ەڭبەكاقىنىڭ ەكونوميكالىق ءمانى جانە ونىڭ پرينسيپتەرى
نارىق ەكونوميكا نەگىزدەرى ءپانى بويىنشا اشىق ساباق جوسپارى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەڭبەكاقىنىڭ ەكونوميكالىق ءمانى جانە ونىڭ پرينسيپتەرى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1) جاڭا تاقىرىپتى يگەرۋ جانە پىسىقتاۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرا وتىرىپ، ەكونوميكا الەمىندە بولىپ جاتقان وزگەرىستەر جانە جاڭالىقتار مەن تانىستىرۋ وي - ءورىسىن دامىتۋ
2) وقۋشىلاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن دامىتۋ، جاۋاپكەرشىلىككە باۋلۋ، سىيلاستىققا تاربيەلەۋ
3) ءوز ويىن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ، كوپشىلىك الدىندا سويلەي ءبىلۋدى ۇيرەتۋ، پرەزەنتاسيالىق ادىستەرىمەن، سويلەۋ مادەنيەتىمەن، ءوزىن - ءوزى ۇستاي ءبىلۋ ەتيكەتىمەن تانىستىرۋ
وقىتۋ ادىستەرى: سيتۋاسيالىق جاعدايلاردى ۇسىنۋ، بايانداۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: لەكسيالىق ماتەريال، بەينە ماتەريالدار، سلايدتار،
ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەر، پروەكتور
ساباقتىڭ بارىسى. 1) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسۋىن
تەكسەرۋ، ولاردىڭ دايىندىعىنا نازار اۋدارۋ 2 - 3 مين.
2) وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا شولۋ جاساۋ 10 - 15 مين.
3) ساباقتىڭ جاڭا تاقىرىبىن حابارلاۋ، ماقساتىن قويۋ،
ءپاننىڭ باسقا پاندەرمەن بايلانىسىن كورسەت 40 - 50 مين.
4) جاڭا تاقىرىپتى بەكىتۋ 10 - 15 مين.
5) ۇي تاپسىرماسى 2 - 3 مين.
ساباقتى وتكىزۋ بارىسىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋعا بولادى.
توپتى ءۇش كومانداعا، ياعني ءۇش كومپانياعا ءبولىپ، ۇيگە تاپسىرما رەتىندە، وتكەن تاقىرىپتاردى پايدالانا وتىرىپ، كومپانيالارى جونىندە قىسقاشا ماعلۇمات دايىنداۋ قاجەت ( كومپانيا تۋرالى سلايدتار، بەينە ماتەريالداردى دايىنداۋعا بولادى)، كومپانيانىڭ اتاۋىن قويۋعا بولادى.
بۇل جەردە وقۋشىلاردىڭ قيال ويلارىن جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىندىگى تۋىندايدى.
وقىتۋشى وقۋشىلارىنا ءوز كومپانيالارىنداعى بەلگىلى قىزمەت اتاۋلارىن انىقتاۋعا كومەكتەسۋى ءتيىس.
وقۋشىلاردىڭ دايىنداعان ماتەريالدارىن كومپيۋتەرگە ەنگىزىپ، پروەكتور ارقىلى كورسەتۋگە بولادى.
ءار كومپانياعا رەت - رەتىمەن ورتاعا شىعىپ وزدەرىن تانىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى.
وقۋشىلار تانىستىرۋ كەزەڭىن اياقتاعاننان كەيىن، وقىتۋشى جاڭا تاقىرىپتى تاقتاعا شىعارادى (ينتەراكتيۆتى تاقتادا كورسەتىلەدى).
الىستان ناشار كورەتىن وقۋشىلارعا تاقىرىپتىڭ ماڭىزدى سيپاتتامالارىن ارنايى كىتاپشا رەتىندە شىعارىپ تاراتۋعا بولادى.
وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ ماقساتىندا تاقىرىپقا قوسىمشا ماعلۇماتتاردى كەستە، سىزبا، ءسوزجۇمباق تۇرىندە ۇسىنۋعا بولادى.
جاڭا تاقىرىپتى پىسىقتاۋ كەزىندە دە ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋعا بولادى.
مىسالى: «كاسىپكەرلەر ءسامميتىنىڭ سوڭىندا جۋرناليستتەرمەن پرەسس - كونفەرەنسيا وتكىزۋ»، نەمەسە «قاتىسۋشىلاردىڭ ءوز - ارا وتكەن سامميت بويىنشا وي ءبولىسۋى»، «جۋرناليستتەرگە ينتەرۆيۋ بەرۋ» ت. ب. تۇردە تاقىرىپتى پىسىقتاۋعا بولادى.
سوڭىندا، وقىتۋشى ساباقتى قورىتا كەلە، وقۋشىلارىنا جاساعان جۇمىستارى بويىنشا ارتىقشىلىق - كەمشىلىكتەرىن ايتىپ، بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردى اتاپ، باعا قوياتىندارىنا باعا قويىپ، قالعاندارىنا ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا ماقتاۋ - ماداقتاۋ جانە العىس سوزدەرىن ايتادى.
الدىمەن 1 كومپانيا، ياعني «ميراس» كومپانياسىنا ءسوز بەرىلەدى. بۇل كومپانيا قىزمەتكەرلەرى ءوزى - ءوزىن تانىستىرۋعا كەمىندە 5 مينۋت الادى.
تانىستىرۋ كەزىندە كومپانيا قىزمەتكەرلەرى دايىنداعان ماتەريالدارىن ۇسىنىپ كورسەتەدى
سودان كەيىن 2 كومپانيا، ياعني «Newترانس» كومپانياسى وزدەرى دايىنداعان ماتەريالدارىن كورسەتەدى، وزدەرىن تانىستىرادى.
وسىلاي ءۇشىنشى كومپانيادا وزدەرىن تانىستىرادى.
بارلىق كومپانيالارعا 5 مينۋتتان ارتىق ۋاقىت بەرىلمەيدى.
وقۋشىلاردان قۇرالعان كومپانيالار وزدەرى تۋرالى ماعلۇمات بەرگەننەن سوڭ وقىتۋشۋ ءسوز الادى.
وقىتۋشى جاڭا تاقىرىپتى جاريالايدى، تاقىرىپ بويىنشا قارالاتىن سۇراقتاردى اتىپ وتەدى: 1. ەڭبەكاقى تۋرالى جالپى ماعلۇمات
2. ەڭبەكاقى تولەۋدى ۇيىمداستىرۋ پرينسيپتەرى
تاقىرىپتىڭ ءماتىنى: 1. ەڭبەكاقى جونىندەگى ساياسات كاسىپورىندا باسقارۋدىڭ قۇرامدى بولىگى بولىپ تابىلادى جانە ونىڭ قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگى وعان ەلەۋلى ىقپال ەتەدى. سەبەبى، ەڭبەكاقى جۇمىس كۇشىن ءتيىمدى پايدالانۋداعى ىنتالاندىرۋدىڭ ماڭىزدىسىنىڭ ءبىرى.
ەڭبەكاقى بۇل – جۇمىسكەرگە ونىڭ ەڭبەگى ءۇشىن ساپاسىنا، سانىنا جانە شىعارعان قاجەتتى ءونىم كولەمىنە سايكەس بەرىلەتىن تولەم.
قالىپتى جاعدايدا ەڭبەكاقى قاجەتتى ءونىمنىڭ قۇنىنا تەڭ جانە ونىڭ اقشالاي ءتۇرى بولىپ تابىلادى.
جۇمىس كۇشى، ياعني قۇنى. بۇل قىزمەتكەردىڭ ومىرىنە قاجەت جانە ونىڭ ەڭبەك قابىلەتىن قالپىنا كەلتىرۋگە جاردەمدەسەتىن زاتتاردىڭ جيناق قۇنى. بۇلارعا جاتاتىندار:
• جۇمىسكەردىڭ قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىراتىن
مۇلىك قۇنى؛
• ونى ماماندىققا وقىتۋعا كەتكەن شىعىندار؛
• ونىڭ وتباسىنىڭ ءومىر سۇرۋىنە قاجەتتى زاتتاردىڭ قۇنى.
ناقتىلى جۇمىس كۇنىنىڭ قۇنى قاجەتتى ءونىم كولەمىن انىقتايدى. ونىڭ وزىندىك جۇمىس كۇشىنىڭ قۇنى ءار ەلدە ءار ءتۇرلى جانە ۋاقىت وتكەن سايىن وزگەرىپ تە وتىرادى.
جۇمىسكەردىڭ ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ءوسۋى. ول ەڭبەكاقىنى ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىراق، ونىڭ وزىندە ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ءوسۋى ەڭبەكاقىنىڭ وسۋىندەي شاپشاڭ بولادى.
جۇمىس كۇشىن بىلىكتىلەۋ جانە ەڭبەكتىڭ ءتۇرى. مىسالى، كۇردەلى، قيىن جۇمىستاردىڭ اقىسى نەعۇرلىم جوعارى بولادى. ال سيرەك جانە ءقاۋىپتى ماماندىق نەمەسە ەرەكشە تالانتى ادامداردىڭ شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرى جوعارى باعالانادى.
قاجەتتى ءونىمنىڭ الەۋمەتتىك دارەجەسى. قازىرگى قوعامدا قاجەتتى ءونىمنىڭ بارلىعى جۇمىسكەرگە جەكە ەڭبەكاقى تۇرىندە بەرىلمەيدى. قاجەتتى ءونىمنىڭ ءبىر بولىگى الەۋمەتتەنەدى (قوعامدانادى) جانە ءار ءتۇرلى
سالىق ەسەپتەپ بەرۋ ارقىلى مەملەكەتكە قوعامدىق تۇتىنۋ قورىنا كەتەدى (دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، زەينەتاقى قورلارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ت. ب.).
جالاقى – اتاۋلى جانە ناقتى جالاقى بولىپ بولىنەدى.
اتاۋلى تابىس جالاقى – بۇل قىزمەتكەردىڭ بەلگىلى كەزەڭدەگى ىستەگەن ەڭبەگى ءۇشىن ەسەپتەلگەن جانە بەرىلگەن جالاقىسى.
ناقتى جالاقى – بۇل تاۋارلار مەن قىزمەت كورسەتۋگە يە بولۋعا كەتەتىن اتاۋلى تابىس جالاقىسى؛ ناقتى جالاقى – بۇل اتاۋلى تابىس جالاقىنىڭ «ساتىپ الۋعا جارامدىلىعى».
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەڭبەكاقىنىڭ ەكونوميكالىق ءمانى جانە ونىڭ پرينسيپتەرى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1) جاڭا تاقىرىپتى يگەرۋ جانە پىسىقتاۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرا وتىرىپ، ەكونوميكا الەمىندە بولىپ جاتقان وزگەرىستەر جانە جاڭالىقتار مەن تانىستىرۋ وي - ءورىسىن دامىتۋ
2) وقۋشىلاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن دامىتۋ، جاۋاپكەرشىلىككە باۋلۋ، سىيلاستىققا تاربيەلەۋ
3) ءوز ويىن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ، كوپشىلىك الدىندا سويلەي ءبىلۋدى ۇيرەتۋ، پرەزەنتاسيالىق ادىستەرىمەن، سويلەۋ مادەنيەتىمەن، ءوزىن - ءوزى ۇستاي ءبىلۋ ەتيكەتىمەن تانىستىرۋ
وقىتۋ ادىستەرى: سيتۋاسيالىق جاعدايلاردى ۇسىنۋ، بايانداۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: لەكسيالىق ماتەريال، بەينە ماتەريالدار، سلايدتار،
ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەر، پروەكتور
ساباقتىڭ بارىسى. 1) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسۋىن
تەكسەرۋ، ولاردىڭ دايىندىعىنا نازار اۋدارۋ 2 - 3 مين.
2) وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا شولۋ جاساۋ 10 - 15 مين.
3) ساباقتىڭ جاڭا تاقىرىبىن حابارلاۋ، ماقساتىن قويۋ،
ءپاننىڭ باسقا پاندەرمەن بايلانىسىن كورسەت 40 - 50 مين.
4) جاڭا تاقىرىپتى بەكىتۋ 10 - 15 مين.
5) ۇي تاپسىرماسى 2 - 3 مين.
ساباقتى وتكىزۋ بارىسىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋعا بولادى.
توپتى ءۇش كومانداعا، ياعني ءۇش كومپانياعا ءبولىپ، ۇيگە تاپسىرما رەتىندە، وتكەن تاقىرىپتاردى پايدالانا وتىرىپ، كومپانيالارى جونىندە قىسقاشا ماعلۇمات دايىنداۋ قاجەت ( كومپانيا تۋرالى سلايدتار، بەينە ماتەريالداردى دايىنداۋعا بولادى)، كومپانيانىڭ اتاۋىن قويۋعا بولادى.
بۇل جەردە وقۋشىلاردىڭ قيال ويلارىن جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىندىگى تۋىندايدى.
وقىتۋشى وقۋشىلارىنا ءوز كومپانيالارىنداعى بەلگىلى قىزمەت اتاۋلارىن انىقتاۋعا كومەكتەسۋى ءتيىس.
وقۋشىلاردىڭ دايىنداعان ماتەريالدارىن كومپيۋتەرگە ەنگىزىپ، پروەكتور ارقىلى كورسەتۋگە بولادى.
ءار كومپانياعا رەت - رەتىمەن ورتاعا شىعىپ وزدەرىن تانىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى.
وقۋشىلار تانىستىرۋ كەزەڭىن اياقتاعاننان كەيىن، وقىتۋشى جاڭا تاقىرىپتى تاقتاعا شىعارادى (ينتەراكتيۆتى تاقتادا كورسەتىلەدى).
الىستان ناشار كورەتىن وقۋشىلارعا تاقىرىپتىڭ ماڭىزدى سيپاتتامالارىن ارنايى كىتاپشا رەتىندە شىعارىپ تاراتۋعا بولادى.
وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ ماقساتىندا تاقىرىپقا قوسىمشا ماعلۇماتتاردى كەستە، سىزبا، ءسوزجۇمباق تۇرىندە ۇسىنۋعا بولادى.
جاڭا تاقىرىپتى پىسىقتاۋ كەزىندە دە ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋعا بولادى.
مىسالى: «كاسىپكەرلەر ءسامميتىنىڭ سوڭىندا جۋرناليستتەرمەن پرەسس - كونفەرەنسيا وتكىزۋ»، نەمەسە «قاتىسۋشىلاردىڭ ءوز - ارا وتكەن سامميت بويىنشا وي ءبولىسۋى»، «جۋرناليستتەرگە ينتەرۆيۋ بەرۋ» ت. ب. تۇردە تاقىرىپتى پىسىقتاۋعا بولادى.
سوڭىندا، وقىتۋشى ساباقتى قورىتا كەلە، وقۋشىلارىنا جاساعان جۇمىستارى بويىنشا ارتىقشىلىق - كەمشىلىكتەرىن ايتىپ، بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردى اتاپ، باعا قوياتىندارىنا باعا قويىپ، قالعاندارىنا ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا ماقتاۋ - ماداقتاۋ جانە العىس سوزدەرىن ايتادى.
الدىمەن 1 كومپانيا، ياعني «ميراس» كومپانياسىنا ءسوز بەرىلەدى. بۇل كومپانيا قىزمەتكەرلەرى ءوزى - ءوزىن تانىستىرۋعا كەمىندە 5 مينۋت الادى.
تانىستىرۋ كەزىندە كومپانيا قىزمەتكەرلەرى دايىنداعان ماتەريالدارىن ۇسىنىپ كورسەتەدى
سودان كەيىن 2 كومپانيا، ياعني «Newترانس» كومپانياسى وزدەرى دايىنداعان ماتەريالدارىن كورسەتەدى، وزدەرىن تانىستىرادى.
وسىلاي ءۇشىنشى كومپانيادا وزدەرىن تانىستىرادى.
بارلىق كومپانيالارعا 5 مينۋتتان ارتىق ۋاقىت بەرىلمەيدى.
وقۋشىلاردان قۇرالعان كومپانيالار وزدەرى تۋرالى ماعلۇمات بەرگەننەن سوڭ وقىتۋشۋ ءسوز الادى.
وقىتۋشى جاڭا تاقىرىپتى جاريالايدى، تاقىرىپ بويىنشا قارالاتىن سۇراقتاردى اتىپ وتەدى: 1. ەڭبەكاقى تۋرالى جالپى ماعلۇمات
2. ەڭبەكاقى تولەۋدى ۇيىمداستىرۋ پرينسيپتەرى
تاقىرىپتىڭ ءماتىنى: 1. ەڭبەكاقى جونىندەگى ساياسات كاسىپورىندا باسقارۋدىڭ قۇرامدى بولىگى بولىپ تابىلادى جانە ونىڭ قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگى وعان ەلەۋلى ىقپال ەتەدى. سەبەبى، ەڭبەكاقى جۇمىس كۇشىن ءتيىمدى پايدالانۋداعى ىنتالاندىرۋدىڭ ماڭىزدىسىنىڭ ءبىرى.
ەڭبەكاقى بۇل – جۇمىسكەرگە ونىڭ ەڭبەگى ءۇشىن ساپاسىنا، سانىنا جانە شىعارعان قاجەتتى ءونىم كولەمىنە سايكەس بەرىلەتىن تولەم.
قالىپتى جاعدايدا ەڭبەكاقى قاجەتتى ءونىمنىڭ قۇنىنا تەڭ جانە ونىڭ اقشالاي ءتۇرى بولىپ تابىلادى.
جۇمىس كۇشى، ياعني قۇنى. بۇل قىزمەتكەردىڭ ومىرىنە قاجەت جانە ونىڭ ەڭبەك قابىلەتىن قالپىنا كەلتىرۋگە جاردەمدەسەتىن زاتتاردىڭ جيناق قۇنى. بۇلارعا جاتاتىندار:
• جۇمىسكەردىڭ قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىراتىن
مۇلىك قۇنى؛
• ونى ماماندىققا وقىتۋعا كەتكەن شىعىندار؛
• ونىڭ وتباسىنىڭ ءومىر سۇرۋىنە قاجەتتى زاتتاردىڭ قۇنى.
ناقتىلى جۇمىس كۇنىنىڭ قۇنى قاجەتتى ءونىم كولەمىن انىقتايدى. ونىڭ وزىندىك جۇمىس كۇشىنىڭ قۇنى ءار ەلدە ءار ءتۇرلى جانە ۋاقىت وتكەن سايىن وزگەرىپ تە وتىرادى.
جۇمىسكەردىڭ ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ءوسۋى. ول ەڭبەكاقىنى ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىراق، ونىڭ وزىندە ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ءوسۋى ەڭبەكاقىنىڭ وسۋىندەي شاپشاڭ بولادى.
جۇمىس كۇشىن بىلىكتىلەۋ جانە ەڭبەكتىڭ ءتۇرى. مىسالى، كۇردەلى، قيىن جۇمىستاردىڭ اقىسى نەعۇرلىم جوعارى بولادى. ال سيرەك جانە ءقاۋىپتى ماماندىق نەمەسە ەرەكشە تالانتى ادامداردىڭ شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرى جوعارى باعالانادى.
قاجەتتى ءونىمنىڭ الەۋمەتتىك دارەجەسى. قازىرگى قوعامدا قاجەتتى ءونىمنىڭ بارلىعى جۇمىسكەرگە جەكە ەڭبەكاقى تۇرىندە بەرىلمەيدى. قاجەتتى ءونىمنىڭ ءبىر بولىگى الەۋمەتتەنەدى (قوعامدانادى) جانە ءار ءتۇرلى
سالىق ەسەپتەپ بەرۋ ارقىلى مەملەكەتكە قوعامدىق تۇتىنۋ قورىنا كەتەدى (دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، زەينەتاقى قورلارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ت. ب.).
جالاقى – اتاۋلى جانە ناقتى جالاقى بولىپ بولىنەدى.
اتاۋلى تابىس جالاقى – بۇل قىزمەتكەردىڭ بەلگىلى كەزەڭدەگى ىستەگەن ەڭبەگى ءۇشىن ەسەپتەلگەن جانە بەرىلگەن جالاقىسى.
ناقتى جالاقى – بۇل تاۋارلار مەن قىزمەت كورسەتۋگە يە بولۋعا كەتەتىن اتاۋلى تابىس جالاقىسى؛ ناقتى جالاقى – بۇل اتاۋلى تابىس جالاقىنىڭ «ساتىپ الۋعا جارامدىلىعى».
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىپ: كيىز باسۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسى (جۇنمەن سۋرەتتى بەينەلەۋ)
-
تولەگەنوۆا التىنگۇل ماۋمەت قىزىنىڭ ءىس - تاجىريبەسىنەن
