ەڭبەكتى قورعاۋدىڭ قۇقىقتىق نەگىزدەرى جانە زاڭنامالىق جاعدايى
ماڭعىستاۋ وبلىسى، اقتاۋ قالاسى
ماڭعىستاۋ گۋمانيتارلىق كوللەدجىنىڭ
الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق پاندەر وقىتۋشىسى
ماتجانوۆا ايزادا باۋرجانوۆنا
قۇقىق نەگىزدەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەڭبەكتى قورعاۋدىڭ قۇقىقتىق نەگىزدەرى جانە زاڭنامالىق جاعدايى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك قۇقىعىنىڭ ءمانىڭ تەرەڭ ءتۇسىنۋ؛
دامىتۋشىلىق: نارىق زامانىندا ەڭبەك قاتىناسىنىڭ ساۋاتتىلىعىنا، ءوز قۇقىعىنىڭ ساقتالۋىنا، وزگەنىڭ قۇقىقتارىن قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك: ەڭبەككە دەگەن جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستەلەر، پوستەر، سلايدتار.
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، سىني تۇرعىدان ويلاۋ، توپپەن جۇمىس.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. ستۋدەنتتەرمەن سالەمدەسۋ، ولاردى ساباققا دايىنداۋ.
2. كابينەت تازالىعىنا ءمان بەرۋ.
3. ستۋدەنتتەردى توپقا ءبولۋ (ءى توپ. سەنات، ءىى توپ. ءماجىلىس).
4. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ساباق بارىسىنىڭ كەزەڭدەرى
ءى. ۆيكتورينالىق سۇراقتار
ءىى. شىعارماشىلىق جۇمىس (كلاستەر قورعاۋ)
ءىىى. ارەكەت – قابىلەتتىلىك پيراميداسى
ءىV. ءسوزجۇمباق شەشۋ
V. جاڭا ساباق
Vءى. قورىتىندىلاۋ
ءى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. ۆيكتورينالىق سۇراقتار
ءى توپ. «سەنات»
1. سوت تورەلىگىنىڭ قۇدايى فەميدانىڭ قولىنداعى قۇرالدار؟ (قىلىش پەن تارازى)
2. «جاساسىن ءبىزدىڭ سوت – الەمدەگى ەڭ ىزگىلىكتى سوت!» دەپ كەيىپكەرلەردىڭ ءبىرى ايقاي سالاتىن فيلم.(كاۆكازدىق تۇتقىن قىز)
3. «جەتى جارعى» ارقىلى ءولىم جازاسى بەرىلگەن قىلمىس. (ايەلدى زورلاۋ)
4. جۇمىس كۇنىنىڭ 20 % - ىن سوت ىستەرىن قاراۋعا ارنايتىن مامان. (سۋديا)
5. قازىرگى ۋاقىتتا الەمنىڭ 35 ەلىندە زاڭ جۇزىندە الىنعان، ال 217 ەلدە سوڭعى 10 جىلدا مۇلدەم قولدانىلماعان جازا.(ءولىم جازاسى)
6. سوت پروسەسىندە ەڭ سوڭعى ءسوزدى سويلەيتىن ادام؟(ايىپتالۋشى)
7. ايىپتىنىڭ قىلمىسقا قاتىسى جوقتىعىن دالەلدەيتىن اكتى. (اقتاۋ ۇكىمى)
8. جازانى جەڭىلدەتۋ قاعيداسى. (گۋمانيزم)
9. قازاق قوعامىندا كىسى ولتىرۋگە قانداي جازا قولدانىلادى؟ (قۇن تولەۋ)
10. قىلمىس بارىسىندا زارداپ شەككەن ادام. (جابىرلەنۋشى)
ءىى توپ «ءماجىلىس»
1. ق ر – نىڭ قك – دە بەلگىلەنگەن جازانىڭ ەڭ ۇزاق مەرزىمى. (30 جىل)
2. سوتتىڭ ايىپتاۋ ۇكىمى شىققان ادام؟ (سوتتالۋشى)
3. سوتتىڭ ۇكىمىن ورىندايتىن لاۋازىمدى تۇلعا. (سوت ورىنداۋشىسى)
4. سوتتىڭ ۇكىمى كۇشىنە ەنەتىن مەرزىم. (ۇكىمدە كورسەتىلگەن مەرزىم)
5. قىلمىستىق ءىستى قوزعاۋدىڭ نەگىزى. (قىلمىستىڭ جاسالۋى)
6. لاڭكەستىك قىلمىسى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك باستالاتىن جاس. (14 جاس)
7. قىلمىس تۋرالى زاتتاي دالەلدەمەلەردى اشۋمەن اينالىساتىن عىلىم. (كريميناليستيكا)
8. ارنايى ءبىلىمدى تالاپ ەتەتىن ماسەلەنى زەرتتەۋشى. (ساراپشى، ەكسپەرت)
9. وقيعانىڭ بارىسىن، ناتيجەسىن كۋالاندىرۋ ءۇشىن تەرگەۋ ارەكەتىنە قاتىساتىن ادام. (كۋاگەر)
10. ىسكە قاتىستى وزىنە بەلگىلى بولعان مالىمەتتەردى جاريا ەتەتىن تۇلعا. (كۋا)
ءىى. شىعارماشىلىق جۇمىس. «كلاستەر قۇرۋ» ءادىسى
ءى توپ. «كونستيتۋسيا»
«كونستيتۋسيا»
↓
لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا «بەكىتۋ»، « ورناتۋ»
1995 جىلى 30 تامىزدا قابىلداندى
اتا زاڭ
9 ءبولىم 98 باپتان تۇرادى
شاعىن كىتاپشا
قۇندىلىعىمىز
ءىى توپ. «اكىمشىلىك قۇقىق»
«اكىمشىلىك قۇقىق»
↓
قۇقىق
ەكى تاراپ قاتىسادى
جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى
قۇقىقبۇزۋشىلىق
ءىىى. «ارەكەت – قابىلەتتىلىك پيراميداسى»
40 جاس - پرەزيدەنت
30 جاس - سەنات دەپۋتاتى
25 جاس – ءماجىلىس، پوليسيا، سوت
20 جاس - ماسليحات دەپۋتاتى
18 جاس - سايلاۋ، ۇيلەنۋ قۇقىعى
17 جاس - وسيەت جازۋ قۇقىعى
16 جاس - ءتولقۇجات، ەڭبەك ەتۋ قۇقىعى، قىلمىستىڭ بارلىق تۇرلەرى بويىنشا جاۋاپقا تارتىلۋ
15 جاس - جۇمىس ىستەۋ (رۇقساتپەن)
14 جاس - قىلمىستىق ءىسى ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلۋ، ەڭبەكاقىعا يەلىك ەتۋ
10 جاس - اسىراپ الۋعا، قورعانىش بولۋعا كەلىسىم بەرۋ، اتا - انالاردىڭ بىرىمەن تۇرۋىنا تاڭداۋ قۇقىعى
6 - 7 جاس - تۇرمىستىق كەلىسىم شارالار، مەكتەپكە وقۋعا بارۋعا قۇقىق
0 جاس - تۋۋ، قۇقىق قابىلەتتىلىككە يە بولۋ
«ءوز قۇقىعىڭدى ءبىل!»
ءىV. ءسوزجۇمباق شەشۋ
V. جاڭا ساباق
ەڭبەك قۇقىعى ەڭبەك نارقى ءۇردىسىنىڭ ارەكەتى، جالدامالى ەڭبەكتى ۇيىمداستىرۋ مەن پايدالانۋ بارىسىندا قالىپتاساتىن قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەك قاتىناسىن جانە ونىمەن تىعىز بايلانىستى قاتىناستاردى رەتتەيتىن قۇقىقتىڭ ءبىر سالاسى. ەڭبەك قۇقىعىنىڭ نەگىزگى ماقساتى - جۇمىس بەرۋشى مەن جالدانۋشى قىزمەتكەر اراسىنداعى قاتىناستاردى قۇقىق ارقىلى رەتتەۋ جانە زاڭسىزدىققا جول بەرمەۋ.
قۇقىقتىق ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ مىناداي ەرەكشە بەلگىلەرى بار:
قىزمەتكەر ناقتى ءبىر ۇيىمنىڭ ەڭبەك ۇجىمىنا مۇشە بولىپ كىرەدى.
قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەك ۇجىمىنا كىرۋى ەرەكشە زاڭدى فاكتىنىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.
قىزمەتكەر ءوزى جۇمىس ىستەيتىن ۇيىمنىڭ ىشكى ەڭبەك تارتىبىنە باعىنۋعا مىندەتتى.
قىزمەتكەردىڭ كاسىبىنە، ماماندىعىنا، بىلىكتىلىگىنە ساي ەڭبەك مىندەتىن اتقارۋ ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ مازمۇنى بولىپ تابىلادى.
قىزمەتكەردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى:
1. ەڭبەك شارتىن جاساسۋعا، وزگەرتۋگە، تولىقتىرۋعا جانە بۇزۋعا.
2. جۇمىس بەرۋشىدەن ەڭبەك شارتىنىڭ، ۇجىمدىق شارتتىڭ تالاپتارىن ورىنداۋدى تالاپ ەتۋگە.
3. ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە جانە ەڭبەكتى قورعاۋعا.
4. ەڭبەك شارتىنىڭ، ۇجىمدىق ەڭبەك شارتتىڭ تالاپتارىنا سايكەس ۋاقتىلى جانە تولىق كولەمدە جالاقى الۋعا.
5. بوس تۇرىپ قالۋ ءۇشىن زاڭعا سايكەس اقى الۋعا.
6. تىنىعۋعا، ونىڭ ىشىندە جىل سايىنعى اقىلى ەڭبەك دەمالىسىنا.
7. كاسىپتىك دايارلىقتان، قايتا دايارلىقتان وتۋگە جانە ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا.
8. ەڭبەك مىندەتتەرىن اتقارۋعا بايلانىستى دەنساۋلىعىنا كەلتىرىلگەن زياندى وتەۋگە.
9. كەپىلدىكتەرگە جانە وتەماقى تولەمدەرىنە.
10. ءوزىنىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن زاڭعا قايشى كەلمەيتىن بارلىق تاسىلدەرمەن قورعاۋعا.
11. بىردەي ەڭبەگى ءۇشىن قانداي دا بولماسىن كەمسىتۋسىز بىردەي اقى الۋعا.
12. ەڭبەك داۋىن شەشۋ ءۇشىن تاڭداۋى بويىنشا كەلىسىم كوميسسياسىنا، سوتقا جۇگىنۋگە.
13. ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىنا نەمەسە ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەتىن جاعداي تۋىنداعان كەزدە، بۇل تۋرالى تىكەلەي باسشىنى نەمەسە جۇمىس بەرۋشىنىڭ وكىلىن حاباردار ەتە وتىرىپ، جۇمىستى ورىنداۋدان باس تارتۋعا.
14. جۇمىس بەرۋشىنىڭ ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ سالاسىنداعى ءىس - ارەكەتىنە (ارەكەتسىزدىگىنە) شاعىم جاساۋعا.
قىزمەتكەر:
1. ەڭبەك مىندەتتەرىن شارتقا سايكەس ورىنداۋعا.
2. ەڭبەك ءتارتىبىن ساقتاۋعا.
3. جۇمىس ورنىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ، ءورت قاۋىپسىزدىگى مەن وندىرىستىك سانيتاريا جونىندەگى تالاپتاردى ساقتاۋعا.
4. جۇمىس بەرۋشىنىڭ جانە قىزمەتكەرلەردىڭ مۇلكىنە ۇقىپتى قاراۋعا.
5. ادامداردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا، جۇمىس بەرۋشى مەن قىزمەتكەرلەر مۇلكىنىڭ ساقتالۋىنا ءقاۋىپ توندىرەتىن احۋال تۋىنداعانى، سونداي – اق بوس تۇرىپ قالۋ تۋىنداعانى تۋرالى جۇمىس بەرۋشىگە حابارلاۋعا.
6. ەڭبەك مىندەتتەرىن ورىنداۋعا بايلانىستى وزىنە ءمالىم بولعان مەملەكەتتىك قۇپيانى، قىزمەتتىك، كوممەرسيالىق جانە زاڭمەن قورعالاتىن وزگە دە قۇپيالاردى قۇرايتىن مالىمەتتەردى جاريا ەتپەۋگە.
7. جۇمىس بەرۋشىگە كەلتىرىلگەن زياندى وتەۋگە مىندەتتى.
جۇمىس بەرۋشىنىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى:
1. جۇمىسقا قابىلداۋ كەزىندە تاڭداۋ ەركىندىگىنە.
2. قىزمەتكەرمەن ەڭبەك شارتىن نەگىزدەر بويىنشا وزگەرتۋگە، تولىقتىرۋعا جانە بۇزۋعا.
3. ءوز وكىلەتتىگى شەگىندە جۇمىس بەرۋشىنىڭ اكتىلەرىن شىعارۋعا قۇقىعى بار.
4. قىزمەتكەرلەردەن ەڭبەك شارتىنىڭ ورىندالۋىن تالاپ ەتۋگە.
5. قىزمەتكەرلەردى كوتەرمەلەۋگە، ولارعا تارتىپتىك جازا قولدانۋعا، قىزمەتكەرلەردى ماتەريالدىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋعا.
6. ەڭبەك مىندەتتەرىن اتقارۋ كەزىندە قىزمەتكەردىڭ كەلتىرگەن زيانىن وتەتۋگە.
7. ەڭبەك سالاسىندا ءوزىنىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋ ماقساتىندا سوتقا جۇگىنۋگە.
8. قىزمەتكەرگە سىناق مەرزىمىن بەلگىلەۋگە.
9. ەگەر جەكە ەڭبەك شارتىنىڭ تالاپتارىندا ەسكەرتىلگەن بولسا، قىزمەتكەردى وقىتۋعا بايلانىستى ءوز شىعىندارىن وتەۋگە قۇقىعى بار.
جەكە ەڭبەك شارتى:
بەلگىسىز مەرزىمگە.
ءبىر جىلدان كەم ەمەس بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە جاسالۋى مۇمكىن.
ەڭبەك شارتىن توقتاتۋ نەگىزدەرى.
1. تاراپتاردىڭ كەلىسىمى بويىنشا ەڭبەك شارتىن بۇزۋ.
2. ەڭبەك شارتى مەرزىمىنىڭ اياقتالۋى.
3. جۇمىس بەرۋشىنىڭ باستاماسى بويىنشا ەڭبەك شارتىن بۇزۋ.
4. قىزمەتكەردىڭ باستاماسى بويىنشا ەڭبەك شارتىن بۇزۋ.
5. تاراپتاردىڭ ەركىنەن تىس ءمان – جايلار.
6. قىزمەتكەردىڭ ەڭبەك قاتىناستارىن جالعاستىرۋدان باس تارتۋى.
ەڭبەكتىڭ بارىسىندا ادامدار اراسىندا ەڭبەك قاتىناستارى قالىپتاسادى.
ەڭبەك قاتىناستارى دەگەنىمىز تاراپتاردىڭ ادەتتە جەكە ەڭبەك جانە ۇجىمدىق شارتتار نەگىزىندە بەلگىلى ءبىر ەڭبەك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندە تۋىندايتىن جۇمىس بەرۋشى مەن قىزمەتكەر اراسىنداعى قاتىناستار.
Vءى. قورىتىندىلاۋ
YII. باعالاۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
ماڭعىستاۋ گۋمانيتارلىق كوللەدجىنىڭ
الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق پاندەر وقىتۋشىسى
ماتجانوۆا ايزادا باۋرجانوۆنا
قۇقىق نەگىزدەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەڭبەكتى قورعاۋدىڭ قۇقىقتىق نەگىزدەرى جانە زاڭنامالىق جاعدايى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك قۇقىعىنىڭ ءمانىڭ تەرەڭ ءتۇسىنۋ؛
دامىتۋشىلىق: نارىق زامانىندا ەڭبەك قاتىناسىنىڭ ساۋاتتىلىعىنا، ءوز قۇقىعىنىڭ ساقتالۋىنا، وزگەنىڭ قۇقىقتارىن قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك: ەڭبەككە دەگەن جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستەلەر، پوستەر، سلايدتار.
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، سىني تۇرعىدان ويلاۋ، توپپەن جۇمىس.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. ستۋدەنتتەرمەن سالەمدەسۋ، ولاردى ساباققا دايىنداۋ.
2. كابينەت تازالىعىنا ءمان بەرۋ.
3. ستۋدەنتتەردى توپقا ءبولۋ (ءى توپ. سەنات، ءىى توپ. ءماجىلىس).
4. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ساباق بارىسىنىڭ كەزەڭدەرى
ءى. ۆيكتورينالىق سۇراقتار
ءىى. شىعارماشىلىق جۇمىس (كلاستەر قورعاۋ)
ءىىى. ارەكەت – قابىلەتتىلىك پيراميداسى
ءىV. ءسوزجۇمباق شەشۋ
V. جاڭا ساباق
Vءى. قورىتىندىلاۋ
ءى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. ۆيكتورينالىق سۇراقتار
ءى توپ. «سەنات»
1. سوت تورەلىگىنىڭ قۇدايى فەميدانىڭ قولىنداعى قۇرالدار؟ (قىلىش پەن تارازى)
2. «جاساسىن ءبىزدىڭ سوت – الەمدەگى ەڭ ىزگىلىكتى سوت!» دەپ كەيىپكەرلەردىڭ ءبىرى ايقاي سالاتىن فيلم.(كاۆكازدىق تۇتقىن قىز)
3. «جەتى جارعى» ارقىلى ءولىم جازاسى بەرىلگەن قىلمىس. (ايەلدى زورلاۋ)
4. جۇمىس كۇنىنىڭ 20 % - ىن سوت ىستەرىن قاراۋعا ارنايتىن مامان. (سۋديا)
5. قازىرگى ۋاقىتتا الەمنىڭ 35 ەلىندە زاڭ جۇزىندە الىنعان، ال 217 ەلدە سوڭعى 10 جىلدا مۇلدەم قولدانىلماعان جازا.(ءولىم جازاسى)
6. سوت پروسەسىندە ەڭ سوڭعى ءسوزدى سويلەيتىن ادام؟(ايىپتالۋشى)
7. ايىپتىنىڭ قىلمىسقا قاتىسى جوقتىعىن دالەلدەيتىن اكتى. (اقتاۋ ۇكىمى)
8. جازانى جەڭىلدەتۋ قاعيداسى. (گۋمانيزم)
9. قازاق قوعامىندا كىسى ولتىرۋگە قانداي جازا قولدانىلادى؟ (قۇن تولەۋ)
10. قىلمىس بارىسىندا زارداپ شەككەن ادام. (جابىرلەنۋشى)
ءىى توپ «ءماجىلىس»
1. ق ر – نىڭ قك – دە بەلگىلەنگەن جازانىڭ ەڭ ۇزاق مەرزىمى. (30 جىل)
2. سوتتىڭ ايىپتاۋ ۇكىمى شىققان ادام؟ (سوتتالۋشى)
3. سوتتىڭ ۇكىمىن ورىندايتىن لاۋازىمدى تۇلعا. (سوت ورىنداۋشىسى)
4. سوتتىڭ ۇكىمى كۇشىنە ەنەتىن مەرزىم. (ۇكىمدە كورسەتىلگەن مەرزىم)
5. قىلمىستىق ءىستى قوزعاۋدىڭ نەگىزى. (قىلمىستىڭ جاسالۋى)
6. لاڭكەستىك قىلمىسى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك باستالاتىن جاس. (14 جاس)
7. قىلمىس تۋرالى زاتتاي دالەلدەمەلەردى اشۋمەن اينالىساتىن عىلىم. (كريميناليستيكا)
8. ارنايى ءبىلىمدى تالاپ ەتەتىن ماسەلەنى زەرتتەۋشى. (ساراپشى، ەكسپەرت)
9. وقيعانىڭ بارىسىن، ناتيجەسىن كۋالاندىرۋ ءۇشىن تەرگەۋ ارەكەتىنە قاتىساتىن ادام. (كۋاگەر)
10. ىسكە قاتىستى وزىنە بەلگىلى بولعان مالىمەتتەردى جاريا ەتەتىن تۇلعا. (كۋا)
ءىى. شىعارماشىلىق جۇمىس. «كلاستەر قۇرۋ» ءادىسى
ءى توپ. «كونستيتۋسيا»
«كونستيتۋسيا»
↓
لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا «بەكىتۋ»، « ورناتۋ»
1995 جىلى 30 تامىزدا قابىلداندى
اتا زاڭ
9 ءبولىم 98 باپتان تۇرادى
شاعىن كىتاپشا
قۇندىلىعىمىز
ءىى توپ. «اكىمشىلىك قۇقىق»
«اكىمشىلىك قۇقىق»
↓
قۇقىق
ەكى تاراپ قاتىسادى
جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى
قۇقىقبۇزۋشىلىق
ءىىى. «ارەكەت – قابىلەتتىلىك پيراميداسى»
40 جاس - پرەزيدەنت
30 جاس - سەنات دەپۋتاتى
25 جاس – ءماجىلىس، پوليسيا، سوت
20 جاس - ماسليحات دەپۋتاتى
18 جاس - سايلاۋ، ۇيلەنۋ قۇقىعى
17 جاس - وسيەت جازۋ قۇقىعى
16 جاس - ءتولقۇجات، ەڭبەك ەتۋ قۇقىعى، قىلمىستىڭ بارلىق تۇرلەرى بويىنشا جاۋاپقا تارتىلۋ
15 جاس - جۇمىس ىستەۋ (رۇقساتپەن)
14 جاس - قىلمىستىق ءىسى ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلۋ، ەڭبەكاقىعا يەلىك ەتۋ
10 جاس - اسىراپ الۋعا، قورعانىش بولۋعا كەلىسىم بەرۋ، اتا - انالاردىڭ بىرىمەن تۇرۋىنا تاڭداۋ قۇقىعى
6 - 7 جاس - تۇرمىستىق كەلىسىم شارالار، مەكتەپكە وقۋعا بارۋعا قۇقىق
0 جاس - تۋۋ، قۇقىق قابىلەتتىلىككە يە بولۋ
«ءوز قۇقىعىڭدى ءبىل!»
ءىV. ءسوزجۇمباق شەشۋ
V. جاڭا ساباق
ەڭبەك قۇقىعى ەڭبەك نارقى ءۇردىسىنىڭ ارەكەتى، جالدامالى ەڭبەكتى ۇيىمداستىرۋ مەن پايدالانۋ بارىسىندا قالىپتاساتىن قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەك قاتىناسىن جانە ونىمەن تىعىز بايلانىستى قاتىناستاردى رەتتەيتىن قۇقىقتىڭ ءبىر سالاسى. ەڭبەك قۇقىعىنىڭ نەگىزگى ماقساتى - جۇمىس بەرۋشى مەن جالدانۋشى قىزمەتكەر اراسىنداعى قاتىناستاردى قۇقىق ارقىلى رەتتەۋ جانە زاڭسىزدىققا جول بەرمەۋ.
قۇقىقتىق ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ مىناداي ەرەكشە بەلگىلەرى بار:
قىزمەتكەر ناقتى ءبىر ۇيىمنىڭ ەڭبەك ۇجىمىنا مۇشە بولىپ كىرەدى.
قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەك ۇجىمىنا كىرۋى ەرەكشە زاڭدى فاكتىنىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.
قىزمەتكەر ءوزى جۇمىس ىستەيتىن ۇيىمنىڭ ىشكى ەڭبەك تارتىبىنە باعىنۋعا مىندەتتى.
قىزمەتكەردىڭ كاسىبىنە، ماماندىعىنا، بىلىكتىلىگىنە ساي ەڭبەك مىندەتىن اتقارۋ ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ مازمۇنى بولىپ تابىلادى.
قىزمەتكەردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى:
1. ەڭبەك شارتىن جاساسۋعا، وزگەرتۋگە، تولىقتىرۋعا جانە بۇزۋعا.
2. جۇمىس بەرۋشىدەن ەڭبەك شارتىنىڭ، ۇجىمدىق شارتتىڭ تالاپتارىن ورىنداۋدى تالاپ ەتۋگە.
3. ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىنە جانە ەڭبەكتى قورعاۋعا.
4. ەڭبەك شارتىنىڭ، ۇجىمدىق ەڭبەك شارتتىڭ تالاپتارىنا سايكەس ۋاقتىلى جانە تولىق كولەمدە جالاقى الۋعا.
5. بوس تۇرىپ قالۋ ءۇشىن زاڭعا سايكەس اقى الۋعا.
6. تىنىعۋعا، ونىڭ ىشىندە جىل سايىنعى اقىلى ەڭبەك دەمالىسىنا.
7. كاسىپتىك دايارلىقتان، قايتا دايارلىقتان وتۋگە جانە ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا.
8. ەڭبەك مىندەتتەرىن اتقارۋعا بايلانىستى دەنساۋلىعىنا كەلتىرىلگەن زياندى وتەۋگە.
9. كەپىلدىكتەرگە جانە وتەماقى تولەمدەرىنە.
10. ءوزىنىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن زاڭعا قايشى كەلمەيتىن بارلىق تاسىلدەرمەن قورعاۋعا.
11. بىردەي ەڭبەگى ءۇشىن قانداي دا بولماسىن كەمسىتۋسىز بىردەي اقى الۋعا.
12. ەڭبەك داۋىن شەشۋ ءۇشىن تاڭداۋى بويىنشا كەلىسىم كوميسسياسىنا، سوتقا جۇگىنۋگە.
13. ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىنا نەمەسە ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەتىن جاعداي تۋىنداعان كەزدە، بۇل تۋرالى تىكەلەي باسشىنى نەمەسە جۇمىس بەرۋشىنىڭ وكىلىن حاباردار ەتە وتىرىپ، جۇمىستى ورىنداۋدان باس تارتۋعا.
14. جۇمىس بەرۋشىنىڭ ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ سالاسىنداعى ءىس - ارەكەتىنە (ارەكەتسىزدىگىنە) شاعىم جاساۋعا.
قىزمەتكەر:
1. ەڭبەك مىندەتتەرىن شارتقا سايكەس ورىنداۋعا.
2. ەڭبەك ءتارتىبىن ساقتاۋعا.
3. جۇمىس ورنىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ، ءورت قاۋىپسىزدىگى مەن وندىرىستىك سانيتاريا جونىندەگى تالاپتاردى ساقتاۋعا.
4. جۇمىس بەرۋشىنىڭ جانە قىزمەتكەرلەردىڭ مۇلكىنە ۇقىپتى قاراۋعا.
5. ادامداردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا، جۇمىس بەرۋشى مەن قىزمەتكەرلەر مۇلكىنىڭ ساقتالۋىنا ءقاۋىپ توندىرەتىن احۋال تۋىنداعانى، سونداي – اق بوس تۇرىپ قالۋ تۋىنداعانى تۋرالى جۇمىس بەرۋشىگە حابارلاۋعا.
6. ەڭبەك مىندەتتەرىن ورىنداۋعا بايلانىستى وزىنە ءمالىم بولعان مەملەكەتتىك قۇپيانى، قىزمەتتىك، كوممەرسيالىق جانە زاڭمەن قورعالاتىن وزگە دە قۇپيالاردى قۇرايتىن مالىمەتتەردى جاريا ەتپەۋگە.
7. جۇمىس بەرۋشىگە كەلتىرىلگەن زياندى وتەۋگە مىندەتتى.
جۇمىس بەرۋشىنىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى:
1. جۇمىسقا قابىلداۋ كەزىندە تاڭداۋ ەركىندىگىنە.
2. قىزمەتكەرمەن ەڭبەك شارتىن نەگىزدەر بويىنشا وزگەرتۋگە، تولىقتىرۋعا جانە بۇزۋعا.
3. ءوز وكىلەتتىگى شەگىندە جۇمىس بەرۋشىنىڭ اكتىلەرىن شىعارۋعا قۇقىعى بار.
4. قىزمەتكەرلەردەن ەڭبەك شارتىنىڭ ورىندالۋىن تالاپ ەتۋگە.
5. قىزمەتكەرلەردى كوتەرمەلەۋگە، ولارعا تارتىپتىك جازا قولدانۋعا، قىزمەتكەرلەردى ماتەريالدىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋعا.
6. ەڭبەك مىندەتتەرىن اتقارۋ كەزىندە قىزمەتكەردىڭ كەلتىرگەن زيانىن وتەتۋگە.
7. ەڭبەك سالاسىندا ءوزىنىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋ ماقساتىندا سوتقا جۇگىنۋگە.
8. قىزمەتكەرگە سىناق مەرزىمىن بەلگىلەۋگە.
9. ەگەر جەكە ەڭبەك شارتىنىڭ تالاپتارىندا ەسكەرتىلگەن بولسا، قىزمەتكەردى وقىتۋعا بايلانىستى ءوز شىعىندارىن وتەۋگە قۇقىعى بار.
جەكە ەڭبەك شارتى:
بەلگىسىز مەرزىمگە.
ءبىر جىلدان كەم ەمەس بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە جاسالۋى مۇمكىن.
ەڭبەك شارتىن توقتاتۋ نەگىزدەرى.
1. تاراپتاردىڭ كەلىسىمى بويىنشا ەڭبەك شارتىن بۇزۋ.
2. ەڭبەك شارتى مەرزىمىنىڭ اياقتالۋى.
3. جۇمىس بەرۋشىنىڭ باستاماسى بويىنشا ەڭبەك شارتىن بۇزۋ.
4. قىزمەتكەردىڭ باستاماسى بويىنشا ەڭبەك شارتىن بۇزۋ.
5. تاراپتاردىڭ ەركىنەن تىس ءمان – جايلار.
6. قىزمەتكەردىڭ ەڭبەك قاتىناستارىن جالعاستىرۋدان باس تارتۋى.
ەڭبەكتىڭ بارىسىندا ادامدار اراسىندا ەڭبەك قاتىناستارى قالىپتاسادى.
ەڭبەك قاتىناستارى دەگەنىمىز تاراپتاردىڭ ادەتتە جەكە ەڭبەك جانە ۇجىمدىق شارتتار نەگىزىندە بەلگىلى ءبىر ەڭبەك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندە تۋىندايتىن جۇمىس بەرۋشى مەن قىزمەتكەر اراسىنداعى قاتىناستار.
Vءى. قورىتىندىلاۋ
YII. باعالاۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلاردىڭ جازبا جۇمىس داپتەرلەرىن جۇرگىزۋ تاجىريبەمنەن
