دەنساۋلىق زور بايلىق
دەنساۋلىق - زور بايلىق.
س ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا ادام دەنساۋلىعىنىڭ قىمباتتىلىعىن، ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن قاجەتتىلىگىن، باستى بايلىق ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ سويلەۋ شەبەرلىگىن جەتىلدىرۋ.
3. تازالىققا، سپورتقا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
س. كورنەكىلىگى: سلايدتار، ماقال - ماتەلدەر.
س. ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ مانەرلەپ وقۋ.
س. بارىسى: كىرىسپە.
ادامنىڭ باستى بايلىعى - دەنساۋلىق.
دەنساۋلىق دەگەنىمىز، ادام اعزاسىنىڭ قالىپتى دۇرىس جۇمىس ىستەۋى.
دەنساۋلىق - ادامعا تابيعات بەرگەن باستى قۇندىلىق.
دەنىمىز ساۋ بولۋ ءۇشىن، شىنىعۋ، تازالىق، تازا اۋا، سۋ، ۋاقتىلى تاماقتانۋ زياندى ادەتتەن اۋلاق بولۋ.
دەنى ساۋ ادامنىڭ كوڭىلى شات، ءومىرى باقىتتى.
بالالار، سەندەر قاراڭعى ۇيگە كىرىپ كەلىپ شام جاقساڭىز، شام ءۇيدى جارىق قىلادى. كوپ قىزىل گۇلدىڭ ىشىنەن ءبىر اق گۇل كورسەڭ كوزىڭ سوعان تۇسەدى. ءبىزدىن ءومىرىمىزدى جارىق قىلاتىن جان - جاعىمىزدا تاماشا ساۋلەسىن شاشاتىن ومىردەگى باستى بايلىق نە دەپ ويلايسىڭدار؟
ءبارى: دەنساۋلىق.
1 - ءبولىم.
دەنساۋلىق - باستى بايلىق.
1 وقۋشى.
دەنساۋلىق ول – شىنىققان
بارلىق دەنەڭ مۇشەسى.
دەنساۋلىق ول - تىنىققان
جۇيكە تامىر جۇيەسى.
2 وقۋشى.
دەنساۋلىق ول - كۇلۋىڭ،
كوڭىل - كۇيىڭ جادىراي.
دەنساۋلىق ول - ءجۇرۋىڭ،
ەشبىر جەرىڭ اۋىرماي.
3 وقۋشى.
دەنساۋلىق – زور بايلىعىڭ،
ساقتا ونى جاسىڭنان.
زياندى ادەت ەلىكتىرسە،
اينالىپ ءوت قاسىنان.
4 وقۋشى.
باستى بايلىق - دەنساۋلىق،
باباڭ ايتقان دانالىق.
ساقتا جولىن سەن تاۋىپ،
وسى شاقتان بالالىق.
5 وقۋشى.
قارا ايناعا، كورەسىڭ،
ءوزىڭدى ادام دەنەسىن.
قول - اياعىڭ باسىڭ بار،
بۇعان كەۋدە قوسىلار،
قۇرىلىسىڭ بۇل سىرتقى.
كورىنبەيدى جۇرەگىڭ،
وكپە، ميىق، بۇيرەگىڭ،
قۇرىلىسىڭ بۇل ىشكى.
6 وقۋشى.
سىمبات – ءمۇسىن دەگەنىڭ،
ءبىتىم – كوركى دەنەڭنىڭ.
سىمبات – ءجۇرۋ ادەمى،
دەنە قالپىن تىك ۇستاپ،
كوتەرىپ ءسال كەۋدەنى.
يىق جازىپ دۇرىستاپ،
ءتۇزۋ وتىر، قيسايماي.
بۇكىرەيمەي، جانتايماي،
كۇش ساپ باس پەن ارقاعا،
جاتىپ الما پارتاعا.
7 وقۋشى.
ۋا حالقىم، نازار اۋدار دەنساۋلىققا،
ومىردە باقىتتىسىڭ دەنىڭ ساۋدا.
«دەنساۋلىق - تەرەڭ باقىت» دەگەن ءسوزدى.
قۇر ايتپاعان ۇلى اباي دانامىز دا.
8 وقۋشى.
دەنىڭ ساۋدا كۇشتىسىڭ بۇل الەمدە،
دەنىڭ ساۋدا سۇلۋسىڭ جەر بەتىندە.
سول مىقتى دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا،
جەڭەرسىڭ اۋىر زامان تالكەگىندە.
9 وقۋشى.
دەنىڭ ساۋدا جەتەرسىڭ ارمانىڭا،
دەنىڭ ساۋدا كورەرسىڭ بۇل دۇنيەنىڭ،
بار قىزىق، راحاتىن جارىعىندا.
10 وقۋشى.
دەنساۋلىق - شەكسىز باقىت حالقىم مەنىڭ،
سوندىقتان كوڭىل اۋدار دەنساۋلىققا.
قولدا باردا ءبىل ونىڭ قاسيەتىن،
كۇتىپ باپتاپ، ايالا ءار ۋاقىتتا.
ءان: جاس ءداۋىردىڭ تۇلەگىمىز.
2 - ءبولىم:
تازالىق – دەنساۋلىق كەپىلى. جەكە باس گيگيەناسى - بۇل ادامنىڭ جەكە مۇشەلەرىن كۇتۋدە تازالىق ەرەجەلەردى ورىنداۋ ارقىلى ءوز دەنەسىنىڭ تازالىعىن ساقتاي ءبىلۋى.
11 وقۋشى.
دوس بول سابىن سۋمەن سەن،
ءجيى - ءجيى جۋىن سەن.
جۋىن كۇندىز - تۇستە دە.
جۋىن تاماق الدىندا،
جۋىن تاماق سوڭىندا.
جۋىن ۇيىقتار كەزىندە،
جۋىن تۇرعان مەزگىلدە.
12 وقۋشى.
استى قالاي شاينارسىڭ،
تازالاپ ءجۇر ءتىسىڭدى.
ءتىستى كۇندە ەكى رەت،
كىشكەنە دە ىڭعايلى،
تازارتۋدى ويلارسىڭ.
ءتىس ششەتكاسىن پايدالان،
ادەت قىل بۇل ءىسىڭدى.
تازالاۋعا بولمايدى،
ششەتكاسىمەن باسقا ادامنىڭ.
13 وقۋشى.
اياق – قول كومەكشى،
كۇت ونى ەرەكشە.
قول ءجيى لاستانار،
سوندىقتان ءىستىڭ ءار،
سوڭىندا قولدى جۋۋ.
جويادى كىردى سۋ.
اياق – قولدى كىرلەتپەي،
تىرناعىڭدى الىپ ءجۇر.
14 وقۋشى.
كوزىڭ – ەكى جانارىڭ،
كوزدى ساقتا قوقىستان.
كوز كورەدى، بارلايدى.
جارىققا تىك قاراما،
ونداعى كىرپىك قاباعىڭ،
شاڭ مەن جەلدەن قورعايدى.
ءان: بالا تىلەگى.
3 - ءبولىم.
شىنىقساڭ - شىمىر بولارسىڭ.
15 وقۋشى.
ءبىر – تاڭەرتەڭ تۇر،
ەكى - شىنىعىپ بەكى.
ءۇش – تازالا ءتىس،
ءتورت – سابىنداپ جۋۋ بەتتى.
بەس – ءسۇرتىن تەز.
16 وقۋشى.
سپورت دەگەن ازاندا،
الادى دا تۇرعىزىپ.
ەرىنشەكتىك از وندا،
باستايدى ويىن ءبىر قىزىق.
17 وقۋشى.
ارى – بەرى جۇگىرتىپ،
دەمىڭدى اسەم العىزار.
تاۋ سۋىنان سەمىرتىپ،
مەيىرىمىڭدى قانعىزار.
18 وقۋشى.
شىنىقساڭ شىمىر بولارسىڭ،
ساۋىعىپ ايداي تولاسىڭ.
سپورتتى سەرىك ەتە ءبىل،
جاقسى ازامات بولاسىڭ.
جەڭىمپاز بولۋ وڭايما،
ارمان بولعان تالايعا،
بولماساڭ دا ۇقساپ ب ا ق،
جارىسقا ءتۇسىپ قالايدا.
19 وقۋشى.
سپورتتىڭ جوق سول ءمانى،
ايازدا دا توڭبايسىڭ.
ىستىققا دا كۇيمەيسىڭ،
سەرگەكتىكتى قولدايسىڭ.
20 وقۋشى.
شىنىقساڭ – شىمىر بولاسىڭ،
شىمىر بولۋ وڭاي ما،
ارمان بولعان تالايعا.
ۇقسايىقشى قالايدا.
21 وقۋشى.
ول ءۇشىن كوپ قوزعالىس،
تازا اۋادا كوبىرەك.
سپورتتى دا قولعا الىپ،
تاماقتانعىن ءتورت رەت.
ءان: سپورت – ءبىزدىڭ دوسىمىز.
4 - ءبولىم.
«اس - ادامنىڭ ارقاۋى»
ءتيىمدى تاماقتانۋدىڭ دەنساۋلىق ءۇشىن ماڭىزى زور.
ەت، بالىق، ۇن، ءسۇت تاعامدارىنىڭ ءارقايسىسىنىڭ ورنى بولەك.
سونىمەن بىرگە جەمىس جيدەكتەردى كوبىرەك جەگەن ءجون.
جەمىس – جيدەكتەردىڭ قۇرامىندا، ادام دەنساۋلىعىنا قاجەتتى
دارۋمەندەر وتە كوپ. جانە تاعى شامادان تىس كوپ تاماقتانۋدا زيان.
سۇراقتار:
1. جەمىس – جيدەكتەردى جەمەس بۇرىن نە ىستەۋ كەرەك؟
2. تاماقتانۋ الدىندا نە ىستەۋ كەرەك؟
22 وقۋشى.
اس ادامنىڭ ارقاۋى،
تاماقتى ىشكىن كۇندە سەن.
دەگەن ءسوز بار ەجەلدەن،
بەلگىلى ءبىر مەزگىلدە،
بويعا ءسىڭىپ تارقاۋى.
23 وقۋشى.
تويىپ ىشسەڭ قانشاما،
اۋىراسىڭ سونشاما.
اسقازاندى بۇلدىرسەڭ،
جازىلماس قانشا كۇن جۇرەسىڭ.
24 وقۋشى.
دارۋمەندەر تىرەگىڭ،
ا، ۆ، س، د، ە – دەپ الاسىڭ.
جەتىسپەسە ءبىرى ونىڭ،
اۋىرىپ سەن قالاسىڭ.
ا – قاجەت كوزىڭە،
ۆ - جۇيكەنى توعايتار،
س – دان ميكروب بەزىنەر.
د – سۇيەكتى نىعايتار.
دارۋمەندەر ايتىسى.
ا دارۋمەنى:
مەنىڭ بويىمدا ءسابىز، قاۋىن، قىزاناق، بالىق مايى، سيىر باۋىرى، جۇمىرتقا، سارى مايدا بولادى.
ۆ دارۋمەنى.
مەن بىرنەشە توپقا بولىنەمىن. ۆ1 ۆ 2 ۆ6 ۆ12.
مەنىڭ قۇرامىمدا باۋىر، جۇمىرتقا، ءسۇت، ىرىمشىك، قارا نان، ەت، بالىق، كوكونىستەر كەزدەسەدى.
س دارۋمەنى:
مەنىڭ قۇرامىمدا قىزاناق، پياز، كارتوپ، كاپۋستا جەمىس - جيدەكتەر تولى.
د دارۋمەنى:
وتە پايدالىمىن. مەنىڭ قۇرامىمدا سارى ماي، قايماق، ءسۇت، ساڭىراۋقۇلاق، بالىق مايى جۇمىرتقا تولى.
ە دارۋمەنى:
مەن كۇندەلىكتى پايدالاناتىن تاعامداردىڭ ىشىندەگى وسىمدىك مايىندا كوپ بولادى.
دارىگەر:
دارۋمەندەر سەندەر تالاسپاڭدار. سەندەر ءبارىڭ دە قاجەتسىڭدەر.
دارۋمەندەردىڭ ارقاسىندا دەنساۋلىعىمىز مىقتى بولادى.
25 وقۋشى.
سونىمەن بىرگە دەنساۋلىقتىڭ ءبىر داۋاسى تازا اۋا.
دەنساۋلىقتىڭ داۋاسى.
دالانىڭ اۋاسى،
كوك وزەن، كۇمبەز تاۋ.
نۋ ورمان اعاشى.
26 وقۋشى.
سۋ تابيعات بايلىعى،
وزەن – كولگە بارعايسىڭ.
كەمى ەكى رەت ءار كۇنى
سۋعا ءتۇسىپ العايسىڭ
كورىنىس: ءتىسىم اۋىرىپ بارادى.
5 - ءبولىم.
جات قىلىقتان جيرەن.
ءمۇعالىم:
جامان ادەتتەن اۋلاق بول. ءوز تانىڭە جانىڭا زورلىق جاساما.
تەمەكى شەككەن ادامعا قىزىعا قاراما، جەرگە تاستالعان تەمەكىنىڭ قالدىعىن اۋزىڭا سالما. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭىمىزدىڭ 31 – بابىندا ادامنىڭ ومىرىنە جانە دەنساۋلىعىنا قولايلى جاعداي جاسالعان.
27 وقۋشى.
كۇرك – كۇرك كوك جوتەل،
كۇركىلدەگەن نە جوتەل؟
جاسىڭنان شەكسەڭ تەمەكى،
تۇبىڭە سەنىڭ سول جەتەر.
28 وقۋشى.
تەمەكى تارتقان ءبىر كىسى،
ۋلانعان بۇكىل ءۇي ءىشى.
اراق ءىشتى دەگەنشە،
ازعىن جولعا ءتۇستى دە.
29 وقۋشى.
زياندى ادەت وپا بەرمەس،
باعالاماس ەش پەندە.
جانى ۋلانعان پەندەلەردىڭ.
قاجەتى جوق ەشكىمگە.
كورىنىس: «تەمەكىنىڭ پايداسى»
اتا.
جاعىمسىز يىستەن اۋلاق بول،
جاقسى ىسكە جاقىن بول.
تەمەكىمەن جاۋ بولىپ،
ادامدىققا اسىق بول.
5 – ءبولىم.
ماقال ءسوزدىڭ ماقامى.
1. دەنى ساۋدىڭ جانى ساۋ.
2. تازالىق – ساۋلىق نەگىزى،
ساۋلىق بايلىق نەگىزى.
3. دەنىڭ ساۋ بولسا، جارلىمىن دەمە.
4. جولداسىڭ كوپ بولسا،
جالعىزبىن دەمە.
5. جارلىنىڭ بايلىعى،
دەنىنىڭ ساۋلىعى.
6. اۋرۋ باتپانداپ كىرىپ،
مىسقىلداپ شىعادى.
7. ىزدەپ العان اۋرۋدىڭ ەمى جوق.
8. كوزىڭ اۋىرسا قولىڭدى تىي،
ءىشىڭ اۋىرسا اۋزىڭدى تىي.
9. جان اۋىرسا – ءتان ازادى،
قايعى بولسا – جان ازادى.
10. اۋرۋدىڭ جاقسىسى جوق.
ءدارىنىڭ ءتاتتىسى جوق.
11. قاي جەرىڭ اۋىرسا،
جانىڭ سول جەردە.
12. جالقاۋلىق – جامان اۋرۋ.
13. اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە،
اۋىرمايتىن جول ىزدە.
14. اۋەلگى بايلىق – دەنساۋلىق.
ەكىنشى بايلىق – ون ساۋلىق.
ءۇشىنشى بايلىق – اق جاۋلىق.
15. بولار بالا كىسىلىككە ءۇيىر.
توزار بالا ىشىمدىككە ءۇيىر.
16. تەمەكى تارتىپ ەرىكپە،
وكپەنى الار دەمىكپە.
17. ءتۇتىنى ءتىسىڭدى سارعايتادى،
ۋى ەرتە قارتايتادى.
18. جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
بي: قاراجورعا.
ءمۇعالىم: دەنىمىز ساۋ بولۋ ءۇشىن (سلايد).
1. ۇنەمى دەنەنى تازا ۇستاۋ.
2. سەرگەك ءجۇرۋ.
3. ارتىق تاماق ىشپەۋ.
4. ورتا تازالىعىن ساقتاۋ.
5. ەرتە تۇرۋ.
6. سپورتپەن شۇعىلدانۋ.
7. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋ.
8. زياندى نارسەلەردەن اۋلاق بولۋ.
ءمۇعالىم:
دەنساۋلىق ءسوزىنىڭ ءاربىر ءارپىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن اشاتىن سيپاتتايتىن سوزدەرمەن، ءسوز تىركەستەرىمەن سويلەمدەرمەن ورنەكتەۋى.
د - دەم الۋ.
ە – ەڭبەكتەنۋ.
ن - ناشاقورلىققا جولاماۋ.
س - سالاۋاتتى بولۋ.
ا - العىرلىق.
ۋ - ۋايىمسىز ءومىر.
ل - لايىقتى ءومىر.
ى - ىنتا جىگەر.
ق - قوزعالىس بولۋ كەرەك ەكەن.
كىم كوپ بىلەدى.
ءوز دەنساۋلىعىمىزدى قالاي ساقتايمىز.
1. ەرتە تۇرۋ.
2. جاتتىعۋ جاساۋ.
3. دۇرىس تاماقتانۋ.
4. تازالىقتى ساقتاۋ.
5. دۇرىس ۇيىقتاۋ.
6. ءوزىڭدى سەرگەك ۇستاۋ.
7. زياندى نارسەلەردەن اۋلاق بولۋ.
8. سپورتپەن شۇعىلدانۋ.
9. كۇنىنە ەكى رەت، ۇيىقتاردا تاڭەرتەڭ ءتىستى تازالاپ ءجۇرۋ.
10. ۇيىقتار الدىندا، اياق – قولدى جۋۋ قاجەت.
11. ارتىق تاماق ىشپەۋ.
12. كۇن ءتارتىبىن دۇرىس ۇستاۋ.
مىنە وسىلاردىڭ ءبارىن ءبىز بويىمىزعا سىڭىرە بىلسەك دەنىمىز ساۋ بولادى.
31 وقۋشى.
ەي بولاشاق ۇلانىم!
بولاشاعى قازاعىمنىڭ
سەندەرسىڭ دەپ بىلەمىن.
بالعىن جاس بولاشاق،
مەن سەندەرگە سەنەمىن.
32 وقۋشى.
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قولدايىق،
ادەتتەن جامان، اماندا اۋلاق بولايىق.
ءوز ءومىرىڭ ءوز قولىڭدا، ەي جاستار.
سۋ ىشپەگەن گۇلدەي بولىپ سولمايىق.
33 وقۋشى.
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاڭىزدار.
ەگەمەندى ەل سەنىمىن اقتاڭىزدار.
دەنساۋلىق - زور بايلىعى ادامنىڭ.
ىزگى جاندار، تەكتى ۇرپاقتى باپتاڭىزدار.
ءمۇعالىم: ەلباسى جولداۋىندا اتاپ وتكەندەي
«ادام ەلدىڭ باستى بايلىعى» وسى ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنىڭ جاقسى جامان بولۋىنا وزدەرىنىڭ ءىس - ارەكەتتەرىنىڭ اسەرى مول.
ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاستاردىڭ قولىندا. سوندىقتان دا ءار جاس ۇرپاق ءوز دەنساۋلىعىن ويلاۋى كەرەك.
ەندى سىنىبىمىزدىڭ ونەرپازدارىنىڭ ونەرىن تاماشالايىق.
ءۇندى ءبيى.
وسىمەن بۇگىنگى دەنساۋلىق - زور بايلىق اتتى تاربيە ساعاتى اياقتالدى.
س ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا ادام دەنساۋلىعىنىڭ قىمباتتىلىعىن، ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن قاجەتتىلىگىن، باستى بايلىق ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ سويلەۋ شەبەرلىگىن جەتىلدىرۋ.
3. تازالىققا، سپورتقا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
س. كورنەكىلىگى: سلايدتار، ماقال - ماتەلدەر.
س. ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ مانەرلەپ وقۋ.
س. بارىسى: كىرىسپە.
ادامنىڭ باستى بايلىعى - دەنساۋلىق.
دەنساۋلىق دەگەنىمىز، ادام اعزاسىنىڭ قالىپتى دۇرىس جۇمىس ىستەۋى.
دەنساۋلىق - ادامعا تابيعات بەرگەن باستى قۇندىلىق.
دەنىمىز ساۋ بولۋ ءۇشىن، شىنىعۋ، تازالىق، تازا اۋا، سۋ، ۋاقتىلى تاماقتانۋ زياندى ادەتتەن اۋلاق بولۋ.
دەنى ساۋ ادامنىڭ كوڭىلى شات، ءومىرى باقىتتى.
بالالار، سەندەر قاراڭعى ۇيگە كىرىپ كەلىپ شام جاقساڭىز، شام ءۇيدى جارىق قىلادى. كوپ قىزىل گۇلدىڭ ىشىنەن ءبىر اق گۇل كورسەڭ كوزىڭ سوعان تۇسەدى. ءبىزدىن ءومىرىمىزدى جارىق قىلاتىن جان - جاعىمىزدا تاماشا ساۋلەسىن شاشاتىن ومىردەگى باستى بايلىق نە دەپ ويلايسىڭدار؟
ءبارى: دەنساۋلىق.
1 - ءبولىم.
دەنساۋلىق - باستى بايلىق.
1 وقۋشى.
دەنساۋلىق ول – شىنىققان
بارلىق دەنەڭ مۇشەسى.
دەنساۋلىق ول - تىنىققان
جۇيكە تامىر جۇيەسى.
2 وقۋشى.
دەنساۋلىق ول - كۇلۋىڭ،
كوڭىل - كۇيىڭ جادىراي.
دەنساۋلىق ول - ءجۇرۋىڭ،
ەشبىر جەرىڭ اۋىرماي.
3 وقۋشى.
دەنساۋلىق – زور بايلىعىڭ،
ساقتا ونى جاسىڭنان.
زياندى ادەت ەلىكتىرسە،
اينالىپ ءوت قاسىنان.
4 وقۋشى.
باستى بايلىق - دەنساۋلىق،
باباڭ ايتقان دانالىق.
ساقتا جولىن سەن تاۋىپ،
وسى شاقتان بالالىق.
5 وقۋشى.
قارا ايناعا، كورەسىڭ،
ءوزىڭدى ادام دەنەسىن.
قول - اياعىڭ باسىڭ بار،
بۇعان كەۋدە قوسىلار،
قۇرىلىسىڭ بۇل سىرتقى.
كورىنبەيدى جۇرەگىڭ،
وكپە، ميىق، بۇيرەگىڭ،
قۇرىلىسىڭ بۇل ىشكى.
6 وقۋشى.
سىمبات – ءمۇسىن دەگەنىڭ،
ءبىتىم – كوركى دەنەڭنىڭ.
سىمبات – ءجۇرۋ ادەمى،
دەنە قالپىن تىك ۇستاپ،
كوتەرىپ ءسال كەۋدەنى.
يىق جازىپ دۇرىستاپ،
ءتۇزۋ وتىر، قيسايماي.
بۇكىرەيمەي، جانتايماي،
كۇش ساپ باس پەن ارقاعا،
جاتىپ الما پارتاعا.
7 وقۋشى.
ۋا حالقىم، نازار اۋدار دەنساۋلىققا،
ومىردە باقىتتىسىڭ دەنىڭ ساۋدا.
«دەنساۋلىق - تەرەڭ باقىت» دەگەن ءسوزدى.
قۇر ايتپاعان ۇلى اباي دانامىز دا.
8 وقۋشى.
دەنىڭ ساۋدا كۇشتىسىڭ بۇل الەمدە،
دەنىڭ ساۋدا سۇلۋسىڭ جەر بەتىندە.
سول مىقتى دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا،
جەڭەرسىڭ اۋىر زامان تالكەگىندە.
9 وقۋشى.
دەنىڭ ساۋدا جەتەرسىڭ ارمانىڭا،
دەنىڭ ساۋدا كورەرسىڭ بۇل دۇنيەنىڭ،
بار قىزىق، راحاتىن جارىعىندا.
10 وقۋشى.
دەنساۋلىق - شەكسىز باقىت حالقىم مەنىڭ،
سوندىقتان كوڭىل اۋدار دەنساۋلىققا.
قولدا باردا ءبىل ونىڭ قاسيەتىن،
كۇتىپ باپتاپ، ايالا ءار ۋاقىتتا.
ءان: جاس ءداۋىردىڭ تۇلەگىمىز.
2 - ءبولىم:
تازالىق – دەنساۋلىق كەپىلى. جەكە باس گيگيەناسى - بۇل ادامنىڭ جەكە مۇشەلەرىن كۇتۋدە تازالىق ەرەجەلەردى ورىنداۋ ارقىلى ءوز دەنەسىنىڭ تازالىعىن ساقتاي ءبىلۋى.
11 وقۋشى.
دوس بول سابىن سۋمەن سەن،
ءجيى - ءجيى جۋىن سەن.
جۋىن كۇندىز - تۇستە دە.
جۋىن تاماق الدىندا،
جۋىن تاماق سوڭىندا.
جۋىن ۇيىقتار كەزىندە،
جۋىن تۇرعان مەزگىلدە.
12 وقۋشى.
استى قالاي شاينارسىڭ،
تازالاپ ءجۇر ءتىسىڭدى.
ءتىستى كۇندە ەكى رەت،
كىشكەنە دە ىڭعايلى،
تازارتۋدى ويلارسىڭ.
ءتىس ششەتكاسىن پايدالان،
ادەت قىل بۇل ءىسىڭدى.
تازالاۋعا بولمايدى،
ششەتكاسىمەن باسقا ادامنىڭ.
13 وقۋشى.
اياق – قول كومەكشى،
كۇت ونى ەرەكشە.
قول ءجيى لاستانار،
سوندىقتان ءىستىڭ ءار،
سوڭىندا قولدى جۋۋ.
جويادى كىردى سۋ.
اياق – قولدى كىرلەتپەي،
تىرناعىڭدى الىپ ءجۇر.
14 وقۋشى.
كوزىڭ – ەكى جانارىڭ،
كوزدى ساقتا قوقىستان.
كوز كورەدى، بارلايدى.
جارىققا تىك قاراما،
ونداعى كىرپىك قاباعىڭ،
شاڭ مەن جەلدەن قورعايدى.
ءان: بالا تىلەگى.
3 - ءبولىم.
شىنىقساڭ - شىمىر بولارسىڭ.
15 وقۋشى.
ءبىر – تاڭەرتەڭ تۇر،
ەكى - شىنىعىپ بەكى.
ءۇش – تازالا ءتىس،
ءتورت – سابىنداپ جۋۋ بەتتى.
بەس – ءسۇرتىن تەز.
16 وقۋشى.
سپورت دەگەن ازاندا،
الادى دا تۇرعىزىپ.
ەرىنشەكتىك از وندا،
باستايدى ويىن ءبىر قىزىق.
17 وقۋشى.
ارى – بەرى جۇگىرتىپ،
دەمىڭدى اسەم العىزار.
تاۋ سۋىنان سەمىرتىپ،
مەيىرىمىڭدى قانعىزار.
18 وقۋشى.
شىنىقساڭ شىمىر بولارسىڭ،
ساۋىعىپ ايداي تولاسىڭ.
سپورتتى سەرىك ەتە ءبىل،
جاقسى ازامات بولاسىڭ.
جەڭىمپاز بولۋ وڭايما،
ارمان بولعان تالايعا،
بولماساڭ دا ۇقساپ ب ا ق،
جارىسقا ءتۇسىپ قالايدا.
19 وقۋشى.
سپورتتىڭ جوق سول ءمانى،
ايازدا دا توڭبايسىڭ.
ىستىققا دا كۇيمەيسىڭ،
سەرگەكتىكتى قولدايسىڭ.
20 وقۋشى.
شىنىقساڭ – شىمىر بولاسىڭ،
شىمىر بولۋ وڭاي ما،
ارمان بولعان تالايعا.
ۇقسايىقشى قالايدا.
21 وقۋشى.
ول ءۇشىن كوپ قوزعالىس،
تازا اۋادا كوبىرەك.
سپورتتى دا قولعا الىپ،
تاماقتانعىن ءتورت رەت.
ءان: سپورت – ءبىزدىڭ دوسىمىز.
4 - ءبولىم.
«اس - ادامنىڭ ارقاۋى»
ءتيىمدى تاماقتانۋدىڭ دەنساۋلىق ءۇشىن ماڭىزى زور.
ەت، بالىق، ۇن، ءسۇت تاعامدارىنىڭ ءارقايسىسىنىڭ ورنى بولەك.
سونىمەن بىرگە جەمىس جيدەكتەردى كوبىرەك جەگەن ءجون.
جەمىس – جيدەكتەردىڭ قۇرامىندا، ادام دەنساۋلىعىنا قاجەتتى
دارۋمەندەر وتە كوپ. جانە تاعى شامادان تىس كوپ تاماقتانۋدا زيان.
سۇراقتار:
1. جەمىس – جيدەكتەردى جەمەس بۇرىن نە ىستەۋ كەرەك؟
2. تاماقتانۋ الدىندا نە ىستەۋ كەرەك؟
22 وقۋشى.
اس ادامنىڭ ارقاۋى،
تاماقتى ىشكىن كۇندە سەن.
دەگەن ءسوز بار ەجەلدەن،
بەلگىلى ءبىر مەزگىلدە،
بويعا ءسىڭىپ تارقاۋى.
23 وقۋشى.
تويىپ ىشسەڭ قانشاما،
اۋىراسىڭ سونشاما.
اسقازاندى بۇلدىرسەڭ،
جازىلماس قانشا كۇن جۇرەسىڭ.
24 وقۋشى.
دارۋمەندەر تىرەگىڭ،
ا، ۆ، س، د، ە – دەپ الاسىڭ.
جەتىسپەسە ءبىرى ونىڭ،
اۋىرىپ سەن قالاسىڭ.
ا – قاجەت كوزىڭە،
ۆ - جۇيكەنى توعايتار،
س – دان ميكروب بەزىنەر.
د – سۇيەكتى نىعايتار.
دارۋمەندەر ايتىسى.
ا دارۋمەنى:
مەنىڭ بويىمدا ءسابىز، قاۋىن، قىزاناق، بالىق مايى، سيىر باۋىرى، جۇمىرتقا، سارى مايدا بولادى.
ۆ دارۋمەنى.
مەن بىرنەشە توپقا بولىنەمىن. ۆ1 ۆ 2 ۆ6 ۆ12.
مەنىڭ قۇرامىمدا باۋىر، جۇمىرتقا، ءسۇت، ىرىمشىك، قارا نان، ەت، بالىق، كوكونىستەر كەزدەسەدى.
س دارۋمەنى:
مەنىڭ قۇرامىمدا قىزاناق، پياز، كارتوپ، كاپۋستا جەمىس - جيدەكتەر تولى.
د دارۋمەنى:
وتە پايدالىمىن. مەنىڭ قۇرامىمدا سارى ماي، قايماق، ءسۇت، ساڭىراۋقۇلاق، بالىق مايى جۇمىرتقا تولى.
ە دارۋمەنى:
مەن كۇندەلىكتى پايدالاناتىن تاعامداردىڭ ىشىندەگى وسىمدىك مايىندا كوپ بولادى.
دارىگەر:
دارۋمەندەر سەندەر تالاسپاڭدار. سەندەر ءبارىڭ دە قاجەتسىڭدەر.
دارۋمەندەردىڭ ارقاسىندا دەنساۋلىعىمىز مىقتى بولادى.
25 وقۋشى.
سونىمەن بىرگە دەنساۋلىقتىڭ ءبىر داۋاسى تازا اۋا.
دەنساۋلىقتىڭ داۋاسى.
دالانىڭ اۋاسى،
كوك وزەن، كۇمبەز تاۋ.
نۋ ورمان اعاشى.
26 وقۋشى.
سۋ تابيعات بايلىعى،
وزەن – كولگە بارعايسىڭ.
كەمى ەكى رەت ءار كۇنى
سۋعا ءتۇسىپ العايسىڭ
كورىنىس: ءتىسىم اۋىرىپ بارادى.
5 - ءبولىم.
جات قىلىقتان جيرەن.
ءمۇعالىم:
جامان ادەتتەن اۋلاق بول. ءوز تانىڭە جانىڭا زورلىق جاساما.
تەمەكى شەككەن ادامعا قىزىعا قاراما، جەرگە تاستالعان تەمەكىنىڭ قالدىعىن اۋزىڭا سالما. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭىمىزدىڭ 31 – بابىندا ادامنىڭ ومىرىنە جانە دەنساۋلىعىنا قولايلى جاعداي جاسالعان.
27 وقۋشى.
كۇرك – كۇرك كوك جوتەل،
كۇركىلدەگەن نە جوتەل؟
جاسىڭنان شەكسەڭ تەمەكى،
تۇبىڭە سەنىڭ سول جەتەر.
28 وقۋشى.
تەمەكى تارتقان ءبىر كىسى،
ۋلانعان بۇكىل ءۇي ءىشى.
اراق ءىشتى دەگەنشە،
ازعىن جولعا ءتۇستى دە.
29 وقۋشى.
زياندى ادەت وپا بەرمەس،
باعالاماس ەش پەندە.
جانى ۋلانعان پەندەلەردىڭ.
قاجەتى جوق ەشكىمگە.
كورىنىس: «تەمەكىنىڭ پايداسى»
اتا.
جاعىمسىز يىستەن اۋلاق بول،
جاقسى ىسكە جاقىن بول.
تەمەكىمەن جاۋ بولىپ،
ادامدىققا اسىق بول.
5 – ءبولىم.
ماقال ءسوزدىڭ ماقامى.
1. دەنى ساۋدىڭ جانى ساۋ.
2. تازالىق – ساۋلىق نەگىزى،
ساۋلىق بايلىق نەگىزى.
3. دەنىڭ ساۋ بولسا، جارلىمىن دەمە.
4. جولداسىڭ كوپ بولسا،
جالعىزبىن دەمە.
5. جارلىنىڭ بايلىعى،
دەنىنىڭ ساۋلىعى.
6. اۋرۋ باتپانداپ كىرىپ،
مىسقىلداپ شىعادى.
7. ىزدەپ العان اۋرۋدىڭ ەمى جوق.
8. كوزىڭ اۋىرسا قولىڭدى تىي،
ءىشىڭ اۋىرسا اۋزىڭدى تىي.
9. جان اۋىرسا – ءتان ازادى،
قايعى بولسا – جان ازادى.
10. اۋرۋدىڭ جاقسىسى جوق.
ءدارىنىڭ ءتاتتىسى جوق.
11. قاي جەرىڭ اۋىرسا،
جانىڭ سول جەردە.
12. جالقاۋلىق – جامان اۋرۋ.
13. اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە،
اۋىرمايتىن جول ىزدە.
14. اۋەلگى بايلىق – دەنساۋلىق.
ەكىنشى بايلىق – ون ساۋلىق.
ءۇشىنشى بايلىق – اق جاۋلىق.
15. بولار بالا كىسىلىككە ءۇيىر.
توزار بالا ىشىمدىككە ءۇيىر.
16. تەمەكى تارتىپ ەرىكپە،
وكپەنى الار دەمىكپە.
17. ءتۇتىنى ءتىسىڭدى سارعايتادى،
ۋى ەرتە قارتايتادى.
18. جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
بي: قاراجورعا.
ءمۇعالىم: دەنىمىز ساۋ بولۋ ءۇشىن (سلايد).
1. ۇنەمى دەنەنى تازا ۇستاۋ.
2. سەرگەك ءجۇرۋ.
3. ارتىق تاماق ىشپەۋ.
4. ورتا تازالىعىن ساقتاۋ.
5. ەرتە تۇرۋ.
6. سپورتپەن شۇعىلدانۋ.
7. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋ.
8. زياندى نارسەلەردەن اۋلاق بولۋ.
ءمۇعالىم:
دەنساۋلىق ءسوزىنىڭ ءاربىر ءارپىن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن اشاتىن سيپاتتايتىن سوزدەرمەن، ءسوز تىركەستەرىمەن سويلەمدەرمەن ورنەكتەۋى.
د - دەم الۋ.
ە – ەڭبەكتەنۋ.
ن - ناشاقورلىققا جولاماۋ.
س - سالاۋاتتى بولۋ.
ا - العىرلىق.
ۋ - ۋايىمسىز ءومىر.
ل - لايىقتى ءومىر.
ى - ىنتا جىگەر.
ق - قوزعالىس بولۋ كەرەك ەكەن.
كىم كوپ بىلەدى.
ءوز دەنساۋلىعىمىزدى قالاي ساقتايمىز.
1. ەرتە تۇرۋ.
2. جاتتىعۋ جاساۋ.
3. دۇرىس تاماقتانۋ.
4. تازالىقتى ساقتاۋ.
5. دۇرىس ۇيىقتاۋ.
6. ءوزىڭدى سەرگەك ۇستاۋ.
7. زياندى نارسەلەردەن اۋلاق بولۋ.
8. سپورتپەن شۇعىلدانۋ.
9. كۇنىنە ەكى رەت، ۇيىقتاردا تاڭەرتەڭ ءتىستى تازالاپ ءجۇرۋ.
10. ۇيىقتار الدىندا، اياق – قولدى جۋۋ قاجەت.
11. ارتىق تاماق ىشپەۋ.
12. كۇن ءتارتىبىن دۇرىس ۇستاۋ.
مىنە وسىلاردىڭ ءبارىن ءبىز بويىمىزعا سىڭىرە بىلسەك دەنىمىز ساۋ بولادى.
31 وقۋشى.
ەي بولاشاق ۇلانىم!
بولاشاعى قازاعىمنىڭ
سەندەرسىڭ دەپ بىلەمىن.
بالعىن جاس بولاشاق،
مەن سەندەرگە سەنەمىن.
32 وقۋشى.
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قولدايىق،
ادەتتەن جامان، اماندا اۋلاق بولايىق.
ءوز ءومىرىڭ ءوز قولىڭدا، ەي جاستار.
سۋ ىشپەگەن گۇلدەي بولىپ سولمايىق.
33 وقۋشى.
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاڭىزدار.
ەگەمەندى ەل سەنىمىن اقتاڭىزدار.
دەنساۋلىق - زور بايلىعى ادامنىڭ.
ىزگى جاندار، تەكتى ۇرپاقتى باپتاڭىزدار.
ءمۇعالىم: ەلباسى جولداۋىندا اتاپ وتكەندەي
«ادام ەلدىڭ باستى بايلىعى» وسى ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنىڭ جاقسى جامان بولۋىنا وزدەرىنىڭ ءىس - ارەكەتتەرىنىڭ اسەرى مول.
ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاستاردىڭ قولىندا. سوندىقتان دا ءار جاس ۇرپاق ءوز دەنساۋلىعىن ويلاۋى كەرەك.
ەندى سىنىبىمىزدىڭ ونەرپازدارىنىڭ ونەرىن تاماشالايىق.
ءۇندى ءبيى.
وسىمەن بۇگىنگى دەنساۋلىق - زور بايلىق اتتى تاربيە ساعاتى اياقتالدى.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك: 1- دەن - 5 - كە دەيىن سانداردى ساناپ، قايتالاۋ ارقىلى بىلىمدەرىن بەكىتۋ. تۋرا جانە كەرى ساناۋعا داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، لوگيكالىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ويلاۋ قابلەتىن دامىتۋ، گە...
