ءدىنتانۋ ماماندىعى – قوعامنىڭ تىنىشتىعىن ورناتۋشى فاكتور
ءدىنتانۋ ماماندىعى – قوعامنىڭ تىنىشتىعىن ورناتۋشى فاكتور
ءدىنتانۋدىڭ دامۋىنداعى ماڭىزدى كەزەڭ ءدىني جۇيەنىڭ ءوزى بولىپ سانالدى. پولەميكالىق ءدىني ءىلىمنىڭ دامۋى حريستيان جانە يسلام ءدىن ىلىمدەرى اياسىندا اۋقىمدى بازا قالىپتاستىردى. ءدىنتانۋ عىلىمى ءاربىر ءدىني جۇيەنىڭ زەرتتەۋگە كۇردەلى فەنومەن ەكەندىگىن مويىنداۋى قاجەت. بۇل الەۋمەتتىك ءومىردىڭ عىلىمي وبەكتيۆتىلىگىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي - اق، ءدىنتانۋ عىلىمى زەرتتەۋ تاقىرىبىن تاريحي - مادەني تۇرعىدان قاراستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قولجازبا، كىتاپ، ءماتىن تۇرىندەگى ناقتى ماتەريالداردى قولدانۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن نازارعا الۋدى تالاپ ەتەدى.
ءدىنتانۋ عىلىمى قوعام مەن مەملەكەتتىڭ دۇنيەتانىمدىق سۇرانىستارى نايجەسىندە قالىپتاستى. مىسال رەتىندە كەيبىر ەلدەردە عىلىمي - فيلوسوفيالىق ادىستەردىڭ ورنىنا ساياسي سەكۋلياريزم فەنومەنى قولدانىلعانىن ايتۋعا بولادى. بۇل ءدىنتانۋ عىلىمىن سۋبەكتيۆتى كوزقاراستارمەن شەكتەي تۇرعانىمەن، ونىڭ دامۋىنا دا بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ىقپال ەتتى. قازاقستاندا قالىپتاسقان عىلىمي ءداستۇر ەرەكشەلىكتەرى ءدىنتانۋ ءپانىنىڭ دامۋىنا وزىندىك ىقپالىن تيگىزىپ وتىر. ەلىمىزدەگى ءدىنتانۋ عىلىمى ق. ا. ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى قابىرعاسىندا «ءدىن جانە ەركىن ويلاۋ» ماماندىعى اشىلعان 1992 جىلدان باستاۋ الادى. قازاقستاندا ءدىنتانۋ باكالاۆرى مەن ماگيسترانتتارىن ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، «نۇر - مۇباراك» ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتى، ق. ا. ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن شەت تىلدەر جانە ىسكەرلىك كارەرا ۋنيۆەرسيتەتى دايىندايدى. ال ە. ا. بوكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى ازىرگە باكالاۆر ماماندار دايارلاۋمەن شەكتەلۋدە. ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن «نۇر - مۇباراك» ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە ءدىنتانۋدىڭ PhD دوكتورىن دايىنداۋ باعدارلاماسى ىسكە قوسىلعان. ءوزارا پىكىرلەسۋ جانە عىلىمي زەرتتەۋ ناتيجەلەرىمەن الماسۋ الاڭىنا اينالعان «ءدىنتانۋشىلار فورۋمى» نەگىزىندە جۇرگىزىلەتىن جۇمىس تا ماڭىزدى بولىپ تابىلادى. 2011 جىلدان بەرى قازاقستانداعى دىندەردى زەرتتەۋ سالاسىنداعى وزەكتى پروبلەمالارعا وزىندىك ىقپالىن تيگىزگەن وسىنداي ءتورت فورۋم وتكىزىلدى. قازىرگى كەزەڭدەگى وتاندىق ءدىنتانۋدى زەرتتەۋدىڭ ەرەكشەلىگى XVIII عاسىردان تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىنگى كەزەڭدەگى ءدىني داستۇرلەر فەنومەنىن ۇعىنۋمەن بايلانىستى دامۋدا. دىندەردى رۋحاني مادەنيەت فەنومەنى رەتىندە قاراستىرۋ، ءدىني قاۋىمداردىڭ ءوزارا تولەرانتتى قارىم - قاتىناستارىن جانە قازاقستانداعى ءدىنتانۋلىق ءبىلىمدى دامىتۋ باعىتتارى عىلىمي زەرتتەۋ تۇرعىسىنان تانىمالدىققا يە بولىپ وتىر. ءدىنتانۋدىڭ عىلىمي ءپان رەتىندە قالىپتاسقانىنا 145 جىل تولعان بۇگىنگى كەزەڭىندە ءدىنتانۋ عىلىمى وي ەركىندىگى، عىلىمي ادەپ جانە زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىسكە نەگىزدەلە دامىتىلعانى ءجون دەگەن پىكىردەمىز.
بۇگىندە قازۇۋ تەك قانا رەسپۋبليكالىق ەمەس، ورتالىق ازيا ايماعىندا حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى جانە الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىندە لايىقتى باعىت - باعدارى، ۇستانىمى بار جوعارى وقۋ ورنى. مۇندا ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەدراسى. كافەدرا تاريحى 1949 جىلى فيلوسوفيا جانە ەكونوميكا فاكۋلتەتنىڭ اشىلۋىمەن باستالعان. كافەدرامىزدا ءدىنتانۋ مەن مادەنيەتتانۋ ماماندىقتارى بويىنشا باكالاۆر، ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا وقۋلارىن ۇزدىكسىز جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بار. ومىردەگى ەڭ جاۋاپتى ىستەردىڭ ءبىرى – بولاشاق ماماندىعىڭدى تاڭداۋ. وسىعان وراي مەن سىزدەردى ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «ءدىنتانۋ» ماماندىعىنا وقۋعا تۇسۋگە شاقىرامىن. ءدىنتانۋ – ەلىمىزدە جاڭادان اشىلعان ماماندىق. بۇل ماماندىقتىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى جوعارى ءبىلىم بەرۋدىڭ جالپىعا مىندەتتى مەملەكەتتىك ستاندارتىنا ساي نەگىزدەلگەن. ماماندار كاسىبي قىزمەتىن مىناداي سالالاردا ىسكە اسىرادى: – مەملەكەتتىك، ءدىني جانە قوعامدىق ۇيىمداردا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا تاۋەلسىز ساراپشى رەتىندە جانە ساراپشىلار كوميسسياسى قۇرامىندا؛ – ۇقك جانە ءىىم ساراپتاما قىزمەتىنىڭ، مەملەكەتتىك باسقارۋ، سىرتقى جانە ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ، ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى؛ – ءدىن تاريحى مەن تەورياسى، زاماناۋي وركەنيەتتىڭ ءدىني - فيلوسوفيالىق ماسەلەلەرى بويىنشا عىلىمي - زەرتەۋ جۇمىستارىندا عىلىمي قىزمەتكەر؛ – مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس جوعارى جانە ورتا ارناۋلى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى؛ – ءبىتىرۋشى ماگيستراتۋرا مەن PhD ءبىلىمىن جالعاستىرا الادى جانە حالىقارالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا (بۇۇ، ISESKO، اشىق قوعام ينستيتۋتى جانە ت. ب.) قاتىسا الادى.
باكالاۆرلار ءدىنتانۋدىڭ تومەندەگىدەي باعىتتارى بويىنشا ارنايى دايىندىقتان وتەدى: ءدىن تاريحى، يسلام تەولوگياسى، حريستيان تەولوگياسى، قۇران جانە قۇران ءىلىمى، ءدىن فيلوسوفياسى، ءدىن الەۋمەتتانۋى، ءدىن پسيحولوگياسى، ءدىن انتروپولوگياسى، ءدىن ەتيكا مەن اكسيولوگياسى، ءدىن جانە ونەر، ءدىن جانە مادەنيەت، ەركىن وي جانە ءدىن، ءداستۇرلى ەمەس كۋلتتەر مەن ەزوتەريالىق ىلىمدەر، قازاقستانداعى ءدىن مەن مەملەكەت اراقاتىناسى، قازاقستانداعى يسلام، قازاقستانداعى پراۆوسلاۆيە.
ءدىنتانۋ – بۇل ءدىني ىلىمدەر تاريحىن جانە ءدىني ءومىردىڭ ينستيتۋسيالىق فورماسىن ءدىني - مادەني مۇرا، ءدىني ونەر، ءدىني جازبا ەسكەرتكىشتەرىن، ءدىني ءبىلىم جانە عىلىمي زەرتتەۋ قىزمەتى، دىنگە ءتان قۇقىقتى، دىندەر تاريحىنىڭ ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرىن، ءتۇرلى ءدىني ىلىمدەر مەن ءدىني ۇيىمدار اراسىنداعى ءوزارا قاتىناس تاريحى مەن قازىرگى احۋالىن زەرتتەيدى. جوعارى كاسىبي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءدىنتانۋ زايىرلى تۇرعىدان وقىتىلادى. ءدىنتانۋ ءپانى – تاريحتىڭ سان عاسىرلىق مۇراسىندا جيناقتالعان ءدىني تاجىريبە، ءدىني مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرى، ينتەللەكتۋالدى جانە رۋحاني مۇرالار بولىپ تابىلادى.
قازۇۋ 4 كۋرس ستۋدەنتى
الپىسباي م. ا.
عىلىمي جەتەكشى:
ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى،
پروفەسسور قۇرمانالييەۆا ا. د.
ءدىنتانۋ ماماندىعى – قوعامنىڭ تىنىشتىعىن ورناتۋشى فاكتور. جۇكتەۋ
بىزگە قوعامنىڭ تىنىشتىعى ماڭىزدى. جۇكتەۋ
ءدىنتانۋدىڭ دامۋىنداعى ماڭىزدى كەزەڭ ءدىني جۇيەنىڭ ءوزى بولىپ سانالدى. پولەميكالىق ءدىني ءىلىمنىڭ دامۋى حريستيان جانە يسلام ءدىن ىلىمدەرى اياسىندا اۋقىمدى بازا قالىپتاستىردى. ءدىنتانۋ عىلىمى ءاربىر ءدىني جۇيەنىڭ زەرتتەۋگە كۇردەلى فەنومەن ەكەندىگىن مويىنداۋى قاجەت. بۇل الەۋمەتتىك ءومىردىڭ عىلىمي وبەكتيۆتىلىگىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي - اق، ءدىنتانۋ عىلىمى زەرتتەۋ تاقىرىبىن تاريحي - مادەني تۇرعىدان قاراستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قولجازبا، كىتاپ، ءماتىن تۇرىندەگى ناقتى ماتەريالداردى قولدانۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن نازارعا الۋدى تالاپ ەتەدى.
ءدىنتانۋ عىلىمى قوعام مەن مەملەكەتتىڭ دۇنيەتانىمدىق سۇرانىستارى نايجەسىندە قالىپتاستى. مىسال رەتىندە كەيبىر ەلدەردە عىلىمي - فيلوسوفيالىق ادىستەردىڭ ورنىنا ساياسي سەكۋلياريزم فەنومەنى قولدانىلعانىن ايتۋعا بولادى. بۇل ءدىنتانۋ عىلىمىن سۋبەكتيۆتى كوزقاراستارمەن شەكتەي تۇرعانىمەن، ونىڭ دامۋىنا دا بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ىقپال ەتتى. قازاقستاندا قالىپتاسقان عىلىمي ءداستۇر ەرەكشەلىكتەرى ءدىنتانۋ ءپانىنىڭ دامۋىنا وزىندىك ىقپالىن تيگىزىپ وتىر. ەلىمىزدەگى ءدىنتانۋ عىلىمى ق. ا. ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى قابىرعاسىندا «ءدىن جانە ەركىن ويلاۋ» ماماندىعى اشىلعان 1992 جىلدان باستاۋ الادى. قازاقستاندا ءدىنتانۋ باكالاۆرى مەن ماگيسترانتتارىن ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، «نۇر - مۇباراك» ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتى، ق. ا. ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق - تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن شەت تىلدەر جانە ىسكەرلىك كارەرا ۋنيۆەرسيتەتى دايىندايدى. ال ە. ا. بوكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى ازىرگە باكالاۆر ماماندار دايارلاۋمەن شەكتەلۋدە. ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن «نۇر - مۇباراك» ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە ءدىنتانۋدىڭ PhD دوكتورىن دايىنداۋ باعدارلاماسى ىسكە قوسىلعان. ءوزارا پىكىرلەسۋ جانە عىلىمي زەرتتەۋ ناتيجەلەرىمەن الماسۋ الاڭىنا اينالعان «ءدىنتانۋشىلار فورۋمى» نەگىزىندە جۇرگىزىلەتىن جۇمىس تا ماڭىزدى بولىپ تابىلادى. 2011 جىلدان بەرى قازاقستانداعى دىندەردى زەرتتەۋ سالاسىنداعى وزەكتى پروبلەمالارعا وزىندىك ىقپالىن تيگىزگەن وسىنداي ءتورت فورۋم وتكىزىلدى. قازىرگى كەزەڭدەگى وتاندىق ءدىنتانۋدى زەرتتەۋدىڭ ەرەكشەلىگى XVIII عاسىردان تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىنگى كەزەڭدەگى ءدىني داستۇرلەر فەنومەنىن ۇعىنۋمەن بايلانىستى دامۋدا. دىندەردى رۋحاني مادەنيەت فەنومەنى رەتىندە قاراستىرۋ، ءدىني قاۋىمداردىڭ ءوزارا تولەرانتتى قارىم - قاتىناستارىن جانە قازاقستانداعى ءدىنتانۋلىق ءبىلىمدى دامىتۋ باعىتتارى عىلىمي زەرتتەۋ تۇرعىسىنان تانىمالدىققا يە بولىپ وتىر. ءدىنتانۋدىڭ عىلىمي ءپان رەتىندە قالىپتاسقانىنا 145 جىل تولعان بۇگىنگى كەزەڭىندە ءدىنتانۋ عىلىمى وي ەركىندىگى، عىلىمي ادەپ جانە زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىسكە نەگىزدەلە دامىتىلعانى ءجون دەگەن پىكىردەمىز.
بۇگىندە قازۇۋ تەك قانا رەسپۋبليكالىق ەمەس، ورتالىق ازيا ايماعىندا حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى جانە الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىندە لايىقتى باعىت - باعدارى، ۇستانىمى بار جوعارى وقۋ ورنى. مۇندا ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەدراسى. كافەدرا تاريحى 1949 جىلى فيلوسوفيا جانە ەكونوميكا فاكۋلتەتنىڭ اشىلۋىمەن باستالعان. كافەدرامىزدا ءدىنتانۋ مەن مادەنيەتتانۋ ماماندىقتارى بويىنشا باكالاۆر، ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا وقۋلارىن ۇزدىكسىز جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بار. ومىردەگى ەڭ جاۋاپتى ىستەردىڭ ءبىرى – بولاشاق ماماندىعىڭدى تاڭداۋ. وسىعان وراي مەن سىزدەردى ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «ءدىنتانۋ» ماماندىعىنا وقۋعا تۇسۋگە شاقىرامىن. ءدىنتانۋ – ەلىمىزدە جاڭادان اشىلعان ماماندىق. بۇل ماماندىقتىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى جوعارى ءبىلىم بەرۋدىڭ جالپىعا مىندەتتى مەملەكەتتىك ستاندارتىنا ساي نەگىزدەلگەن. ماماندار كاسىبي قىزمەتىن مىناداي سالالاردا ىسكە اسىرادى: – مەملەكەتتىك، ءدىني جانە قوعامدىق ۇيىمداردا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا تاۋەلسىز ساراپشى رەتىندە جانە ساراپشىلار كوميسسياسى قۇرامىندا؛ – ۇقك جانە ءىىم ساراپتاما قىزمەتىنىڭ، مەملەكەتتىك باسقارۋ، سىرتقى جانە ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ، ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى؛ – ءدىن تاريحى مەن تەورياسى، زاماناۋي وركەنيەتتىڭ ءدىني - فيلوسوفيالىق ماسەلەلەرى بويىنشا عىلىمي - زەرتەۋ جۇمىستارىندا عىلىمي قىزمەتكەر؛ – مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس جوعارى جانە ورتا ارناۋلى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى؛ – ءبىتىرۋشى ماگيستراتۋرا مەن PhD ءبىلىمىن جالعاستىرا الادى جانە حالىقارالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا (بۇۇ، ISESKO، اشىق قوعام ينستيتۋتى جانە ت. ب.) قاتىسا الادى.
باكالاۆرلار ءدىنتانۋدىڭ تومەندەگىدەي باعىتتارى بويىنشا ارنايى دايىندىقتان وتەدى: ءدىن تاريحى، يسلام تەولوگياسى، حريستيان تەولوگياسى، قۇران جانە قۇران ءىلىمى، ءدىن فيلوسوفياسى، ءدىن الەۋمەتتانۋى، ءدىن پسيحولوگياسى، ءدىن انتروپولوگياسى، ءدىن ەتيكا مەن اكسيولوگياسى، ءدىن جانە ونەر، ءدىن جانە مادەنيەت، ەركىن وي جانە ءدىن، ءداستۇرلى ەمەس كۋلتتەر مەن ەزوتەريالىق ىلىمدەر، قازاقستانداعى ءدىن مەن مەملەكەت اراقاتىناسى، قازاقستانداعى يسلام، قازاقستانداعى پراۆوسلاۆيە.
ءدىنتانۋ – بۇل ءدىني ىلىمدەر تاريحىن جانە ءدىني ءومىردىڭ ينستيتۋسيالىق فورماسىن ءدىني - مادەني مۇرا، ءدىني ونەر، ءدىني جازبا ەسكەرتكىشتەرىن، ءدىني ءبىلىم جانە عىلىمي زەرتتەۋ قىزمەتى، دىنگە ءتان قۇقىقتى، دىندەر تاريحىنىڭ ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرىن، ءتۇرلى ءدىني ىلىمدەر مەن ءدىني ۇيىمدار اراسىنداعى ءوزارا قاتىناس تاريحى مەن قازىرگى احۋالىن زەرتتەيدى. جوعارى كاسىبي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءدىنتانۋ زايىرلى تۇرعىدان وقىتىلادى. ءدىنتانۋ ءپانى – تاريحتىڭ سان عاسىرلىق مۇراسىندا جيناقتالعان ءدىني تاجىريبە، ءدىني مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرى، ينتەللەكتۋالدى جانە رۋحاني مۇرالار بولىپ تابىلادى.
قازۇۋ 4 كۋرس ستۋدەنتى
الپىسباي م. ا.
عىلىمي جەتەكشى:
ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى،
پروفەسسور قۇرمانالييەۆا ا. د.
ءدىنتانۋ ماماندىعى – قوعامنىڭ تىنىشتىعىن ورناتۋشى فاكتور. جۇكتەۋ
بىزگە قوعامنىڭ تىنىشتىعى ماڭىزدى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
مۇقاعالي ماقاتايەۆ "ەلىم باردا"، "اناۋ - اسپان، مىناۋ - ب ا ق"
