دالا جانۋارلارىنىڭ تىرشىلىگى
ماقساتى: بالالاردىڭ دالا اڭدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن تەرەڭدەتۋ. ولاردىڭ تۇرلەرىن ءبىر – بىرىنەن اجىراتۋعا، دەنە مۇشەلەرىن دۇرىس اتاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
اڭداردىڭ تىرشىلىگى مەن قورەكتەنەتىن ورتاسىمەن تانىستىرۋ سۇراق قويۋ ارقىلى سويلەۋ بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ.
بالانىڭ اڭدارعا قورشاعان ورتاعا سۇيىسپەنشىلىگىن وياتىپ، ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس – تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەسۋ، شاتتىق شەڭبەر، جۇمباقتار، ويىن.
جاڭا سوزدەر: جابايى اڭدار، كوجەك، بولتىرىك، قونجىق، جاۋتىك.
كورنەكىلىك: اعاشتار، اڭدار سۋرەتى، DUD اپپاراتۋراسى، تەلەديدار
شاتتىق شەڭبەر:
كۇننىڭ كوزى اشىلىپ،
كوككە شۋاق شاشىلىپ
قۇتتى قوناق كەلىپتى،
تورىمىزگە ەنىپتى
امانداسۋ ۇلكەنگە
تاربيەنىڭ ءىسى عوي!
ال، قانەكەي، ءبارىمىز
«سالەم» دەيىك ۇلكەنگە
- سالاماتسىزدار ما اپايلار
- تاڭەرتەڭ تۇرعاندا نەنى كورەمىز؟
- كۇنگە قولىمىزدى سوزامىز
- كۇننەن العان جىلۋىمىزدى ءبىر - بىرىمىزگە تاراتايىق.
ت:- بالالار جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
ب: قىس
ت: قىس مەزگىلىندە نەشە اي بار؟
ب: جەلتوقسان، قاڭتار، اقپان
ت: قىس ايلارىندا تابيعاتتا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
ب: قار جاۋادى، اياز، بوران بولادى.
ت: قىس مەزگىلىندە نەمەن وينايمىز؟
ب: شانامەن سىرعاناق تەبەمىز، شاڭعى تەبەمىز، اققالا جاسايمىز.
«عاجايىپ ءسات»
ت: بىزگە ورماننان تۇلكى كەلەدى
تۇلكى: مەن ورماننان كەلە جاتىپ، ساندىق تاۋىپ الدىم. ول ساندىقتىڭ ىشىنە سيقىرلى ورمانداعى اڭداردى سيقىرلاپ سالىپ قويىپتى. ولاردى ساندىقتان شىعارۋ ءۇشىن جۇمباقتارىمىزدى شەشۋىمىز كەرەك.
جۇمباقتار:
كولەڭكەسىنەن قورقىپ بەزەكتەيدى،
ال، ونىڭ بالاسىن «كوجەك» دەيدى.
اۋزى بەينە شالعى، وراق،
ءشوپ ەمەس، ءبىراق مالدى ورادى.
ءوزى قۋ، ءارى ايلاكەر،
جۇرگەن جەرى ايقاي شۋ.
ءتاتتى كورسە باس سالار،
اينىمايدى بالادان.
بالالار بۇل اڭداردى سەندەر قايدان كوردىڭدەر؟
- سۋرەتتەردەن، تەلەديداردان كوردىك
ت:- بۇلاردىڭ بارلىعىن ءبىر سوزبەن نە دەپ اتايمىز؟
ب: جابايى جانۋارلار دەيمىز!
ت: بۇل اڭدار قايدا مەكەندەيدى؟
ب: ورماندا، تاۋلى جەرلەردە، مەكەندەيدى.
- قىس تۇسىمەن كوپ جانۋارلار وزدەرىنىڭ ىنىنە تىعىلادى. ايۋدىڭ اپانى قىس تا جىلۋدى ساقتاپ تۇرادى. ال، بالالار قويان، قاسقىر، تۇلكى، قىسقا قاراي جۇقا ءجۇنى ءتۇسىپ، ورنىنا قالىڭ ءجۇنى وسەدى.
- جابايى اڭدار جىرتقىش جانە پايدالى بولىپ كەلەدى؟
- اڭداردىڭ بىزگە پايداسى مول، ولاردىڭ تەرىسىنەن تون، جاعا كيىمدەر، باس كيىمدەر تىگەدى.
تاربيەشى تاقتاعا جابايى اڭداردىڭ سۋرەتتەرىن ءىلىپ قويادى.
قويان - جابايى اڭ. ونىڭ قۇلاعى ۇزىن. ءتورت اياعى بار.
ت: قويان نەنى جاقسى كورەدى؟
ب: ءسابىزدى، ءشوپتى جاقسى كورەدى
ت: قوياننىڭ ءتۇسى قانداي؟
ب: قوياننىڭ ءتۇسى قىستا اق، جازدا سۇرى بولادى.
ت: قوياننىڭ بالاسىن نە دەيدى؟
ب: كوجەك
ت: ايۋ - جابايى اڭ، ول ورماندا تىرشىلىك ەتەدى ونىڭ باسى، دەنەسى، ءتورت اياعى بار.
ت: ايۋدىڭ بالاسىن نە دەيدى؟
ب: قونجىق
ت: ايۋدىڭ سۇيىكتى اسى قانداي؟
ب: بالىق، بالدى، جەمىس جيدەكتەردى جاقسى كورەدى.
ت: ايۋ قىس مەزگىلىندە قايدا بولادى؟
ب: ايۋ اپاندا قىس بويى ۇيىقتايدى
ت: ايۋدىڭ ءتۇسى قانداي؟
ب: اق، سۇرى، قارا بولادى
ت: قاسقىردىڭ سۇيىكتى اسى قانداي؟
ب: ەت
ت: قاسقىردىڭ ءتۇسى قانداي؟
ب: قاسقىردىڭ ءتۇسى كوك، قۇيرىعى ۇزىن، ءتىسى وتكىر بولادى
ت: قاسقىر قايدا مەكەندەيدى؟
ب: ورماندا، جازىقتىقتا، تاۋلى جەرلەردە مەكەندەيدى
ت: قاسقىردىڭ بالاسىن نە دەيدى؟
ب: بولتىرىك
ت: تۇلكىنىڭ بالاسىن نە دەيدى؟
ب: تۇلكىنىڭ بالاسىن – تۇلكىشەك
ت: تۇلكى نەمەن قورەكتەنەدى؟
ب: ۇساق جاندىكتەرمەن، تىشقانمەن قورەكتەنەدى
ت: تۇلكىنىڭ ءتۇسى قانداي؟
ب: قىزعىلت سارى
ت: تۇلكىنىڭ ءجۇنى ءارى جۇمساق، تىعىز بولادى. جىل ماۋسىمىنا قاراي وزگەرىپ وتىرادى
ءتىلىمىزدى جاتتىقتىرۋعا ارنالعان ءتىل دامىتۋ جاتتىعۋلارى
يان - يان - سەكەندەگەن اق قويان،
يۋ - يۋ - يۋ - قوربانداعان ايۋ
كى - كى - كى – بۇل ايلاكەر تۇلكى
قىر - قىر - قىر - بۇل كوكجال قاسقىر
- ەندى وسى اڭدار تۋرالى تاقپاقتارىنا كەزەك بەرەمىز.
سەرگىتۋ ءساتى
ءبىز ورمانعا بارايىق،
جان - جاعىمىزعا قارايىق
ايۋ شىقتى قورباڭداپ،
قاسقىر شىقتى ىرىلداپ
تۇلكى شىقتى مايىسىپ
قويان شىقتى سەكىرىپ،
قورىقپاڭدار، بالالار
قاراپ - قاراپ الىڭدار
ديداكتيكالىق ويىن: «داۋسىنان تانى»
«تۇلكى، تۇلكى تۇلكىشەك!» ولەڭىن وقۋ ساحنالاۋ
قويان: تۇلكى، تۇلكى تۇلكىشەك،
تۇندە قايدا باراسىڭ؟
تۇلكى: اپام ۇيىنە بارامىن
قويان: اپام ساعان نە بەرەدى؟
تۇلكى: ەشكى ساۋىپ، ءسۇت بەرەدى
قويان: ونى قايدا قوياسىڭ؟
تۇلكى: تال تۇبىنە قويامىن
قويان: يت جەپ كەتسە قايتەسىڭ؟
تۇلكى: يت اۋزىنان الامىن
قويان: يت بەرمەسە قايتەسىڭ؟
تۇلكى: جىلاي، جىلاي قالامىن!
ويىن:«بۇل نەنىڭ بالاسى؟»
ەندى ءبىز بەينەتاسپادان جالپى جابايى اڭدار بار ەكەنىن كورۋگە شاقىرامىن. اڭدارعا شولۋ جاساۋ.
- بالالار ەندى وسى جابايى جانۋارلاردىڭ سۋرەتىن قۇراستىرىپ جىبەرەيىك.
ت:- وتە جاقسى قۇراستىرا ءبىلدى
ب:- سونىمەن بالالار بۇگىن ءبىز قانداي جانۋارلارمەن تانىستىق؟
ب:- جابايى جانۋارلارمەن
ت:- جابايى جانۋارلاردىڭ قانداي پايداسى بار؟
ب:- بىزگە ولاردىڭ تەرىسى پايدالى، ويتكەنى ولاردىڭ تەرىسىنەن تون، باس كيىمدەر تىگىلەدى.
تۇلكى: مەن سەندەردى باقىلاپ بايقاپ تۇردىم. سەندەر اقىلدى، زەرەك، تاپقىر ەكەنسىڭدەر، سىزدەرگە مەنىڭ اكەلگەن سىيلىعىم بار.
سىزدەرگە تۇلكىنىڭ سۇلۋلىعىن، قوياننىڭ جىلدامدىعىن، ايۋدىڭ مەيىرىمدىلىگىن، قاسقىردىڭ باتىلدىعىن تىلەيمىن.
ت: بالالار ءبىز تۇلكىمەن جانە قوناقتارمەن قوشتاسايىق
ب: ساۋ بولىڭىزدار!
اڭداردىڭ تىرشىلىگى مەن قورەكتەنەتىن ورتاسىمەن تانىستىرۋ سۇراق قويۋ ارقىلى سويلەۋ بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ.
بالانىڭ اڭدارعا قورشاعان ورتاعا سۇيىسپەنشىلىگىن وياتىپ، ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس – تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەسۋ، شاتتىق شەڭبەر، جۇمباقتار، ويىن.
جاڭا سوزدەر: جابايى اڭدار، كوجەك، بولتىرىك، قونجىق، جاۋتىك.
كورنەكىلىك: اعاشتار، اڭدار سۋرەتى، DUD اپپاراتۋراسى، تەلەديدار
شاتتىق شەڭبەر:
كۇننىڭ كوزى اشىلىپ،
كوككە شۋاق شاشىلىپ
قۇتتى قوناق كەلىپتى،
تورىمىزگە ەنىپتى
امانداسۋ ۇلكەنگە
تاربيەنىڭ ءىسى عوي!
ال، قانەكەي، ءبارىمىز
«سالەم» دەيىك ۇلكەنگە
- سالاماتسىزدار ما اپايلار
- تاڭەرتەڭ تۇرعاندا نەنى كورەمىز؟
- كۇنگە قولىمىزدى سوزامىز
- كۇننەن العان جىلۋىمىزدى ءبىر - بىرىمىزگە تاراتايىق.
ت:- بالالار جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
ب: قىس
ت: قىس مەزگىلىندە نەشە اي بار؟
ب: جەلتوقسان، قاڭتار، اقپان
ت: قىس ايلارىندا تابيعاتتا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
ب: قار جاۋادى، اياز، بوران بولادى.
ت: قىس مەزگىلىندە نەمەن وينايمىز؟
ب: شانامەن سىرعاناق تەبەمىز، شاڭعى تەبەمىز، اققالا جاسايمىز.
«عاجايىپ ءسات»
ت: بىزگە ورماننان تۇلكى كەلەدى
تۇلكى: مەن ورماننان كەلە جاتىپ، ساندىق تاۋىپ الدىم. ول ساندىقتىڭ ىشىنە سيقىرلى ورمانداعى اڭداردى سيقىرلاپ سالىپ قويىپتى. ولاردى ساندىقتان شىعارۋ ءۇشىن جۇمباقتارىمىزدى شەشۋىمىز كەرەك.
جۇمباقتار:
كولەڭكەسىنەن قورقىپ بەزەكتەيدى،
ال، ونىڭ بالاسىن «كوجەك» دەيدى.
اۋزى بەينە شالعى، وراق،
ءشوپ ەمەس، ءبىراق مالدى ورادى.
ءوزى قۋ، ءارى ايلاكەر،
جۇرگەن جەرى ايقاي شۋ.
ءتاتتى كورسە باس سالار،
اينىمايدى بالادان.
بالالار بۇل اڭداردى سەندەر قايدان كوردىڭدەر؟
- سۋرەتتەردەن، تەلەديداردان كوردىك
ت:- بۇلاردىڭ بارلىعىن ءبىر سوزبەن نە دەپ اتايمىز؟
ب: جابايى جانۋارلار دەيمىز!
ت: بۇل اڭدار قايدا مەكەندەيدى؟
ب: ورماندا، تاۋلى جەرلەردە، مەكەندەيدى.
- قىس تۇسىمەن كوپ جانۋارلار وزدەرىنىڭ ىنىنە تىعىلادى. ايۋدىڭ اپانى قىس تا جىلۋدى ساقتاپ تۇرادى. ال، بالالار قويان، قاسقىر، تۇلكى، قىسقا قاراي جۇقا ءجۇنى ءتۇسىپ، ورنىنا قالىڭ ءجۇنى وسەدى.
- جابايى اڭدار جىرتقىش جانە پايدالى بولىپ كەلەدى؟
- اڭداردىڭ بىزگە پايداسى مول، ولاردىڭ تەرىسىنەن تون، جاعا كيىمدەر، باس كيىمدەر تىگەدى.
تاربيەشى تاقتاعا جابايى اڭداردىڭ سۋرەتتەرىن ءىلىپ قويادى.
قويان - جابايى اڭ. ونىڭ قۇلاعى ۇزىن. ءتورت اياعى بار.
ت: قويان نەنى جاقسى كورەدى؟
ب: ءسابىزدى، ءشوپتى جاقسى كورەدى
ت: قوياننىڭ ءتۇسى قانداي؟
ب: قوياننىڭ ءتۇسى قىستا اق، جازدا سۇرى بولادى.
ت: قوياننىڭ بالاسىن نە دەيدى؟
ب: كوجەك
ت: ايۋ - جابايى اڭ، ول ورماندا تىرشىلىك ەتەدى ونىڭ باسى، دەنەسى، ءتورت اياعى بار.
ت: ايۋدىڭ بالاسىن نە دەيدى؟
ب: قونجىق
ت: ايۋدىڭ سۇيىكتى اسى قانداي؟
ب: بالىق، بالدى، جەمىس جيدەكتەردى جاقسى كورەدى.
ت: ايۋ قىس مەزگىلىندە قايدا بولادى؟
ب: ايۋ اپاندا قىس بويى ۇيىقتايدى
ت: ايۋدىڭ ءتۇسى قانداي؟
ب: اق، سۇرى، قارا بولادى
ت: قاسقىردىڭ سۇيىكتى اسى قانداي؟
ب: ەت
ت: قاسقىردىڭ ءتۇسى قانداي؟
ب: قاسقىردىڭ ءتۇسى كوك، قۇيرىعى ۇزىن، ءتىسى وتكىر بولادى
ت: قاسقىر قايدا مەكەندەيدى؟
ب: ورماندا، جازىقتىقتا، تاۋلى جەرلەردە مەكەندەيدى
ت: قاسقىردىڭ بالاسىن نە دەيدى؟
ب: بولتىرىك
ت: تۇلكىنىڭ بالاسىن نە دەيدى؟
ب: تۇلكىنىڭ بالاسىن – تۇلكىشەك
ت: تۇلكى نەمەن قورەكتەنەدى؟
ب: ۇساق جاندىكتەرمەن، تىشقانمەن قورەكتەنەدى
ت: تۇلكىنىڭ ءتۇسى قانداي؟
ب: قىزعىلت سارى
ت: تۇلكىنىڭ ءجۇنى ءارى جۇمساق، تىعىز بولادى. جىل ماۋسىمىنا قاراي وزگەرىپ وتىرادى
ءتىلىمىزدى جاتتىقتىرۋعا ارنالعان ءتىل دامىتۋ جاتتىعۋلارى
يان - يان - سەكەندەگەن اق قويان،
يۋ - يۋ - يۋ - قوربانداعان ايۋ
كى - كى - كى – بۇل ايلاكەر تۇلكى
قىر - قىر - قىر - بۇل كوكجال قاسقىر
- ەندى وسى اڭدار تۋرالى تاقپاقتارىنا كەزەك بەرەمىز.
سەرگىتۋ ءساتى
ءبىز ورمانعا بارايىق،
جان - جاعىمىزعا قارايىق
ايۋ شىقتى قورباڭداپ،
قاسقىر شىقتى ىرىلداپ
تۇلكى شىقتى مايىسىپ
قويان شىقتى سەكىرىپ،
قورىقپاڭدار، بالالار
قاراپ - قاراپ الىڭدار
ديداكتيكالىق ويىن: «داۋسىنان تانى»
«تۇلكى، تۇلكى تۇلكىشەك!» ولەڭىن وقۋ ساحنالاۋ
قويان: تۇلكى، تۇلكى تۇلكىشەك،
تۇندە قايدا باراسىڭ؟
تۇلكى: اپام ۇيىنە بارامىن
قويان: اپام ساعان نە بەرەدى؟
تۇلكى: ەشكى ساۋىپ، ءسۇت بەرەدى
قويان: ونى قايدا قوياسىڭ؟
تۇلكى: تال تۇبىنە قويامىن
قويان: يت جەپ كەتسە قايتەسىڭ؟
تۇلكى: يت اۋزىنان الامىن
قويان: يت بەرمەسە قايتەسىڭ؟
تۇلكى: جىلاي، جىلاي قالامىن!
ويىن:«بۇل نەنىڭ بالاسى؟»
ەندى ءبىز بەينەتاسپادان جالپى جابايى اڭدار بار ەكەنىن كورۋگە شاقىرامىن. اڭدارعا شولۋ جاساۋ.
- بالالار ەندى وسى جابايى جانۋارلاردىڭ سۋرەتىن قۇراستىرىپ جىبەرەيىك.
ت:- وتە جاقسى قۇراستىرا ءبىلدى
ب:- سونىمەن بالالار بۇگىن ءبىز قانداي جانۋارلارمەن تانىستىق؟
ب:- جابايى جانۋارلارمەن
ت:- جابايى جانۋارلاردىڭ قانداي پايداسى بار؟
ب:- بىزگە ولاردىڭ تەرىسى پايدالى، ويتكەنى ولاردىڭ تەرىسىنەن تون، باس كيىمدەر تىگىلەدى.
تۇلكى: مەن سەندەردى باقىلاپ بايقاپ تۇردىم. سەندەر اقىلدى، زەرەك، تاپقىر ەكەنسىڭدەر، سىزدەرگە مەنىڭ اكەلگەن سىيلىعىم بار.
سىزدەرگە تۇلكىنىڭ سۇلۋلىعىن، قوياننىڭ جىلدامدىعىن، ايۋدىڭ مەيىرىمدىلىگىن، قاسقىردىڭ باتىلدىعىن تىلەيمىن.
ت: بالالار ءبىز تۇلكىمەن جانە قوناقتارمەن قوشتاسايىق
ب: ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
-
ماقساتى: بالالارعا ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مازمۇنىن اڭگىمەلەپ، وسى سوعىستا ەرلىك كورسەتكەن باتىرلاردىڭ ەرلىكتەرىن، جىل سايىن جەڭىس كۇنىنىڭ مەرەيلى مەرەكەسىن بۇكىل حالىق تويلاپ وتىراتىنىن ايتىپ، جەڭىس سا...
