دوستىق قىمبات ومىردە تاربيە ساعاتى
تاقىرىبى: «دوستىق قىمبات ومىردە» تاربيە ساعاتى
ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا دوستىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى، ورنى، دوستىقتىڭ شىنايى بەلگىسى تۋرالى ايتىپ ءتۇسىندىرۋ؛
ءا) بەرىلگەن سۇراققا تولىق جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ؛
ب) وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، تاتۋ، مەيىرىمدى بولۋعا تاربيەلەۋ، ءار بالاعا ءوز دوسىنىڭ جاقسى جاقتارىن ۇلگى تۇتىپ، سول جاقسى قاسيەتتەرىن ءوز بويىنا سىڭىرە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءتۇرى: سايىس ساباق
كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر، سۋرەتتەر، ءتۇرلى - ءتۇستى قاعازدار، پلاكات، سلايد
بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
2. شاتتىق شەڭبەرى
ءارقاشان دوس، بىرگەمىز،
اجىراماس ىرگەمىز.
تۋ عىپ ۇستاپ بىرلىكتى،
تاتۋ – ءتاتتى جۇرەمىز
3. «اتومدار، مولەكۋلالار» جاتتىعۋى ارقىلى توپقا ءبولۋ
4. ءان تىڭداۋ «دوستارىم»
تاقىرىپتى اشۋ سۇراقتارى.
ءان نە جايلى بولدى؟
دوس دەگەن كىم؟
ەندەشە، بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدا نە تۋرالى اڭگىمە قوزعايمىز؟
4. كىرىسپە ءسوز دوس – اقىلشى، كومەكشى، سىرلاس، جاقىن، ادال، شىنشىل دەگەن ۇعىمدى بەرەدى. دوستىق ءاربىر ادامنىڭ ومىرىندەگى ەڭ قىزىقتى دا، قيماس تا، قيىن كەزەڭدە قاسىڭدا جۇرەتىن ادامنىڭ ساعان دەگەن ادال مىنەزى. ادالدىقسىز دوستىق بولمايدى. ال ادالدىق دەگەن – رۋحاني تازالىق. دوستىق - ادامداردىڭ ءبىر – ءبىرىن جانى قالاپ، جاقىن كورىپ، قالتقىسىز سەنىپ، تىلەكتەس، مۇراتتاس بولۋى.
دوسىڭ بار ما؟ ول كىم؟
دوستىق شىنايى سەزىم بە، الدە جاي ۇعىم با؟
دوستىق جاسقا بايلانىستى ما؟
قىز بالا مەن ەر بالانىڭ اراسىندا دوستىق بولا ما؟
جاقسى دوس، جامان دوس قانداي بولادى؟
دوس قانداي بولۋ كەرەك؟
5. وي شاقىرۋ:
«مەن دوسىما سەنەمىن، سەبەبى مەن.........» سويلەمدى جالعاستىرۋ. (2 مين)
ءاربىر ادامعا دوس كەرەك، ويتكەنى....
سىيلاستىق بار جەردە......
دوستىق
ەرتەدە، ەسىم حاننىڭ ەل بيلەگەن زامانىندا، ءبىر كىشكەنتاي قالاشىققا دوسىمبەك دەگەن تالانتتى، ادىلەتتى جىگىت قازى بولىپ سايلانىپتى. اقكوڭىل، ادال نيەتتى جاس جىگىت ەل سەنىمىن اقتاپ، ادىلەتتى سوت بيلىگىن جۇرگىزدى.
اقجارقىن مىنەزدى دوسىمبەك ءبىر كۇنى اكەسىنە اڭقىلداپ سىرىن ايتادى:
- اكە، بۇل كۇندە دوس - جاراندار كوبەيدى. ءبارى دە ادال دوس بولامىز، قيىندىقتا جانىڭنان تابىلامىز دەسەدى.
- ونىسىن كەلەشەكتە اللا بىلەدى،- دەپتى اكەسى.
اكەسى سابىرجان قاراپايىم شارۋانىڭ ادامى ەكەن. ءبىراق «حانعا بەرگىسىز قاراشا بار» دەگەندەي اكەسى ويشىل، كەمەڭگەر ەكەن.
- بالام، ەرتەڭ قولىڭ بوس بولا ما؟ وسى ايتقان سوزىڭە بايلانىستى مەن ساعان عيبرات مىسال كورسەتەيىن،- دەپتى.
ەرتەڭىنە تۇيە جەككەن ارباسىنىڭ ۇستىنە كيىز سىرماققا ۇزىنىنان ءبىر سەركەنى كورسەتپەي وراپ سالادى دا، ولگەن كىسىشە جاتقىزىپ الىپ جۇرەدى.
- سەن الدىنا ءجۇرىپ وتىر، ءاربىر دوسىڭنىڭ ەسىگىنىڭ الدىنا توقتاپ تۇر. ءسوزدى مەن ءوزىم ايتامىن، سەن ۇندەمەي تۇراسىڭ،- دەپ ۇعىندىرادى.
- شىراعىم، جان قىسىلىپ وزىڭە كەلدىك. مىناۋ، دوسىمبەك - جان دوسىڭ، ءىستى بولىپ قالدى. وقىستان قاتا ءتيىپ، سويىلعا جىعىلىپ، مىنا ءبىر ادام ءولىپ قالدى. شىن دوس بولساڭ، مىنا اربانى ولىگىمەن بۇگىنشە ءبىر جەرىڭە پانالاتىپ بەر،- دەيدى دوسىمبەكتىڭ اكەسى.
ءۇي يەسى ات - تونىن الا قاشىپ، ازاردا - بەزەر بولادى.
- پالەڭنەن اۋلاق، مىناداي پالەسى تيەتىن نارسەنى ءارى اكەتىڭىز!- دەيدى.
ءسويتىپ، بالا ءبىر دوسىنان كەيىن ءبىر دوسىنا بارا بەرەدى. ءبارىنىڭ سوزدەرى سول بولادى: «پالەڭنەن اۋلاق، كەتىڭىز! دوسىمبەكپەن دوستىق كەزىندە بولعان نارسە»،- دەپ بىرەۋى دە بۇلاردى ۇيلەرىنە جۋىتپايدى.
سوڭعى ۇيلەردىڭ بىرەۋى قينالىپتى: «مىناۋ قيىن بولدى عوي، ولىكتى قالدىرىپ كەتىڭىز، كولىك پەن اربانى الىپ جۇرە بەرىڭىز، ولىكتى جاسىرا تۇرايىن»،- دەپتى.
ەندى ءبىر عانا دوسى قالىپتى.
«بۇعان دا بارا كەتەيىك»،- دەپ شارۋاسىن ايتسا:
- قايتەيىن، دوسىمبەكپەن بىرگە كورەيىن، دوسىم ءۇشىن جانىم ساداعا! اربانى دا، كولىكتى دە، ولىكتى دە - ءبارىن وسىندا قالدىرىپ، وزدەرىڭ كەتە بەرىڭدەر،- دەپتى.
- مىنە، بالام، باسىڭا قيىندىق ءىس تۇسكەندە، جانىڭدا بىرگە بولاتىن شىن دوس - جولداسىڭ ءجۇز كىسىدەن ءبىر جارىم عانا بولعانىن ءوز كوزىڭمەن كوردىڭ،- دەپتى اكەسى بالاسىنا.
وقۋشىلاردىڭ پىكىرى تىڭدالادى.
7. سەرگىتۋ جاتتىعۋى
8. «دوستىق ءۇيىن قالاۋ»
«بەس ساۋساق بىرىكپەي، ينە قولعا ىلىكپەيدى» دەگەندەي ءبارىمىز جۇمىلا ءبىراۋىزدان الدىمىزداعى جۇكتى كوتەرەيىك.
9. قورىتىندى.
بالالار، بۇگىن بىزدەر دوستىقتى بەرىك ساقتاۋ ءۇشىن، ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن كەرەكتى كوپتەگەن جاقسى قاسيەتتەردى بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، جامان قاسيەتتەردەن ارىلۋعا كۇش سالدىق. الداعى ۋاقىتتا ومىرىمىزگە ءنار بەرەتىن، سىن ساعاتتا قاسىمىزدان تابىلاتىن دوستارىمىز كوبەيە بەرسىن دەگەن تىلەكپەن، سەندەرگە مىنا جىلۋلىق تارايتىن الاقانعا سىنىپتاس كورشىنىزگە تىلەك تىلەپ، مەيىرىمدى جۇرەككە ءىلۋىڭىز سۇرالادى.
ساباعىمىزدى ءسوزى: ت. مولداعالييەۆ
ءانى: س. بايتەرەكوۆ «دوس تۋرالى جىر» انىمەن اياقتايىق.
10. ءان شاشۋ «دوس تۋرالى جىر»
1. ىزدەگەندە تابىلاتىن قاسىڭنان،
كوڭىلى بار قىزعالداقتاي اشىلعان.
كورىسپەسە ساعىنىشتان جۇدەيتىن،
كىم بار جاقىن بالا كۇنگى دوسىڭنان.
جان دوسىم ۇستەم بولسىن مەرەيىڭ،
ءار قاشان جەڭىسىڭدى كورەيىن
سىرىمىز دا بىتپەسىن
جىرىمىز دا بىتپەسىن
11. «الاقان» ترەنينگى. وقۋشىلار ءوزىنىڭ دوستارىنا تىلەك جازىپ، مەيىرىمدى جۇرەككە ىلەدى.
12. كەرى بايلانىس. سمايليكتەر ارقىلى ساباققا دەگەن كوڭىل-كۇيلەرىن بىلدىرەدى.
دوستىق قىمبات ومىردە تاربيە ساعاتى. جۇكتەۋ
ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا دوستىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى، ورنى، دوستىقتىڭ شىنايى بەلگىسى تۋرالى ايتىپ ءتۇسىندىرۋ؛
ءا) بەرىلگەن سۇراققا تولىق جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ؛
ب) وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، تاتۋ، مەيىرىمدى بولۋعا تاربيەلەۋ، ءار بالاعا ءوز دوسىنىڭ جاقسى جاقتارىن ۇلگى تۇتىپ، سول جاقسى قاسيەتتەرىن ءوز بويىنا سىڭىرە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءتۇرى: سايىس ساباق
كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر، سۋرەتتەر، ءتۇرلى - ءتۇستى قاعازدار، پلاكات، سلايد
بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
2. شاتتىق شەڭبەرى
ءارقاشان دوس، بىرگەمىز،
اجىراماس ىرگەمىز.
تۋ عىپ ۇستاپ بىرلىكتى،
تاتۋ – ءتاتتى جۇرەمىز
3. «اتومدار، مولەكۋلالار» جاتتىعۋى ارقىلى توپقا ءبولۋ
4. ءان تىڭداۋ «دوستارىم»
تاقىرىپتى اشۋ سۇراقتارى.
ءان نە جايلى بولدى؟
دوس دەگەن كىم؟
ەندەشە، بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدا نە تۋرالى اڭگىمە قوزعايمىز؟
4. كىرىسپە ءسوز دوس – اقىلشى، كومەكشى، سىرلاس، جاقىن، ادال، شىنشىل دەگەن ۇعىمدى بەرەدى. دوستىق ءاربىر ادامنىڭ ومىرىندەگى ەڭ قىزىقتى دا، قيماس تا، قيىن كەزەڭدە قاسىڭدا جۇرەتىن ادامنىڭ ساعان دەگەن ادال مىنەزى. ادالدىقسىز دوستىق بولمايدى. ال ادالدىق دەگەن – رۋحاني تازالىق. دوستىق - ادامداردىڭ ءبىر – ءبىرىن جانى قالاپ، جاقىن كورىپ، قالتقىسىز سەنىپ، تىلەكتەس، مۇراتتاس بولۋى.
دوسىڭ بار ما؟ ول كىم؟
دوستىق شىنايى سەزىم بە، الدە جاي ۇعىم با؟
دوستىق جاسقا بايلانىستى ما؟
قىز بالا مەن ەر بالانىڭ اراسىندا دوستىق بولا ما؟
جاقسى دوس، جامان دوس قانداي بولادى؟
دوس قانداي بولۋ كەرەك؟
5. وي شاقىرۋ:
«مەن دوسىما سەنەمىن، سەبەبى مەن.........» سويلەمدى جالعاستىرۋ. (2 مين)
ءاربىر ادامعا دوس كەرەك، ويتكەنى....
سىيلاستىق بار جەردە......
دوستىق
ەرتەدە، ەسىم حاننىڭ ەل بيلەگەن زامانىندا، ءبىر كىشكەنتاي قالاشىققا دوسىمبەك دەگەن تالانتتى، ادىلەتتى جىگىت قازى بولىپ سايلانىپتى. اقكوڭىل، ادال نيەتتى جاس جىگىت ەل سەنىمىن اقتاپ، ادىلەتتى سوت بيلىگىن جۇرگىزدى.
اقجارقىن مىنەزدى دوسىمبەك ءبىر كۇنى اكەسىنە اڭقىلداپ سىرىن ايتادى:
- اكە، بۇل كۇندە دوس - جاراندار كوبەيدى. ءبارى دە ادال دوس بولامىز، قيىندىقتا جانىڭنان تابىلامىز دەسەدى.
- ونىسىن كەلەشەكتە اللا بىلەدى،- دەپتى اكەسى.
اكەسى سابىرجان قاراپايىم شارۋانىڭ ادامى ەكەن. ءبىراق «حانعا بەرگىسىز قاراشا بار» دەگەندەي اكەسى ويشىل، كەمەڭگەر ەكەن.
- بالام، ەرتەڭ قولىڭ بوس بولا ما؟ وسى ايتقان سوزىڭە بايلانىستى مەن ساعان عيبرات مىسال كورسەتەيىن،- دەپتى.
ەرتەڭىنە تۇيە جەككەن ارباسىنىڭ ۇستىنە كيىز سىرماققا ۇزىنىنان ءبىر سەركەنى كورسەتپەي وراپ سالادى دا، ولگەن كىسىشە جاتقىزىپ الىپ جۇرەدى.
- سەن الدىنا ءجۇرىپ وتىر، ءاربىر دوسىڭنىڭ ەسىگىنىڭ الدىنا توقتاپ تۇر. ءسوزدى مەن ءوزىم ايتامىن، سەن ۇندەمەي تۇراسىڭ،- دەپ ۇعىندىرادى.
- شىراعىم، جان قىسىلىپ وزىڭە كەلدىك. مىناۋ، دوسىمبەك - جان دوسىڭ، ءىستى بولىپ قالدى. وقىستان قاتا ءتيىپ، سويىلعا جىعىلىپ، مىنا ءبىر ادام ءولىپ قالدى. شىن دوس بولساڭ، مىنا اربانى ولىگىمەن بۇگىنشە ءبىر جەرىڭە پانالاتىپ بەر،- دەيدى دوسىمبەكتىڭ اكەسى.
ءۇي يەسى ات - تونىن الا قاشىپ، ازاردا - بەزەر بولادى.
- پالەڭنەن اۋلاق، مىناداي پالەسى تيەتىن نارسەنى ءارى اكەتىڭىز!- دەيدى.
ءسويتىپ، بالا ءبىر دوسىنان كەيىن ءبىر دوسىنا بارا بەرەدى. ءبارىنىڭ سوزدەرى سول بولادى: «پالەڭنەن اۋلاق، كەتىڭىز! دوسىمبەكپەن دوستىق كەزىندە بولعان نارسە»،- دەپ بىرەۋى دە بۇلاردى ۇيلەرىنە جۋىتپايدى.
سوڭعى ۇيلەردىڭ بىرەۋى قينالىپتى: «مىناۋ قيىن بولدى عوي، ولىكتى قالدىرىپ كەتىڭىز، كولىك پەن اربانى الىپ جۇرە بەرىڭىز، ولىكتى جاسىرا تۇرايىن»،- دەپتى.
ەندى ءبىر عانا دوسى قالىپتى.
«بۇعان دا بارا كەتەيىك»،- دەپ شارۋاسىن ايتسا:
- قايتەيىن، دوسىمبەكپەن بىرگە كورەيىن، دوسىم ءۇشىن جانىم ساداعا! اربانى دا، كولىكتى دە، ولىكتى دە - ءبارىن وسىندا قالدىرىپ، وزدەرىڭ كەتە بەرىڭدەر،- دەپتى.
- مىنە، بالام، باسىڭا قيىندىق ءىس تۇسكەندە، جانىڭدا بىرگە بولاتىن شىن دوس - جولداسىڭ ءجۇز كىسىدەن ءبىر جارىم عانا بولعانىن ءوز كوزىڭمەن كوردىڭ،- دەپتى اكەسى بالاسىنا.
وقۋشىلاردىڭ پىكىرى تىڭدالادى.
7. سەرگىتۋ جاتتىعۋى
8. «دوستىق ءۇيىن قالاۋ»
«بەس ساۋساق بىرىكپەي، ينە قولعا ىلىكپەيدى» دەگەندەي ءبارىمىز جۇمىلا ءبىراۋىزدان الدىمىزداعى جۇكتى كوتەرەيىك.
9. قورىتىندى.
بالالار، بۇگىن بىزدەر دوستىقتى بەرىك ساقتاۋ ءۇشىن، ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن كەرەكتى كوپتەگەن جاقسى قاسيەتتەردى بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، جامان قاسيەتتەردەن ارىلۋعا كۇش سالدىق. الداعى ۋاقىتتا ومىرىمىزگە ءنار بەرەتىن، سىن ساعاتتا قاسىمىزدان تابىلاتىن دوستارىمىز كوبەيە بەرسىن دەگەن تىلەكپەن، سەندەرگە مىنا جىلۋلىق تارايتىن الاقانعا سىنىپتاس كورشىنىزگە تىلەك تىلەپ، مەيىرىمدى جۇرەككە ءىلۋىڭىز سۇرالادى.
ساباعىمىزدى ءسوزى: ت. مولداعالييەۆ
ءانى: س. بايتەرەكوۆ «دوس تۋرالى جىر» انىمەن اياقتايىق.
10. ءان شاشۋ «دوس تۋرالى جىر»
1. ىزدەگەندە تابىلاتىن قاسىڭنان،
كوڭىلى بار قىزعالداقتاي اشىلعان.
كورىسپەسە ساعىنىشتان جۇدەيتىن،
كىم بار جاقىن بالا كۇنگى دوسىڭنان.
جان دوسىم ۇستەم بولسىن مەرەيىڭ،
ءار قاشان جەڭىسىڭدى كورەيىن
سىرىمىز دا بىتپەسىن
جىرىمىز دا بىتپەسىن
11. «الاقان» ترەنينگى. وقۋشىلار ءوزىنىڭ دوستارىنا تىلەك جازىپ، مەيىرىمدى جۇرەككە ىلەدى.
12. كەرى بايلانىس. سمايليكتەر ارقىلى ساباققا دەگەن كوڭىل-كۇيلەرىن بىلدىرەدى.
دوستىق قىمبات ومىردە تاربيە ساعاتى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
