InfoHub Logo

اينالاڭىزعا زەر سالىڭىز. الەمدە ورىن الىپ جاتقان قانشاما ساياسي، ەكونوميكالىق ماسەلەلەر بار. سونىڭ ءبىرى "ءدىن ماسەلەسى". ءدىني احۋال، ءدىني ماسەلە، ءدىني قاقتىعىستار، ءدىني ساۋاتتىلىق دەپ قوعام ىشىندە ماڭىزدىلىعىن جوعالتپاي، ادامزات جاراتىلعاننان باستاپ، بىرگە دامىپ كەلە جاتقان الەۋمەتتىك، قوعامدىق تاقىرىپ. ءدىنسىز قوعام بولمايدى دەپ جاتامىز، ءدىني ماسەلەلەردى دە تۋدىراتىن ادامنىڭ ءوزى.ماسەلە، قوعام نە ادام اراسىندا كەلىسپەۋشىلىكتەن تۋىندايدى، ال كەلەسپەۋشىلىك ەكى تاراپ ويلارىنىڭ ەكى جاقتى ورىن الۋىنان. ادام ساناسى قابىلداۋى وتە جوعارى، ءبىز دۇنيەگە كەلىپ، دامۋ بارىسىندا اينالامىزعا قاراپ وركەندەيمىز. ءدىني ساۋاتتىلىقتا سول سەكىلدى  جۇيەلەنەدى. ادام ءدىني ساۋاتىن ەڭ الدىمەن ءوز وتباسى ادامدارىنان الادى، ال، مەكتەپ پەن جوعارى وقۋ ورنى، ارالاساتىن ورتاسى ەسەبىندە وزىنە وي قالىپتاستىرادى.

وتباسىنداعى ءدىني ساۋاتتىلىق-وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ۇلكەنى، وتباسى باسشىسى-وتاعاسىنان باستالادى. ءۇي ءىشى قانداي سەنىم ۇستانادى، بالا ويى دا ءدىني  كوزقاراسى دا سولاي قالىپتاسادى. مەكتەپ قابىرعاسىندا وقۋشى ءدىني ساۋاتتىلىعىن 9-شى سىنىپتان ۇيرەنەدى. "ءدىنتانۋ جانە زايىرلىلىق نەگىزدەرى" اتتى وقۋلىقتان، ۇلتتىق، الەمدىك دىندەردىڭ تاريحىمەن تانىسادى. جوعارى وقۋ ورىندارىندا بولسا، ءدىني ساۋاتتىلىق دەڭگەيىن مەكتەپتە العان ءبىلىمىن تولىقتىرۋ، ءدىني تانىمىن مولايتۋ ءۇشىن "ءدىنتانۋ نەگىزدەرى" اتتى پروفيلاكتيكالىق ءپان وقىتىلادى.  ءدىني ساۋاتىن ارتتىرعىسى كەلەتىن ادامدار ءۇشىن قازاقستاندا جاعداي جاسالعان. جوعارى وقۋ ورىندارىندا ارنايى ماماندىقتار وقىتىلادى، قاراپايىم حالىق ءۇشىن مەدرەسەلەر، ارنايى كۋرستار، "قازاقستان  مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى" بەكىتكەن ارنايى وقۋ قۇرالدارى بار، سولار ارقىلى ساۋات اشۋعا بولادى.

ءدىني ساۋاتتىلىقتىڭ جوقتىعى، ءدىن جولىنداعى اداسۋشىلىققا الىپ بارادى. ادام سەنىمىنىڭ قالىپتاسۋى قورشاعان ورتاسىنداعى قارىم-قاتىناس، وي الماسۋ ەسەبىندە جۇزەگە اسادى. ول دەگەنىمىز ادامعا سىرتقى فاكتور جەتكىلىكتى دەڭگەيدە اسەر ەتەدى دەگەن ءسوز. ءدىني ساۋاتتىڭ جوقتىعىنان اسىرەسە جاس وسپىرىمدەر اداسقان اعىم شىرماۋىندا كەتىپ، ورنى تولماس قاتەلىكتەرگە دۋشار بولىپ جاتادى. سول ءۇشىن ەڭ الدىمەن جاقىندارى، وتباسى بالاسىنىڭ قانداي ورتادا جۇرگەنىن، ونىڭ سويلەۋى،  ءجۇرىس-تۇرىسىنا ءمان بەرىپ، ءدىني ءبىلىم بەرەتىن وقۋلىقتار وقىپ جۇرگەن بولسا تەكسەرىپ جاۋاپكەرشىلىك تانىتقان ءجون.

قورىتا ايتقاندا،ءوز ءومىرى ءۇشىن جانە جاقىندارى ءۇشىن الاڭدايتىن ادام ەڭ الدىمەن قانداي جەردەن، نە بولماسا وقۋلىقتان، الەۋمەتتىك جەلىلەردەن بولسىن ءدىني ءبىلىمىن جەتىلدىرگىسى كەلسە ارنايى باقىلاۋدان وتكەن قمدب تاراپىنان رۇقسات ەتىلگەن اقپاراتتاردى قولدانىپ، ءدىني اداسۋشىلىققا جول بەرمەۋ قاجەت. ءدىن سالاسىنداعى كەلەڭسىزدىكتىڭ الدىن الىپ، ۇلكەن ماسەلەرگە دۋشار بولماۋ ءۇشىن ءار ادام، ات سالىسۋ كەرەك. قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە ءبىلۋى ءتيىس.  

مەلىس ديانا ورال قىزى، جاس مامان (ءدىنتانۋشى)

---