كۇش، تىرەك، جىگەر، ىنتىماق – قازاق تىلىندە
تاقىرىبى: «كۇش، تىرەك، جىگەر، ىنتىماق – قازاق تىلىندە»
ماقساتى: وقۋشىلارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ونىڭ قوعامدىق ومىردەگى الاتىن ورنى جايلى ايتۋ، قازاق ءتىلىنىڭ قاسيەتىن ءتۇسىنۋ، تۋعان ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ. قازاق ءتىلىنىڭ ماعىنالى سوزدەرىنىڭ تۇپكى ويىن تۇسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردىڭ قابىلەت دەڭگەيلەرىن سارالاۋ.
ءتۇرى: ينتەللەكتۋالدى سايىس
كورنەكىلىگى: مەرەكەلىك بەزەندىرۋلەر، ماقالدار، ۇلاعاتتى سوزدەر جازىلعان پلاكات، كەسپە قاعازدارى.
بارىسى:
1. قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار مەن وقۋشىلار بۇگىنگى 6 - كلاسس وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا ۇيىمداستىرىلعان «كۇش، تىرەك، جىگەر، ىنتىماق – قازاق تىلىندە» اتتى 22 - قىركۇيەك «تىلدەر مەرەكەسىنە» ارنالعان ينتەللەكتۋالدى سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر! بۇل كەشىمىزدە قازاق ءتىلى، ونىڭ مارتەبەسى، انا ءتىلىمىز – مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي مەڭگەرىپ جاتقاندىعى جايلى ءسوز بولماق. سوندىقتاندا نامىسقا تىرىسىپ، ءتىلىمىزدىڭ مەرەيىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن ءتىلىمىزدى قورعاپ، قولداپ جۇرەيىك.
2. انا ءتىلىم – ءبارىن ايتار شەجىرەم،
ءتىلسىز نەنى بىلدىرە الام بىلدىرەم؟!
ءتىلىم باردا عانا مىناۋ عالامنىڭ،
كىلتىن تابار سانالىسى سەزىنەم.
و، ادامدار قادىرىنە جەتىڭدەر،
انا ءتىلىڭ – اناڭ، سىيلاپ وتىڭدەر.
3. ەندىگى كەزەكتە بۇگىنگى سايىسقا تۇسەتىن توپتاردى ورتاعا شاقىرايىق!
4. سايىسكەرلەرىمىزدىڭ سايىسقا تۇسەر كەزەڭدەرىمەن تانىس بولايىق!
1. تانىستىرۋ
2. تۇراقتى تىركەس
3. ءسوز تاپقانعا قولقا جوق
4. ءسوز اسىلى – ماقال
5. سۇراق - جاۋاپ
6. اقىن ۇلتتىڭ جۇرەگى
7. شەشەندىك ونەر
8. كورەرمەندەرمەن سايىس
5. سايىسكەرلەرىمىزدىڭ سايىس بارىسىنداعى دەڭگەيلەرىن ساراپتاپ - سارالايتىن ءادىل - قازى القالار مۇشەسىمەن تانىس بولايىق:
1.
2.
3.
تانىستىرۋ كەزەڭىنە كەزەك بەرەمىز (ءار توپ مۇشەلەرى تانىستىرىلادى، ۇرانى جانە توپتىڭ ولەڭى ايتىلادى)
تۇراقتى تىركەس سايىسىندا توپتارعا تۇراقتى تىركەس بەرىلەدى وقۋشىلار ونىڭ ماعىناسىن اشۋ كەرەك.
1. قىزدىڭ جيعان جۇگىندەي (ادەمى، جيناقى)
2. ات تەرىسىن باسىنا قاپتادى (ۇرىستى)
3. ايى وڭىنان تۋدى (جولى بولمادى)
4. تاس باۋىر (جانى اشىماۋ)
5. ازار دا بەزەر بولدى (مازاسىزداندى)
6. جانى مۇرنىنىڭ ۇشىنا كەلۋ (زارەسى ۇشۋ)
وقۋشىلار تاقپاق وقۋ: اسىلبەك قىزى گۇلىم
ق ر - نىڭ «ءتىل تۋرالى» زاڭىنىڭ 4 - بابىندا: «ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلى. مەملەكەتتىك ءتىل – مەملەكەتتىڭ بۇكىل اۋماعىندا قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلاتىن مەملەكەتتىك باسقارۋ، زاڭ شىعارۋ، سوت ءىسىن جانە ءىس قاعازداردى جۇرگىزۋ ءتىلى. مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ – ق ر - نىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ پارىزى» - دەپ كورسەتىلگەن.
كەلەسى سايىسىمىز «ءسوز تاپقانعا قولدا جوق» دەپ اتادى. الدارىڭىزعا تاراتىلعان ارىپتەر بار. سۇراقتار بەرىلەدى سول سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن سول ارىپتەر پايدالانىلادى. جاۋاپ سول ارىپتەن باستالۋى كەرەك.
1 - توپ سۇراقتارى:
1. دوسىڭ كىم؟
2. ەرتەگى وقيسىڭ با؟
3. اناڭنىڭ اتى كىم؟
4. قاي ءپاندى جاقسى كورەسىڭ؟
5. 22 - قىركۇيەك قانداي اتاۋلى كۇن؟
2 - توپ سۇراقتارى:
1. سەنىڭ ەسىمىڭ كىم؟
2. كەمپىرقوساقتى قاشان كورۋگە بولادى؟
3. كىمگە سالەم جولدايسىڭ؟
4. ءۇي جۇمىسىن ورىنداۋعا كىم كومەكتەسەدى؟
5. بۇگىنگى مەرەكەگە قانداي تىلەك ايتاسىڭ؟
قازاق ءتىلىنىڭ بايلىعى – قازاق حالقىنىڭ بايلىعى، قازاق ۇلتىنىڭ بايلىعى. وسى بايلىقتى باعالاي ءبىلۋىمىز كەرەك. سوندا عانا ءبىزدىڭ قازاقستان كەز كەلگەن جۇرتپەن يىق تىرەسە الاتىن ىرگەلى ەل بولا الادى. قازاق ءتىلى – دامىعان، جەتىلگەن، يكەمدى، باي تىلدەردىڭ قاتارىنا جاتادى.
كەلەسى سايىسىمىز «ءسوز اسىلى – ماقال» ماقالدار سايىسى.
1. مىڭنان بىرەۋ – كوسەم، جۇزدەن بىرەۋ – شەشەن.
2. سويلەي - سويلەي شەشەن بولار، كورە - كورە كوسەم بولار.
3. ءتىل قارۋى ءسوز، ءسوز قارۋى وي.
4. ءتىل – شەكەر، بالا – كەتەر، بايلىق – بەكەر.
5. كوپ ءسوز ۇتپايدى، ءدوپ ءسوز ۇتادى.
6. تاي اتقا جەتكىزەر، ات مۇراتقا جەتكىزەر.
وقۋشىلار تاقپاق وقۋ: رايىمبەك، ەرجان، ايزات، اسلان
كەلەسى كەزەڭىمىز «سۇراق جاۋاپ»
1 - توپ سۇراقتارى:
1. فونەتيكا دەگەنىمىز نە؟
2. قازاق تىلىندە نەشە داۋىستى دىبىس بار؟
3. “مەن تاۋلىقپىن” ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟
4. “ەرتە كەلگەن تىرنالار” حيكاياتىنىڭ اۆتورى كىم؟
2 - توپ سۇراقتارى:
1. لەكسيكا دەگەنىمىز نە؟
2. قازاق تىلىندە نەشە داۋىسسىز دىبىس بار؟
3. “بالا شوقان” شىعارماسىنىڭ اۆتورى كىم؟
4. “ءوزىم تۋرالى” ولەڭنىڭ اۆتورى كىم؟
«اقىن ۇلتتىڭ جۇرەگى» اتتى كەزەڭىمىزدە ۇلاعاتتى سوزدەردىڭ اۆتورلارىن انىقتاۋ كەرەك.
1. «بىلىمدىدەن شىققان ءسوز –
تالاپتىعا بولسىن كەز.
نۇرىن، سىرىن كورۋگە
كوكىرەگىندە بولسىن كوز». (اباي قۇنانبايەۆ)
2. «بۇل داۋىردە ءوز ءتىلىن، ادەبيەتىن بىلمەگەن، قادىرلەمەگەن ادام تولىق ءماندى ينتەلليگەنت ەمەس. ءار ادامنىڭ ەڭ جاقىن دوسى كىتاپ بولعاندا، سول ءنارلى دوستىق ەڭ اۋەلى ادەبيەت كىتابىمەن دوستاسۋدان باستالادى» (مۇحتار اۋەزوۆ)
وقۋشىلار تاقپاق وقۋ: ديانا، ۇلجان
«شەشەندىك ونەر» سايىسىندا وقۋشىلار الدىن - الا دايىندالعان قازاقتىڭ شەشەن، بيلەرىنىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرىنەن كورىنىس رەتىندە ۇيىمداستىرۋ كەرەك.
«كورەرمەندەرمەن سايىس» كەزەڭىندە وقۋشىلار سۋرەتتەردى ىممەن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى كورەرمەندەردىڭ دۇرىس جاۋاپتارى ارقىلى ۇپاي جيناۋ كەرەك.
حالىق بار جەردە، تىلدە بار. ەندەشە، ءتىل پروبلەماسى – حالىقتىڭ پروبلەما. انا ءتىلىمىزدى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي قاستەرلەۋ – ازاماتتىعىمىزدىڭ ەڭ شىنايى ءتۇرى.
ماداقتاۋ ءساتى. ءسوز كەزەگىن ءادىل قازىلار القاسىنىڭ مۇشەلەرىنە بەرەمىز. جەڭىمپازداردى انىقتاپ ولاردى قۇتتىقتاۋ ءساتى.
سايىسكەرلەر قۇرمەتىنە «قازاق ءبيىن» 6 - كلاسس وقۋشىلارى تارتۋ ەتەدى.
كەلەسى كەزدەسكەنشە.
ماقساتى: وقۋشىلارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ونىڭ قوعامدىق ومىردەگى الاتىن ورنى جايلى ايتۋ، قازاق ءتىلىنىڭ قاسيەتىن ءتۇسىنۋ، تۋعان ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ. قازاق ءتىلىنىڭ ماعىنالى سوزدەرىنىڭ تۇپكى ويىن تۇسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردىڭ قابىلەت دەڭگەيلەرىن سارالاۋ.
ءتۇرى: ينتەللەكتۋالدى سايىس
كورنەكىلىگى: مەرەكەلىك بەزەندىرۋلەر، ماقالدار، ۇلاعاتتى سوزدەر جازىلعان پلاكات، كەسپە قاعازدارى.
بارىسى:
1. قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار مەن وقۋشىلار بۇگىنگى 6 - كلاسس وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا ۇيىمداستىرىلعان «كۇش، تىرەك، جىگەر، ىنتىماق – قازاق تىلىندە» اتتى 22 - قىركۇيەك «تىلدەر مەرەكەسىنە» ارنالعان ينتەللەكتۋالدى سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر! بۇل كەشىمىزدە قازاق ءتىلى، ونىڭ مارتەبەسى، انا ءتىلىمىز – مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي مەڭگەرىپ جاتقاندىعى جايلى ءسوز بولماق. سوندىقتاندا نامىسقا تىرىسىپ، ءتىلىمىزدىڭ مەرەيىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن ءتىلىمىزدى قورعاپ، قولداپ جۇرەيىك.
2. انا ءتىلىم – ءبارىن ايتار شەجىرەم،
ءتىلسىز نەنى بىلدىرە الام بىلدىرەم؟!
ءتىلىم باردا عانا مىناۋ عالامنىڭ،
كىلتىن تابار سانالىسى سەزىنەم.
و، ادامدار قادىرىنە جەتىڭدەر،
انا ءتىلىڭ – اناڭ، سىيلاپ وتىڭدەر.
3. ەندىگى كەزەكتە بۇگىنگى سايىسقا تۇسەتىن توپتاردى ورتاعا شاقىرايىق!
4. سايىسكەرلەرىمىزدىڭ سايىسقا تۇسەر كەزەڭدەرىمەن تانىس بولايىق!
1. تانىستىرۋ
2. تۇراقتى تىركەس
3. ءسوز تاپقانعا قولقا جوق
4. ءسوز اسىلى – ماقال
5. سۇراق - جاۋاپ
6. اقىن ۇلتتىڭ جۇرەگى
7. شەشەندىك ونەر
8. كورەرمەندەرمەن سايىس
5. سايىسكەرلەرىمىزدىڭ سايىس بارىسىنداعى دەڭگەيلەرىن ساراپتاپ - سارالايتىن ءادىل - قازى القالار مۇشەسىمەن تانىس بولايىق:
1.
2.
3.
تانىستىرۋ كەزەڭىنە كەزەك بەرەمىز (ءار توپ مۇشەلەرى تانىستىرىلادى، ۇرانى جانە توپتىڭ ولەڭى ايتىلادى)
تۇراقتى تىركەس سايىسىندا توپتارعا تۇراقتى تىركەس بەرىلەدى وقۋشىلار ونىڭ ماعىناسىن اشۋ كەرەك.
1. قىزدىڭ جيعان جۇگىندەي (ادەمى، جيناقى)
2. ات تەرىسىن باسىنا قاپتادى (ۇرىستى)
3. ايى وڭىنان تۋدى (جولى بولمادى)
4. تاس باۋىر (جانى اشىماۋ)
5. ازار دا بەزەر بولدى (مازاسىزداندى)
6. جانى مۇرنىنىڭ ۇشىنا كەلۋ (زارەسى ۇشۋ)
وقۋشىلار تاقپاق وقۋ: اسىلبەك قىزى گۇلىم
ق ر - نىڭ «ءتىل تۋرالى» زاڭىنىڭ 4 - بابىندا: «ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلى. مەملەكەتتىك ءتىل – مەملەكەتتىڭ بۇكىل اۋماعىندا قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلاتىن مەملەكەتتىك باسقارۋ، زاڭ شىعارۋ، سوت ءىسىن جانە ءىس قاعازداردى جۇرگىزۋ ءتىلى. مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ – ق ر - نىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ پارىزى» - دەپ كورسەتىلگەن.
كەلەسى سايىسىمىز «ءسوز تاپقانعا قولدا جوق» دەپ اتادى. الدارىڭىزعا تاراتىلعان ارىپتەر بار. سۇراقتار بەرىلەدى سول سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن سول ارىپتەر پايدالانىلادى. جاۋاپ سول ارىپتەن باستالۋى كەرەك.
1 - توپ سۇراقتارى:
1. دوسىڭ كىم؟
2. ەرتەگى وقيسىڭ با؟
3. اناڭنىڭ اتى كىم؟
4. قاي ءپاندى جاقسى كورەسىڭ؟
5. 22 - قىركۇيەك قانداي اتاۋلى كۇن؟
2 - توپ سۇراقتارى:
1. سەنىڭ ەسىمىڭ كىم؟
2. كەمپىرقوساقتى قاشان كورۋگە بولادى؟
3. كىمگە سالەم جولدايسىڭ؟
4. ءۇي جۇمىسىن ورىنداۋعا كىم كومەكتەسەدى؟
5. بۇگىنگى مەرەكەگە قانداي تىلەك ايتاسىڭ؟
قازاق ءتىلىنىڭ بايلىعى – قازاق حالقىنىڭ بايلىعى، قازاق ۇلتىنىڭ بايلىعى. وسى بايلىقتى باعالاي ءبىلۋىمىز كەرەك. سوندا عانا ءبىزدىڭ قازاقستان كەز كەلگەن جۇرتپەن يىق تىرەسە الاتىن ىرگەلى ەل بولا الادى. قازاق ءتىلى – دامىعان، جەتىلگەن، يكەمدى، باي تىلدەردىڭ قاتارىنا جاتادى.
كەلەسى سايىسىمىز «ءسوز اسىلى – ماقال» ماقالدار سايىسى.
1. مىڭنان بىرەۋ – كوسەم، جۇزدەن بىرەۋ – شەشەن.
2. سويلەي - سويلەي شەشەن بولار، كورە - كورە كوسەم بولار.
3. ءتىل قارۋى ءسوز، ءسوز قارۋى وي.
4. ءتىل – شەكەر، بالا – كەتەر، بايلىق – بەكەر.
5. كوپ ءسوز ۇتپايدى، ءدوپ ءسوز ۇتادى.
6. تاي اتقا جەتكىزەر، ات مۇراتقا جەتكىزەر.
وقۋشىلار تاقپاق وقۋ: رايىمبەك، ەرجان، ايزات، اسلان
كەلەسى كەزەڭىمىز «سۇراق جاۋاپ»
1 - توپ سۇراقتارى:
1. فونەتيكا دەگەنىمىز نە؟
2. قازاق تىلىندە نەشە داۋىستى دىبىس بار؟
3. “مەن تاۋلىقپىن” ولەڭىنىڭ اۆتورى كىم؟
4. “ەرتە كەلگەن تىرنالار” حيكاياتىنىڭ اۆتورى كىم؟
2 - توپ سۇراقتارى:
1. لەكسيكا دەگەنىمىز نە؟
2. قازاق تىلىندە نەشە داۋىسسىز دىبىس بار؟
3. “بالا شوقان” شىعارماسىنىڭ اۆتورى كىم؟
4. “ءوزىم تۋرالى” ولەڭنىڭ اۆتورى كىم؟
«اقىن ۇلتتىڭ جۇرەگى» اتتى كەزەڭىمىزدە ۇلاعاتتى سوزدەردىڭ اۆتورلارىن انىقتاۋ كەرەك.
1. «بىلىمدىدەن شىققان ءسوز –
تالاپتىعا بولسىن كەز.
نۇرىن، سىرىن كورۋگە
كوكىرەگىندە بولسىن كوز». (اباي قۇنانبايەۆ)
2. «بۇل داۋىردە ءوز ءتىلىن، ادەبيەتىن بىلمەگەن، قادىرلەمەگەن ادام تولىق ءماندى ينتەلليگەنت ەمەس. ءار ادامنىڭ ەڭ جاقىن دوسى كىتاپ بولعاندا، سول ءنارلى دوستىق ەڭ اۋەلى ادەبيەت كىتابىمەن دوستاسۋدان باستالادى» (مۇحتار اۋەزوۆ)
وقۋشىلار تاقپاق وقۋ: ديانا، ۇلجان
«شەشەندىك ونەر» سايىسىندا وقۋشىلار الدىن - الا دايىندالعان قازاقتىڭ شەشەن، بيلەرىنىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرىنەن كورىنىس رەتىندە ۇيىمداستىرۋ كەرەك.
«كورەرمەندەرمەن سايىس» كەزەڭىندە وقۋشىلار سۋرەتتەردى ىممەن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى كورەرمەندەردىڭ دۇرىس جاۋاپتارى ارقىلى ۇپاي جيناۋ كەرەك.
حالىق بار جەردە، تىلدە بار. ەندەشە، ءتىل پروبلەماسى – حالىقتىڭ پروبلەما. انا ءتىلىمىزدى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي قاستەرلەۋ – ازاماتتىعىمىزدىڭ ەڭ شىنايى ءتۇرى.
ماداقتاۋ ءساتى. ءسوز كەزەگىن ءادىل قازىلار القاسىنىڭ مۇشەلەرىنە بەرەمىز. جەڭىمپازداردى انىقتاپ ولاردى قۇتتىقتاۋ ءساتى.
سايىسكەرلەر قۇرمەتىنە «قازاق ءبيىن» 6 - كلاسس وقۋشىلارى تارتۋ ەتەدى.
كەلەسى كەزدەسكەنشە.
You Might Also Like
