ءبيشى شيۆا
شايحانادا توبەلەس شىقتى.
وقيعا بىلاي بولىپ ەدى: بالتاشى جەتى جىگىت جۇمىستان سوڭ (سەلماگ سالعان-دى)، وزدەرىنشە ايتقاندا، ءبىراز وتىرۋ ءۇشىن شايحاناعا كەلگەن. جەتى بوتەلكە شاراپ (شايحانادا اراق جوق ەكەن)، جەتى كوتلەت الىپ، ەكى ۇستەلدى جالعاستىرا قويىپ وتىرعان سوڭ كوتلەت جەپ، ساۋمالاپ تارتا باستايدى. ءۇش قاۋاشاقتان تاستاپ العان سوڭ، سورە جايىندا ءسوز قوزعاپ، وسى پالە ءتۇبى ءبىزدى تاقىرعا وتىرعىزادى دەستى. ءتۇۋ باستا قۇرىلىس باعاسى تۋرالى ەكى جاق كەلىسكەندە سورە سالۋ ۇمىت قالعان: ەندى ونى بالتاشىلار جاساۋ كەرەك پە، جوق اعاش شەبەرلەرى جاساۋ كەرەك پە؟ بەلگىسىز. تاپسىرىس يەسى سەلپو جاعى مۇنى ەسكەرۋسىز قالدىرعان، ال بالتاشىلار ۇندەمەي قويا سالىپتى (بريگاديرى بۇل ءىستىڭ جايىن بىلەتىن جىرىندى ەكەن). ەندى سەلپو جاعى سورەنى دە بالتاشىلار جاساۋعا ءتيىس، بۇلار تۋ باستان-اق سولاي دەپ ەسەپتەگەن بولاتىن، مۇنىڭ ءوزى كىمگە دە بولسىن وز-وزىنەن تۇسىنىكتى نارسە، اناۋ دا مىناۋ دەسەدى. ءبىراق بۇل شارتتا كورسەتىلمەگەن سوڭ، بالتاشىلار "ءوpe تۇرەگەلىپ" سورە سالۋ ءبىزدىڭ ءىسىمىز ەمەس دەسكەن. ياعني ولار سورەنى سالا الادى، ءبىراق ول ءۇشىن تاپسىرىس يەسى ءوز الدىنا دەربەس اقى تولەۋى كەرەك.
— مەن ولارعا انىقتاما كىتاپتا نە جازىلعانىن كورسەتەيىن، — دەپ قوقان-لوققى كورسەتتى بريگادير — كۇنگە كۇيىپ توتىققان سىلىڭعىر قارا جىگىت. — قانداي جۇمىستى بالتاشىلار، قانداي جۇمىستى ءۇيشى شەبەرلەر اتقارۋى ءتيىس ەكەنى تايعا تاڭبا باسقانداي سايراپ تۇرعان جازۋدى كوزدەرىنە شۇقىپ كورسەتەيىن بالەمدەردىڭ. بۇل ىستە ولار ءالىپتى تاياق دەپ تە بىلمەيدى.
ءبارى دە بريگاديردى قۇپتادى. ونىمەن قويماي ءبارى دە قاپا بولىپ، ال كولكا زابالۋيەۆ سياقتى كەيبىرەۋلەرى ءتىپتى قاتتى ءزابىر شەگىپ كۇيىنە كۇرسىنەدى. تاپ وسى شايحانادا، وسى جەتەۋى بىردەي باس قوسا وتىرىپ قوزعاعان ءبىر كوڭىلدى اڭگىمەلەرى ءقازىر بۇلاردىڭ ەسىنەن شىعىپ تا كەتكەن ەدى...
مۇنى ازىرگە قوزعاماي-اق تۇرا تۇرالىق. بۇلار ەندى بىلاي دەسىپ وتىر:
— ال ەگەر، ولاردىڭ ەسىنە بىردەڭە ءتۇسىپ كەتىپ اشەكەيلى سورە جاساتامىز دەي قالسا شە؟
— مەيلى، قانداي سورە بولسىن! ول وز الدىنا ەرەكشە اتقارىلاتىن جۇمىس...
— قانداي قۋ دەسەڭدەرشى! ولار بىزگە زورلاپ راما دا جاساتاتىن بولار!
— ءبىزدىڭ ەندىگى جۇمىسىمىز: ەدەن توسەۋ، جاقتاۋ جاساپ، ەسىكتى ورناتۋ سونىمەن ءبىتتى.
— ساعان ايتايىن دەگەنىم... سەن قۇلاق سال ماعان! قۇلاق سالشى!
— تاعى دا بىر-بىردەن الىپ جىبەرسەك قايتەدى؟
— الالىق.
ورتادان اقشا شىعارىپ، تاعى دا جەتى بوتەلكە الىندى.
— ساعان ايتايىن دەگەنىم... سەن قۇلاق سال! تىڭدا دەيمىن مەن ساعان.
— نەمەنە؟ نەمەنە؟ نە بولدى؟
— "نەمەنە" ەمەس، تىڭدا! مەن داريا كۋزوۆنيكوۆاعا مونشا سالىپ بەردىم عوي...
— داريانىڭ نە قاتىسى بار بۇلارعا؟ ول جەكەمەنشىك يەسى. ال مىناۋ بولسا مەكەمە، ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايدى...
— مەن ساعان مىسال ءۇشىن ايتامىن! سەن تىڭدا... بەرى قارا!
— ماقاۋ...
— جىگىتتەر، توقتاتىڭدار بىلشىلدى! — بۋفەتشى ايەل ايعاي سالدى. — بولمايدى ەكەن، ءبارىڭدى دە ايداپ شىعامىن!.. اۋىزدارىڭا كەلگەندى كوكيسىڭدەر!
— سەن، قۇلاق سال مۇندا!
— ال ايتشى!
— مۇندا ايەل تۇر عوي، ايتپەسە مەن ساعان ايتار ەدىم...
اڭگىمە ابدەن قىزدى: سەلپو جاعى بەتسىزدىگى، سەنىمدى بۇزعاندىعى ءۇشىن سىباعاسىن مىقتاپ الىپ جاتتى.
وسى ەكى ورتادا شايحاناعا اركاشكا كەبين — لاقاپ اتى ءبيشى شيۆا كەلە قالدى.
ول ەرتەدە، مەكتەپتە جۇرگەن كەزىندە-اق وسىلاي اتانىپ كەتكەن-دى. بۇل دا شاراپ، كوتلەت الدى (ايەلىمەن ۇرسىسىپ، وكپەلەسكەننەن كەيىن ۇيىنەن تاماق ىشپەي سىرتتاپ جۇرگەندى). بالتاشىلارمەن ءبىر ۇستەلدىڭ باسىنا كەلىپ وتىرىپ، ولاردىڭ اڭگىمەسىنە قۇلاق ءتۇردى... ازدان سوڭ:
— ەي، ماقاۋلار! — دەدى ول داۋىستاپ.
بالتاشىلار ۇندەمەي تىنا قالىسىپ، اركاشكاعا قارادى.
— قىرتتار! — دەدى اركاشكا تاعى دا. بۇل بىرەۋگە تيىسپەسە وتىرا المايتىندىقتان شيۆا اتانعان. — جەكسۇرىندار.
مۇنىڭ وزدەرىنە باعىتتالعان ءسوز ەكەنىن ءا دەگەن بەتتە بالتاشىلار تۇسىنە الماي قالدى. بۇل سۇمدىق قوي! مۇنى ايتىپ وتىرعان اركاشكا بولسا دا، ءىشىپ العان جەتى ادامعا قارسى بۇلاي دەۋ... ەسى دۇرىس پا ەكەن ءوزىنىڭ؟
— ەي، مەن سەندەرگە ايتىپ وتىرمىن؟ سەندەرگە. — دەدى اركاشكا. الدا بەيشارالار-اي، الدانىپ قالعان ەكەنسىڭدەر عوي. سەندەردىڭ الدانا قويعاندارىڭ! سەندەردى الدايتىن ادام ءالى تۋعان جوق. زىمياندار.
ۆانكا سەلەزنيەۆ دەيتىن ەڭگەزەردەي ءبىر بالتاشى اۋزىن اشىپ قاراپ قالعان.
— نەمەنە، نەلىكتەن زىميان دەگەنىمە تۇسىنە الماي وتىرسىڭدار ما؟ ولاي بولسا تۇسىندىرەيىن: وسىدان ءبىر جارىم اي بۇرىن تاپ وسى ارادا، وسى جەتى ماقاۋ سورەنى كىم سالاتىنىن شارتتا كورسەتپەگەنى ءۇشىن سەلپونىڭ ادامدارىنىڭ قۇيرىعىن قارعا شانشىپ كەتتىك دەپ كۇپىلدەسكەن ەدىڭدەر. ەندى مىنە؟ ءبىزدى سەلپو ادامدارى الداپ كەتتى دەپ كولگىرسي قالعانسىڭدار. جوق، الداعان ولار ەمەس، سەندەر!
— سولاي ما؟ — دەدى بريگادير. بۇل "سولاي ما" قوقان-لوققىنىڭ ەمەس، ساسقاندىقتىڭ بەلگىسى ەدى. دارمەنسىزدىك ەدى.
— سولاي، سولاي. اركاشكا شانىشقىنىڭ قىرىمەن الدىنداعى كوتلەتتەن ءبىر كەرتىپ الدى دا، تۇزدىققا اۋناتىپ، ەرەكشە ءبىر باپپەن، ەرەكشە مادەنيەتتىلىكپەن، ءتىپتى شىناشاعىن شوشايتا تۇرىپ اۋزىنا اپاردى. وسىدان سوڭ ول (كينودا اكىمدەر مەن لاۋازىم يەلەرى بوپ ويناعاندا ارتىستەردىڭ سۇيسىنە جاسايتىنىنداي-اق) اۋزىنداعىسىن شايناپ جۇتپاي تۇرىپ سويلەپ كەتتى. — مۇنى مەن ءوز قۇلاعىممەن ەستىگەنمىن. سوندىقتان "قۇبىجىق" كورگەن بالاداي شوشىنباي-اق قويىڭدار، شىنايى شىندىقتى ەركەكشە تىڭداڭدار. ماعان مۇنىڭ، ايتالىق، كەلىپ-كەتەرى شامالى-اق بولسىن، ال سوندا شىندىق دەگەن بار ەمەس پە، جولداستار-اۋ؟! اركاشكا بەينەبىر شىجىعان ىستىقتا سالقىن سۋعا تۇسكەندەي-اق جانى جاي تاۋىپ، باشايلارىنىڭ باسىن بولار-بولماس قيمىلداتقانداي-اق راقاتتا وتىر. شىندىق دەگەن ۇلى كۇش، مۇنى بىلگەن جان وزىنە-وزى سەنىمدى. اركاشكادا الاڭ جوق. ول سوعىندىلاردى سوگەدى: ۇيات، جولداستار. ەڭ ءبىر عاجابى، وتىرىپ الىپ وز-وزدەرىڭنەن قىنجىلاسىڭدار تاعى دا! مۇنداي دا سوعىندى بولارسىڭدار ما! جارايدى، سەلپو ادامدارىن الداماق بولعان ەكەنسىڭدەر، ولاي بولسا ولار ءبىزدى الداماق دەپ جاس توگۋدىڭ نە ءجونى بار؟ اركاشكا شىنىمەن قاداعالاپ بىلگىسى كەلدى. — سەندەر سوندا تاپ وسى ارادا وتىرىپ الىپ قارقىلداپ كۇلگەن ەدىڭدەر عوي... ءبىراق ول، كوزدى اشىپ-جۇمعانشا ۆانكا سەلەزنيەۆتىڭ "قۇبىجىق" كورگەن بالاداي شوشىنباي-اق، بوتەلكەگە تۇرا ۇمتىلعانىن كورىپ قالدى. اركاشكا وتىرعان ورنىنان اتىپ تۇرەگەلدى، ويتكەنى بۇل نويىستىڭ جايراتىپ تىناتىنىن جاقسى بىلەدى. — ۆانكا!.. بوتەلكەنى ورنىنا قوي، ۆانيۋشا. مەن سەندەردى سىناپ ايتتىم. اناعان بوتەلكەنى ورنىنا قوي دەڭدەرشى!
بالتاشىلار ەسىن جيىپ، سوزگە كەلە باستادى.
— سەن ءبۇلىنىپ-جارىلارداي نە بار، شيۆا-اۋ؟ ۆانكا، بوتەلكەنى ورنىنا قويشى...
— اركاشكا، مۇندا كەل.
— باسە، جاپادان-جالعىز وتىراسىڭ با شوشايىپ! ءبىزدىڭ جانىمىزعا كەلسەيشى.
— اناۋ بوتەلكەنى ورنىنا قويسىن.
— قويدى عوي. قويا سالشى، يۆان. مۇندا كەل، اركاشكا.
اركاشكا ىشىلمەگەن جارتى بوتەلكەسىن الا سالا بالتاشىلاردىڭ جانىنا كەلىپ وتىرىپ، وزىنە جارتى ستاقان قۇيىپ الماق بوپ، شىناشاعىن شوشايتا بەرگەنى سول ەدى، ۆانكا ۇستەلدىڭ انا جاق باسىنان اسىلا كەلىپ، تاربيعان سالالى ساۋساقتارىمەن ومىراۋدان الا كەتتى.
— سو-سولاي ما، شيۆا!.. سەن ءبىزدى سىناماق ەكەنسىڭ عوي؟ ءقازىر مەن سەنى بيلەتەمىن. بيلە!
اركاشكا ونىڭ قولىن جازباق بوپ جاعالاسىپ كورىپ ەدى، ءمىز باعار بولمادى... قول دەۋگە كەلمەيدى قايىڭنىڭ بەزى دەرسىڭ.
— قوي دەيمىن... اركاشكانىڭ ءتىلى وسىعان ازەر كەلدى.
— بيلە!
— قويا بەر دەيمىن، اقىماق!
— بيلەيسىڭ بە، جوق پا؟
وسى كەزدە بالتاشىلار اركاشكانىڭ كەرەمەت ءبيشى ەكەنىن سىرتتان كەلگەن بريگاديرگە اڭگىمەلەي باستادى.
اياعىمەن دە، قولىمەن دە نەبىر كەرەمەتتەردى جاسايدى! كەيدە ءوزى تاپجىلماي تۇرىپ قالسا، باسى بيلەيدى.
— باسى دەيمىسىڭ؟
— باسى! ءوزى ءبىر ورنىندا تۇرسا دا باسى ويناي جونەلەدى.
ۆانكا اركاشكانى القىمىنان العان بويى ءالى بوساتقان جوق، جولداستارىنا بي دەگەن ءبىر ەرمەكتى تاۋىپ بەرگەنىنە ءماز.
— بيلەيسىڭ بە، جوق پا؟
تەمىردەي ساۋساقتار قاپسىرا ءبۇرىپ بارادى.
— جارايدى... قويا بەر!
ۆانكا قويا بەردى.
— وڭباعان يت. كۇشتىمىن دەپ ماقتانعانى ما؟ اركاشكا موينىن سيپالادى. — تىرناۋىشتاي ساۋساقتارىن قاداپ ەدى دەيسىڭ كەلىپ... ادامشا ايتسا دا بيلەيمىن عوي، اربيعان ارام قولدارىن الا جۇگىرگەنى نەسى؟
— كوڭىلىڭە الما، اركاشا، سەنىڭ ءبيىڭدى بۇرىن كورمەگەن مىنا سىيلى كىسى ءۇشىن بيلەپ جىبەر. ۆانكا ەندى تيمەيدى.
— بيلەي عوي، دوستىم!
اركاشكاعا ءوز بوتەلكەلەرىنەن مويمىلدەتە قۇيىپ قويدى.
— ۆانكا ەندى تيمەيدى. سولاي عوي، يۆان؟
— بيلەسىن.
اركاشكا ستاقاندى باسىنا كوتەرە سالدى.
— قاسكۇنەم. — دەدى ول داۋسى قالتىراپ. — قيت ەتسە جۇدىرىعىن الا جۇگىرەدى. مەن مىنا كوپشىلىك ءۇشىن بيلەيمىن، سەن ءارى قاراپ وتىر!
ۆانكا اركاشكاعا تاعى دا تاپ بەرگەن ەدى، باسقالارى ۇستاپ جىبەرمەدى.
— بيلە، اركاشكا. ۆانكا، سەن تەرىس قاراپ-اق وتىرشى. — ۆانكاعا كوزدەرىن قىسىپ قويدى. — تەرىس قاراپ وتىر — دەدىك قوي ساعان. باسە، وسى قيت ەتسە قول جۇمسايتىن نە جىنىڭ بار سەنىڭ؟
— سەندەيدى كورمەپپىن بە مەن؟ اركاشكا ۆانكانى وقتى كوزىمەن اتا قارادى. — نويىس نەمە. باسىندا ءبىر شاينام مي جوق، نوقاي.
— جارايدى، اركاشكا، بيلەپ جىبەر.
— ءارى قاراپ وتىر! — دەپ اقىردى اركاشكا ۆانكاعا.
ۆانكا تەرىس قاراعان بولدى.
اركاشكا سوندا وتىرعاندارعا بايىپپەن، ءسال ماردامسي جاعالاي ءبىر قاراپ الدى دا، ورنىنان تۇردى...
شيۆا بيلەيدى ەكەن ونى كورىپ قالۋ كەرەك.
بۇل بۇرىنعىلاردىڭ تەك سەكەكتەۋ مەن ءتان ءلاززاتىن ماقتان ەتۋىنەن ميراس بوپ قالعان كوڭىل جۇباتۋ ءبيى ەمەس. اركاشكانىڭ ءبيى ءبىزدىڭ ىسكەر عاسىرىمىزدا ەركىن ءومىر ءسۇرۋدىڭ بەينەسى. تەك سولاي عانا، اركاشكا بايعۇس ودان باسقاعا بارا العان جوق.
— ۆانكا سەلەزنيەۆ قۇيرىعىمەن شەگەنى قالاي سۋىرادى؟— دەپ جاريالادى اركاشكا.
ءبيدىڭ اتى وسىلاي. اركاشكا ءوزى رۇقسات بەرىپ:
— ۆانكا، بەرى قارا! ەندى قاراي بەرۋىڭە بولادى! — دەدى دە باستاي جونەلدى.
بۇل ارادا جوق بولعانىمەن ويدا بار مۋزىكاشىلارعا بەلگى بەردى دە، لىپىپ، كەسە كولدەنەڭ باسۋىمەن ءار ءتۇرلى سەكىرىس جاسادى... ەدەندى قاتتى تەبىنىپ بايقاپ كورىپ ەدى مىقتى ەكەن. ادەمى دە ويناقى تىزە قيمىلدارىن قۇيقىلجىتا جاسادى، تاعى دا قايتالادى — بۇل ونىڭ باسقالار مۇنى قالاي بولسا سولاي بيلەي بەرەدى مەن وسىلاي دا بيلەي بىلەمىن دەگەنى ەدى. اركاشكا مۇنى بۇدان باسقاشا تۇردە دە بيلەي الادى. ول ۆانكاعا قاراپ بەت-اۋزىن قيسايتىپ، ونى اپەرباقان نويىس ەتىپ كورسەتتى. سونان سوڭ كەرىلىپ-سوزىلىپ، ەرىندەرىن سىلپ ەتكىزدى — بۇل ۆانكانىڭ تاڭەرتەڭ ويانعانداعىسى بولاتىن.
بالتاشىلار دۋ كۇلدى.
اركاشكا قابىرعاعا قاراي كۇيبەڭدەپ باردى دا، قورسقورە ەتىپ، ۇرپيگەن شاشىن سيپادى —بۇل ۆانكانىڭ جۋىنعانداعىسى. بۇدان ءارى ۆانكا تاماقتى بىلاپىتتاپ ولەردەي كوپ جەيدى... ۇستەل باسىنا قيسايا كەتىپ، ىقىلىقتاي باستايدى...
بالتاشىلار تاعى دا ماز-مەيرام بولىپ كۇلىسىپ الدى.
— ءيتتىڭ كۇشىگى، — دەپ كۇبىرلەدى ۆانكا ءتۇسىن بۇزىپ.
ەندى اركاشا تەكەشە ورعىپ ءتۇسىپ، تاعى دا تىزەسىن ويناتىپ، ءبيدىڭ تاعى ءبىر قيىن ءتۇرىن كورسەتتى — بۇل تاڭنىڭ اتۋى. مىنە، ەندى ۆانكا جۇمىسقا شىقتى. شەگەنى سالىپ قالىپ، اسپانعا قاراپ ءبىراز تۇرادى، قاسىنادى... كويلەگىنىڭ ىشىنەن ءبيتىن الىپ سىعادى...
— جەكسۇرىن نەمە، — دەيدى ۆانكا. — ءومىر-باقي مەندە بيت بولىپ كوردى مە ەكەن. ءتىپتى، سوعىستا ءجۇرىپ تە بيت كورگەن ەمەسپىن...
— ۇندەمەشى، دەپ ءوتىندى باسقالارى.
— ول نەگە وتىرىك ايتادى؟
— ۇندەمە!
ۆانكا شەگەنى قيسىق قاعىپ، ەندى شەگە سۋىرعىش ىزدەۋمەن بولدى. — مۇنداي جۇمىسشىدا شەگە سۋىرعىش بولاتىن با ەدى، ارينە، جوق. نە ىستەرىن بىلمەي شەگەنىڭ ۇستىنە قۇيرىعىن توسەپ وتىرا كەتىپ ۆانكانىڭ كۇشەنگەنى سونشالىق، بۇكىل بەت-اۋىزى قيسايىپ كەتتى.
بالتاشىلار ىشەك-سىلەسى قاتقانشا كۇلدى.
ۆانكا ورنىنان تۇرا بەرگەن ەدى، باسقالارى ۇستاپ جىبەرمەدى.
اركاشا الاسۇرىپ ەدەندە وتىر.
مىنە، ەندى ۆانكا شەگەنى ارلى-بەرلى ىرعاپ-ىرعاپ اتىپ تۇرعاندا... سوپاڭ ەتىپ شىعا كەلگەن شەگەنى ول تۇزەتىپ قايتا قاقتى.
بالتاشىلار ۇستەلگە ەتپەتتەي جاتىپ، كۇلكىدەن كوز جاسىن تىيا الماي الەك. شايحاناداعىلار تۇگەلدەي، اقىر اياعى شايپاۋ بۋفەتشىگە دەيىن كۇلكى قۇشاعىندا. كۇلمەي قالعان اركاشكا مەن ۆانكا عانا. ۆانكا اركاشاعا كۇيىپپىسە قارايدى: ەندى جۇرت "ۆانكانىڭ شەگە سۋىرعانىن" جارتى جىل بويى ۇمىتپاسىن ءبىلىپ وتىر. ءقازىر اركاشكانى كەلىستىرە ساباعىسى كەلىپ-اق تۇر، ءبىراق وعان كوپشىلىكتىڭ جىبەرمەيتىنىن دە سەزەدى.
اقىر-سوڭىندا اركاشكا وكشەلەرىن تىقىلداتا جورتىپ تاعى ءبىر اينالىپ شىقتى دا، بالتاشىلاردىڭ قاسىنا كەلىپ وتىردى. ءبارى دە ونى ارقاعا قاعىپ ماداقتاپ، وعان تاعى دا ءبىر ستاقان شاراپ قۇيدى. اركاشكا كوڭىلى تىنعانداي بوپ ۆانكاعا قارادى دا، كوزىن ءبىر قىسىپ قويدى. پالەنىڭ باسى اركاشكانىڭ وسى ءبىر كوز قىسقانىنان باستالدى، سولاق ەكەن، ۆانكا ونى سول قولىمەن جاعادان الا ءتۇستى، ۇرماق بولىپ وڭ قولىن قۇلاشتاي سوزا بەرگەن ەدى، باسقالارى ۇستاپ قالدى. ۆانكا ەندى سولارمەن بايلانىستى.
— بۇل ءيتتىڭ عانا بالاسى مەنىڭ جۇمىستى قالاي ىستەگەنىمدى كورىپ پە ەكەن؟! سىنايدى تاعى دا!.. كورىپ پە ەكەن دەيمىن؟
— نەمەنە سونشا ءازىلدى تۇسىنبەگەنىڭ بە؟ توقتا!
— سەندەرگە ويىن كەرەك، ال جۇرت ەندى مەنى كوزگە شۇقيتىن بولادى. جىبەر قولىمدى!..
ۆانكا سوزگە توقتاماي الىسىپ، ولايعىسىن ولاي، بىلايعىسىن بىلاي ۇشىرا باستادى، ءبىراق قالعاندارى جابىلىپ جىبەرەر ەمەس.
اركاشكا الدەقانداي كۇن بولادى دەگەندەي، ەسىك جاققا جىلىستاپ بارىپ تۇردى.
— كۇلكى كەرەك ەكەن عوي سەندەرگە؟ — ۆانكا تاعى ءبىر بالتاشىنى پەرىپ قالعان ەدى، ول قابىرعاعا بارىپ سوعىلدى.
اركاشكا ەكى كوزى شاتىناپ كوپكە قاراپ قالعان.
— جوندا بالەمدەردى، ۆانكا! جوندا!.. — دەپ داۋىستايدى ول. ءبىراق ونى ەستىپ جاتقان ەشكىم جوق.
ۆانكا ايۋداي اقىرىپ، ويراندى سالىپ ءجۇر، جەڭگىزەر ءتۇرى جوق. ورىندىق، ۇستەلدەر، تارەلكە، بوتەلكەلەر سالدىر-كۇلدىر قۇلاپ جاتىر...
— ميليسيا شاقىرىڭدار! — دەپ شىجالاقتاپ ءجۇر بۋفەتشى. مىنالار مۇنداعىنىڭ ءبارىن كۇل-تالقان ەتىپ بىتىرەدى.
— كەرەگى جوق! — اركاشكا ايعاي سالدى. — ميليسيا شاقىرماڭدار!
— توقتا! — دەدى وسىندا وتىرعان سىرتتان كەلگەن بريگادير. — توقتاڭدار، بالالار، بۇل بۇقانى مەن سۇلاتىپ بەرەيىن.
بريگاديردى ءبارى تىڭداي قالدى.
— سەن كىم ەدىڭ؟ — دەپ تاڭىرقادى ۆانكا. — سەن بە؟
— بىلاي كەتىڭدەر، بالالار، بىلاي تامان... ءقازىر مەن ونى سىلەيتەمىن. — بريگادير ۆانكاعا جاقىنداي بەردى. ۆانكا دا دايىندالدى.
— كەل، ارامزا نەمە... كەل.
— كەلەيىڭ، ۆانكا، كەلە جاتىرمىن.
— كەل، كەلىپ كور.
— كەلدىم. — بريگادير اسپاي-ساسپاي جايمەن ۆانكاعا ءتونىپ كەلەدى. ءقازىر نە بولىپ، نە قويارىن بىردە-بىر جان بىلگەن جوق.
— بوكسەرسىڭ بە؟ كەلە عوي، ورىسشا تاسىلمەن ەكى اياعىڭدى كوكتەن كەلتىرەيىن...
— قايداعى بوكسەر! — بريگادير ۆانكاعا بەتپە-بەت كەلىپ توقتادى. — سەن نەگە قۇتىردىڭ؟
— نە كەرەك ساعان؟ — دەدى ۆانكا.
— ەندەشە، مۇنى ءبىر دەپ قوي! بريگادير ۆانكانى ىشكە قاتتى ءتۇيىپ قالدى.
ۆانكا ويبايلاپ ءىشىن قولىمەن باسىپ، مىقشيىپ ەڭكەيە بەردى. بۇل ەڭكەيە بەرگەندە بريگادير تىزەسىمەن يەكتىڭ استىن الا پەرىپ قالىپ:
— ەكى. — دەدى.
ۆانكا اۋىرسىنىپ ەكى كوزىن جۇمىپ قالدى... بۇكتەتىلىپ قۇلاپ ءتۇستى. اۋزىنان استىڭعى ەرنىن قۋالاي سىزاتتاپ قان اقتى... قان يەكتەن اسا كەلىپ ۆانكانىڭ تاپ-تازا كويلەگىنىڭ ومىراۋىنا تامشىلادى. بريگاديردىڭ وسپادار ونەرىن كورگەن سول اراداعىلاردىڭ جانى تۇرشىگىپ كەتتى: دەريەۆنياداعىلار ءومىرى بۇلايشا توبەلەسىپ كورگەن ەمەس-تى. مۇندا دا نەبىر قىرعىن توبەلەستەر بولاتىن، ال تاپ مىناداي ارامزالىقتى بىلگەن ەمەس.
اركاشكا ورىندىقتى الا سالا بريگاديرگە اقىردى:
— باسىڭنان پەرىپ جىبەرەيىن بە! جەكسۇرىن نەمە!
— شىعىڭدار، اتاڭا نالەتتەر! ءبارىڭ دە! جوعال، تۇگە! — وسى ءبىر تولاس ءساتتى پايدالانعان بۋفەتشى بالتاشىلاردى دالاعا ايداپ شىعا باستادى. — كەتىڭدەر، اتاڭا نالەتتەر! كوشەگە شىعىپ توبەلەسىڭدەر!
بالتاشىلاردىڭ بىرەۋى كەلىپ اركاشكانىڭ قولىنداعى ورىندىقتى الىپ ورنىنا قويدى دا، بريگاديرگە:
— ءجۇر، مىنا ايعاي-شۋدان اۋلاعىراق كەتەيىك. — دەدى. اركاشكا يۆاننىڭ استى-ۇستىنە ءتۇسىپ، يەگىندەگى قانىن ءسۇرتىپ جاتتى.
— م-م،ۆانكا اۋىرسىنا ىڭقىلدايدى.
— ەشتەڭە ەتپەيدى، يۆان... انالار ونىڭ سىباعاسىن بەرەدى ءقازىر. اۋىرا ما؟
ۆانكا ساۋساقتارىمەن جاعىن ۇستاپ ىرعاپ-ىرعاپ قويىپ، جەلىمىر قاندى-سارى سۋ تۇكىردى. تۇزەلىپ وتىردى.
— ءدىزىم...
— نە دەدىڭ؟
— ءدىزىم...
— ءتىسىڭ بە؟ سىندىرعان ەكەن عوي؟ الدا حايۋان-اي! ءقازىر ونى اكەسىنە كورىستىرەدى. جىگىتتەر ونى ەرتىپ كەتتى... ورنىڭنان تۇرا الاسىڭ با؟
ۆانكا ورنىنان زورعا تۇرىپ، ورىندىققا وتىردى.
— شاراپ الايىن با؟
— م-م، — ۆانكا باسىن يزەدى، — ال.
اركاشكا سورەنىڭ جانىنا كەلدى.
— مىنانى مىقتاپ سىلەيتىپ كەتتى، بىلەم؟ — دەپ سۇرادى بۋفەتشى، شاراپ قۇيىپ جاتىپ.
— ەشتەڭە ەتپەيدى، ونىڭ دا جازاسى بەرىلەدى ءقازىر.
— ءبارىن بۇلدىرگەن سەن!.. شيۆا الباستى. جۇرگەن جەرىڭنىڭ ءبارى توبەلەس.
— ۇندەمە. — دەدى اركاشكا. — اناۋ شوكولاد كامپيتتى الىپ اۋزىڭا سالىپ سورۋدى ءبىل.
— شيۆا-اق جەسىن ونى. تەز جوعالىڭدار بۇل ارادان! ەندى قايتىپ قارالارىڭدى كورمەيتىن بولايىن!..
اركاشكا قۇيىلعان شاراپتى الىپ يۆانعا قاراي بەتتەدى.
— ءما، ءىشىپ جىبەر.
— نە دەيدى اناۋ؟ — دەپ سۇرادى يۆان.
— ۇرسىپ تۇر دا. وندا نەڭ بار، وتتاي بەرسىن. ءىش ەسىڭدى جي.
You Might Also Like
-
قازاقتىق ارعى، بەرگى تاريحىندا ەلگە جايلى قونىس، جاقسى مەكەن ىزدەگەن ادامدار حاقىندا اڭىز اڭگىمەلەر كوپ. اسان قايعى جەرۇيىقتى ىزدەسە، وتەگەن باتىر
-
ءدوڭ ۇستىندەگى الاڭقايدا ءۇي تۇر. ءۇي بىلايشا قاراعاندا ون ءۇش-ون ءتورت سالداۋدان ءورىپ سالعان استىق قويماسىنا ۇقسايدى، جالعىز تەرەزەسى بار، سەنەگى دە، ءتىپتى شاتىرى دا جوق. اتامزاماننان بەرى قاراي تايگاد...
