InfoHub Logo

ءبىر كۇنى، تاڭ الدىندا، اپاننان بۇقپانتايلانا شىققان كوكجال كىسى بويى وسكەن قامىس پەن قالىڭ توعايدى جامىلا، قارا ويدى بويلاي جورتىپ، ءبىر اۋىلدىڭ ماڭىنا كەلىپتى. ول قويدان ءبولىنىپ قالعان قوزىعا كەز بولىپ، تاپ بەرىپتى. ۇرەيى ۇشىپ قاتتى شوشىعان قوزى قالتىراپ:

— قاسەكە، مەن تىسىڭىزگە سىزدىق بولام با؟ ءبىر اسام ەتىم جوق، مەنى قايتەسىز، ونان دا شىعىس جاقتاعى وزەنگە بارىڭىز، ونداعى قۇلا بيە سۋاتىندا ءبىر قۇلا تاي قۇيعا باتىپ شىعا الماي جاتىر، سىزگە تابىلمايتىن اس سول، ونىڭ ەتى مايلى دا ءدامدى عوي شىركىن! — دەپتى.

قوزىنىڭ سوزىنە ەلىتكەن كوكجال قوزىنى تاستاي بەرىپ سول باعىتقا قاراي جورتا جونەلىپتى. ول وزەن جاعاسىنا كەلسە، شىنىندا، ءبىر قۇلا تاي قۇيلاپ شىعا الماي جاتىر ەكەن. قۋانىشى قوينىنا سيماعان كوكجال ونى تاماقتاماقشى بولىپ تۇرا ۇمتىلىپتى. سوندا قۇلا تاي كوكجالعا:

— ءبالى! كوكجال نەتكەن اقىلسىز ەدىڭ! — دەپتى.

— مەنى قالايشا اقىلسىز دەيسىڭ؟ — دەپ سۇراپتى قاسقىر ىزاعا بۋلىعىپ.

سوندا قۇلا تاي اسپاي-ساسپاي جاۋاپ بەرىپتى:

— مەنى وسى بويىندا جەسەڭ، سارى بالشىققا ارالاسقان ەتتەن نە ءدام بولماق؟ ەگەردە مەنى قۇيدان شىعارىپ تازا كوگالعا اپارىپ جەسەڭ، سوندا ەتتىڭ ءدامى ءتىلىڭدى ۇيىرمەس پە ەدى! — دەپتى.

قاسقىر ميىعىنان كۇلىپ:

— جارايدى! اقىماق بولعانىڭمەن جىلتىڭ بار ەكەن! — دەپ قۇلا تايدى جالىنان تارتىپ قۇيدان شىعارادى، سونان ول قۇلا تايدىڭ «جىلى-جۇمساق ەتىنە ءبىر توياتىن بولدىم عوي» دەپ كوڭىلدەنىپ، جەۋگە ىڭعايلانا بەرگەندە:

— ەي، اتىڭ كىم؟— دەپ سۇرايدى قۇلا تاي.

— جوڭعار قويناۋىنىڭ ايگىلى حانى بولامىن! — دەپتى قاسقىر كۇجىلدەپ.

قۇلا تاي ونى توتەنشە قادىر-قۇرمەت تۇتقان بەينەدە:

— وھو! الديار، حانەكە، وندا مەنىڭ سول جاق سانىما باسىلعان تاڭبانى كورىڭىزشى؟ — دەپتى.

— جارايدى، كورمەيتىن نەسى بار؟ — دەپتى قاسقىر بەينە ۇلكەن وقىمىستىداي اياعىن كەردەڭدەي باسا قۇلا تايدىڭ مىنەر جاعىنا شىعىپ، ول تاڭباعا قاراي بەرگەندە، قۇيرىعىن شانشىعان قۇلا تاي «تارس» ەتكىزىپ كوكجالدى جالمانىنان ءتۇسىرىپ، قۇيىن دا، قۇيىن زىتىپ بەرىپتى.

تاي تەپكەن اۋزى-مۇرنى قان جوسا بولعان قاسقىر ورنىنان ارەڭ سۇيرەتىلىپ تۇرىپ، قۇمعا قاراي بەزىپتى. ول سولتۇستىك جاقتاعى بەلەگىرگە شىعا-اق، كۇلىم قاققان كۇن ۇياسىنان شىعىپ شارتاراپقا نۇرىن شاشىپتى. تۇنگى جورتۋىلدا اۋزى قىزىلعا تيمەگەن كوكجال اپانىنا قاراي سالىپ ۇرىپ كەلە جاتسا، ءبىر يەنتىكتە جالعىز قىزىل بۇقا جايىلىپ ءجۇر ەكەن.

قاسقىر تەكپىدەن دال بولعان اۋزىن ارانداي اشىپ:

— تەرىڭدى تىرىدەي سىدىرىپ، مايلى ەتىڭدى اسايمىن، — دەپ قىزىل بۇقاعا ىرىلدايدى.

— ەي، ءتۇزدىڭ كوكجالى، — دەيدى قىزىل بۇقا — وسىنشالىق جاسقا كەلىپ قول باققان سيىر ەتىنىڭ قاتتى شاندىر بولاتىنىن بىلمەۋشى مە ەدىڭ؟ ونىڭ ۇستىنە ءتىسىڭ جوق ەكەن، مەنى قايتىپ ءسۇيسىنىپ جەيسىڭ! ونان دا ەكەۋىمىز باتىس اۋىلىنىڭ قىز ۇزاتۋ تويىنا بارايىق. تاباق-تاباق سەمىز قوي ەتىن ەمىن-ەركىن جەپ سىيلىققا ءبىر تويايىق، بۇل اقىلىم قالاي؟

ۇزاق جول جۇرۋگە شىدامىم جەتپەس! سارى تاڭدى سارپالداڭمەن وتكىزدىم، ەندى اياعىمدى ءبىر باسۋىمنىڭ ءوزى مۇڭ بولىپ تۇر، — دەيدى قاسقىر تىجىرىنىپ.

— ەگەر قاتتى شارشاپ شالدىققان بولساڭىز، ماعان ءمىنىپ الىڭىز.

بۇقانىڭ بۇل ءسوزىن ەستىگەن قاسقىر:

— مەن بارسام، ادامدار ماعان قاس قىلماي ما؟ — دەپ سۇرايدى.

— تاقسىر-اۋ! ءسىز ادام بالاسى توي-تىلەۋ كۇنى بىرەۋگە قاستىق ىستەيتىن جامان ىرىمعا بارادى دەپ قاشان ەستىپ ەدىڭىز؟ — دەيدى بۇقا اسپاي-ساسپاي ءتۇسىندىرىپ.

بۇقانىڭ ءسوزىنىڭ قيسىنىنا سەنگەن كوكجال:

— كوپ ءسوز كوجەگە قاتىق بولماس، بارساق بارايىق! — دەيدى سەمىز قوي ەتىن جەگىسى كەلىپ.

سونان ول بۇقاعا مىنەدى دە، تويعا قاتىناسۋ ءۇشىن اۋىلعا بەت الادى.

قىزىل بۇقا كوكجالدى ارقاسىنا مىنگىزىپ الىپ، توي بولىپ جاتقان اۋىلعا كەلەدى. تويعا جينالعان ەل-جۇرت بۇقاعا ءمىنىپ العان قاسقىردى كورە سالا ايقاي-سۇرەن سالىپ، مىلتىعى بارلار مىلتىعىن الىپ، ءيتى بارلار ءيتىن قوسىپ لاپ قويادى. بۇقا وسى كەزدە موڭكىپ كوكجالدى جەرگە جىعادى. جاعدايدىڭ ناسىرعا شاپقانىن بىلگەن كوكجال قۇيرىعىن بۇتىنا قىسىپ، ىرىمباي قۇمىنا قاراي زىتىپ بەرەدى. سونان ءوز اپانىنىڭ قاسىنداعى بيىككە جەتىپ، شوقايىپ وتىرادى دا:

جول جونەكەي جولىققان قوزاقاندى،
بەرگەن ەدى ءبىر اللا ءوزى سىيلاپ، اا-ۇۋ.
الىپ شىقتىم قۇلانى الەكتەنىپ،
جەمەدىم نەگە ونى جاتقان قۇلاپ، اا-ۇۋ؟!
تاڭباسىن كورىپ نەم بار ەدى سونىڭ،
قولقانات بولماعان سوڭ حانعا مياات، اا-ۇۋ.
بۇقاعا وبيدىم عوي يەسىنشە،
اداسقان اقىلىنان مەن شىن بەيباق ،اا-ۇۋ!
سيىر ەتىن جەمەستەن توي تويلادىم،
جاقىنىنداي سول قىزدىڭ جاندى قيناپ، اا-ۇۋ، —  دەپ ءساتسىز ساپارىنىڭ زارىن ايتىپ ۇليدى.

كوكجال قاسقىر قاسىرەتپەن ۇلىپ وتىرعاندا تۋ سىرتىنان اڭدىپ كەلگەن اڭشى، ونى ءبىر وقپەن اتىپ الادى.

---