ەكولوگيا – جەر تاعدىرى
«ەكولوگيا – جەر تاعدىرى» ينتەللەكتۋالدى ويىن.
1 - توپ «عاجايىپ»
2 - توپ«اتامەكەن»
سايىس كەزەڭدەرى:
ءى. سۇراق مەنەن، جاۋاپ سىزدەن
ءىى. اتادان قالعان اسىل ءسوز.
ءىىى. تاپقىر بولساڭ شەشىپ كور.....
IV. سيقىرلى ساندار.
V. سەرگىتۋ ءساتى. كۇي جۇمباق.
VI. دەبات ۇلگىسىمەن.....
VII. سۋرەتتەر سويلەيدى....
ءى. سۇراق مەنەن، جاۋاپ سىزدەن.
ءار توپ 12 سۇراقتان بەرىلەدى.
«عاجايىپ» توبىنىڭ سۇراقتارى
1. «ەكولوگيا» ءسوزىنىڭ قازاقشا ماعىناسى قانداي؟
2. قازاقستاندا قانشا قورىق بار؟
3. مۇناي ونىمدەرىمەن لاستانعان مۇحيت.
4. سەمەي پوليگونىنداعى العاشقى جارىلىس قاي جىلى جاسالدى؟
5. ءتىرى اعزاعا اسەر ەتەتىن قورشاعان ورتا ەلەمەنتتەرى.
6. فوتوسينتەز پروسەسىنىڭ ناتيجەسىندە نەلەر تۇزىلەدى؟
7. حالىقارالىق قىزىل كىتاپتىڭ ءى ءبولىمى قاي جىلى شىقتى؟
8. جەر شارىندا اتوم قارۋى قانشا رەت سىنالدى؟
9. جىلۋ ەففەكتىسىن تۋعىزاتىن فاكتور قالاي اتالادى؟
10. ارال تەڭىزىنىڭ ەكولوگيالىق پروبلەمالارى باستالعان جىل.
11. «نيەۆادا - سەمەي» حالىقارالىق قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسى.
12. ارال تەڭىزىندە ورنالاسقان قورىق.
«اتامەكەن» توبىنىڭ سۇراقتارى
1. ەكولوگيا عىلىمى نەنى زەرتتەيدى؟
2. وڭتۇستىك قازاقستاندا ورنالاسقان قورىقتاردى اتاڭدار.
3. قازاقستاندا مۇنايمەن لاستانعان سۋ الابى.
4. سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ جابىلۋى تۋرالى جارلىققا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاشان قول قويدى؟
5. عالامدىق كليماتتىڭ جىلىنۋىنان تۋىندايتىن پروبلەمالار.
6. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكولوگيالىق كودەكسى قاي جىلى قابىلداندى؟
7. پارنيكتىك گازداردى اتموسفەراعا شىعارۋدى قىسقارتۋ تۋرالى كيوتو پروتوكولى قابىلدانعان جىل.
8. سۋ ەكوجۇيەسىندەگى اۆتوتروفتى ورگانيزمدەر.
9. ارال تەڭىزىنە قۇياتىن وزەندەر.
10. بالقاش كولىندە لاستانۋدىڭ باسىم ءتۇرى.
11. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قورشاعان ورتانى قورعاۋ جونىندە قۇرىلعان حالىقارالىق ۇيىم.
12. قازاقستانداعى ۇلتتىق ساياباقتار سانى.
ءىى. اتادان قالعان اسىل ءسوز.
1. جاۋىنمەن جەر كوگەرەر
........................ (باتامەن ەل كوگەرەر)
2. جەل داۋىلدى شاقىرادى
................................... (بۇلت جاۋىندى شاقىرادى)
3. تاۋ مەن تاستى سۋ بۇزار
...................................... (ەل اراسىن قۋ بۇزار)
4. تاۋلى جەر بۇلاقسىز بولماس،
.................................. (سۋلى جەر قۇراقسىز بولماس)
5. قاز كەلسە جاز كەلەر
............................... (قارعا كەلسە قاتقاق كەلەر)
6. اعىن سۋدا.................... (ارامدىق جوق)
7. قۇسى جوق بولسا كول جەتىم
....................................... (ەلى جوق بولسا جەر جەتىم)
8. جەردىڭ ءسانى ەگىن........................ (ەردىڭ ءسانى ءبىلىم)
9. ءشوبى جوق دەپ جەردەن تۇڭىلمە
................................... (مالى جوق دەپ ەردەن تۇڭىلمە)
10. سۋسىز جەردە قامىس جوق
...............................(ازعان ەلدە نامىس جوق)
ءىىى. تاپقىر بولساڭ شەشىپ كور.
«ەلدى مەكەندەر مەن بولمەلەردى كوگالداندىرۋ» تاقىرىبىنداعى بيولوگيالىق ەسەپتەردى ماتەماتيكالىق جولمەن شەشۋ.
ءى توپ.
1 - ەسەپ. قالادا 150 مىڭ ادام تۇرادى. بيىكتىگى ورتاشا 1 اعاش 3 ادامدى وتتەگىمەن قامتاماسىز ەتەدى. اعاشتىڭ قورەكتەنۋ اۋدانى 12 شارشى مەتر. قالا حالقىن تولىق وتتەگىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قانشا اعاش وتىرعىزىلۋى كەرەك جانە ول اعاشتار قانداي اۋدانعا ەگىلمەك؟
جاۋابى: 150000: 3=50000 اعاش
50000×12=600000م2=60گا
2 - ەسەپ. ءجۇز پاتەرلىك ۇيدە ورتا ەسەپپەن 400 ادام تۇرادى. بيىكتىگى ورتاشا 1 اعاش 3 ادامدى وتتەگىمەن قامتاماسىز ەتەدى. وسى ۇيدەگى بارلىق تۇرعىنداردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قانشا اعاش ەگىلۋى قاجەت.
جاۋابى: 400: 3=133، 3 نەمەسە 133 اعاش
ءىى توپ
1 - ەسەپ. ءاربىر ۇيانىڭ اۋدانى (35×20) سم2 بولعان كەزدە، 1 گا جەرگە قانشا وسىمدىك وتىرعىزۋعا بولادى.
جاۋابى: 35×20=700سم2=0، 07 م2
10000: 0، 07=142857 ءتۇپ اعاش
2 - ەسەپ. كوپ پاتەرلىك ۇيدە 201 ادام تۇرادى. 3 ادام 1 اعاشتان وتىرعىزعاندا
ءۇي جانىندا قانشا اعاش وسەدى؟
جاۋابى: 201: 3=67 اعاش
ءىV. سيقىرلى ساندار.
10 10 10
20 20 20
30 30 30
ءار ۇياشىقتاعى ۇپايلار سانىنا بايلانىستى دەڭگەيلىك سۇراقتار قويىلادى.
20 - اۆتوتروفتى اعزالارعا نەلەر جاتادى؟
20 – قازاقستاندا ەكولوگيالىق جاعدايعا بايلانىستى جابىلعان قورىق.
20 – قازاقستاننىڭ وسىمدىكتەرگە ارنالعان قىزىل كىتابى قاشان جارىق كوردى؟
30 – ەي تابيعات شەبەرسىڭ - اۋ، شەبەرسىڭ،
كورمەگەندى كورسەتەرسىڭ، بەرەسىڭ.
ۇلان - عايىر بايلىعىڭدى مىسە ەتپەي،
اشكوزدەنگەن ادامدارعا نە دەرسىڭ؟ اۆتورىن تابىڭىز.
30 – جەلسىز تۇندە جارىق اي،
ساۋلەسى سۋدا دىرىلدەپ.
اۋىلدىڭ ماڭى تەرەڭ ساي،
تاسىعان وزەن گۇرىلدەپ. اۆتورىن تابىڭىز.
30 – ۋا، تۋعان جەر توپىراعىڭنان جارالدىم،
الابىڭنان ارمانىما ءنار الدىم.
تۇنىعىڭنان ءجۇزىپ ءىشتىم سەندەگى،
التىن اراي، تاڭعى جۇپار سامالدىڭ! اۆتورىن تابىڭىز.
40 – نارىن قۇمىندا ورنالاسقان يادرولىق سىناق الاڭى.
40 - بالقاش كولىنىڭ ەكولوگيالىق پروبلەماسى.
40 – قازاقستاندا اۋاسى ەڭ لاس ۇشتىككە كىرەتىن قالالار.
V. سەرگىتۋ ءساتى. كۇي جۇمباق. كۇيدىڭ تاقىرىبى مەن اۆتورىن تابۋ كەرەك.
1. اققۋ – نۇرعيسا تىلەندييەۆ
2. سارىارقا - قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى
Vءى. دەبات ۇلگىسىمەن....
ءى توپ بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ پايداسى.
ءىى توپ بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ زيانى.
Vءىى. سۋرەتتەر سويلەيدى....
ا) قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتارى.
ءا) قازاقستاننىڭ تابيعاتى كوركەم ايماقتارى.
1 - توپ «عاجايىپ»
2 - توپ«اتامەكەن»
سايىس كەزەڭدەرى:
ءى. سۇراق مەنەن، جاۋاپ سىزدەن
ءىى. اتادان قالعان اسىل ءسوز.
ءىىى. تاپقىر بولساڭ شەشىپ كور.....
IV. سيقىرلى ساندار.
V. سەرگىتۋ ءساتى. كۇي جۇمباق.
VI. دەبات ۇلگىسىمەن.....
VII. سۋرەتتەر سويلەيدى....
ءى. سۇراق مەنەن، جاۋاپ سىزدەن.
ءار توپ 12 سۇراقتان بەرىلەدى.
«عاجايىپ» توبىنىڭ سۇراقتارى
1. «ەكولوگيا» ءسوزىنىڭ قازاقشا ماعىناسى قانداي؟
2. قازاقستاندا قانشا قورىق بار؟
3. مۇناي ونىمدەرىمەن لاستانعان مۇحيت.
4. سەمەي پوليگونىنداعى العاشقى جارىلىس قاي جىلى جاسالدى؟
5. ءتىرى اعزاعا اسەر ەتەتىن قورشاعان ورتا ەلەمەنتتەرى.
6. فوتوسينتەز پروسەسىنىڭ ناتيجەسىندە نەلەر تۇزىلەدى؟
7. حالىقارالىق قىزىل كىتاپتىڭ ءى ءبولىمى قاي جىلى شىقتى؟
8. جەر شارىندا اتوم قارۋى قانشا رەت سىنالدى؟
9. جىلۋ ەففەكتىسىن تۋعىزاتىن فاكتور قالاي اتالادى؟
10. ارال تەڭىزىنىڭ ەكولوگيالىق پروبلەمالارى باستالعان جىل.
11. «نيەۆادا - سەمەي» حالىقارالىق قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسى.
12. ارال تەڭىزىندە ورنالاسقان قورىق.
«اتامەكەن» توبىنىڭ سۇراقتارى
1. ەكولوگيا عىلىمى نەنى زەرتتەيدى؟
2. وڭتۇستىك قازاقستاندا ورنالاسقان قورىقتاردى اتاڭدار.
3. قازاقستاندا مۇنايمەن لاستانعان سۋ الابى.
4. سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ جابىلۋى تۋرالى جارلىققا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاشان قول قويدى؟
5. عالامدىق كليماتتىڭ جىلىنۋىنان تۋىندايتىن پروبلەمالار.
6. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكولوگيالىق كودەكسى قاي جىلى قابىلداندى؟
7. پارنيكتىك گازداردى اتموسفەراعا شىعارۋدى قىسقارتۋ تۋرالى كيوتو پروتوكولى قابىلدانعان جىل.
8. سۋ ەكوجۇيەسىندەگى اۆتوتروفتى ورگانيزمدەر.
9. ارال تەڭىزىنە قۇياتىن وزەندەر.
10. بالقاش كولىندە لاستانۋدىڭ باسىم ءتۇرى.
11. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قورشاعان ورتانى قورعاۋ جونىندە قۇرىلعان حالىقارالىق ۇيىم.
12. قازاقستانداعى ۇلتتىق ساياباقتار سانى.
ءىى. اتادان قالعان اسىل ءسوز.
1. جاۋىنمەن جەر كوگەرەر
........................ (باتامەن ەل كوگەرەر)
2. جەل داۋىلدى شاقىرادى
................................... (بۇلت جاۋىندى شاقىرادى)
3. تاۋ مەن تاستى سۋ بۇزار
...................................... (ەل اراسىن قۋ بۇزار)
4. تاۋلى جەر بۇلاقسىز بولماس،
.................................. (سۋلى جەر قۇراقسىز بولماس)
5. قاز كەلسە جاز كەلەر
............................... (قارعا كەلسە قاتقاق كەلەر)
6. اعىن سۋدا.................... (ارامدىق جوق)
7. قۇسى جوق بولسا كول جەتىم
....................................... (ەلى جوق بولسا جەر جەتىم)
8. جەردىڭ ءسانى ەگىن........................ (ەردىڭ ءسانى ءبىلىم)
9. ءشوبى جوق دەپ جەردەن تۇڭىلمە
................................... (مالى جوق دەپ ەردەن تۇڭىلمە)
10. سۋسىز جەردە قامىس جوق
...............................(ازعان ەلدە نامىس جوق)
ءىىى. تاپقىر بولساڭ شەشىپ كور.
«ەلدى مەكەندەر مەن بولمەلەردى كوگالداندىرۋ» تاقىرىبىنداعى بيولوگيالىق ەسەپتەردى ماتەماتيكالىق جولمەن شەشۋ.
ءى توپ.
1 - ەسەپ. قالادا 150 مىڭ ادام تۇرادى. بيىكتىگى ورتاشا 1 اعاش 3 ادامدى وتتەگىمەن قامتاماسىز ەتەدى. اعاشتىڭ قورەكتەنۋ اۋدانى 12 شارشى مەتر. قالا حالقىن تولىق وتتەگىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قانشا اعاش وتىرعىزىلۋى كەرەك جانە ول اعاشتار قانداي اۋدانعا ەگىلمەك؟
جاۋابى: 150000: 3=50000 اعاش
50000×12=600000م2=60گا
2 - ەسەپ. ءجۇز پاتەرلىك ۇيدە ورتا ەسەپپەن 400 ادام تۇرادى. بيىكتىگى ورتاشا 1 اعاش 3 ادامدى وتتەگىمەن قامتاماسىز ەتەدى. وسى ۇيدەگى بارلىق تۇرعىنداردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قانشا اعاش ەگىلۋى قاجەت.
جاۋابى: 400: 3=133، 3 نەمەسە 133 اعاش
ءىى توپ
1 - ەسەپ. ءاربىر ۇيانىڭ اۋدانى (35×20) سم2 بولعان كەزدە، 1 گا جەرگە قانشا وسىمدىك وتىرعىزۋعا بولادى.
جاۋابى: 35×20=700سم2=0، 07 م2
10000: 0، 07=142857 ءتۇپ اعاش
2 - ەسەپ. كوپ پاتەرلىك ۇيدە 201 ادام تۇرادى. 3 ادام 1 اعاشتان وتىرعىزعاندا
ءۇي جانىندا قانشا اعاش وسەدى؟
جاۋابى: 201: 3=67 اعاش
ءىV. سيقىرلى ساندار.
10 10 10
20 20 20
30 30 30
ءار ۇياشىقتاعى ۇپايلار سانىنا بايلانىستى دەڭگەيلىك سۇراقتار قويىلادى.
20 - اۆتوتروفتى اعزالارعا نەلەر جاتادى؟
20 – قازاقستاندا ەكولوگيالىق جاعدايعا بايلانىستى جابىلعان قورىق.
20 – قازاقستاننىڭ وسىمدىكتەرگە ارنالعان قىزىل كىتابى قاشان جارىق كوردى؟
30 – ەي تابيعات شەبەرسىڭ - اۋ، شەبەرسىڭ،
كورمەگەندى كورسەتەرسىڭ، بەرەسىڭ.
ۇلان - عايىر بايلىعىڭدى مىسە ەتپەي،
اشكوزدەنگەن ادامدارعا نە دەرسىڭ؟ اۆتورىن تابىڭىز.
30 – جەلسىز تۇندە جارىق اي،
ساۋلەسى سۋدا دىرىلدەپ.
اۋىلدىڭ ماڭى تەرەڭ ساي،
تاسىعان وزەن گۇرىلدەپ. اۆتورىن تابىڭىز.
30 – ۋا، تۋعان جەر توپىراعىڭنان جارالدىم،
الابىڭنان ارمانىما ءنار الدىم.
تۇنىعىڭنان ءجۇزىپ ءىشتىم سەندەگى،
التىن اراي، تاڭعى جۇپار سامالدىڭ! اۆتورىن تابىڭىز.
40 – نارىن قۇمىندا ورنالاسقان يادرولىق سىناق الاڭى.
40 - بالقاش كولىنىڭ ەكولوگيالىق پروبلەماسى.
40 – قازاقستاندا اۋاسى ەڭ لاس ۇشتىككە كىرەتىن قالالار.
V. سەرگىتۋ ءساتى. كۇي جۇمباق. كۇيدىڭ تاقىرىبى مەن اۆتورىن تابۋ كەرەك.
1. اققۋ – نۇرعيسا تىلەندييەۆ
2. سارىارقا - قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى
Vءى. دەبات ۇلگىسىمەن....
ءى توپ بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ پايداسى.
ءىى توپ بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ زيانى.
Vءىى. سۋرەتتەر سويلەيدى....
ا) قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتارى.
ءا) قازاقستاننىڭ تابيعاتى كوركەم ايماقتارى.
You Might Also Like
