دەنساۋلىق - زور بايلىق
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى،
بەكارىستان بي اۋىلى، № 24 ورتا مەكتەپ.
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: ىسقاق شامسيا
دەنساۋلىق - زور بايلىق
شارانىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى - دەنساۋلىق ادام بالاسىنىڭ ازباس قازىناسى، اسقان بايلىعى، ءومىرىنىڭ تىرەگى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ؛
دامىتۋشىلىعى - وقۋشىلاردى سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە جانە جاس ۇرپاقتى زياندى زاتتاردان اۋلاق بولۋعا ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىگى - جەكە باس تازالىعىن ساقتاۋ ەرەجەسىن قالىپتاستىرۋ (قول جۋۋ، ءتىس كۇتۋ، كوزدى ساقتاۋ، دەنە ءبىتىمىن ساقتاۋ)، كۇن ەرەجەسىن (تاماقتانۋ، ويناۋ، ساباق وقۋ، دەم الۋ، ۇيقى، سەرۋەن) دۇرىس ساقتاۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ .
ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، ساحنالىق كورىنىس، ويىن، جۇمباقتار جاسىرۋ.
كورنەكىلىگى: ءتۇرلى كوكونىستەر مەن جەمىس-جيدەكتەردىڭ سۋرەتتەرى، ەرتەڭگىلىك جاتتىعۋ جاساپ جاتىرعان بالالاردىڭ سۋرەتى جانە ت.ب.
ءوتۋ بارىسى:
گۇل ۇستاعان بالالار شەڭبەرگە دوڭگەلەنە وتىرادى، بىر-بىرىنە جىلى،
جاقسى لەبىزدەرىن ايتىپ ، دەنساۋلىق تىلەپ، گۇل ۇسىنادى. گۇل شوقتارى بىرتە-بىرتە كوبەيىپ، جىلى لەبىزدى باستاپ تىلەگەن بالانىڭ وزىنە ءبىر قۇشاق گۇل- «تىلەك شوعى» بولىپ ورالادى.
«وزگەلەرگە دەنساۋلىق تىلەپ، جاقسىلىق جاساسا، ول وزىڭە قايتىپ ورالادى»، - دەپ ءمۇعالىم قورىتىندى جاسايدى.
ءمۇعالىم:
-بۇگىنگى تاربيەلىك ءىس-شارامىزدىڭ تاقىرىبىنا بايلانىستى اڭگىمەمىز تەك دەنساۋلىق جونىندە بولماق . دەنساۋلىق دەگەن سوز-دەنىڭنىڭ ساۋلىعى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. دەنىڭنىڭ اۋرۋ-سىرقاۋدان امان، قايراتتى، جىگەرلى، كوڭىلدىڭ كوتەرىڭكى بولۋىنىڭ وزى-دەنساۋلىقتىڭ بەلگىسى. دەنە مۇشەلەرىنىڭ، ىشكى اعزالاردىڭ ءبىرى اۋىرسا، ادامنىڭ دەنساۋلىعى ناشارلاپ، كوڭىل كۇيى تۇسەدى، ەش نارسەگە زاۋقى بولمايدى. ەندەشە «دەنساۋلىق-زور بايلىق» دەپ حالقىمىز ايتقانداي، دەنساۋلىقتى ەشنارسەگە تەڭەۋگە بولمايدى، ادامدار بىر-بىرىنە ءبىرىنشى دەنساۋلىق تىلەيتىنىنىڭ سەبەبى، مىنە، وسىندا. دەنى ساۋ ادام ءاردايىم كوڭىلدى، جۇزىنەن شاتتىق نۇرى توگىلىپ جۇرەدى. سوندىقتان دا ءوز دەنساۋلىقتارىڭا جاۋاپتى قاراپ، ونى ساقتاۋىمىز كەرەك.
1-وقۋشى:
دەنساۋلىق – ول كۇلۋىڭ،
كوڭىل-كۇيىڭ جادىراي.
دەنساۋلىق – ول ءجۇرۋىڭ،
ەشبىر جەرىڭ اۋىرماي.
2-وقۋشى:
دەنساۋلىق ول شىنىققان،
بارلىق دەنەڭ مۇشەسى.
دەنساۋلىق ول تىنىققان،
جۇيكە-تامىر جۇيەسى.
- بالالار، دەنىمىز ساۋ جانە كۇشتى بولىپ ءوسۋىمىز ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
- ءيا، دۇرىس ول ءۇشىن كۇن ءتارتىبىن ساقتاۋ كەرەك. ۋاقىتىمەن ۇيىقتاپ، ۇيقىدان تۇرعان سوڭ توسەك ورنىمىزدى جيناپ، جۋىنىپ تاڭعى جاتتىعۋ جاساۋدى ادەتكە اينالدىرىپ، تازا جۇرسەك، ءوز-وزىمىزدى كۇتە بىلسەك ، دەنىمىز ساۋ بولادى. ءاردايىم كۇلىپ ءجۇرۋىمىز كەرەك سەندەردىڭ كۇلكىلەرىڭ ادەمى بولۋى ءۇشىن ءتىستى كۇتۋگە بايلانىستى ەرەجەلەردى مۇقيات ورىنداۋىمىز كەرەك.
1. ءتىستى كۇنىنە ەكى رەت تازالاۋىمىز كەرەك .
2. تاماقتان كەيىن اۋىزدى شايۋ كەرەك.
3. ىستىق تاماقتان سوڭ سۋىق نارسە ىشپەۋ كەرەك.
4.جاڭعاقتى تىسپەن شاقپاۋ كەرەك.
5.دەر كەزىندە ءتىس دارىگەرىنە كورىنۋ قاجەت.
6.ءتاتتىنى كوپ جەۋگە بولمايدى.
7.اركىمنىڭ ءوزىنىڭ جەكە ءتىس ششوتكاسى بولۋى كەرەك.
كورىنىس «ءتىس اۋرۋى مەن كامپيت»
ءبىر قولتىراۋىن بولىپتى.ول تاتتىگە سونداي قۇمار ەكەن.كۇندە وتە كوپ كامپيت جەگەن سوڭ، ءبىر كۇنى ونىڭ ءتىسى قاتتى اۋىرىپ ، قاتتى قينالىپتى.
قولتىراۋىن: وي، ءتىسىم قاتتى اۋىرىپ، قاقساپ بارادى.جانىمدى قويارعا جەر جوق..
قولتىراۋىن قاتتى داۋىستاپ، جىلايدى.ونىڭ داۋسىن ەستىپ، توتى قۇس ۇشىپ كەلەدى.
توتى قۇس: بالالار قاراڭىز، مىنا ءبىر سۇمدىقتى.قولتىراۋىنعا نە بولعان؟! كىم ونى رەنجىتكەن؟ قولتىراۋىن، ساعان نە بولدى؟ جىلاما، قولتىراۋىن.
قولتىراۋىن ودان سايىن جىلادى.وعان ەندى مايمىل كەلەدى.
مايمىل: نە بولدى جاسىما، ايتشى ءوزىڭ،
نەلىكتەن ىسىنگەن باس كوزىڭ.
الدە، سەن، بىرەۋمەن، كۇرەسىپ، جەڭىلىپ،
تۇرمىسىڭ، نامىستانىپ قورلانىپ، ەگىلىپ.
قولتىراۋىن: جوق، مەن ەشكىممەن كۇرەسكەن جوقپىن.ءتىسىم وتە قاتتى اۋىرىپ، جىلاپ وتىرمىن.ەندى نە ىستەيمىن؟ ءتىسىمنىڭ اۋىرعانى قويماي تۇر، نە ىستەيمىن؟-دەپ قاتتى جىلايدى.
مايمىل مەن توتىقۇس قوسىلىپ:
- ايبوليت اتانى شاقىرايىق.
مايمىل مەن توتىقۇس ايبوليت دارىگەردى الىپ كەلەدى.
ايبوليت اتامىز ءبارىن دە ەمدەيدى،
اۋىرسا ادامزات اڭدى دا تەڭ دەيدى.
كادىمگى مەيىرىمدى – ايبوليت اتامىز.
ايتىڭدار، كانەكي، وعان كىم تەڭ كەلەدى.
ايبوليت:
كامپيت جەسەڭ كوبىرەك،
ءتىسىڭ جۇرەر، مازالاپ.
نە جەسەڭ دە كۇنىنە ەكى رەت جۋ تازالاپ.
دارىگەر ايبوليت قولتىراۋىننىڭ ءتىسىن ەمدەيدى.
- بالالار، بىرەۋ ءبىزدىڭ سىنىپتىڭ ەسىگىن قاقتى، بارىپ قاراپ كەلەيىن. بىزگە حات كەلدى.
بۇل حاتتى دارىگەر سالاۋات جولداپتى. بالالار حاتتا جازىلعان ەرتەگىنى سىزدەرگە وقىپ بەرەيىن:
«ەرتەدە ءبىر كىر قوجالاق قىز ءومىر ءسۇرىپتى.ونىڭ دۇنيەدەگى ەڭ جەك كورەتىنى-قولىن جۋۋ جانە جۋىنۋ ەكەن. سول سەبەپتەن قولىندا ، اياعىندا پايدا بولعان ميكروپتار دەنەسىنە تارايدى.اۋىز ارقىلى ىشكە كىرگەن ميكروپتار قىزدى اۋرۋعا شالدىقتىرادى.
دارىگەر قىز بالانى تەكسەرىپ ، ونىڭ اۋرۋىنىڭ بىلىك، اۋرۋدى جەڭەتىن عاجايىپ زاتتى ۇسىنادى».
- بالالار، ول عاجايىپ نە دەپ ويلايسىڭدار؟
- دۇرىس، بالالار، ول عاجايىپ زات-سابىن جانە سۋ.سابىن مەن سۋ-ناعىز دوستار. قولدى كۇنىنە بىرنەشە رەت جۋۋىمىز قاجەت.
بالالار ەندى جۇمباقتار شەشىپ كورەيىك.
1-وقۋشى: دىمقىلداپ كۇندە سەن،
قولىڭا سۇيكەسەڭ.
كەتىپ كىر-لاسىڭ،
تاپ-تازا بولاسىڭ. (سابىن)
2-وقۋشى: شومىلعان بالانى،
ايمالاپ الادى.
سۇرتەدى قولىن دا،
سۇرتەدى جونىن دا. (سۇلگى)
3 – وقۋشى: اۋزى جوق، كوزى جوق،
ءتىلى جوق، ءوزى جوق.
ءبىراق تا ءتىسى بار،
باسىڭمەن ءىسى بار. (تاراق)
4-وقۋشى: ءبىز ەدىك، ءبىز ەدىك،
وتىز ەكى قىز ەدىك.
قاتار-قاتار تىزىلدىك،
كەزەك-كەزەك ۇڭىلدىك. (ءتىس)
- بالالار، دەنساۋلىققا بايلانىستى قانداي ماقال – ماتەل بىلەسىڭدەر؟
دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن اۋىرعاندا بىلەرسىڭ.
دەنى ساۋدىڭ-جانى ساۋ
تازالىق – دەنساۋلىق كەپىلى.
تازالىق-ساۋلىق نەگىزى، ساۋلىق – بايلىق نەگىزى.
ويىن: «يىسىنە قاراي اجىرات».بۇل ويىندا 3 وقۋشى العا شىعادى. ولاردىڭ كوزدەرىن بايلاپ الما، اپەلسين، پيازدىڭ ءيىسىن يسكەتەمىن.ولار سونى تاۋىپ اتىن اتاۋ قاجەت.
ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزعا تاعى ءبىر قاجەتتى نارسە بۇل - دارۋمەندەر.سىزدەر قۇرامىندا ءار ءتۇرلى دارۋمەندەرى بار تاعامداردى جەۋلەرىڭىز قاجەت. جەمىس-جيدەكتەرمەن كوكونىستەردى ءوز قاجەتىنشە، كوپ جەۋ كەرەك، وتكەنى ولار – دارۋمەندەر مەن پايدالى زاتتارعا باي. ولاردىڭ قۇرامىنداعى دارۋمەندەر سىزدەردىڭ بويلارىڭىزدىڭ وسۋىنە، اعزالارىمىزدىڭ دۇرىس دامۋىنا جانە كوزدىڭ كورۋىنىڭ جاقسارۋىنا كومەكتەسەدى.
دارۋمەندەر تەك وسىمدىكتەن الىنعان تاعامداردىڭ قۇرامىندا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە جانۋارلاردان الىنعان تاعامداردا دا بولادى.ءسۇت تاعامدارىندا، ەتتە، بالىقتا كەزدەسەتىن دارۋمەندەر ادام اعزاسىنا وتە قاجەت. سوندىقتان دا سىزدەر ۇنەمى قۇرامىندا ءسىزدىڭ اعزالارىڭىزعا قاجەت دارۋمەندەرى بار تاماقتاردى جەپ جۇرگەنىڭىز ابزال.
قورىتىندى:
- بالالار، ءبىز بۇگىن قانداي تاقىرىپتا ءسوز قوزعادىق؟(دەنساۋلىق)
- نەنى ويعا توقىپ جادىمىزدا ساقتاۋعا ءتيىسپىز؟(جامان ادەتتەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك)
- سىزدەر، قانداي ازامات بولىپ وسۋلەرىڭ قاجەت؟(دەنى ساۋ، اقىلدى، ءبىلىمدى، ادال بولىپ)
- بالالار، ولاي بولسا، دەنساۋلىقتىڭ دوستارىن اتايىقشى:
وسىمەن، ءبىزدىڭ تاربيە ساعاتىمىز اياقتالدى. «ساۋ دەنە، ازات اقىل، ادال كوڭىل – ۇشەۋىمەن باقىتتى بولادى ءومىر»، - دەگەن ناقىل ءسوز بار. ايتقانىمىزداي، دەنى ساۋ، قۇرىش بىلىكتى، باتىل جۇرەكتى، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ورنىقتىرۋعا دايىن ۇرپاق بولىپ وسەيىك، ەشقاشان اۋىرماي، ءوز دەنساۋلىقتارىڭدى كۇتىڭدەر!
تۇجىرىم: تاۋەلسىز ەل تىرەگى-دەنى ساۋ، ساناسى ۋلانباعان، سانالى ۇرپاق.
بەكارىستان بي اۋىلى، № 24 ورتا مەكتەپ.
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: ىسقاق شامسيا
دەنساۋلىق - زور بايلىق
شارانىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى - دەنساۋلىق ادام بالاسىنىڭ ازباس قازىناسى، اسقان بايلىعى، ءومىرىنىڭ تىرەگى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ؛
دامىتۋشىلىعى - وقۋشىلاردى سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە جانە جاس ۇرپاقتى زياندى زاتتاردان اۋلاق بولۋعا ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىگى - جەكە باس تازالىعىن ساقتاۋ ەرەجەسىن قالىپتاستىرۋ (قول جۋۋ، ءتىس كۇتۋ، كوزدى ساقتاۋ، دەنە ءبىتىمىن ساقتاۋ)، كۇن ەرەجەسىن (تاماقتانۋ، ويناۋ، ساباق وقۋ، دەم الۋ، ۇيقى، سەرۋەن) دۇرىس ساقتاۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ .
ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، ساحنالىق كورىنىس، ويىن، جۇمباقتار جاسىرۋ.
كورنەكىلىگى: ءتۇرلى كوكونىستەر مەن جەمىس-جيدەكتەردىڭ سۋرەتتەرى، ەرتەڭگىلىك جاتتىعۋ جاساپ جاتىرعان بالالاردىڭ سۋرەتى جانە ت.ب.
ءوتۋ بارىسى:
گۇل ۇستاعان بالالار شەڭبەرگە دوڭگەلەنە وتىرادى، بىر-بىرىنە جىلى،
جاقسى لەبىزدەرىن ايتىپ ، دەنساۋلىق تىلەپ، گۇل ۇسىنادى. گۇل شوقتارى بىرتە-بىرتە كوبەيىپ، جىلى لەبىزدى باستاپ تىلەگەن بالانىڭ وزىنە ءبىر قۇشاق گۇل- «تىلەك شوعى» بولىپ ورالادى.
«وزگەلەرگە دەنساۋلىق تىلەپ، جاقسىلىق جاساسا، ول وزىڭە قايتىپ ورالادى»، - دەپ ءمۇعالىم قورىتىندى جاسايدى.
ءمۇعالىم:
-بۇگىنگى تاربيەلىك ءىس-شارامىزدىڭ تاقىرىبىنا بايلانىستى اڭگىمەمىز تەك دەنساۋلىق جونىندە بولماق . دەنساۋلىق دەگەن سوز-دەنىڭنىڭ ساۋلىعى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. دەنىڭنىڭ اۋرۋ-سىرقاۋدان امان، قايراتتى، جىگەرلى، كوڭىلدىڭ كوتەرىڭكى بولۋىنىڭ وزى-دەنساۋلىقتىڭ بەلگىسى. دەنە مۇشەلەرىنىڭ، ىشكى اعزالاردىڭ ءبىرى اۋىرسا، ادامنىڭ دەنساۋلىعى ناشارلاپ، كوڭىل كۇيى تۇسەدى، ەش نارسەگە زاۋقى بولمايدى. ەندەشە «دەنساۋلىق-زور بايلىق» دەپ حالقىمىز ايتقانداي، دەنساۋلىقتى ەشنارسەگە تەڭەۋگە بولمايدى، ادامدار بىر-بىرىنە ءبىرىنشى دەنساۋلىق تىلەيتىنىنىڭ سەبەبى، مىنە، وسىندا. دەنى ساۋ ادام ءاردايىم كوڭىلدى، جۇزىنەن شاتتىق نۇرى توگىلىپ جۇرەدى. سوندىقتان دا ءوز دەنساۋلىقتارىڭا جاۋاپتى قاراپ، ونى ساقتاۋىمىز كەرەك.
1-وقۋشى:
دەنساۋلىق – ول كۇلۋىڭ،
كوڭىل-كۇيىڭ جادىراي.
دەنساۋلىق – ول ءجۇرۋىڭ،
ەشبىر جەرىڭ اۋىرماي.
2-وقۋشى:
دەنساۋلىق ول شىنىققان،
بارلىق دەنەڭ مۇشەسى.
دەنساۋلىق ول تىنىققان،
جۇيكە-تامىر جۇيەسى.
- بالالار، دەنىمىز ساۋ جانە كۇشتى بولىپ ءوسۋىمىز ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
- ءيا، دۇرىس ول ءۇشىن كۇن ءتارتىبىن ساقتاۋ كەرەك. ۋاقىتىمەن ۇيىقتاپ، ۇيقىدان تۇرعان سوڭ توسەك ورنىمىزدى جيناپ، جۋىنىپ تاڭعى جاتتىعۋ جاساۋدى ادەتكە اينالدىرىپ، تازا جۇرسەك، ءوز-وزىمىزدى كۇتە بىلسەك ، دەنىمىز ساۋ بولادى. ءاردايىم كۇلىپ ءجۇرۋىمىز كەرەك سەندەردىڭ كۇلكىلەرىڭ ادەمى بولۋى ءۇشىن ءتىستى كۇتۋگە بايلانىستى ەرەجەلەردى مۇقيات ورىنداۋىمىز كەرەك.
1. ءتىستى كۇنىنە ەكى رەت تازالاۋىمىز كەرەك .
2. تاماقتان كەيىن اۋىزدى شايۋ كەرەك.
3. ىستىق تاماقتان سوڭ سۋىق نارسە ىشپەۋ كەرەك.
4.جاڭعاقتى تىسپەن شاقپاۋ كەرەك.
5.دەر كەزىندە ءتىس دارىگەرىنە كورىنۋ قاجەت.
6.ءتاتتىنى كوپ جەۋگە بولمايدى.
7.اركىمنىڭ ءوزىنىڭ جەكە ءتىس ششوتكاسى بولۋى كەرەك.
كورىنىس «ءتىس اۋرۋى مەن كامپيت»
ءبىر قولتىراۋىن بولىپتى.ول تاتتىگە سونداي قۇمار ەكەن.كۇندە وتە كوپ كامپيت جەگەن سوڭ، ءبىر كۇنى ونىڭ ءتىسى قاتتى اۋىرىپ ، قاتتى قينالىپتى.
قولتىراۋىن: وي، ءتىسىم قاتتى اۋىرىپ، قاقساپ بارادى.جانىمدى قويارعا جەر جوق..
قولتىراۋىن قاتتى داۋىستاپ، جىلايدى.ونىڭ داۋسىن ەستىپ، توتى قۇس ۇشىپ كەلەدى.
توتى قۇس: بالالار قاراڭىز، مىنا ءبىر سۇمدىقتى.قولتىراۋىنعا نە بولعان؟! كىم ونى رەنجىتكەن؟ قولتىراۋىن، ساعان نە بولدى؟ جىلاما، قولتىراۋىن.
قولتىراۋىن ودان سايىن جىلادى.وعان ەندى مايمىل كەلەدى.
مايمىل: نە بولدى جاسىما، ايتشى ءوزىڭ،
نەلىكتەن ىسىنگەن باس كوزىڭ.
الدە، سەن، بىرەۋمەن، كۇرەسىپ، جەڭىلىپ،
تۇرمىسىڭ، نامىستانىپ قورلانىپ، ەگىلىپ.
قولتىراۋىن: جوق، مەن ەشكىممەن كۇرەسكەن جوقپىن.ءتىسىم وتە قاتتى اۋىرىپ، جىلاپ وتىرمىن.ەندى نە ىستەيمىن؟ ءتىسىمنىڭ اۋىرعانى قويماي تۇر، نە ىستەيمىن؟-دەپ قاتتى جىلايدى.
مايمىل مەن توتىقۇس قوسىلىپ:
- ايبوليت اتانى شاقىرايىق.
مايمىل مەن توتىقۇس ايبوليت دارىگەردى الىپ كەلەدى.
ايبوليت اتامىز ءبارىن دە ەمدەيدى،
اۋىرسا ادامزات اڭدى دا تەڭ دەيدى.
كادىمگى مەيىرىمدى – ايبوليت اتامىز.
ايتىڭدار، كانەكي، وعان كىم تەڭ كەلەدى.
ايبوليت:
كامپيت جەسەڭ كوبىرەك،
ءتىسىڭ جۇرەر، مازالاپ.
نە جەسەڭ دە كۇنىنە ەكى رەت جۋ تازالاپ.
دارىگەر ايبوليت قولتىراۋىننىڭ ءتىسىن ەمدەيدى.
- بالالار، بىرەۋ ءبىزدىڭ سىنىپتىڭ ەسىگىن قاقتى، بارىپ قاراپ كەلەيىن. بىزگە حات كەلدى.
بۇل حاتتى دارىگەر سالاۋات جولداپتى. بالالار حاتتا جازىلعان ەرتەگىنى سىزدەرگە وقىپ بەرەيىن:
«ەرتەدە ءبىر كىر قوجالاق قىز ءومىر ءسۇرىپتى.ونىڭ دۇنيەدەگى ەڭ جەك كورەتىنى-قولىن جۋۋ جانە جۋىنۋ ەكەن. سول سەبەپتەن قولىندا ، اياعىندا پايدا بولعان ميكروپتار دەنەسىنە تارايدى.اۋىز ارقىلى ىشكە كىرگەن ميكروپتار قىزدى اۋرۋعا شالدىقتىرادى.
دارىگەر قىز بالانى تەكسەرىپ ، ونىڭ اۋرۋىنىڭ بىلىك، اۋرۋدى جەڭەتىن عاجايىپ زاتتى ۇسىنادى».
- بالالار، ول عاجايىپ نە دەپ ويلايسىڭدار؟
- دۇرىس، بالالار، ول عاجايىپ زات-سابىن جانە سۋ.سابىن مەن سۋ-ناعىز دوستار. قولدى كۇنىنە بىرنەشە رەت جۋۋىمىز قاجەت.
بالالار ەندى جۇمباقتار شەشىپ كورەيىك.
1-وقۋشى: دىمقىلداپ كۇندە سەن،
قولىڭا سۇيكەسەڭ.
كەتىپ كىر-لاسىڭ،
تاپ-تازا بولاسىڭ. (سابىن)
2-وقۋشى: شومىلعان بالانى،
ايمالاپ الادى.
سۇرتەدى قولىن دا،
سۇرتەدى جونىن دا. (سۇلگى)
3 – وقۋشى: اۋزى جوق، كوزى جوق،
ءتىلى جوق، ءوزى جوق.
ءبىراق تا ءتىسى بار،
باسىڭمەن ءىسى بار. (تاراق)
4-وقۋشى: ءبىز ەدىك، ءبىز ەدىك،
وتىز ەكى قىز ەدىك.
قاتار-قاتار تىزىلدىك،
كەزەك-كەزەك ۇڭىلدىك. (ءتىس)
- بالالار، دەنساۋلىققا بايلانىستى قانداي ماقال – ماتەل بىلەسىڭدەر؟
دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن اۋىرعاندا بىلەرسىڭ.
دەنى ساۋدىڭ-جانى ساۋ
تازالىق – دەنساۋلىق كەپىلى.
تازالىق-ساۋلىق نەگىزى، ساۋلىق – بايلىق نەگىزى.
ويىن: «يىسىنە قاراي اجىرات».بۇل ويىندا 3 وقۋشى العا شىعادى. ولاردىڭ كوزدەرىن بايلاپ الما، اپەلسين، پيازدىڭ ءيىسىن يسكەتەمىن.ولار سونى تاۋىپ اتىن اتاۋ قاجەت.
ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزعا تاعى ءبىر قاجەتتى نارسە بۇل - دارۋمەندەر.سىزدەر قۇرامىندا ءار ءتۇرلى دارۋمەندەرى بار تاعامداردى جەۋلەرىڭىز قاجەت. جەمىس-جيدەكتەرمەن كوكونىستەردى ءوز قاجەتىنشە، كوپ جەۋ كەرەك، وتكەنى ولار – دارۋمەندەر مەن پايدالى زاتتارعا باي. ولاردىڭ قۇرامىنداعى دارۋمەندەر سىزدەردىڭ بويلارىڭىزدىڭ وسۋىنە، اعزالارىمىزدىڭ دۇرىس دامۋىنا جانە كوزدىڭ كورۋىنىڭ جاقسارۋىنا كومەكتەسەدى.
دارۋمەندەر تەك وسىمدىكتەن الىنعان تاعامداردىڭ قۇرامىندا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە جانۋارلاردان الىنعان تاعامداردا دا بولادى.ءسۇت تاعامدارىندا، ەتتە، بالىقتا كەزدەسەتىن دارۋمەندەر ادام اعزاسىنا وتە قاجەت. سوندىقتان دا سىزدەر ۇنەمى قۇرامىندا ءسىزدىڭ اعزالارىڭىزعا قاجەت دارۋمەندەرى بار تاماقتاردى جەپ جۇرگەنىڭىز ابزال.
قورىتىندى:
- بالالار، ءبىز بۇگىن قانداي تاقىرىپتا ءسوز قوزعادىق؟(دەنساۋلىق)
- نەنى ويعا توقىپ جادىمىزدا ساقتاۋعا ءتيىسپىز؟(جامان ادەتتەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك)
- سىزدەر، قانداي ازامات بولىپ وسۋلەرىڭ قاجەت؟(دەنى ساۋ، اقىلدى، ءبىلىمدى، ادال بولىپ)
- بالالار، ولاي بولسا، دەنساۋلىقتىڭ دوستارىن اتايىقشى:
وسىمەن، ءبىزدىڭ تاربيە ساعاتىمىز اياقتالدى. «ساۋ دەنە، ازات اقىل، ادال كوڭىل – ۇشەۋىمەن باقىتتى بولادى ءومىر»، - دەگەن ناقىل ءسوز بار. ايتقانىمىزداي، دەنى ساۋ، قۇرىش بىلىكتى، باتىل جۇرەكتى، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ورنىقتىرۋعا دايىن ۇرپاق بولىپ وسەيىك، ەشقاشان اۋىرماي، ءوز دەنساۋلىقتارىڭدى كۇتىڭدەر!
تۇجىرىم: تاۋەلسىز ەل تىرەگى-دەنى ساۋ، ساناسى ۋلانباعان، سانالى ۇرپاق.
You Might Also Like
