دەنى ساۋدىڭ جانى ساۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دەنى ساۋدىڭ جانى ساۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ دەنساۋلىق تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ.
كورنەكىلىكتەرى: سلايدتار، ءسوزجۇمباق، ت، ب
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار جانە وقۋشىلار!
بۇگىنگى ءبىزدىڭ « دەنى ساۋدىڭ – جانى ساۋ» تاقىرىبىندا وتكىزىلىپ وتىرعان اشىق تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر! دەنساۋلىق - ءومىر جالعاسىنىڭ ساۋلەسى. ءوز ساۋلىعىڭا قامقور بولسا، جانىڭا ۇنەمى ساتتىلىك سەرىك بولادى. ءار ادام ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاۋى شارت. دەنساۋلىق ادام ومىرىندەگى ەڭ جوعارعى باعالى دۇنيە بولعاندىقتان ءار ادام ءوز دەنساۋلىعىنا كوڭىل ءبولۋى قاجەت، ونى ىسىراپ ەتپەۋى كەرەك. ءبىز دەنساۋلىعىمىزعا نەمقۇرايلى قاراپ وعان ۇلكەن زيان كەلتىرەمىز. ءار كىم ءوز دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىنا ءوزى كىنالى. اۋرۋلاردى اعزاعا جولاتپاۋ ادامداردىڭ ءوز قولىندا. سول سەبەپتى ءار ادام سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءارقايسىسىمىز دەنە تاربيەسىمەن اينالىسۋىمىز، دۇرىس تاماقتانۋىمىز، زياندى ارەكەتتەردەن اۋلاق بولىپ، تازالىق پەن سانيتاريا شارالارىن ساقتاۋىمىز قاجەت.
بالالار، سەندەر قاراڭعى ۇيگە كىرىپ كەلىپ شام جاقساڭىز، شام ءۇيدى جارىق قىلادى. كوپ قىزىل گۇلدىڭ ىشىنەن ءبىر اق گۇل كورسەڭ، كوزىڭ سول گۇلگە تۇسەدى. ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى جارىق قىلاتىن، جان - جاعىمىزعا تاماشا جارىق ساۋلەسىن شاشاتىن، ومىردەگى ەڭ باستى بايلىق نە؟
وقۋشىلار: دەنساۋلىق.
م: ولاي بولسا بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان - 2050» ستراتەگيالىق باعدارلاماسىندا سالاۋاتتىلىق ءومىر سالتىن ورنىقتىرۋ، حالقىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ باعىتىندا جۇرگىزۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى.
سالاۋاتتى ءومىر سالتى
↓
• ساپالى تاماقتانۋ، جەكە باس گيگيەناسى
• زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋ
• دەنساۋلىقتى ساقتاۋ نىعايتۋ، سپورتپەن شۇعىلدانۋ
• بوس ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ
اقبوتا:
ۋا، حالقىم، نازار اۋدار دەنساۋلىققا.
ومىردە باقىتتىسىڭ دەنىڭ ساۋدا.
«دەنساۋلىق – تەرەڭ باقىت» دەگەن ءسوزدى،
قۇر ايتپاعان ۇلى اباي دانامىز دا.
دەنىڭ ساۋدا كۇشتىسىڭ بۇل الەمدە،
دەنىڭ ساۋدا سۇلۋسىڭ جەر بەتىندە.
سول مىقتى دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا،
جەتەرسىڭ ءالى تالاي باقىتتارعا.
اقجول: دەنى ساۋدىڭ – جانى ساۋ
دەنساۋلىق سەنىڭ بايلىعىڭ
مىقتى بولساڭ دوسىم اۋ
جۋىماس ساعان قايعى مۇڭ
اياۋلىم:
دەنساۋلىقتى ساقتا ءتۇزۋ وسەسىڭ
كۇنادان پاك ءجاننات ءومىر كەشەسىڭ.
كورگەن كۇنىڭ قاراڭعى عوي دەرت شالسا،
حاراممەنەن ءتاڭىردى ۋلاپ نە ەتەرسىڭ؟
جامان ادەت كوپ شەكتىرەر قاسىرەت،
ساقتا ءوزىڭدى؛ جاقسىلىققا جەتەرسىڭ.
ارۋجان: شىنىعامىز، تىنىعامىز،
سالاۋاتتى ومىرگە.
قاناتتانىپ، تالاپتانىپ،
بولاشاققا ءبىز بىرگە.
م: زياندى ادەتتەر دەگەنىمىز نە؟
زياندى ادەتتەر: ەسىرتكى، ىشىمدىك، تەمەكى.
م: ولاي بولسا مىنا ءبىر كورىنىسكە نازار اۋدارايىق.
كورىنىس: «شىلىم شەگۋدىڭ پايداسى»
اۆتور: ساحناعا ءبىر توپ بالالار شىعادى. الدارىنان تەمەكى شىعادى.
بالالار: سەن كىمسىڭ؟ قايدان شىقتىڭ؟
تەمەكى: مەنى تانىمايسىڭدار ما؟ مەن تەمەكىمىن. مەن كۇشتىمىن. مەنىڭ پايدام وتە كوپ. مەنى تەك مىقتى بالالار ۇستايدى. كانە، مەنمەن كىم دوس بولعىسى كەلەدى.
اۆتور: بالالاردىڭ قولىنا ءبىر - ءبىر تەمەكى ۇستاتىلادى.
بالالار: - دوس بولايىق تەمەكىمەن،
مىقتى بالا بولامىز.
ەڭ باستىسى پايداسى ونىڭ وتە كوپ ەكەن.
اۆتور: بالالار تەمەكىنى اينالا قورشاپ قول الىسادى.
بالالار: تەمەكى شەگىپ ۇيرەنەيىك.
وسىنى بايقاپ وتىرعان اق ساقالدى قاريا:
- ۋا، بالالار، ماعان قۇلاق سالىڭدار! تەمەكى شەگۋدىڭ تەك ءۇش پايداسى بار. بىرىنشىدەن، كىمدە - كىم تەمەكى شەكسە، ول ەشقاشان قارتايمايدى.
بالالار: نەلىكتەن؟ نەگە؟
قاريا: سەبەبى، ول قارتايۋعا ۇلگەرمەيدى دە. تەمەكى شەككەن ادام ومىردەن تىم ەرتە كەتەدى. ەكىنشىدەن، ونىڭ ۇيىنە ەشقاشان ۇرى تۇسپەيدى.
بالالار: نەلىكتەن؟
قاريا: سەبەبى، كىمدە - كىم تەمەكى شەكسە، ونىڭ وكپەسى تازا بولمايدى. ءتۇنى بويى توسەكتە توڭكەرىلىپ اۋدارىلىپ جاتادى، جانە كۇندىز – ءتۇنى كۇركىلدەپ قاتتى جوتەلىپ شىعادى. ۇرىلار ءۇي يەسىنىڭ كوكجوتەلىن ەسىتىپ، ۇيگە جاقىنداي دا المايدى. كىمدە - كىم تەمەكى شەكسە، ونى ەشقاشان يت قاپپايدى.
بالالار: قالايشا ونى يت قاپپايدى؟
قاريا: سەبەبى، تەمەكى شەگەتىن كىسى ەرتە جارىم - جان بولىپ قالادى جانە جۇرگەندە تاياققا سۇيەنىپ جۇرەدى. ال، تاياعى بار ادامعا قاراعىم، ەڭ قاباعان يت تە جولامايدى.
اۆتور: قارت قۋلانا كۇلەدى.(بالالار تەمەكىگە قولىن سىلتەپ كەتىپ قالادى.)
م: اراق ءىشۋ، تەمەكى تارتۋ، ەسىرتكىگە بوي ۇرۋ، مۇنىڭ ءبارى دە ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا زياندى زاتتار. كۇنى كەشەگىگە دەيىن ناشاقور دەگەن اتاۋ قازاق ۇعىمىندا بولعان ەمەس ماسكۇنەمدىك تە بىزگە جات ەدى. لاستىقتان جيىركەنەتىنبىز. سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋدىڭ باستى شارتى – تەمەكى، ناشاقورلىق، ماسكۇنەمدىكتەن ارىلۋ. ماسكۇنەمدىك، تەمەكى، ناشاقورلىق
ۇلتىمىزدىڭ ەرتەڭىنە ءقاۋىپ توندىرۋدە
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ دەنساۋلىق تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ.
كورنەكىلىكتەرى: سلايدتار، ءسوزجۇمباق، ت، ب
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار جانە وقۋشىلار!
بۇگىنگى ءبىزدىڭ « دەنى ساۋدىڭ – جانى ساۋ» تاقىرىبىندا وتكىزىلىپ وتىرعان اشىق تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر! دەنساۋلىق - ءومىر جالعاسىنىڭ ساۋلەسى. ءوز ساۋلىعىڭا قامقور بولسا، جانىڭا ۇنەمى ساتتىلىك سەرىك بولادى. ءار ادام ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاۋى شارت. دەنساۋلىق ادام ومىرىندەگى ەڭ جوعارعى باعالى دۇنيە بولعاندىقتان ءار ادام ءوز دەنساۋلىعىنا كوڭىل ءبولۋى قاجەت، ونى ىسىراپ ەتپەۋى كەرەك. ءبىز دەنساۋلىعىمىزعا نەمقۇرايلى قاراپ وعان ۇلكەن زيان كەلتىرەمىز. ءار كىم ءوز دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىنا ءوزى كىنالى. اۋرۋلاردى اعزاعا جولاتپاۋ ادامداردىڭ ءوز قولىندا. سول سەبەپتى ءار ادام سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءارقايسىسىمىز دەنە تاربيەسىمەن اينالىسۋىمىز، دۇرىس تاماقتانۋىمىز، زياندى ارەكەتتەردەن اۋلاق بولىپ، تازالىق پەن سانيتاريا شارالارىن ساقتاۋىمىز قاجەت.
بالالار، سەندەر قاراڭعى ۇيگە كىرىپ كەلىپ شام جاقساڭىز، شام ءۇيدى جارىق قىلادى. كوپ قىزىل گۇلدىڭ ىشىنەن ءبىر اق گۇل كورسەڭ، كوزىڭ سول گۇلگە تۇسەدى. ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى جارىق قىلاتىن، جان - جاعىمىزعا تاماشا جارىق ساۋلەسىن شاشاتىن، ومىردەگى ەڭ باستى بايلىق نە؟
وقۋشىلار: دەنساۋلىق.
م: ولاي بولسا بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان - 2050» ستراتەگيالىق باعدارلاماسىندا سالاۋاتتىلىق ءومىر سالتىن ورنىقتىرۋ، حالقىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ باعىتىندا جۇرگىزۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى.
سالاۋاتتى ءومىر سالتى
↓
• ساپالى تاماقتانۋ، جەكە باس گيگيەناسى
• زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋ
• دەنساۋلىقتى ساقتاۋ نىعايتۋ، سپورتپەن شۇعىلدانۋ
• بوس ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ
اقبوتا:
ۋا، حالقىم، نازار اۋدار دەنساۋلىققا.
ومىردە باقىتتىسىڭ دەنىڭ ساۋدا.
«دەنساۋلىق – تەرەڭ باقىت» دەگەن ءسوزدى،
قۇر ايتپاعان ۇلى اباي دانامىز دا.
دەنىڭ ساۋدا كۇشتىسىڭ بۇل الەمدە،
دەنىڭ ساۋدا سۇلۋسىڭ جەر بەتىندە.
سول مىقتى دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا،
جەتەرسىڭ ءالى تالاي باقىتتارعا.
اقجول: دەنى ساۋدىڭ – جانى ساۋ
دەنساۋلىق سەنىڭ بايلىعىڭ
مىقتى بولساڭ دوسىم اۋ
جۋىماس ساعان قايعى مۇڭ
اياۋلىم:
دەنساۋلىقتى ساقتا ءتۇزۋ وسەسىڭ
كۇنادان پاك ءجاننات ءومىر كەشەسىڭ.
كورگەن كۇنىڭ قاراڭعى عوي دەرت شالسا،
حاراممەنەن ءتاڭىردى ۋلاپ نە ەتەرسىڭ؟
جامان ادەت كوپ شەكتىرەر قاسىرەت،
ساقتا ءوزىڭدى؛ جاقسىلىققا جەتەرسىڭ.
ارۋجان: شىنىعامىز، تىنىعامىز،
سالاۋاتتى ومىرگە.
قاناتتانىپ، تالاپتانىپ،
بولاشاققا ءبىز بىرگە.
م: زياندى ادەتتەر دەگەنىمىز نە؟
زياندى ادەتتەر: ەسىرتكى، ىشىمدىك، تەمەكى.
م: ولاي بولسا مىنا ءبىر كورىنىسكە نازار اۋدارايىق.
كورىنىس: «شىلىم شەگۋدىڭ پايداسى»
اۆتور: ساحناعا ءبىر توپ بالالار شىعادى. الدارىنان تەمەكى شىعادى.
بالالار: سەن كىمسىڭ؟ قايدان شىقتىڭ؟
تەمەكى: مەنى تانىمايسىڭدار ما؟ مەن تەمەكىمىن. مەن كۇشتىمىن. مەنىڭ پايدام وتە كوپ. مەنى تەك مىقتى بالالار ۇستايدى. كانە، مەنمەن كىم دوس بولعىسى كەلەدى.
اۆتور: بالالاردىڭ قولىنا ءبىر - ءبىر تەمەكى ۇستاتىلادى.
بالالار: - دوس بولايىق تەمەكىمەن،
مىقتى بالا بولامىز.
ەڭ باستىسى پايداسى ونىڭ وتە كوپ ەكەن.
اۆتور: بالالار تەمەكىنى اينالا قورشاپ قول الىسادى.
بالالار: تەمەكى شەگىپ ۇيرەنەيىك.
وسىنى بايقاپ وتىرعان اق ساقالدى قاريا:
- ۋا، بالالار، ماعان قۇلاق سالىڭدار! تەمەكى شەگۋدىڭ تەك ءۇش پايداسى بار. بىرىنشىدەن، كىمدە - كىم تەمەكى شەكسە، ول ەشقاشان قارتايمايدى.
بالالار: نەلىكتەن؟ نەگە؟
قاريا: سەبەبى، ول قارتايۋعا ۇلگەرمەيدى دە. تەمەكى شەككەن ادام ومىردەن تىم ەرتە كەتەدى. ەكىنشىدەن، ونىڭ ۇيىنە ەشقاشان ۇرى تۇسپەيدى.
بالالار: نەلىكتەن؟
قاريا: سەبەبى، كىمدە - كىم تەمەكى شەكسە، ونىڭ وكپەسى تازا بولمايدى. ءتۇنى بويى توسەكتە توڭكەرىلىپ اۋدارىلىپ جاتادى، جانە كۇندىز – ءتۇنى كۇركىلدەپ قاتتى جوتەلىپ شىعادى. ۇرىلار ءۇي يەسىنىڭ كوكجوتەلىن ەسىتىپ، ۇيگە جاقىنداي دا المايدى. كىمدە - كىم تەمەكى شەكسە، ونى ەشقاشان يت قاپپايدى.
بالالار: قالايشا ونى يت قاپپايدى؟
قاريا: سەبەبى، تەمەكى شەگەتىن كىسى ەرتە جارىم - جان بولىپ قالادى جانە جۇرگەندە تاياققا سۇيەنىپ جۇرەدى. ال، تاياعى بار ادامعا قاراعىم، ەڭ قاباعان يت تە جولامايدى.
اۆتور: قارت قۋلانا كۇلەدى.(بالالار تەمەكىگە قولىن سىلتەپ كەتىپ قالادى.)
م: اراق ءىشۋ، تەمەكى تارتۋ، ەسىرتكىگە بوي ۇرۋ، مۇنىڭ ءبارى دە ادامنىڭ دەنساۋلىعىنا زياندى زاتتار. كۇنى كەشەگىگە دەيىن ناشاقور دەگەن اتاۋ قازاق ۇعىمىندا بولعان ەمەس ماسكۇنەمدىك تە بىزگە جات ەدى. لاستىقتان جيىركەنەتىنبىز. سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋدىڭ باستى شارتى – تەمەكى، ناشاقورلىق، ماسكۇنەمدىكتەن ارىلۋ. ماسكۇنەمدىك، تەمەكى، ناشاقورلىق
ۇلتىمىزدىڭ ەرتەڭىنە ءقاۋىپ توندىرۋدە
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
