Cاياسي پارتيالىق امانات، ازات، جەلتوقسان، ءداۋىر گازەتتەرىنىڭ تاريحى مەن تاقىرىپتىق مازمۇنى
ەلىمىزدە كوپتەگەن ءارتۇرلى پارتيالار بولعان ەدى، ولار تەك ساياسي پارتيا قۇرۋدى عانا ەمەس، تولىق ساحنادا جۇمىس ىستەۋدى كوزدەگەن. امانات، ازات، جەلتوقسان، ءداۋىر گازەتتەرىنىڭ اتاۋى باسقا بولعانىمەن، شىعۋ بارىسى، پايدا بولۋ بارىسى ۇقساس. بۇگىنگى جۇمىستا ساياسي پارتيالىق امانات، ازات، جەلتوقسان، ءداۋىر گازەتتەرىنىڭ تاريحى مەن مازمۇنىنا توقتالىپ، ءسوز قوزعالاتىن بولادى.
ءداۋىر گازەتىن الاتىن بولساق، بۇگىنگى تاڭدا بۇل گازەت ءىرى كاسىپورىنعا اينالعان. الايدا، ونىڭ شىعۋ تەگى حح عاسىردىڭ باسىنان كورىنەدى. «زاريا سۆوبودى» دەگەن 1918 جىلعى شىعىپ جۇرگەن گازەتىنىڭ كەيىنگى ۇرپاعى دەسەم دە بولادى.
ءداۋىر گازەتىنىڭ شىعۋى قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك قايتارۋ تۇسىنا كەلگەن ەدى.
1993 جىلدان باستاپ ساياسي پارتيالىق گازەت اتانىپ، جارىققا شىعىپ ءجۇردى.
"امانات" گازەتىنىڭ بەتتەرىندە قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ، پارلامەنتتىڭ جارلىقتارى مەن وكىمدەرى، ۇكىمەتتىڭ قاۋلىلارى، رەسپۋبليكانىڭ جاڭا زاڭدارى، بيلىكتىڭ جوعارعى ورگاندارىنداعى ورىن اۋىستىرۋ تۋرالى حابارلامالار جاريالاناتىن. گازەت ەلىمىزدە جانە شەتەلدەردە بولىپ جاتقان اسا ماڭىزدى وقيعالاردى جاريالاپ وتىراتىن. قازاقستان وڭىرلەرىندەگى احۋال تۋرالى اۋقىمدى اقپاراتتى، ونىڭ ىشىندە قوعامدا تۋىندايتىن پروبلەمالار بويىنشا تالدامالىق ماتەريالداردى مەنشىكتى تىلشىلەر جەتكىزەتىن. ياعني، امانات اسا قاتتى تارالماسا دا، ماڭىزدى اقپاراتتاردى جاريالايتىن.
امانات گازەتىندە جالپىلاما اقپارات بەرىلگەنىمەن،ناقتى تاقىرىپتار كۇندە تارالاتىن ەدى، كوبىنەسە وپوسيزيالىق تۇستاردىڭ جاعدايى، قازاقستانداعى جالپى ساياساتقا باعا بەرىلەتىن ەدى.
گازەت نەگىزىنەن شىعارىلىمى اپتا سايىن بولىپ بەيىمدەلىپ، ودان كەيىن بىرنەشە ۋاقىتتان كەيىن، اي سايىن جارىققا شىعاتىن بولدى.
ەندى كەلەسى ءالى كۇنگە دەيىن جارىق كورىپ جۇرگەن گازەتتەردىڭ ءبىرى – ازات گازەتى بولىپ تابىلادى.قازاق تىلىندە شىعارىلعان، سودان كەيىن ورىس تىلىندە باسىلىمعا شىعىپ تۇرعان.
«ازات» گازەتى — تاۋەسلسىز ساياسي گازەت. قۇرىلتايشىسى — قازاقستاننىڭ «ازات» ازاماتتىق قوزعالىسى 1990 جىلدىڭ قازانىنان 1993 جىلدىڭ قىركۇيەگىنە دەيىن ايىنا ەكى رەت شىعىپ تۇرعان. قازاقشا — 56، ورىسشا 7 سانى جارىق كوردى. قازاقستاننىڭ ەگەمەن ەل بولۋى، ورىس وتارشىلدىعىنىڭ زاردابىن جويۋ، تاۋەلسىز دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋ ماسەلەلەرىن كوتەردى. ماقالالاردىڭ كوبىسى ساياسي تاۋەلسىز مەملەكەت جايىندا بولعان.
ياعني، ماقالالاردىڭ نەگىزگى تۇپكى ماقساتى تەك قازىرگى ۋاقىتتاعى تاۋەلسىزدىك جايىندا عانا ەمەس، حح عاسىردىڭ باسىندا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ىستەرىن ەستەن شىعارماعان ەدى. اتاپ وتكەندەي، گازەتتىڭ ەڭ ءبىرىنشى شىعارىلىمى «الاش يدەياسى بۇگىنگى تاڭدا» دەگەن ماقالانى جاريالاعان. ودان بولەك، تاريح پەن بولاشاقتى بايلانىستىرىپ، العا جەتەلەيتىن ماقساتتارى انىق كورسەتىلگەن، ارينە تەك ساياسي ماندە بولعان.
جەلتوقسان گازەتىنە كەلەتىن بولسام، ءوزىنىڭ باستاۋىن حح عاسىردىڭ سوڭى، تاۋەلسىزدىكتىڭ باسىندا جاريالانىپ، رەسپۋبليكامىزدىڭ ەڭ العاشقى تاۋەلسىزدىك قايتارۋ تۇسىنداعى كەزىنەن جارىق كورگەن العاشقى ساياسي گازەت بولىپ تابىلاتىن.
«اتى زاتىنا ساي» دەمەكشى، گازەت ساياسي ماعىنادا كەڭ تاراعان. كوپتەگەن شىعارىلىمدارى جەلتوقسان وقيعاسىنا، قايرات رىسقۇلبەكوۆ، ەربول سپاتايەۆ دەگەن سياقتى جەلتوقسان قۇرباندارىنا ارنالعان ەدى. گازەت تەك قازاق تىلىندە باسىلىمدا بولىپ كەلگەن. سونىڭ سەپتىگىنەن وقىپ جۇرگەن ادامدارىڭ سانى از بولعان، جالپى رەيتينگ ستاتيستيكانىندا تومەن ورىنداردى شىعارىلىپ جۇرگەن كۇننەن بەرى الىپ ءجۇردى.
جانە جەلتوقسان گازەتىنىڭ العاشقى شىعارىلىمنىڭ «قازاقستان جانە الەم» ماقالىسىنىڭ ءى باسىلىمىندا بىلاي جازىلعان:«قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ساياساتى ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىنىڭ حالىقارالىق كەپىلدىكتەرىنە قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان. شەت ەلدەرمەن دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتۋ ءۇشىن وراسان زور جەمىستى جۇمىس اتقارىلىپ جاتىر. 60-تان استام ەل رەسمي تۇردە مويىنداپ، قازاقستانمەن ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناتتى».
ياعني، بۇل گازەتتە تەك جەلتوقسان عانا ەمەس، ودان بولەك سىرتقى قارىم-قاتىناستارعا كوپ كوڭىل بولىنگەن بولاتىن.
ءاربىر گازەتتىڭ تاقىرىپتارىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار. جەلتوقسان گازەتى 1986 جىلعى وقيعالاردى بايلاناستىرىپ جازاتىن بولسا، ءداۋىر گازەتى كوبىندە حح عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقستان تاريحىنا ءجيى توقتالىپ، ماقالالاردى جارىققا شىعارعان. امانات گازەتى تەك ءبىر جولدى عانا، ياعني تەك ساياسات تاقىرىپتارىنا جازعان. ال ازات گازەتىندە جالپى ۇلتتىق ازاتتىققا كۇرەسى تۋرالى، قازىرگى ۋاقىتتا تاۋەلسىزدىكتى تانىتۋ تۋرالى ويلار كوپ قوزعالعان بولاتىن دەپ ويلايمىن. الايدا، بۇل گازەتتەردىڭ بارلىعىن بىرىكتىرەتىن ول - تاۋەلسىزدىك تولعاۋى، قازاقستان ەلى، قازاقستاننىڭ بولاشاعى مەن ساياساتى دەپ ويلايمىن.
توقانوۆا اياۋجان
You Might Also Like
-
دەنساۋلىق جۋرنالىنىڭ تاريحى 1929 جىلى تامىز ايىندا 1 سانى جارىق كورگەن «دەنساۋلىق جولى» جۋرنالىنان باستاۋ الادى. بۇل جۋرنال قازاقستاندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرىنە ارنالىپ، قازاق ءتىلى...
-
بالالار الەمى – وزىندىك ەرەكشەلiتەرى مول، كۇردەلى دە قىزىقتى الەم. سول الەمگە ەركىن ەنىپ، نەبىر نازىك سيپاتتاردى سەزىمتالدىقپەن تانىپ، زەردەلىلىكپەن زەىن سالۋ، زەرگەرلىكپەن بەينەلەۋ &nd...
