ەڭ بىلگىر (ينتەللەكتۋالدىق ويىن)
ساباقتان تىس ءىس – شارا.
تاقىرىبى: «ەڭ بىلگىر» اتتى ينتەللەكتۋالدىق ويىن.
ماقساتى: وتكەن تاقىرىپتاردى قايتالاي وتىرىپ، تۇسىنىكتەرىن تولىقتىرۋ، قۇقىق پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
وقۋشىلاردى ەڭبەكسۇيگىشتىككە، ادالدىققا، وتانشىلدىققا، تاربيەلەۋ.
وقۋشىلاردىڭ ىزدەنۋشىلىك، زەرتتەۋشىلىك ارەكەتىن دامىتۋ، داعدىلاندىرۋ.
كورنەكىلىگى: ناقىل ءسوز، سۇراقتار
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپەن ءسوزى:
ارمىسىزدار، قادىرمەندى وقۋشىلار، ۇستازدار!
دانا حالقىمىز «بىلەگى مىقتى ءبىردى جىعادى، ءبىلىمى يىقتى مىڭدى جىعادى» دەپ ايتقانداي، مەكتەپ قابىرعاسىنداعى ءبىلىمدى ۇرپاق – ەل – تىرەگى سىزدەرسىزدەر. ەلباسىمىزدىڭ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى، بالالار، سىزدەردىڭ قولدارىڭىزدا» دەگەن اتالىق سەزىمىن اقتاي بىلىڭىزدەر.
ۇلگى بىزگە اتالاردىڭ ەرلىگى،
ۇلاعاتى، ونەگەلى ەڭبەگى.
تاۋەلسىزدىك تۋىن ۇستاپ جوعارى
بۇگىنگى ۇرپاق – بولار ەلدىڭ ەرتەڭى! – دەپ، بۇگىنگى «ەڭ بىلگىر» اتتى ينتەللەكتۋالدىق ويىن سايىسىمىزدى باستايىق.
«ەڭ بىلگىر» ويىنىنا قاتىساتىن توپتار
«بولاشاق» توبى
«تالاپكەر» توبى
سايىستىڭ كەزەڭدەرى
ءى. توپتى تانىستىرۋ
ءىى. وتكەل
ءىىى. بەلەس
ءىV. بەكەت
V. جەرۇيىق
ءى. تانىستىرۋ. (ءار توپتىڭ توپ باسشىلارى قىسقاشا تانىستىرادى 5 ۇپايدان بەرىلەدى).
ءىى. وتكەل. (ءار توپقا 10 سۇراقتان قويىلادى. دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپاي بەرىلەدى).
«بولاشاق» توبىنا
1. ق ر ءانۇرانىنىڭ اۆتورلارى؟ (ن. ءا. نازاربايەۆ، ج. ناجىمەدەنوۆ، ش. قالداياقوۆ).
2. 25 قازان قانداي كۇن؟ (رەسپۋبليكا كۇنى).
3. ادام قۇقىعى قاي ۋاقىتتا پايدا بولادى؟ (تۋعانىنان بەرىلەدى).
4. مەملەكەت بيلىگىنىڭ قاينار كوزى؟ (حالىق).
5. ءماجىلىس نەشە دەپۋتاتتى قۇرايدى؟ (77)
6. ق ر – نىڭ جوعارعى وكىلەتتى ورگانى؟ (پارلامەنت)
7. رەفەرەندۋم دەگەنىمىز نە؟ (جالپىحالىقتىق داۋىس بەرۋ).
8. ۇكىمەت قىزمەتتەرىن ۇيىمداستىرۋشى كىم؟ (پرەمەر - مينيستر)
9. رەسپۋبليكا زاڭدارى قاي كەزدە كۇشىنە ەندى؟ (پرەزيدەنت قول قويعاننان كەيىن).
10. سايلاۋشىلاردىڭ سايلاۋعا كەلمەۋى قالاي اتالادى؟ (ابسەنتەيزم).
«تالاپكەر» توبىنا.
1. ق ر كونستيتۋسياسى نەشە باپتان تۇرادى؟ (98 باپتان، 9 بولىمنەن).
2. تۇرعىندارىنىڭ سانى جاعىنان دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ ءىرى مەملەكەت - (جۇڭگو).
3. پرەزيدەنت اۋىرعان نە قايتىس بولعان كەزدە، ونىڭ ورنىنا كىم كەلەدى؟ (سەنات باسشىسى)
4. مەملەكەت كانديداتتارعا تەلەارنالار ارقىلى ءسوز سويلەۋگە نەشە مينۋت بەرىلەدى؟ (15 مين.)
5. كونستيتۋسيانىڭ 20 – بابىندا نەگە تىيىم سالىندى؟ (سەنزۋراعا)
6. ءبىر تۇلعالار ەكىنشى تۇلعاعا سەنىم ءبىلدىرىپ، ءوزىنىڭ اتىنان جازباشا وكىلەتتىك بەرۋ قالاي اتالادى؟ (سەنىمحات)
7. رامىزدەر قاي جىلى قابىلداندى؟ (1992 ج.)
8. ق ر رامىزدەرىن اتا؟ ( تۋ، ەلتاڭبا، ءانۇران)
9. پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسى؟ (ءماجىلىس)
10. پارلامەنتتىڭ جوعارعى پالاتاسى؟ (سەنات)
ءىىى. بەلەس. (جۇمباق ساندى تاپقان توپقا 15 ۇپاي بەرىلەدى).
«بولاشاق» توبىنا
1. باقىتتى بولۋ دەگەنىمىز؟ (ءار ادامنىڭ ءوز قولىندا)
2. اتا – اناسى جانە بالالارى بار وتباسى قالاي اتالادى؟ (تولىق وتباسى)
3. كونستيتۋسيا لات. تىلىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟ («قۇرىلىم»، «وكىلىم»)
4. بالا تۋرالى ماقال – ماتەل ايتىپ جانە ونىڭ ماعىناسىن ايتۋ.
«تالاپكەر» توبىنا.
5. ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى:(كونستيتۋسيا)
6. ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءمانى: (ماقسات پەن مۇرات)
7. زاڭ قۇدايى - (فەميدا)
8. اتا – انا تۋرالى ماقال – ماتەل ايتىپ جانە ونىڭ ماعىناسىن ايتۋ.
ءىV. بەكەت. (1 سۇراققا 20 ۇپاي بەرىلەدى)
مىنا جىلدارى قانداي دەكلاراسيا، زاڭدار، كونۆەنسيا قابىلداندى؟
1948 ج. 10 جەلتوقسان بۇۇ – نىڭ «ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسى قابىلداندى
2002 ج. 8 تامىزدا «ق ر – عى بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى» زاڭى قابىلداندى
1995 ج. 30 تامىزدا رەفەرەندۋم ارقىلى بەكىتكەن ەكىنشى كونستيتۋسيا قابىلداندى
1989 جىلى «بالا قۇقىعى تۋرالى» كونۆەنسيا قابىلداندى
1993 ج. 28 قاڭتاردا ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ العاشقى كونستيتۋسياسى قابىلداندى
1959 ج. 20 قاراشادا بۇۇ – نىڭ باس اسسامبلەياسىنا «بالالار قۇقىعى» دەكلاراسياسى
قابىلداندى
V. جەرۇيىق. ( 1 دۇرىس جاۋاپقا 20 ۇپاي بەرىلەدى). سيتۋاسيالىق سۇراقتار.
«بولاشاق» توبىنا
1. 16 جاستاعى سۆەتلانا كۇيەۋگە شىقتى، ءبىراق جارتى جىلدان كەيىن ونىمەن اجىراستى. ول كوپ كەشىكپەي پاتەرىن ساتقىسى كەلدى. الايدا نوتاريۋس ونىڭ كامەلەتكە تولماعاندىعىن، دەمەك، ءىس - ارەكەتكە تولىقتاي قابىلەتتى ەمەستىگىن سىلتاۋراتىپ ونىڭ ساتۋ – ساتىپ الۋ شارتىن تولتىرۋدان باس تارتتى. (نوتاريۋستىڭ باس تارتۋى زاڭدى ما؟)
2. ازامات ل. كولىك قۇرالىن ماس كۇيىندە جۇرگىزگەنى ءۇشىن مەملەكەتتىك اۆتوموبيل ينسپەكسياسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى توقتاتتى. اتالعان اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق ءۇشىن سوت شەشىمى بويىنشا ول بارلىق كولىك قۇرالدارىن جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلادى. ازامات ل. مۇنداي جازامەن كەلىسپەدى جانە سوتتىڭ بۇل شەشىمىنە شاعىمداندى. نەگىزى – ونىڭ مۇگەدەك بولۋى جانە بالداقپەن عانا جۇرەتىن بولعاندىقتان، كولىكسىز جۇرە المايتىندىعى.(كىمنىڭ شەشىمى دۇرىس)
«تالاپكەر» توبىنا.
1. 14 جانە 16 جاستاعى ەكى ءجاسوسپىرىم كەشكە ءوز اۋداندارىندا سەرۋەندەپ ءجۇرىپ، بىرنەشە تەلەفون – اۆتوماتتاردىڭ ترۋبكالارىن جۇلىپ الدى. ول تىرلىكتەرى پوليسيا ناريادىمەن توقتاتىلدى. (كىم جانە قانداي تارتىپپەن ولاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتادى؟)
2. 4 – سىنىپتىڭ وقۋشىسى اسقار اۆتوبۋستا جول اقىسىن تولەگەن جوق. بيلەت تەكسەرۋشى بيلەت نەمەسە جول بيلەتىن كورسەتۋدى تالاپ ەتتى. اسقاردىڭ قولىندا ءبىرىنشىسى دە، ەكىنشىسى دە بولعان جوق. بيلەت تەكسەرۋشى اسقاردان ايىپپۇل تولەۋىن ءوتىندى.
(تەكسەرۋشى دۇرىس ىستەدى مە؟ اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك قاي جاستان باستالادى؟ وسى جاعدايدا اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتى كىم وتەيدى؟).
ءمۇعالىمنىڭ قورتىندى ءسوزى:
بۇگىنگى «ەڭ بىلگىر» اتتى ينتەللەكتۋالدىق ويىن اياقتالدى. وقۋشىلار سايىسقا جاقسى قاتىستىڭدار. ءبىراقتا سايىس بولعاندىقتان ءبىر جەڭىمپاز بولادى. ءسوز كەزەگىن ءادىلقازىلار القاسىنا بەرىلەدى. جەڭىمپاز توپتى ماراپاتتاۋ.
بۇگىنگى سايىسىمىز اياقتالدى، ساۋ بولىڭدار.
تاقىرىبى: «ەڭ بىلگىر» اتتى ينتەللەكتۋالدىق ويىن.
ماقساتى: وتكەن تاقىرىپتاردى قايتالاي وتىرىپ، تۇسىنىكتەرىن تولىقتىرۋ، قۇقىق پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
وقۋشىلاردى ەڭبەكسۇيگىشتىككە، ادالدىققا، وتانشىلدىققا، تاربيەلەۋ.
وقۋشىلاردىڭ ىزدەنۋشىلىك، زەرتتەۋشىلىك ارەكەتىن دامىتۋ، داعدىلاندىرۋ.
كورنەكىلىگى: ناقىل ءسوز، سۇراقتار
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپەن ءسوزى:
ارمىسىزدار، قادىرمەندى وقۋشىلار، ۇستازدار!
دانا حالقىمىز «بىلەگى مىقتى ءبىردى جىعادى، ءبىلىمى يىقتى مىڭدى جىعادى» دەپ ايتقانداي، مەكتەپ قابىرعاسىنداعى ءبىلىمدى ۇرپاق – ەل – تىرەگى سىزدەرسىزدەر. ەلباسىمىزدىڭ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى، بالالار، سىزدەردىڭ قولدارىڭىزدا» دەگەن اتالىق سەزىمىن اقتاي بىلىڭىزدەر.
ۇلگى بىزگە اتالاردىڭ ەرلىگى،
ۇلاعاتى، ونەگەلى ەڭبەگى.
تاۋەلسىزدىك تۋىن ۇستاپ جوعارى
بۇگىنگى ۇرپاق – بولار ەلدىڭ ەرتەڭى! – دەپ، بۇگىنگى «ەڭ بىلگىر» اتتى ينتەللەكتۋالدىق ويىن سايىسىمىزدى باستايىق.
«ەڭ بىلگىر» ويىنىنا قاتىساتىن توپتار
«بولاشاق» توبى
«تالاپكەر» توبى
سايىستىڭ كەزەڭدەرى
ءى. توپتى تانىستىرۋ
ءىى. وتكەل
ءىىى. بەلەس
ءىV. بەكەت
V. جەرۇيىق
ءى. تانىستىرۋ. (ءار توپتىڭ توپ باسشىلارى قىسقاشا تانىستىرادى 5 ۇپايدان بەرىلەدى).
ءىى. وتكەل. (ءار توپقا 10 سۇراقتان قويىلادى. دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپاي بەرىلەدى).
«بولاشاق» توبىنا
1. ق ر ءانۇرانىنىڭ اۆتورلارى؟ (ن. ءا. نازاربايەۆ، ج. ناجىمەدەنوۆ، ش. قالداياقوۆ).
2. 25 قازان قانداي كۇن؟ (رەسپۋبليكا كۇنى).
3. ادام قۇقىعى قاي ۋاقىتتا پايدا بولادى؟ (تۋعانىنان بەرىلەدى).
4. مەملەكەت بيلىگىنىڭ قاينار كوزى؟ (حالىق).
5. ءماجىلىس نەشە دەپۋتاتتى قۇرايدى؟ (77)
6. ق ر – نىڭ جوعارعى وكىلەتتى ورگانى؟ (پارلامەنت)
7. رەفەرەندۋم دەگەنىمىز نە؟ (جالپىحالىقتىق داۋىس بەرۋ).
8. ۇكىمەت قىزمەتتەرىن ۇيىمداستىرۋشى كىم؟ (پرەمەر - مينيستر)
9. رەسپۋبليكا زاڭدارى قاي كەزدە كۇشىنە ەندى؟ (پرەزيدەنت قول قويعاننان كەيىن).
10. سايلاۋشىلاردىڭ سايلاۋعا كەلمەۋى قالاي اتالادى؟ (ابسەنتەيزم).
«تالاپكەر» توبىنا.
1. ق ر كونستيتۋسياسى نەشە باپتان تۇرادى؟ (98 باپتان، 9 بولىمنەن).
2. تۇرعىندارىنىڭ سانى جاعىنان دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ ءىرى مەملەكەت - (جۇڭگو).
3. پرەزيدەنت اۋىرعان نە قايتىس بولعان كەزدە، ونىڭ ورنىنا كىم كەلەدى؟ (سەنات باسشىسى)
4. مەملەكەت كانديداتتارعا تەلەارنالار ارقىلى ءسوز سويلەۋگە نەشە مينۋت بەرىلەدى؟ (15 مين.)
5. كونستيتۋسيانىڭ 20 – بابىندا نەگە تىيىم سالىندى؟ (سەنزۋراعا)
6. ءبىر تۇلعالار ەكىنشى تۇلعاعا سەنىم ءبىلدىرىپ، ءوزىنىڭ اتىنان جازباشا وكىلەتتىك بەرۋ قالاي اتالادى؟ (سەنىمحات)
7. رامىزدەر قاي جىلى قابىلداندى؟ (1992 ج.)
8. ق ر رامىزدەرىن اتا؟ ( تۋ، ەلتاڭبا، ءانۇران)
9. پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسى؟ (ءماجىلىس)
10. پارلامەنتتىڭ جوعارعى پالاتاسى؟ (سەنات)
ءىىى. بەلەس. (جۇمباق ساندى تاپقان توپقا 15 ۇپاي بەرىلەدى).
«بولاشاق» توبىنا
1. باقىتتى بولۋ دەگەنىمىز؟ (ءار ادامنىڭ ءوز قولىندا)
2. اتا – اناسى جانە بالالارى بار وتباسى قالاي اتالادى؟ (تولىق وتباسى)
3. كونستيتۋسيا لات. تىلىنەن اۋدارعاندا قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟ («قۇرىلىم»، «وكىلىم»)
4. بالا تۋرالى ماقال – ماتەل ايتىپ جانە ونىڭ ماعىناسىن ايتۋ.
«تالاپكەر» توبىنا.
5. ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى:(كونستيتۋسيا)
6. ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءمانى: (ماقسات پەن مۇرات)
7. زاڭ قۇدايى - (فەميدا)
8. اتا – انا تۋرالى ماقال – ماتەل ايتىپ جانە ونىڭ ماعىناسىن ايتۋ.
ءىV. بەكەت. (1 سۇراققا 20 ۇپاي بەرىلەدى)
مىنا جىلدارى قانداي دەكلاراسيا، زاڭدار، كونۆەنسيا قابىلداندى؟
1948 ج. 10 جەلتوقسان بۇۇ – نىڭ «ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسى قابىلداندى
2002 ج. 8 تامىزدا «ق ر – عى بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى» زاڭى قابىلداندى
1995 ج. 30 تامىزدا رەفەرەندۋم ارقىلى بەكىتكەن ەكىنشى كونستيتۋسيا قابىلداندى
1989 جىلى «بالا قۇقىعى تۋرالى» كونۆەنسيا قابىلداندى
1993 ج. 28 قاڭتاردا ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ العاشقى كونستيتۋسياسى قابىلداندى
1959 ج. 20 قاراشادا بۇۇ – نىڭ باس اسسامبلەياسىنا «بالالار قۇقىعى» دەكلاراسياسى
قابىلداندى
V. جەرۇيىق. ( 1 دۇرىس جاۋاپقا 20 ۇپاي بەرىلەدى). سيتۋاسيالىق سۇراقتار.
«بولاشاق» توبىنا
1. 16 جاستاعى سۆەتلانا كۇيەۋگە شىقتى، ءبىراق جارتى جىلدان كەيىن ونىمەن اجىراستى. ول كوپ كەشىكپەي پاتەرىن ساتقىسى كەلدى. الايدا نوتاريۋس ونىڭ كامەلەتكە تولماعاندىعىن، دەمەك، ءىس - ارەكەتكە تولىقتاي قابىلەتتى ەمەستىگىن سىلتاۋراتىپ ونىڭ ساتۋ – ساتىپ الۋ شارتىن تولتىرۋدان باس تارتتى. (نوتاريۋستىڭ باس تارتۋى زاڭدى ما؟)
2. ازامات ل. كولىك قۇرالىن ماس كۇيىندە جۇرگىزگەنى ءۇشىن مەملەكەتتىك اۆتوموبيل ينسپەكسياسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى توقتاتتى. اتالعان اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق ءۇشىن سوت شەشىمى بويىنشا ول بارلىق كولىك قۇرالدارىن جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلادى. ازامات ل. مۇنداي جازامەن كەلىسپەدى جانە سوتتىڭ بۇل شەشىمىنە شاعىمداندى. نەگىزى – ونىڭ مۇگەدەك بولۋى جانە بالداقپەن عانا جۇرەتىن بولعاندىقتان، كولىكسىز جۇرە المايتىندىعى.(كىمنىڭ شەشىمى دۇرىس)
«تالاپكەر» توبىنا.
1. 14 جانە 16 جاستاعى ەكى ءجاسوسپىرىم كەشكە ءوز اۋداندارىندا سەرۋەندەپ ءجۇرىپ، بىرنەشە تەلەفون – اۆتوماتتاردىڭ ترۋبكالارىن جۇلىپ الدى. ول تىرلىكتەرى پوليسيا ناريادىمەن توقتاتىلدى. (كىم جانە قانداي تارتىپپەن ولاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتادى؟)
2. 4 – سىنىپتىڭ وقۋشىسى اسقار اۆتوبۋستا جول اقىسىن تولەگەن جوق. بيلەت تەكسەرۋشى بيلەت نەمەسە جول بيلەتىن كورسەتۋدى تالاپ ەتتى. اسقاردىڭ قولىندا ءبىرىنشىسى دە، ەكىنشىسى دە بولعان جوق. بيلەت تەكسەرۋشى اسقاردان ايىپپۇل تولەۋىن ءوتىندى.
(تەكسەرۋشى دۇرىس ىستەدى مە؟ اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك قاي جاستان باستالادى؟ وسى جاعدايدا اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتى كىم وتەيدى؟).
ءمۇعالىمنىڭ قورتىندى ءسوزى:
بۇگىنگى «ەڭ بىلگىر» اتتى ينتەللەكتۋالدىق ويىن اياقتالدى. وقۋشىلار سايىسقا جاقسى قاتىستىڭدار. ءبىراقتا سايىس بولعاندىقتان ءبىر جەڭىمپاز بولادى. ءسوز كەزەگىن ءادىلقازىلار القاسىنا بەرىلەدى. جەڭىمپاز توپتى ماراپاتتاۋ.
بۇگىنگى سايىسىمىز اياقتالدى، ساۋ بولىڭدار.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: يا دىبىسى مەن ءارپى، «سۇر قويان».
