ءدىني ەكسترەميزم – بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىققا تونگەن ءقاۋىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءدىني ەكسترەميزم – بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىققا تونگەن ءقاۋىپ
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازىرگى كەزدەگى سالت - ءداستۇردىڭ ارا قاتىناسى، ونداعى شەشىمىن تابۋعا ءتيىستى ماسەلەلەر، سونداي - اق قازاق قوعامىن جايلاپ بارا جاتقان ءتۇرلى كەلىمسەك دۇنيە اعىمدار، ولارمەن كۇرەسۋ، ساقتانۋ جولدارى تۋراسىندا پىكىرلەسۋ. ءدىن ماسەلەسى جونىندە وڭ پىكىر قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: ءدىني نانىم - سەنىم مەن ولاردىڭ پايدا، زيانى تۋراسىندا ومىردەن ناقتى مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ ءتۇسىندىرۋ. الەمدىك دىندەر مەن ءتۇرلى اعىمدارعا بايلانىستى وي - ءورىسى مەن دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: ەلجاندىلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، ىزگىلىككە، مەيىرىمدىلىككە باۋلي وتىرىپ، يماندىلىق تاربيە بەرۋ.
ساباق بارىسى
جوسپار:
1. يسلام تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. “شىندىق پەن سۇمدىق” بەينەفيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتۋ. فيلمگە بايلانىستى پىكىر تالاس
3. “ابايلاڭىز سەكتا!.... دىنىمىزگە بەرىك بولايىق!”
4. “ءوز - وزىنە قول سالۋ - اۋىر كۇنا”
5. “نە ىستەر ەدىڭ؟" وقۋشىلار اراسىنداعى توپتىق جۇمىس. جاعداياتتاردىڭ شەشىمىن تابۋ.
ءمۇعالىم: 1) جارىق دۇنيە دەپ اتالاتىن جالعان مەن و دۇنيە دەيتىن باقيدى قاتار نۇرلاندىرىپ تۇرعان يسلامنىڭ ىزگىلىگى مەن ۇلى مۇراتتارىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن ادامزات ۇرپاعى نەنى مانسۇقتاپ، نەنى قاستەرلەۋىن ءبىلىپ، ادال جولدان اداسپاۋى ءۇشىن يبالى ادام، يماندى قوعام قۇرۋىمىز قاجەت.
قاسيەتتى ءدىنىمىز سوناۋ پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ع. س) زامانىنان بەرگى 14 عاسىرعا جۋىق ەشبىر وزگەرىسكە تۇسپەي، الەم مۇسىلماندارىنا سارا جول سالىپ كەلە جاتقانى ءمالىم. قازىرگى تاڭدا الەمدە اللاح تاعالانىڭ راحىمىمەن يسلامنىڭ قارقىندى دامۋى جانە مۇسىلماندار سانىنىڭ ارتا ءتۇسۋى بايقالادى. ارينە، بۇل ءبىزدى قۋانتادى.
ەندەشە يسلام تۋرالى بىلەتىن مالىمەتتەرىمىزدى ورتاعا سالايىق.
(وقۋشىلاردىڭ مالىمەتتەرى تىڭدالادى)
ءمۇعالىم: 2) الايدا قازىرگى كەزدە يسلام مەن قازاقى سالت - ءداستۇرىمىزدىڭ ارا جىگىن اجىراتۋ، ولاردىڭ اراسىنداعى قاراما قايشىلىقتار تۇسىنبەۋشىلىكتى تانۋ قيىندىق تۋدىرۋدا. ولاي دەيتىنىم – سوڭعى كەزدەرى ءتۇرلى توپتار مەن جۇرتتى الداپ، سوڭىنان ەرتىپ، اۋليە امبيەلەردىڭ باسىنا بارىپ زيارات جاساپ، سول جولدا پايدا تاۋىپ ەلدى اداستىرىپ جۇرگەن ءدىندار سىماقتاردىڭ كوبەيىپ بارا جاتقانى جاسىرىن ەمەس.
وسى ورايدا اتالعان ماسەلەنىڭ جاي - جاپسارىن تەرەڭىرەك تانۋ ءۇشىن مىنا ءبىر بەينەماتەريالعا نازار اۋدارايىق.
(«شىندىق پەن سۇمدىق» بەينەماتەريالى ارقىلى وقۋشىلار پىكىرىن تىڭداۋ)
سۇراق:
1) ءبىزدىڭ ءدىنىمىز يسلام بولعاندىقتان قۇران كارىم كورسەتكەن جولمەن عانا ءجۇرۋىمىز كەرەك؛
2) ءدىن يسلام شارتتارىمەن قاتار اتا - بابا جولىن دا ۇستانۋىمىز كەرەك
ءمۇعالىم: 3) «ابايلاڭىز سەكتا!... دىنىمىزگە بەرىك بولايىق!»(ءدىني ەكسترەميزم)
قازىرگى تاڭدا يسلامعا «يزم»، «تەررور» جاعىمسىز ايدارلار تاعىلۋدا. يسلامعا بۇلاردىڭ تۇكتە قاتىسى جوق. مۇنىڭ ءبارى جالا بوپ ەسەپتەلەدى. سونىمەن ەكسترەميزم دەگەنىمىز نە؟ ەكسترەميزم دەگەن لاتىن ءسوزى «شەتتەۋ»، ياعني ورتالىقتان اۋىتقۋ، تارتىپكە باعىنباۋ، ءوز پىكىرىمەن عانا ءىس - ارەكەت جاساۋشى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ەكسترەميزمنىڭ پايدا بولۋى ناداندىققا، كورسوقىرلىققا بەيىمدەلگەن كوزقاراستاردان تۋىندايدى، ياعني ولاردىڭ ويى «تەك قانا مەنىڭ پىكىرىم دۇرىس، وزگەنىكى بۇرىس دەگەنگە سايادى». بۇل ونىڭ ەڭ العاشقى كەزەڭدەرى بولىپ سانالادى. سونداي اق تاعى ءبىر كورىنىسى - وزگەلەردى كورە الماۋ، تۇسىنبەۋ نەمەسە تۇسىنگىسى كەلمەۋ. ولار وزدەرىن وتە تازا، كىرشىكسىز ساناپ، باسقانى اداسۋشىلارعا جاتقىزادى. تۋرا جول كورسەتكەندەردى مويىندامايدى. مىنە وسى سەبەپتەردەن، ءتۇرلى توڭكەرىستەر مەن قانتوگىستەردەن ورىن الۋى ىقتيمال.
ەكسترەميزم مۇشەلەرى كوزدەگەن ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن ەشنارسەدەن قايمىقپايدى. ءتىپتى وزدەرىن قۇربان ەتۋگە ءازىر. وسىلايشا كۇش، قارۋ قولدانۋ جانە زاڭدار سەنىم - نانىمداردى اياققا تاپتاپ، ءدىن اتىن بۇركەمەلەپ، دىتتەگەندەرىنە جەتۋگە تىرىسادى. ءوزى ءۇشىن بوگدە پىكىردە سانالاتىنداردى ءتۇرلى امال - ايلالارمەن ارانداتۋدى ويلاستىرادى. ەكسترەميزم دىندەگى جەڭىلدەتكەن ۇكىمدەردى اۋىرلاتىپ كورسەتىپ، حالىققا تۇيمەدەيدى تۇيەدەي ەتىپ كورسەتىپ باعادى. مۇسىلماندىق ادال، تازا تىرشىلىكتى لايلاۋعا بارىنشا تىرىسىپ باققان، بوگدە، بوتەن پاسىق پيعىلدى ادامداردىڭ وڭمەڭدەپ ارامىزدى ارامداپ جاتقان جاسىرىن ەمەس. سول اعىمداردىڭ الداۋىنا، ازعىرۋىنا كونىپ، سولاردىڭ قاراماعىنا ىلىنگەن، قاراگوز باۋىرلارىمىزدى ويلاعاندا، وزەگىمە ءورت تۇسكەندەي وكىنىشتى سەزەسىڭ. قانشاما قانداس باۋىرلارىمىز ءدىني ساۋاتسىزدىقتىڭ، رۋحاني دۇنيەنىڭ تايازدىعى سالدارىنان وسى تەرىس اعىمداردىڭ قول - شوقپارى بولا، سولاردىڭ جىرتىسىن جىرتىپ، سويىلىن سوعىپ ءجۇر.
قازىرگى كەزدە قازاقستان اۋماعىندا قىزمەتتەرى ارنايى سوت شەشىمدەرىمەن زاڭسىز دەپ تاڭىلعان ءدىني ۇيىمداردىڭ ءتىزىمى جاسالعان.
(كەستە تاقتانىڭ كومەگىمەن كورسەتىلەدى.)
كورىپ وتىرعانداي وسى ءدىني ۇيىمداردىڭ قاي - قايسىسىن الساڭىز دا، نەگىزى ماقساتى تەراكت ۇيىمداستىرۋ، مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋ، تەرروريستتەر دايىنداۋ، حاليفات قۇرۋ. كەرەك دەسەڭىز كوپشىلىگى وسى ۋاقىتقا دەيىن كەيبىر مەملەكەتتەردە مىڭداعان ادامنىڭ ءومىرىن قيۋعا سەبەپكەر بولعان.
ىستەرى اشكەرە بولعان اعىمداردىڭ جۇمىسىنا ەل اۋماعىندا توقتام سالعان سوت شەشىمدەرى قابىلداندى. الايدا، الىدە بولسا دا جاسىرىن جولدارمەن ءوز تىرلىكتەرىن جۇرگىزىپ جاتقاندارىنىڭ بارى جاسىرىن ەمەس.
(وقۋشىلاردىڭ ءدىني اعىمداردىڭ ىستەرىنە بايلانىستى پىكىرلەرى تىڭدالادى.)
ءمۇعالىم: 4) سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە جاس جەتكىنشەكتەردىڭ وزدەرىنە قول جۇمساپ، تۋىستارىن دا، بۇكىل قوعامدى دا ءدۇر سىلكىندىرۋى بەلەڭ الا باستاعانداي. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ءار اپتادا وسى جايلى كەمىندە بىرنەشە حابار بەرىپ قويادى. مۇنداي جايسىزدىق رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وبلىستارىندا كورىنىس بەرۋدە. ماسەلەن،
- الماتى وبلىسى 19 سۋيسيد؛
- جامبىل وبلىسى 16 سۋيسيد؛
- قاراعاندى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارى 15 سۋيسيد؛
- اقمولا، شىعىس قازاقستان وبلىستارى 14 سۋيسيد؛
- قىزىلوردا وبلىسى 11 سۋيسيد.
سوندىقتان وسىنداي دەرتتەن ەل بولىپ، جۇرت بولىپ جۇمىلا كۇرەسۋدىڭ وزەكتىلىگى ارتىپ وتىر.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، قازاقستاندا 100 مىڭ تۇرعىنعا شاققاندا 53 كىسى وزىنە قول سالىپ قازا بولادى ەكەن. بۇل كورسەتكىش ورتا ازيا ەلدەرى بويىنشا قازاقستان ەڭ جوعارى دەڭگەيدە ەكەن.
سوڭعى بىرنەشە جىلدا وسىنداي قازا بويىنشا كوش باسىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى (72 وقيعا)، اقتاۋ (64 - 67 وقيعا) جانە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى (100 مىڭ تۇرعىنعا شاققاندا 57 ادام ءوز - وزىنە قول جۇمساعان). ءبىر اتاپ وتەرلىگى – ەلدە ادام ولتىرگەندەرگە قاراعاندا، ءوز - ءوزىن ولتىرگەندەر سانى الدەقايدا كوپ ەكەن.
جالپى الەمدە جىل سايىن شامامەن ميلليونعا جۋىق ادام ءوز - وزىنە قول سالىپ كوز جۇمادى. ولاردىڭ 8 مىڭى – قازاقستاندىقتار، ياعني رەسپۋبليكادا ءار ساعات سايىن ءبىر ادام ءوز ەركىمەن ومىرمەن قوش ايتىسىپ جاتادى.
وزىنە - ءوزى قول جۇمساۋ ارقىلى قايتىس بولعانداردىڭ 45، 4 پايىزى وبلىس ورتالىعىندا تۇراتىن بالالار
وبلىستىڭ اۋداندارى 54، 6%
قىزىلوردا قالاسى 45، 6%
(وقۋشى پىكىرى تىڭدالادى)
ءمۇعالىم: 5) «نە ىستەر ەدىڭ؟» وقۋشىلارعا تاقىرىپقا بايلانىستى جاعداياتتار بەرىلىپ، پىكىرلەرى تىڭدالادى.
1) ۇبت - دان جوعارى ۇپاي جيناپ، قالاداعى جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ بىرىنە قابىلداندىڭ. ساباقتان قايتىپ كەلە جاتقاندا الدىڭنان ءوزىڭ قاتارلى جىگىتتەر نەمەسە قىزدار شىعىپ سەنىڭ دىنگە دەگەن كوزقاراسىڭدىبىلمەك بولىپ سۇراقتار جاۋدىردى.
وسى جاعدايداعى سەنىڭ ءىس ارەكەتىڭ قانداي؟ ولارمەن پىكىر بولىسەسىڭ بە نەمەسە ۇندەمەي كەتە بەرەسىڭ بە؟ شەشىمىڭدى دالەلدە؟
2) سىنىپقا جاڭادان وقۋشى كەلدى. ونىمەن جاقىن اڭگىمەلەسە باستاعاننان ساعان بەيتانىس ءدىني اعىمدار تۋرالى قىزىقتى وقيعالار ايتىپ، سول ورتامەن بايلانىس ورناتۋعا ۇگىتتەدى. ءتىپتى سەنى مول قارجى تابۋدىڭ كوزى رەتىندە سوندا جۇمىسقا شاقىردى.
وسى جاعدايداعى سەنىڭ ءىس ارەكەتىڭ قانداي؟ ۇسىنىسقا كوزقاراسىڭ تۋرالى ويىڭدى ءبولىس.
كەلگەن قوناقتاردىڭ پىكىرلەرىن تىڭداۋ.
قورىتىندى.
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءدىن، ادەت - عۇرىپ، ءدىني ەكسترەميزم تاقىرىبىندا ءبىراز مالىمەت الدىق دەگەن ويدامىن. وزگە ءدىننىڭ الداۋىنا ءتۇسىپ، جىلان ارباعان تورعايداي ايانىشتى حال كەشكەن قانداستارىمىزدىڭ كۇردەلى تاعدىرى ءبارىمىزدى ويلاندىرۋى كەرەك.
جازۋشى بولسىن، جۇمىسشى، قايراتكەر بولسىن، رۋحتىڭ كەمەلدەنۋى – ەڭ نەگىزگى قاسيەتتەردىڭ ءبىرى. رۋح كەمەلدەنۋى ءۇشىن ادام يبالى، قوعام يماندى بولۋى كەرەك.
بۇگىنگى ساباقتىڭ ءتۇيىنى كەلەشەك قوعامنىڭ التىن تىرەگىن ساقتاپ قالۋ كەرەك بولسا، يبالى ادام، يماندى سول تىرشىلىكتىڭ التىن تىرەگىنە اينالسىن دەمەكپىن. وسىنداي تىلەكپەن بۇگىنگى قوعامىمىزدى ءدوپ باسار كەزىندە ۇلت زيالىسى، ەل جاناشىرى ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلىنىڭ «ويان، قازاق!» اتتى ولەڭىنىڭ مىنا ءبىر جولدارىمەن قورىتىندىلاعىم كەلەدى.
ويان، قازاق!
ويان، قازاق! ءوز ءدىنىڭدى ۇمىتپا،
ءدىنىڭدى سەن ارداقتاعىن، قۇنتتا!
كوز الدىڭدا تۋرا جولىڭ تۇرعاندا،
قاتەلەسىپ جامان جولمەن بىلىقپا!
تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت!
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازىرگى كەزدەگى سالت - ءداستۇردىڭ ارا قاتىناسى، ونداعى شەشىمىن تابۋعا ءتيىستى ماسەلەلەر، سونداي - اق قازاق قوعامىن جايلاپ بارا جاتقان ءتۇرلى كەلىمسەك دۇنيە اعىمدار، ولارمەن كۇرەسۋ، ساقتانۋ جولدارى تۋراسىندا پىكىرلەسۋ. ءدىن ماسەلەسى جونىندە وڭ پىكىر قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: ءدىني نانىم - سەنىم مەن ولاردىڭ پايدا، زيانى تۋراسىندا ومىردەن ناقتى مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ ءتۇسىندىرۋ. الەمدىك دىندەر مەن ءتۇرلى اعىمدارعا بايلانىستى وي - ءورىسى مەن دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: ەلجاندىلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، ىزگىلىككە، مەيىرىمدىلىككە باۋلي وتىرىپ، يماندىلىق تاربيە بەرۋ.
ساباق بارىسى
جوسپار:
1. يسلام تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. “شىندىق پەن سۇمدىق” بەينەفيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتۋ. فيلمگە بايلانىستى پىكىر تالاس
3. “ابايلاڭىز سەكتا!.... دىنىمىزگە بەرىك بولايىق!”
4. “ءوز - وزىنە قول سالۋ - اۋىر كۇنا”
5. “نە ىستەر ەدىڭ؟" وقۋشىلار اراسىنداعى توپتىق جۇمىس. جاعداياتتاردىڭ شەشىمىن تابۋ.
ءمۇعالىم: 1) جارىق دۇنيە دەپ اتالاتىن جالعان مەن و دۇنيە دەيتىن باقيدى قاتار نۇرلاندىرىپ تۇرعان يسلامنىڭ ىزگىلىگى مەن ۇلى مۇراتتارىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن ادامزات ۇرپاعى نەنى مانسۇقتاپ، نەنى قاستەرلەۋىن ءبىلىپ، ادال جولدان اداسپاۋى ءۇشىن يبالى ادام، يماندى قوعام قۇرۋىمىز قاجەت.
قاسيەتتى ءدىنىمىز سوناۋ پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ع. س) زامانىنان بەرگى 14 عاسىرعا جۋىق ەشبىر وزگەرىسكە تۇسپەي، الەم مۇسىلماندارىنا سارا جول سالىپ كەلە جاتقانى ءمالىم. قازىرگى تاڭدا الەمدە اللاح تاعالانىڭ راحىمىمەن يسلامنىڭ قارقىندى دامۋى جانە مۇسىلماندار سانىنىڭ ارتا ءتۇسۋى بايقالادى. ارينە، بۇل ءبىزدى قۋانتادى.
ەندەشە يسلام تۋرالى بىلەتىن مالىمەتتەرىمىزدى ورتاعا سالايىق.
(وقۋشىلاردىڭ مالىمەتتەرى تىڭدالادى)
ءمۇعالىم: 2) الايدا قازىرگى كەزدە يسلام مەن قازاقى سالت - ءداستۇرىمىزدىڭ ارا جىگىن اجىراتۋ، ولاردىڭ اراسىنداعى قاراما قايشىلىقتار تۇسىنبەۋشىلىكتى تانۋ قيىندىق تۋدىرۋدا. ولاي دەيتىنىم – سوڭعى كەزدەرى ءتۇرلى توپتار مەن جۇرتتى الداپ، سوڭىنان ەرتىپ، اۋليە امبيەلەردىڭ باسىنا بارىپ زيارات جاساپ، سول جولدا پايدا تاۋىپ ەلدى اداستىرىپ جۇرگەن ءدىندار سىماقتاردىڭ كوبەيىپ بارا جاتقانى جاسىرىن ەمەس.
وسى ورايدا اتالعان ماسەلەنىڭ جاي - جاپسارىن تەرەڭىرەك تانۋ ءۇشىن مىنا ءبىر بەينەماتەريالعا نازار اۋدارايىق.
(«شىندىق پەن سۇمدىق» بەينەماتەريالى ارقىلى وقۋشىلار پىكىرىن تىڭداۋ)
سۇراق:
1) ءبىزدىڭ ءدىنىمىز يسلام بولعاندىقتان قۇران كارىم كورسەتكەن جولمەن عانا ءجۇرۋىمىز كەرەك؛
2) ءدىن يسلام شارتتارىمەن قاتار اتا - بابا جولىن دا ۇستانۋىمىز كەرەك
ءمۇعالىم: 3) «ابايلاڭىز سەكتا!... دىنىمىزگە بەرىك بولايىق!»(ءدىني ەكسترەميزم)
قازىرگى تاڭدا يسلامعا «يزم»، «تەررور» جاعىمسىز ايدارلار تاعىلۋدا. يسلامعا بۇلاردىڭ تۇكتە قاتىسى جوق. مۇنىڭ ءبارى جالا بوپ ەسەپتەلەدى. سونىمەن ەكسترەميزم دەگەنىمىز نە؟ ەكسترەميزم دەگەن لاتىن ءسوزى «شەتتەۋ»، ياعني ورتالىقتان اۋىتقۋ، تارتىپكە باعىنباۋ، ءوز پىكىرىمەن عانا ءىس - ارەكەت جاساۋشى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ەكسترەميزمنىڭ پايدا بولۋى ناداندىققا، كورسوقىرلىققا بەيىمدەلگەن كوزقاراستاردان تۋىندايدى، ياعني ولاردىڭ ويى «تەك قانا مەنىڭ پىكىرىم دۇرىس، وزگەنىكى بۇرىس دەگەنگە سايادى». بۇل ونىڭ ەڭ العاشقى كەزەڭدەرى بولىپ سانالادى. سونداي اق تاعى ءبىر كورىنىسى - وزگەلەردى كورە الماۋ، تۇسىنبەۋ نەمەسە تۇسىنگىسى كەلمەۋ. ولار وزدەرىن وتە تازا، كىرشىكسىز ساناپ، باسقانى اداسۋشىلارعا جاتقىزادى. تۋرا جول كورسەتكەندەردى مويىندامايدى. مىنە وسى سەبەپتەردەن، ءتۇرلى توڭكەرىستەر مەن قانتوگىستەردەن ورىن الۋى ىقتيمال.
ەكسترەميزم مۇشەلەرى كوزدەگەن ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن ەشنارسەدەن قايمىقپايدى. ءتىپتى وزدەرىن قۇربان ەتۋگە ءازىر. وسىلايشا كۇش، قارۋ قولدانۋ جانە زاڭدار سەنىم - نانىمداردى اياققا تاپتاپ، ءدىن اتىن بۇركەمەلەپ، دىتتەگەندەرىنە جەتۋگە تىرىسادى. ءوزى ءۇشىن بوگدە پىكىردە سانالاتىنداردى ءتۇرلى امال - ايلالارمەن ارانداتۋدى ويلاستىرادى. ەكسترەميزم دىندەگى جەڭىلدەتكەن ۇكىمدەردى اۋىرلاتىپ كورسەتىپ، حالىققا تۇيمەدەيدى تۇيەدەي ەتىپ كورسەتىپ باعادى. مۇسىلماندىق ادال، تازا تىرشىلىكتى لايلاۋعا بارىنشا تىرىسىپ باققان، بوگدە، بوتەن پاسىق پيعىلدى ادامداردىڭ وڭمەڭدەپ ارامىزدى ارامداپ جاتقان جاسىرىن ەمەس. سول اعىمداردىڭ الداۋىنا، ازعىرۋىنا كونىپ، سولاردىڭ قاراماعىنا ىلىنگەن، قاراگوز باۋىرلارىمىزدى ويلاعاندا، وزەگىمە ءورت تۇسكەندەي وكىنىشتى سەزەسىڭ. قانشاما قانداس باۋىرلارىمىز ءدىني ساۋاتسىزدىقتىڭ، رۋحاني دۇنيەنىڭ تايازدىعى سالدارىنان وسى تەرىس اعىمداردىڭ قول - شوقپارى بولا، سولاردىڭ جىرتىسىن جىرتىپ، سويىلىن سوعىپ ءجۇر.
قازىرگى كەزدە قازاقستان اۋماعىندا قىزمەتتەرى ارنايى سوت شەشىمدەرىمەن زاڭسىز دەپ تاڭىلعان ءدىني ۇيىمداردىڭ ءتىزىمى جاسالعان.
(كەستە تاقتانىڭ كومەگىمەن كورسەتىلەدى.)
كورىپ وتىرعانداي وسى ءدىني ۇيىمداردىڭ قاي - قايسىسىن الساڭىز دا، نەگىزى ماقساتى تەراكت ۇيىمداستىرۋ، مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋ، تەرروريستتەر دايىنداۋ، حاليفات قۇرۋ. كەرەك دەسەڭىز كوپشىلىگى وسى ۋاقىتقا دەيىن كەيبىر مەملەكەتتەردە مىڭداعان ادامنىڭ ءومىرىن قيۋعا سەبەپكەر بولعان.
ىستەرى اشكەرە بولعان اعىمداردىڭ جۇمىسىنا ەل اۋماعىندا توقتام سالعان سوت شەشىمدەرى قابىلداندى. الايدا، الىدە بولسا دا جاسىرىن جولدارمەن ءوز تىرلىكتەرىن جۇرگىزىپ جاتقاندارىنىڭ بارى جاسىرىن ەمەس.
(وقۋشىلاردىڭ ءدىني اعىمداردىڭ ىستەرىنە بايلانىستى پىكىرلەرى تىڭدالادى.)
ءمۇعالىم: 4) سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە جاس جەتكىنشەكتەردىڭ وزدەرىنە قول جۇمساپ، تۋىستارىن دا، بۇكىل قوعامدى دا ءدۇر سىلكىندىرۋى بەلەڭ الا باستاعانداي. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ءار اپتادا وسى جايلى كەمىندە بىرنەشە حابار بەرىپ قويادى. مۇنداي جايسىزدىق رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وبلىستارىندا كورىنىس بەرۋدە. ماسەلەن،
- الماتى وبلىسى 19 سۋيسيد؛
- جامبىل وبلىسى 16 سۋيسيد؛
- قاراعاندى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارى 15 سۋيسيد؛
- اقمولا، شىعىس قازاقستان وبلىستارى 14 سۋيسيد؛
- قىزىلوردا وبلىسى 11 سۋيسيد.
سوندىقتان وسىنداي دەرتتەن ەل بولىپ، جۇرت بولىپ جۇمىلا كۇرەسۋدىڭ وزەكتىلىگى ارتىپ وتىر.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، قازاقستاندا 100 مىڭ تۇرعىنعا شاققاندا 53 كىسى وزىنە قول سالىپ قازا بولادى ەكەن. بۇل كورسەتكىش ورتا ازيا ەلدەرى بويىنشا قازاقستان ەڭ جوعارى دەڭگەيدە ەكەن.
سوڭعى بىرنەشە جىلدا وسىنداي قازا بويىنشا كوش باسىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى (72 وقيعا)، اقتاۋ (64 - 67 وقيعا) جانە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى (100 مىڭ تۇرعىنعا شاققاندا 57 ادام ءوز - وزىنە قول جۇمساعان). ءبىر اتاپ وتەرلىگى – ەلدە ادام ولتىرگەندەرگە قاراعاندا، ءوز - ءوزىن ولتىرگەندەر سانى الدەقايدا كوپ ەكەن.
جالپى الەمدە جىل سايىن شامامەن ميلليونعا جۋىق ادام ءوز - وزىنە قول سالىپ كوز جۇمادى. ولاردىڭ 8 مىڭى – قازاقستاندىقتار، ياعني رەسپۋبليكادا ءار ساعات سايىن ءبىر ادام ءوز ەركىمەن ومىرمەن قوش ايتىسىپ جاتادى.
وزىنە - ءوزى قول جۇمساۋ ارقىلى قايتىس بولعانداردىڭ 45، 4 پايىزى وبلىس ورتالىعىندا تۇراتىن بالالار
وبلىستىڭ اۋداندارى 54، 6%
قىزىلوردا قالاسى 45، 6%
(وقۋشى پىكىرى تىڭدالادى)
ءمۇعالىم: 5) «نە ىستەر ەدىڭ؟» وقۋشىلارعا تاقىرىپقا بايلانىستى جاعداياتتار بەرىلىپ، پىكىرلەرى تىڭدالادى.
1) ۇبت - دان جوعارى ۇپاي جيناپ، قالاداعى جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ بىرىنە قابىلداندىڭ. ساباقتان قايتىپ كەلە جاتقاندا الدىڭنان ءوزىڭ قاتارلى جىگىتتەر نەمەسە قىزدار شىعىپ سەنىڭ دىنگە دەگەن كوزقاراسىڭدىبىلمەك بولىپ سۇراقتار جاۋدىردى.
وسى جاعدايداعى سەنىڭ ءىس ارەكەتىڭ قانداي؟ ولارمەن پىكىر بولىسەسىڭ بە نەمەسە ۇندەمەي كەتە بەرەسىڭ بە؟ شەشىمىڭدى دالەلدە؟
2) سىنىپقا جاڭادان وقۋشى كەلدى. ونىمەن جاقىن اڭگىمەلەسە باستاعاننان ساعان بەيتانىس ءدىني اعىمدار تۋرالى قىزىقتى وقيعالار ايتىپ، سول ورتامەن بايلانىس ورناتۋعا ۇگىتتەدى. ءتىپتى سەنى مول قارجى تابۋدىڭ كوزى رەتىندە سوندا جۇمىسقا شاقىردى.
وسى جاعدايداعى سەنىڭ ءىس ارەكەتىڭ قانداي؟ ۇسىنىسقا كوزقاراسىڭ تۋرالى ويىڭدى ءبولىس.
كەلگەن قوناقتاردىڭ پىكىرلەرىن تىڭداۋ.
قورىتىندى.
بۇگىنگى ساباعىمىزدا ءدىن، ادەت - عۇرىپ، ءدىني ەكسترەميزم تاقىرىبىندا ءبىراز مالىمەت الدىق دەگەن ويدامىن. وزگە ءدىننىڭ الداۋىنا ءتۇسىپ، جىلان ارباعان تورعايداي ايانىشتى حال كەشكەن قانداستارىمىزدىڭ كۇردەلى تاعدىرى ءبارىمىزدى ويلاندىرۋى كەرەك.
جازۋشى بولسىن، جۇمىسشى، قايراتكەر بولسىن، رۋحتىڭ كەمەلدەنۋى – ەڭ نەگىزگى قاسيەتتەردىڭ ءبىرى. رۋح كەمەلدەنۋى ءۇشىن ادام يبالى، قوعام يماندى بولۋى كەرەك.
بۇگىنگى ساباقتىڭ ءتۇيىنى كەلەشەك قوعامنىڭ التىن تىرەگىن ساقتاپ قالۋ كەرەك بولسا، يبالى ادام، يماندى سول تىرشىلىكتىڭ التىن تىرەگىنە اينالسىن دەمەكپىن. وسىنداي تىلەكپەن بۇگىنگى قوعامىمىزدى ءدوپ باسار كەزىندە ۇلت زيالىسى، ەل جاناشىرى ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلىنىڭ «ويان، قازاق!» اتتى ولەڭىنىڭ مىنا ءبىر جولدارىمەن قورىتىندىلاعىم كەلەدى.
ويان، قازاق!
ويان، قازاق! ءوز ءدىنىڭدى ۇمىتپا،
ءدىنىڭدى سەن ارداقتاعىن، قۇنتتا!
كوز الدىڭدا تۋرا جولىڭ تۇرعاندا،
قاتەلەسىپ جامان جولمەن بىلىقپا!
تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت!
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سىزىقتى فۋنكسيا جانە ونىڭ گرافيگى
