دالا جانۋارلارى مەن وسىمدىكتەرى
دۇنيەتانۋ 4 سىنىپ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دالا جانۋارلارى مەن وسىمدىكتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. دالا جانۋارلارى، ولاردىڭ تىرشىلىك جاعدايلارى تۋرالى
اڭگىمەلەي وتىرىپ، ولاردى كلاستارعا ءبولۋ، ءوز بىلىمدەرىن جاڭا اقپاراتپەن بايلانىستىرۋ، سالىستىرۋ، دالا تىرشىلىگىنىڭ ءوزارا ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىن دالەلدەي وتىرىپ، جۇيەلى بايانداۋعا، قورىتىندى جاساي الۋعا، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باۋلۋعا جاعداي جاساۋ.
2. تابيعاتتى سۇيۋگە.، جانۋارلاردى قورعاۋعا، قامقور بولۋعا باۋلۋ.
3. تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋعا جاعداي جاساۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتاۋ، ءتۇرتىپ الۋ، كلاسسيفيكاسيا جاساۋ، ءبىر اينالىم سويلەۋ
ساباقتىڭ كورنەكتىلىگى: شالعىن دالا جانۋارلارىمەن وسىمدىكتەرىنىڭ سۋرەتى، سىزبالار، كەستە، باعا كەستە، فيزيكالىق كارتا، جۇمباق،
س. سەيفۋلليننىڭ ولەڭى
تەحنيكالىق قۇرالدار: بەينە تاسپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، انا ءتىلى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ كەزەڭى
a) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. ساباق بارىسىن حابارلاۋ
ساباق بارىسىندا سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىنىڭ ادىستەرىن باسشىلىققا الامىز.
2. توپپەن جۇمىس
3. جاڭا ساباتى وزدەرى ىزدەنىپ، مەڭگەرۋگە جاعداي جاسالادى
4. ءوزىن - ءوزى باعالاۋ
بۇگىنگى ساباق بارىسى تۇسىنىكتى بولسا، الدىمەن 4 توپقا ءبولىنىپ، توپ باسشىلارىن سايلاپ الايىق. توپ باسشىسىنىڭ مىندەتى، ءوز توبىنداعى بالالاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن باعالاپ وتىرادى.
- ۇيگە نە بەرىلدى؟
- شالعىن وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارىن قورعاۋ.
- ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاپ، پىسىقتايمىز. ول ءۇشىن 4 توپقا ءبولىنىپ، توپ
باسشىلارىن سايلاپ الايىق. توپ باسشىسىنىڭ مىندەتى، ءوز توبىنداعى بالالاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن باعالاپ وتىرادى. ءار توپ وزىنە بەرىلگەن تاپسىرمانى قورعاپ شىعادى.
I توپ
شالعىندار تۋرالى تۇسىنىك فيزيكالىق كارتامەن جۇمىس.
II توپ.
شالعىندى وسىمدىكتەرى.
III توپ.
شالعىن جانۋارلارى.
IV توپ.
شالعىندى قورعاۋ سىزبامەن جۇمىس.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جان - جاقتى تەكسەرۋ: سۇراق - جاۋاپ
شالعىندى جەر – ەلىمىزدىڭ تابيعي بايلىعى. تابيعي بايلىق ءبىزدىڭ جەرىمىز، تۋعان ەلىمىز. ونى بارلىق اقىن - جازۋشىلار جىرلاپ وتكەن، جىرلايدى دا. ونى س. سەيفۋليننىڭ «تۋعان ەلىمە» ولەڭىنەن كورۋگە بولادى. ءار توپ ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ كەرەك.
تۋعان ەلىمە
كەڭسىڭ دالا،
تۋعان انا،
كويلەگىن كەڭ، كوك الا.
جان بەرەتىن
قازاقستاننىڭ فيز. كارتاسىنا قاراساق، ونىڭ كوپ جەرى جازىقتى كەڭ دالا. قازاق جەرى ۇلان - بايتاق كەڭ. ول 2 يلن. 700 مىڭ شارشى كم. قازاقستان جەر كولەمى جونىنەن 9 - ورىن الادى. وسى جازىق دالانى ءبىز ەكىنشى انامىزعا تەڭەيمىز. ويتكەنى ادامزات - تابيعات پەرزەنتى. ونىڭ مەيىرىمدىلىگى شەكسىز.
IΙ. ءتان بەرەتىن
مەيىرىمدى انا – سەن عانا.
توسىمدە ەمگەن،
ساعان سەنگەن،
جان – جانۋار بالاسى.
ءتوسىڭ ءسۇتتى،
باۋىرىڭ قۇتتى،
سەن تىرشىلىك اناسى.
جىبەك جاسىل،
انىق اسىل،
كەستەسى گۇل كيىمنىڭ.
جەر انادان جان - جانۋار، ادامزات ءتىرى اعزالاردىڭ ءبارى ءوز كەرەگىن الادى، ءوسىپ ونەدى. تىرشىلىك اناسى جەر. جەر – انا ياعني دالا.
Ι توپ. جۇمباق
جىلقىنى قارنىنا قىستىرىپ،
تۇيەنى ەرنىنە قىستىرىپ
ەسەكتى قۇلاعىنا قىستىرىپ،
قاسقىردى ات قىپ ءمىنىپ،
ايت دەگەندە جۇرە بەرگەن.
جاۋابى: قويان. سۇتقورەكتىلەر كلاسىنا جاتادى. ول بالاسىن سۇتپەن
اسىرايدى. ولاي بولسا سەندەر سۇتقورەكتىلەر توبى بولاسىڭدار.
IΙ توپ. دۋاداق (سۋرەتى بەرىلەدى) دۋاداق تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
جاۋابى: دۋاداق قۇستار توبى سالماعى 16 كگ، 22 ءتۇرى بار، 2 - 3
جۇمىرتقا سالادى. دەمەك سەندەر قۇستار توبى بولاسىڭدار.
IΙI توپ. كرىلوۆتىڭ “ شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا” مىسالىنداعى كەيىپكەرلەر جانۋارلار توبىنىڭ قاي كلاسىنا جاتادى؟
جاۋابى: شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا جانۋارلار توبىنىڭ كلاسىنا جاتادى.
وندا سەندەر ومىرتقاسىزدار توبى بولاسىزدار.
IV توپ. ماقال
جىلى - جىلى سويلەسەڭ
جىلان ىنىنەن شىعادى.
ماقالىنداعى جانۋار.
جاۋابى: جىلان، باۋىرمەن جورعالاۋشىلار كلاسىنا جاتادى. سەندەر
باۋىرمەن جورعالاۋشىلار توبى بولاسىڭدار.
سۇتقورەكتىلەر → تۇلكى، ەلىك، بوكەن، بۇلان، ورقويان، قاسقىر
تۇلكى: قاسقىرمەن ءبىرتۇقىمداسقا جاتادى، دەنە مولشەرى كىشىلەۋ، دەنەسىنىڭ ۇزىندىعى 70 - 77سم، سالماعى 6 - 7كگ، قۇيرىعىنىڭ ۇزىندىعى 55سم، ۇلپىلدەك، ۇشى اق، اياقتارى قىسقالاۋ. تۇلكىنىڭ تەرىسىنىڭ بوياۋى اشىق - سارى تۇسپەن، سۇر - قىزىل تۇسكە دەيىن وزگەرەدى. جۇپتاسىپ تىرشىلىك ەتەدى. بۇلار ۇساق كەمىرگىشتەرمەن كوبىنە تىشقاندارمەن قورەكتەنەدى. وسال بولۋى – اياعىنىڭ قىسقالىعى. سوندىقتان قىستا قار بولعاندا ومبىلاپ شارشاپ قالادى. تۇلكى تەرىسى دايىندالاتىن.
IΙ توپ.
قۇستار → قارابوزتورعاي، بەزەلدەك، دۋاداق، دالا قىرانى، اقباس تىرنا
دالا قىرانى – قازاقستانداعى ءتالىمدى قىرانداردىڭ ءبىرى. بۇركىتتەن كىشى قاناتىنىڭ قۇلاشى - 2م، سالماعى - 2، 5 - 3كگ. دالا قىرانى اشىق جانە ءتۇرلى – ءتۇستى قاۋىرسىندى. قورەگى – سارىشۇناق، ۇيالارىن قۇز شىڭنىڭ شوقىسىنا شوقى باۋرايلارىنا سالادى. بىرنەشە جىل بويى سالعان ۇيالارى قولايسىز، ۇلكەن دالادا بىرنەشە مەتر جەردەن كورىنەتىندىكتەن 1 - 3 جۇمىرتقا سالىپ، 10 كۇن بالاپاندارىن قورەكتەندىرەدى. اۋادا قالىقتاپ ءجۇرىپ، قورەگىن اۋلايدى.( ءۇنتاسپادان كورسەتۋ).
قاراعاندى وبلىسى، شەت اۋدانى
ح. ءسارىنجىپ ۇلى اتىنداعى جوببم
بازاسىنداعى تىرەك مەكتەبىنىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
مۇقىجانوۆا ءازيپا توكىش قىزى
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دالا جانۋارلارى مەن وسىمدىكتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. دالا جانۋارلارى، ولاردىڭ تىرشىلىك جاعدايلارى تۋرالى
اڭگىمەلەي وتىرىپ، ولاردى كلاستارعا ءبولۋ، ءوز بىلىمدەرىن جاڭا اقپاراتپەن بايلانىستىرۋ، سالىستىرۋ، دالا تىرشىلىگىنىڭ ءوزارا ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىن دالەلدەي وتىرىپ، جۇيەلى بايانداۋعا، قورىتىندى جاساي الۋعا، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باۋلۋعا جاعداي جاساۋ.
2. تابيعاتتى سۇيۋگە.، جانۋارلاردى قورعاۋعا، قامقور بولۋعا باۋلۋ.
3. تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋعا جاعداي جاساۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتاۋ، ءتۇرتىپ الۋ، كلاسسيفيكاسيا جاساۋ، ءبىر اينالىم سويلەۋ
ساباقتىڭ كورنەكتىلىگى: شالعىن دالا جانۋارلارىمەن وسىمدىكتەرىنىڭ سۋرەتى، سىزبالار، كەستە، باعا كەستە، فيزيكالىق كارتا، جۇمباق،
س. سەيفۋلليننىڭ ولەڭى
تەحنيكالىق قۇرالدار: بەينە تاسپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، انا ءتىلى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ كەزەڭى
a) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. ساباق بارىسىن حابارلاۋ
ساباق بارىسىندا سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىنىڭ ادىستەرىن باسشىلىققا الامىز.
2. توپپەن جۇمىس
3. جاڭا ساباتى وزدەرى ىزدەنىپ، مەڭگەرۋگە جاعداي جاسالادى
4. ءوزىن - ءوزى باعالاۋ
بۇگىنگى ساباق بارىسى تۇسىنىكتى بولسا، الدىمەن 4 توپقا ءبولىنىپ، توپ باسشىلارىن سايلاپ الايىق. توپ باسشىسىنىڭ مىندەتى، ءوز توبىنداعى بالالاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن باعالاپ وتىرادى.
- ۇيگە نە بەرىلدى؟
- شالعىن وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارىن قورعاۋ.
- ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاپ، پىسىقتايمىز. ول ءۇشىن 4 توپقا ءبولىنىپ، توپ
باسشىلارىن سايلاپ الايىق. توپ باسشىسىنىڭ مىندەتى، ءوز توبىنداعى بالالاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن باعالاپ وتىرادى. ءار توپ وزىنە بەرىلگەن تاپسىرمانى قورعاپ شىعادى.
I توپ
شالعىندار تۋرالى تۇسىنىك فيزيكالىق كارتامەن جۇمىس.
II توپ.
شالعىندى وسىمدىكتەرى.
III توپ.
شالعىن جانۋارلارى.
IV توپ.
شالعىندى قورعاۋ سىزبامەن جۇمىس.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن جان - جاقتى تەكسەرۋ: سۇراق - جاۋاپ
شالعىندى جەر – ەلىمىزدىڭ تابيعي بايلىعى. تابيعي بايلىق ءبىزدىڭ جەرىمىز، تۋعان ەلىمىز. ونى بارلىق اقىن - جازۋشىلار جىرلاپ وتكەن، جىرلايدى دا. ونى س. سەيفۋليننىڭ «تۋعان ەلىمە» ولەڭىنەن كورۋگە بولادى. ءار توپ ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ كەرەك.
تۋعان ەلىمە
كەڭسىڭ دالا،
تۋعان انا،
كويلەگىن كەڭ، كوك الا.
جان بەرەتىن
قازاقستاننىڭ فيز. كارتاسىنا قاراساق، ونىڭ كوپ جەرى جازىقتى كەڭ دالا. قازاق جەرى ۇلان - بايتاق كەڭ. ول 2 يلن. 700 مىڭ شارشى كم. قازاقستان جەر كولەمى جونىنەن 9 - ورىن الادى. وسى جازىق دالانى ءبىز ەكىنشى انامىزعا تەڭەيمىز. ويتكەنى ادامزات - تابيعات پەرزەنتى. ونىڭ مەيىرىمدىلىگى شەكسىز.
IΙ. ءتان بەرەتىن
مەيىرىمدى انا – سەن عانا.
توسىمدە ەمگەن،
ساعان سەنگەن،
جان – جانۋار بالاسى.
ءتوسىڭ ءسۇتتى،
باۋىرىڭ قۇتتى،
سەن تىرشىلىك اناسى.
جىبەك جاسىل،
انىق اسىل،
كەستەسى گۇل كيىمنىڭ.
جەر انادان جان - جانۋار، ادامزات ءتىرى اعزالاردىڭ ءبارى ءوز كەرەگىن الادى، ءوسىپ ونەدى. تىرشىلىك اناسى جەر. جەر – انا ياعني دالا.
Ι توپ. جۇمباق
جىلقىنى قارنىنا قىستىرىپ،
تۇيەنى ەرنىنە قىستىرىپ
ەسەكتى قۇلاعىنا قىستىرىپ،
قاسقىردى ات قىپ ءمىنىپ،
ايت دەگەندە جۇرە بەرگەن.
جاۋابى: قويان. سۇتقورەكتىلەر كلاسىنا جاتادى. ول بالاسىن سۇتپەن
اسىرايدى. ولاي بولسا سەندەر سۇتقورەكتىلەر توبى بولاسىڭدار.
IΙ توپ. دۋاداق (سۋرەتى بەرىلەدى) دۋاداق تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
جاۋابى: دۋاداق قۇستار توبى سالماعى 16 كگ، 22 ءتۇرى بار، 2 - 3
جۇمىرتقا سالادى. دەمەك سەندەر قۇستار توبى بولاسىڭدار.
IΙI توپ. كرىلوۆتىڭ “ شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا” مىسالىنداعى كەيىپكەرلەر جانۋارلار توبىنىڭ قاي كلاسىنا جاتادى؟
جاۋابى: شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا جانۋارلار توبىنىڭ كلاسىنا جاتادى.
وندا سەندەر ومىرتقاسىزدار توبى بولاسىزدار.
IV توپ. ماقال
جىلى - جىلى سويلەسەڭ
جىلان ىنىنەن شىعادى.
ماقالىنداعى جانۋار.
جاۋابى: جىلان، باۋىرمەن جورعالاۋشىلار كلاسىنا جاتادى. سەندەر
باۋىرمەن جورعالاۋشىلار توبى بولاسىڭدار.
سۇتقورەكتىلەر → تۇلكى، ەلىك، بوكەن، بۇلان، ورقويان، قاسقىر
تۇلكى: قاسقىرمەن ءبىرتۇقىمداسقا جاتادى، دەنە مولشەرى كىشىلەۋ، دەنەسىنىڭ ۇزىندىعى 70 - 77سم، سالماعى 6 - 7كگ، قۇيرىعىنىڭ ۇزىندىعى 55سم، ۇلپىلدەك، ۇشى اق، اياقتارى قىسقالاۋ. تۇلكىنىڭ تەرىسىنىڭ بوياۋى اشىق - سارى تۇسپەن، سۇر - قىزىل تۇسكە دەيىن وزگەرەدى. جۇپتاسىپ تىرشىلىك ەتەدى. بۇلار ۇساق كەمىرگىشتەرمەن كوبىنە تىشقاندارمەن قورەكتەنەدى. وسال بولۋى – اياعىنىڭ قىسقالىعى. سوندىقتان قىستا قار بولعاندا ومبىلاپ شارشاپ قالادى. تۇلكى تەرىسى دايىندالاتىن.
IΙ توپ.
قۇستار → قارابوزتورعاي، بەزەلدەك، دۋاداق، دالا قىرانى، اقباس تىرنا
دالا قىرانى – قازاقستانداعى ءتالىمدى قىرانداردىڭ ءبىرى. بۇركىتتەن كىشى قاناتىنىڭ قۇلاشى - 2م، سالماعى - 2، 5 - 3كگ. دالا قىرانى اشىق جانە ءتۇرلى – ءتۇستى قاۋىرسىندى. قورەگى – سارىشۇناق، ۇيالارىن قۇز شىڭنىڭ شوقىسىنا شوقى باۋرايلارىنا سالادى. بىرنەشە جىل بويى سالعان ۇيالارى قولايسىز، ۇلكەن دالادا بىرنەشە مەتر جەردەن كورىنەتىندىكتەن 1 - 3 جۇمىرتقا سالىپ، 10 كۇن بالاپاندارىن قورەكتەندىرەدى. اۋادا قالىقتاپ ءجۇرىپ، قورەگىن اۋلايدى.( ءۇنتاسپادان كورسەتۋ).
قاراعاندى وبلىسى، شەت اۋدانى
ح. ءسارىنجىپ ۇلى اتىنداعى جوببم
بازاسىنداعى تىرەك مەكتەبىنىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
مۇقىجانوۆا ءازيپا توكىش قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسۇيىنباي ارون ۇلى. «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى»
