، ءبىلىمدى جىعاتىنىن شىن سەزىنىپ، بار كۇشىن وقۋعا سالسا دەيمىن. قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن بار ءۇمىتىم جاس ۇرپاقتا. از بولسا دا وسىنداي ۇلاندار ءوسىپ كەلە جاتقانىنا، ولارعا سىندارلى اقىل مەن سانا بەرگەنىنە اللاعا مىڭ شۇكىر.
ءسوز سوڭىن ءبىتىرۋشى تۇلەكتەرگە ءسات ساپار تىلەي وتىرىپ، كۇلاش احمەتوۆانىڭ مىنا ولەڭ جولدارىمەن اياقتايىن:
ب ا ق تىلەيمىن تۇلەپ ۇشقان دوستارعا،
ءبىلىم ىزدە، كەۋدە سوعىپ، قۇر قىزبا.
تۋعان ەلدىڭ ماقتانىنا اينالىپ،
تۋ تىگەيىك اسپانداعى جۇلدىزعا.
You Might Also Like
-
جالپى ءبىلىم بەرۋشى پاندەر بويىنشا سىنىپتان تىس سايىس-ساباق
-
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى،ى.التىنسارين اتىنداعى № 204 ورتا مەكتەپتىڭفيزيكا جانە ينفورماتيكا ءپانى مۇعالىمىۋميرزاكوۆا نۋرگۋل ونگاربايەۆنا
