بيولوگيا ءپانىن وقىتۋدا ديالوگتىك وقىتۋدىڭ ماڭىزى
بيولوگيا ءپانىن وقىتۋدا ديالوگتىك وقىتۋدىڭ ماڭىزى
عىلىمي زەرتتەۋ ناتيجەلەرى ساباقتا ديالوگتىڭ ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن كورسەتتى. ديالوگتىك وقىتۋ كەزىندە مەرسەر مەن ليتلتوننىڭ پايىمداۋىنشا وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى، ونىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ وسۋىنە اسەر ەتەدى، بەرىلگەن تاقىرىپتى تەرەڭىرەك تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. [1. 38ب]مەرسەردىڭ زەرتتەۋىنە سايكەس، اڭگىمەلەسۋ وقۋشىلاردىڭ وقۋىنا اجىراماس بولشەگى بولىپ تابىلادى جانە اڭگىمەلەسۋدىڭ ءۇش ءتۇرىن سيپاتتاعان. وسى وقۋدا قولدانىلاتىن اڭگىمەلەۋ تۇرلەرى: اڭگىمە - دەبات، توپتىق اڭگىمە، زەرتتەۋشىلىك اڭگىمە. وقۋشىلار سىنىپتاستارىمەن، قۇرداستارىمەن ديالوگ جۇرگىزگەن كەزدە سىني تۇرعىدان ويلاپ زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە قابىلەتتى بولادى. [1. 40ب] ءبىلىم بەرۋدە ديالوگتىڭ ماڭىزى زور، ءمۇعالىم وقۋشىلارمەن تىكەلەي بايلانىس جاسايدى، وي تاستايدى، ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى سۇراقتار قويادى. ديالوگ - ساباق بارىسىندا وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى، وقۋشى مەن وقۋشىنىڭ اراسىنداعى جۇرگىزىلەتىن قارىم - قاتىناس. مەرسەر مەن ليتلتون(2007) ءوز ەڭبەكتەرىندە ديالوگ ساباقتا وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋمەن قاتار، ينتەراكتيۆتى قارىم - قاتىناس پەن دوستارىمەن بىرىگىپ جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ بالالاردىڭ وقۋىنا جانە كوگنيتيۆتى دامۋىنا اسەر ەتەتىندىگى ايتىلعان. ۆىگوتسكيي كىشى جاستاعى بالالاردى كوگنيتيۆتى دامۋ ارەكەتتەرى الەۋمەتتىك قارىم - قاتىناس ۇدەرىسىندە، ياعني، اناعۇرلىم قابىلەتتى وقۋشىلارمەن ارالاسۋ جانە مادەنيەت، قورشاعان ورتامەن ءوزارا قارىم - قاتىناس جاساۋ ارقىلى وقۋشىلاردى ەرەسەكتەرشە ويلاۋ ءادىسىن قالىپتاستىرادى. كلاستا وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ ۇلگىسى «باستاما - جاۋاپ - كەيىنگى ارەكەت» بويىنشا جۇزەگە اسادى. مەرسەردىڭ (1995) بۇل مودەل اڭگىمە سىنىپتا باستاما جاسايتىن جانە ونى باقىلاپ وتىراتىن ادام ءمۇعالىم بولاتىنىن كورسەتەدى. سۇراق قويۋ ماڭىزدى داعدىلاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. وقۋشىلارعا دۇرىس قويىلعان جاعدايداعى سۇراق، ساباق بەرۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالىنا اينالادى جانە ونىڭ وقۋشىلاردىڭ وقۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، ونى جاقسارتا، كەڭەيتە الادى. وقۋشىلاردىڭ تاقىرىپتى تۇسىنۋىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن، مۇعالىمدەر قولداناتىن سۇراقتاردىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. تومەن دارەجەلى جانە جوعارى دارەجەلى سۇراقتار. تومەن دارەجەلى سۇراقتار ناقتى ءبىر جاۋاپ ارقىلى قايتارىلادى، ال جوعارى دارەجەدەگى سۇراقتار وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋىنا تۇرتكى بولۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى تەحنيكالاردى پايدالانا بىلۋىنە، سىناقتان وتكىزۋ جانە قايتا باعىتتاۋ سياقتى پايدالانۋعا بولادى. تۇرتكى بولۋ سۇراقتارى وقۋشىنىڭ جاۋابىن الۋ ءۇشىن جانە وقۋشى جاۋابىن تۇزەتۋگە كومەكتەسۋ ءۇشىن قولدانىلادى. سىناقتان وتكىزۋ سۇراقتارى وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن انىق بىلدىرۋگە، يدەيالارىن دامىتۋعا كومەكتەسەتىندەي ەتىپ قۇرىلۋى قاجەتتى. مەن تاجىريبەممەن تەوريانى ۇشتاستىرۋ ماقساتىندا مەرسەردىڭ سىلتەمەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، وقۋشىلارعا تومەن دەڭگەيدەگى سۇراق قويۋدان گورى جوعارى دەڭگەيدەگى سۇراق قويۋدىڭ ەرەكشەلىگىن بايقادىم. 9 - سىنىپپەن جۇرگىزىلگەن «جاسۋشا قۇرىلىمدارى: پلازمالىق مەمبرانا، سيتوپلازما، ەپت، گولدجي جيىنتىعى، ليزوسوما» تاقىرىبىندا «مەن ساعان، سەن ماعان»، «جيگسو»، «جۋان جانە جىڭىشكە سۇراقتار»؛ «بلۋم تاكسونومياسى» مەن «ۆەنن دياگرامماسىن» ادىستەرىن قولداندىم. بۇل ادىستەردى قولدانعان كەزدە وقۋشىلارعا مىناداي سۇراقتار قويىلدى: بۇگىنگى تاقىرىپتى قالاي اڭگىمەلەر ەدىڭ؟ ساباققا سىزدەر قانداي ارەكەت جاسايسىڭدار؟ بۇگىنگى تاقىرىپتى قالاي سالىستىرار ەدىڭ؟ وسى سۇراقتار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ بويىنا ىزدەنۋ، تەرەڭ ويلاۋعا ۇمتىلىس جاساۋدى كوزدەدىم جانە وسى سۇراقتاردى جەكە، جۇپتىق جانە توپتىق جۇمىستار جاساۋ ارقىلى كىرىكتىردىم. وسى ءادىس - تاسىلدەردى پايدالانعاندا وقۋشىلار سىندارلى سويلەي بىلۋگە ىنتالاندى، سىنىپتاستارىنا سۇراقتار قويىپ، تۇسىنىك بەردى، تىڭداي ءبىلۋدى ۇيرەندى.
اقتوبە وبلىسى، ويىل اۋدانى
ساعا مەكتەپ – بالا باقشاسىنىڭ بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
جاقسىباي ا. ە.
بيولوگيا ءپانىن وقىتۋدا ديالوگتىك وقىتۋدىڭ ماڭىزى. جۇكتەۋ
عىلىمي زەرتتەۋ ناتيجەلەرى ساباقتا ديالوگتىڭ ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن كورسەتتى. ديالوگتىك وقىتۋ كەزىندە مەرسەر مەن ليتلتوننىڭ پايىمداۋىنشا وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى، ونىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ وسۋىنە اسەر ەتەدى، بەرىلگەن تاقىرىپتى تەرەڭىرەك تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. [1. 38ب]مەرسەردىڭ زەرتتەۋىنە سايكەس، اڭگىمەلەسۋ وقۋشىلاردىڭ وقۋىنا اجىراماس بولشەگى بولىپ تابىلادى جانە اڭگىمەلەسۋدىڭ ءۇش ءتۇرىن سيپاتتاعان. وسى وقۋدا قولدانىلاتىن اڭگىمەلەۋ تۇرلەرى: اڭگىمە - دەبات، توپتىق اڭگىمە، زەرتتەۋشىلىك اڭگىمە. وقۋشىلار سىنىپتاستارىمەن، قۇرداستارىمەن ديالوگ جۇرگىزگەن كەزدە سىني تۇرعىدان ويلاپ زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە قابىلەتتى بولادى. [1. 40ب] ءبىلىم بەرۋدە ديالوگتىڭ ماڭىزى زور، ءمۇعالىم وقۋشىلارمەن تىكەلەي بايلانىس جاسايدى، وي تاستايدى، ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى سۇراقتار قويادى. ديالوگ - ساباق بارىسىندا وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى، وقۋشى مەن وقۋشىنىڭ اراسىنداعى جۇرگىزىلەتىن قارىم - قاتىناس. مەرسەر مەن ليتلتون(2007) ءوز ەڭبەكتەرىندە ديالوگ ساباقتا وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋمەن قاتار، ينتەراكتيۆتى قارىم - قاتىناس پەن دوستارىمەن بىرىگىپ جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ بالالاردىڭ وقۋىنا جانە كوگنيتيۆتى دامۋىنا اسەر ەتەتىندىگى ايتىلعان. ۆىگوتسكيي كىشى جاستاعى بالالاردى كوگنيتيۆتى دامۋ ارەكەتتەرى الەۋمەتتىك قارىم - قاتىناس ۇدەرىسىندە، ياعني، اناعۇرلىم قابىلەتتى وقۋشىلارمەن ارالاسۋ جانە مادەنيەت، قورشاعان ورتامەن ءوزارا قارىم - قاتىناس جاساۋ ارقىلى وقۋشىلاردى ەرەسەكتەرشە ويلاۋ ءادىسىن قالىپتاستىرادى. كلاستا وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ ۇلگىسى «باستاما - جاۋاپ - كەيىنگى ارەكەت» بويىنشا جۇزەگە اسادى. مەرسەردىڭ (1995) بۇل مودەل اڭگىمە سىنىپتا باستاما جاسايتىن جانە ونى باقىلاپ وتىراتىن ادام ءمۇعالىم بولاتىنىن كورسەتەدى. سۇراق قويۋ ماڭىزدى داعدىلاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. وقۋشىلارعا دۇرىس قويىلعان جاعدايداعى سۇراق، ساباق بەرۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالىنا اينالادى جانە ونىڭ وقۋشىلاردىڭ وقۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، ونى جاقسارتا، كەڭەيتە الادى. وقۋشىلاردىڭ تاقىرىپتى تۇسىنۋىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن، مۇعالىمدەر قولداناتىن سۇراقتاردىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. تومەن دارەجەلى جانە جوعارى دارەجەلى سۇراقتار. تومەن دارەجەلى سۇراقتار ناقتى ءبىر جاۋاپ ارقىلى قايتارىلادى، ال جوعارى دارەجەدەگى سۇراقتار وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋىنا تۇرتكى بولۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى تەحنيكالاردى پايدالانا بىلۋىنە، سىناقتان وتكىزۋ جانە قايتا باعىتتاۋ سياقتى پايدالانۋعا بولادى. تۇرتكى بولۋ سۇراقتارى وقۋشىنىڭ جاۋابىن الۋ ءۇشىن جانە وقۋشى جاۋابىن تۇزەتۋگە كومەكتەسۋ ءۇشىن قولدانىلادى. سىناقتان وتكىزۋ سۇراقتارى وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن انىق بىلدىرۋگە، يدەيالارىن دامىتۋعا كومەكتەسەتىندەي ەتىپ قۇرىلۋى قاجەتتى. مەن تاجىريبەممەن تەوريانى ۇشتاستىرۋ ماقساتىندا مەرسەردىڭ سىلتەمەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، وقۋشىلارعا تومەن دەڭگەيدەگى سۇراق قويۋدان گورى جوعارى دەڭگەيدەگى سۇراق قويۋدىڭ ەرەكشەلىگىن بايقادىم. 9 - سىنىپپەن جۇرگىزىلگەن «جاسۋشا قۇرىلىمدارى: پلازمالىق مەمبرانا، سيتوپلازما، ەپت، گولدجي جيىنتىعى، ليزوسوما» تاقىرىبىندا «مەن ساعان، سەن ماعان»، «جيگسو»، «جۋان جانە جىڭىشكە سۇراقتار»؛ «بلۋم تاكسونومياسى» مەن «ۆەنن دياگرامماسىن» ادىستەرىن قولداندىم. بۇل ادىستەردى قولدانعان كەزدە وقۋشىلارعا مىناداي سۇراقتار قويىلدى: بۇگىنگى تاقىرىپتى قالاي اڭگىمەلەر ەدىڭ؟ ساباققا سىزدەر قانداي ارەكەت جاسايسىڭدار؟ بۇگىنگى تاقىرىپتى قالاي سالىستىرار ەدىڭ؟ وسى سۇراقتار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ بويىنا ىزدەنۋ، تەرەڭ ويلاۋعا ۇمتىلىس جاساۋدى كوزدەدىم جانە وسى سۇراقتاردى جەكە، جۇپتىق جانە توپتىق جۇمىستار جاساۋ ارقىلى كىرىكتىردىم. وسى ءادىس - تاسىلدەردى پايدالانعاندا وقۋشىلار سىندارلى سويلەي بىلۋگە ىنتالاندى، سىنىپتاستارىنا سۇراقتار قويىپ، تۇسىنىك بەردى، تىڭداي ءبىلۋدى ۇيرەندى.
اقتوبە وبلىسى، ويىل اۋدانى
ساعا مەكتەپ – بالا باقشاسىنىڭ بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
جاقسىباي ا. ە.
بيولوگيا ءپانىن وقىتۋدا ديالوگتىك وقىتۋدىڭ ماڭىزى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
باستاۋىش سىنىپتا ينفورماتيكا ءپانىن وقىتۋدا «كوللاج» تەحنولوگياسىن ءتيىمدى قولدانۋ.
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وسىمدىككە اۋا، جىلۋ جانە جارىق كەرەك.
