InfoHub Logo

ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ الدىن الۋ جولدارى جانە قازاقستانداعى تيىم سالىنعان ۇيىمدار.

قازىرگى كەزدەگى الەمدەگى ەڭ اۋىر ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ول ءدىني ەكسترەميزم جانە تەرروريزم. ءبىز بۇل ماقالادا وسى دەرت جانە ونىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا ءسوز وربىتەمىز. ەكسترەميزم تەرمينى لاتىنشا سوزبە-سوز شەتكى دەگەن ماعىنا بەرەدى ياعني شەكتەن تىس كوزقاراستارمەن ارەكەتتەردى ۇستانۋ، قوعامداعى تارتىپپەن نورمالاردى جوققا شىعارۋ رەتىندە انىقتالادى. ءدىني ەكستەرميزم  - قوعامدا قالىپتاسقان ءدىني قۇندىلىقتار مەن ۇستانىمداردى مويىنداماۋ، سونىمەن قاتار وسىعان قارسى «يدەيانى» اگگرەسيۆتى تۇردە ناسيحاتتاۋ. «ءدىني ەكستەرميزم» تەرمينىنىڭ ناقتى قۇقىقتىق  بەلگىلەنگەن «شەكاراسى» جوق جانە ول ساياسي ەكسرەميزم سياقتى ءدىني دوگمالاردىڭ اراسىندا قىزمەتىن جۇرگىزەدى. ءدىني ەكستەرميزمنىڭ كورىنىسىن ساياسي قىزىعۋشىلىقتارىن ىسكە اسىرۋ جولىنداعى،  مەملەكەتتىك جانە حالىقارالىق قۇقىقتى مويىندامايتىن ءدىني ۇيىمدارداردان بايقايمىز. مىسالى كەيبىر ۇيىمداردىڭ زايىرلىلىقتى قۇپتاماي شاريعي، ياعني حاليفالىق بيلىكتى قولداۋى.

ءدىني  ەكسترەميزمنىڭ پايدا بولۋىنا الىپ كەلەتىن فاكتورلار:

• حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيىنىڭ تومەن بولۋى؛
• حالىقتىڭ ءدىني ساۋاتسىزدىعى؛
• جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىنىڭ ءوسۋى

ءدىني ەكسترەميزمنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ەكونميكالىق جاعدايىن كوتەرۋ جانە مەكتەپتەردە ءدىنتانۋ پاندەرىن بىلىكتى ماماندار بەرۋ كەرەك. ەلىمىزدەگى 4000 مىڭعا جۋىق ءدىني اعىمدى زەرتتەۋ ءۇشىن ءالى دە پسيحولوگيا جانە زايىرلىلىق ۇستانىمدارىن جاقسى مەڭگەرگەن بىلىكتى ءدىنتانۋشىلاردى دايارلاۋ قاجەت ەكەندىگىن سەزەمىز.  ەلباسىمىزدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ جولداماسىن العا قويا وتىرىپ ءداستۇرلى ءدىنىمىزدىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، ءدىن مەن ءداستۇرىمىزدى قايتادان جانداندىرۋدى نەگىزگى ماقسات ەتە ءبىلۋ كەرەك.

ەلىمىزدەگى تيىم سالىنعان ۇيىمدارعا قارسى ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزىپ ولاردىڭ ەلىمىزدە تارالۋىنا بارىنشا قارسى تۇرۋ قاجەت ەكەندىگىن بايقايمىز. ەلىمىزدەگى تيىم سالىنعان ۇيىمدار ءتىزىمى.

№	مەكەمە اتاۋى	ارەكەتكە تىيىم سالۋ نەگىزى
	ال-كايدا	قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ 2004 جىلعى 15 قازانداعى شەشىمى
	كۋرد حالىقتىق كونگرەسى	قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ 2004 جىلعى 15 قازانداعى شەشىمى
	وزبەكستاننىڭ يسلامدىق قوزعالىسى	قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ 2004 جىلعى 15 قازانداعى شەشىمى
	شىعىس تۇركىستاندى ازات ەتۋ ۇيىمى	قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ 2004 جىلعى 15 قازانداعى شەشىمى
	اسبات-ال-انسار	جوعارعى سوتتىڭ 2005 جىلعى 15 ناۋرىزداعى شەشىمى
	مۇسىلمان باۋىرلار	جوعارعى سوتتىڭ 2005 جىلعى 15 ناۋرىزداعى شەشىمى
	«تاليبان» قوزعالىسى	جوعارعى سوتتىڭ 2005 جىلعى 15 ناۋرىزداعى شەشىمى
	بوز گۋرد	جوعارعى سوتتىڭ 2005 جىلعى 15 ناۋرىزداعى شەشىمى
	ورتالىق ازيانىڭ مودجاحەدتەر جاماعاتى	جوعارعى سوتتىڭ 2005 جىلعى 15 ناۋرىزداعى شەشىمى
	لاشكار-ي-تايبا	جوعارعى سوتتىڭ 2005 جىلعى 15 ناۋرىزداعى شەشىمى
	الەۋمەتتىك رەفورمالار قاۋىمى	جوعارعى سوتتىڭ 2005 جىلعى 15 ناۋرىزداعى شەشىمى
	اۋم سينريكە	استانا قالاسى سوتىنىڭ 2006 جىلى 17 قاراشاداعى شەشىمى
	تۇركىستان يسلام پارتياسى	استانا قالاسى سوتىنىڭ 2006 جىلى 17 قاراشاداعى شەشىمى
	حاليفات جاۋىنگەرلەرى	استانا قالاسى سوتىنىڭ 2006 جىلى 17 قاراشاداعى شەشىمى
	شىعىس تۇركىستاننىڭ يسلامدىق پارتياسى	استانا قالاسى سوتىنىڭ 2008 جىلعى 5 ناۋرىزداعى شەشىمى
16.	«دجۋند-ال-حاليفات»	2011 جىلعى 25 قاراشاداعى اتىراۋ قالاسى سوتىنىڭ شەشىمى
17.	«سەنىم. ءبىلىم. ءومىر» دقب	2012 جىلعى 7 ماۋسىمداعى شىعىس قازاقستان وبلىسى اۋدانارالىق ەكونوميكالىق مامانداندىرىلعان سوتىنىڭ شەشىمدەرى
18.	«تابليگي دجاماگات»	2013 جىلعى 26 اقپانداعى استانا قالاسى سارىارقا اۋداندىق سوتىنىڭ شەشىمى
19.	«ات-تاكفيرۋال-حيدجرا»	2014 جىلعى 18 تامىزداعى استاگا قالاسى سارىارقا اۋداندىق سوتىنىڭ شەشىمى

قازۇۋ وقىتۋشىسى ءدىنتانۋ عىلىمدارىنىڭ PhD دوكتورانتى – ادۋللايەۆ ن.

قازۇۋ ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەدارسىنىڭ 4 كۋرس ستۋدەنتى – احمەتوۆ د. بەكمولدايەۆ ب.

---