باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلاردىڭ جازبا جۇمىس داپتەرلەرىن جۇرگىزۋ تاجىريبەمنەن
باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلاردىڭ جازبا جۇمىس داپتەرلەرىن جۇرگىزۋ تاجىريبەمنەن
باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلاردىڭ جازبا جۇمىس داپتەرلەرىن جۇرگىزۋ تاجىريبەمنەن
بۇگىنگى تاڭدا مەكتەپتە قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى جايلى ءتۇسىندىرىپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق، ويتكەنى تىلدەردى مەڭگەرۋ – قازىرگى زاماننىڭ تالابى. باستاۋىش سىنىپتا قازاق ءتىلى ساباعىندا العان بىلىمدەرىن جازباشا، ساۋاتتى، كوركەم كورسەتە بىلۋدە جازبا جۇمىسىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. ولار ساباق قۇرىلىمىنىڭ 3 ءتۇرلى ماقساتىنا ساي گرامماتيكالىق ساۋاتتىلىعىن تەكسەرىپ قانا قويماي، ەستە ساقتاۋىن، كوركەم جازۋىن، ۇقىپتىلىعى مەن وزدەرىنە دەگەن سەنىمىن نىعايتادى.
وسى ورايدا ءوزىمنىڭ باستاۋىش سىنىپتا قازاق ءتىلى ساباعىندا سىنىپ داپتەرلەرىن جۇرگىزۋدەگى ءىس - تاجىريبەمدى ورتاعا سالماقپىن. قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا وقۋشىلارعا 4 داپتەر ارنايمىن، ونىڭ 2 جۇمىس داپتەرى، 1 ديكتانت، 1 مازمۇنداما جانە شىعارما داپتەرى. داپتەرلەردىڭ سىرتىن 1 سىنىپتا ءوزىم، ال 2 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان باستاپ ۇلگى بويىنشا وقۋشىلار وزدەرى تولتىرادى.
ساۋات اشۋ ساباعىندا 1، 2 سىنىپتا كىشى جول داپتەرلەرىنە، ال 3 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان جانە 4 سىنىپتا ۇلكەن جول داپتەرگە جازادى، ءبىراق 3 سىنىپتىڭ 1 توقسانىنان باستاپ كوركەم جازۋعا ۇلكەن جول داپتەرگە ارناپ جازۋعا جاتتىقتىرامىن..
1، 2 جانە 3 سىنىپتىڭ 1 جارتىجىلدىعىنا دەيىن اي اتى جازباشا، كۇن رەتى اراب سيفرىمەن جول ورتاسىنان جازامىن دا، 3 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان جانە 4 سىنىپتا اي اتى مەن كۇن رەتى جازباشا جازىلادى مىسالى:
قازاننىڭ 9 - ى
قازاننىڭ توعىزى
سىنىپتا جۇمىس داپتەرىنە سىنىپ جۇمىسى دەپ جازىپ تاپسىرمالار ورىندالادى دا، سول كۇنگى ءۇي جۇمىسى سىنىپ جۇمىسىنىڭ جالعاسى دەپ ەسەپتەلگەندىكتەن دە، كۇن رەتى جازىلمايدى. بيىلعى وقۋ جىلىندا 1 سىنىپقا ءدارىس بەرىپ كەلەمىن، ساۋات اشۋ ساباعىنىڭ 1 - 2 توقساندا جاتتىعۋ جۇمىستارىن جازعان كەزدە 3 - ج، 21 - ج دەپ بەلگىلەپ. 1 سىنىپتىڭ 3 توقسانىنان باستاپ جاتتىعۋ ءسوزى تولىق جازۋعا جاتتىقتىرامىن. مىسالى: 15 - جاتتىعۋ
كەيبىر جاتتىعۋلاردا تاپسىرماعا سايكەس سوزدەردى باعاندارعا ءبولىپ جازعاندا ءبىرىنشى ءسوزدى باس ارىپتەن ءۇتىرسىز جازىپ، قالعان سوزدەردى كىشى ارىپتەرمەن جازامىن.. مىسالى:
بالا باقا بارىس
سىنىپ جۇمىسىن نەمەسە ءۇي جۇمىسىن ورىنداعاندا سۇق ساۋساعىن داپتەردىڭ شەتىنە قويا وتىرا، ءماتىندى ازات جولدان باستاپ جازادى. ازات جول دەگەن ءسوز جاڭا ءبىر ويدى بىلدىرەدى. مىسالى ءبىر ءماتىننىڭ ىشىندە بىرنەشە ازات جولدان باستالىپ جازىلۋى مۇمكىن. تاپسىرمالاردى تالداۋ جاساپ ورىنداعاندا قارا قارىنداشپەن سىزعان ءجون جانە سىنىپ جۇمىسى مەن ءۇي جۇمىسىنان سوڭ ءبىر جول قالدىرىپ، سول جولعا جۇمىستاردى باعالاپ وتىرامىن. قازاق ءتىلى ساباعى ۇستىندە كوركەم جازۋعا ءار ساباق سايىن 5 - 7 مينۋت بولەمىن. الدىمەن تاقتادا تۇسىندىرە وتىرىپ، كوركەم جازۋ ۇلگىلەرىن كورسەتەمىن.
كوركەم جازۋ وقۋشىنىڭ پارتاعا وتىرعان كۇنىنەن باستالادى. ادەمى جازۋ - بۇل مادەنيەتتىڭ بەلگىسى، ءارى سول جازۋدى وقيتىن ادامعا دا جاقسى كوزقاراس قالىپتاستىرادى.. كوركەم جازۋدىڭ ماقساتى - دۇرىس، انىق جانە تەز جازۋدى قالىپتاستىرۋ.
ادەمى جازۋ دا ونەر. تازا، انىق، ادەمى جازۋ وقۋعا جەڭىل، ونداي جازۋمەن بەرىلگەن ويدى ءتۇسىنۋ دە وڭاي. ءارىپ تاڭبالارىن ادەمى، كوركەم ەتىپ سالۋعا جاتتىقتىرۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەتىن جۇمىستاردىڭ وقۋشى بويىندا جاقسى قاسيەتتەردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپالى بار.
جازۋ پروسەسىندە الدىمەن وقۋشى دۇرىس وتىرۋ كەرەك، قالامساپتى دۇرىس ۇستاۋى، داپتەردى پارتاعا ورنالاستىرۋ، وسىنىڭ ءبارى بالانىڭ كوزىنە، جازۋىنا جۇمىس قابىلەتىنە ۇلكەن اسەرىن تيگىزەدى.
ءمۇعالىم جازۋ ۇلگىسىن ءوزى تاقتاعا قايتا – قايتا جازىپ كورسەتۋى ءتيىس.
1اۋەدە جازۋ. ۇستاز ءارىپتى اۋەدە جازىپ كورسەتەدى، مۇندا وقۋشى قولدىڭ قوزعالىسىنان ءارىپتىڭ دۇرىس فورماسىن ۇعادى.
2 كوشىرمەسىن ءتۇسىرۋ ءادىسى. جازىلعان ءارىپتىڭ ۇستىنەن باسۋ، مۇندا كەيبىر ارىپتەردى جازۋعا قينالعان بالا جاتتىعادى. ءوز تاجىريبەمدە ءارىپ ەلەمەنتتەرىن دۇرىس قوسۋعا باعىتتالعان وسى ءتاسىلدى ۇنەمى جۇرگىزىپ وتىرامىن.
مىسالى م، ل، ي، ش، و، ز ارىپتەرىن ءسوز ىشىندە بايلانىستىرا جازۋدا كوپتەگەن وقۋشىلار قينالادى. سول كەزدەردە جازۋ داپتەرلەرىنە قارا قارىنداشپەن ۇلگىسىن سالىپ، وقۋشىلار ابدەن داعدىلانعانشا ۇستىنەن باستىرىپ جازۋعا جاتتىقتىرىپ وتىرامىن.
3 دايىن ۇلگىدەن كوشىرۋ ءادىسى.
بۇل ەلىكتەۋ. وقۋشى ءوز جازعانىن ۇستازدىڭ جازعانىمەن سالىستىرادى.
ادەمى جازۋدى قالىپتاستىرۋىنا ءمۇعالىم عانا ەمەس، وقۋشىنىڭ جەكە ەرەكشەلىكتەرى دە اسەرىن تيگىزەدى.
1وقۋشىنىڭ ادەمى جازۋعا دەگەن ىنتاسى جاقسى بولۋى مۇمكىن.
2. وقۋشىنىڭ جاي جازۋى. مىسالى: تەز جازىپ ۇلگەرەمىن دەپ جازۋ كالليگرافياسىن كەيبىر وقۋشىلار بۇزادى.
3. ناشار جازۋعا ءتۇرلى اۋرۋلار سەبەپ بولادى: نيەۆروز، كوز اۋرۋى، ريەۆماتيزم ت. ب. بۇنداي اۋرۋلارى بار وقۋشىلارعا ءمۇعالىم جەڭىلدىك جاساپ وتىرۋى ءتيىس.
ساباق كەزىندە كوركەم جازۋ جۇمىستارىنىڭ كولەمى:
1 - 2 سىنىپتا - 1 - 2 جولعا
3 سىنىپتا – 3 جولعا
4 سىنىپتا - 3 - 4 جولدان جازدىرامىن.
ءبىرىنشى سىنىپتا كوركەم جازۋعا ادەيى 1 ساعات بەلگىلەنگەن، ارينە بۇل 1 سىنىپ وقۋشىلارى ءۇشىن ساۋاتتى، تازا، كوركەم جازۋعا ۇلكەن كومەگى بار. سىنىپ، ءۇي جۇمىستارىن تەكسەرگەن كەزدە دۇرىس جازىلماعان ارىپتەردى تۇزەتىپ نەمەسە داپتەر شەتىندەگى قىزىل سىزىقتا ارنايى كورسەتىپ وتىرامىن.. بۇنداي ارىپتەر مەن ارىپتەر بايلانىسۋىن تۇزەتۋ جۇمىستارى وقۋشىلاردىڭ كوركەم، ءارى ادەمى جازۋلارىنا ۇلكەن كومەگىن تيگىزەدى. بۇل ادىستەردى 4 - جىل بويى ۇزدىكسىز جۇرگىزىپ وتىرامىن.
جازبا جۇمىستارىن تەكسەرگەن كەزدە - 1، 2 سىنىپتاردا قاتەنىڭ استىن سىزىپ، تۇزەتىپ قىزىل سيامەن جۇرگىزەمىن دە، قاتە جازىلعان ءسوزدىڭ بولىگىن، سويلەمدى جىڭىشكە ءتۇزۋ سىزىقپەن سىزىپ تاستايمىن، ال 3 - 4 سىنىپتاردا داپتەر شەتىنە (/)- ەملەلىك قاتە، (V) – تىنىس بەلگىلەرىنەن جىبەرىلگەن قاتەلەردى بەلگىلەپ وتىرامىن.
بۇل مەن ءۇشىن وتە قولايلى، سەبەبى وقۋشىلاردىڭ جىبەرگەن كەمشىلىكتەرىن تالداپ، باعالاۋعا ءتيىمدى، ءارى ءوز ۋاقىتىمدى ۇنەمدى پايدالانامىن.
تاپسىرمانى باعالاعان كەزدە باعانى تاپسىرمانىڭ وڭ جاعىنا قويىپ، استىنا ماداقتاۋ سوزدەرىن جازامىن. ارينە، داپتەرگە ەسكەرتۋ سوزدەرىن كوپ جازباۋعا تىرىسامىن، سەبەبى ءجيى جازىلعان ەسكەرتۋلەر وقۋشىعا دا، اتا - اناسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز.
سونداي - اق، انا ءتىلى ساباعىندا جاڭا تاقىرىپتى وتكەن كەزدە ماعىناسى تۇسىنىكسىز سوزدەر كەزدەسكەن ۋاقىتتا اپتاسىنا 1 - 2 رەت سوزدىك جۇمىستارىن ارنايى داپتەرگە جۇرگىزىپ وتىرامىن.
سوزدىك جۇمىستارىنىڭ كولەمى:
1 - سىنىپ – 3 - 5 ءسوز
2 - سىنىپ - 8 - 10ءسوز
3 - سىنىپ – 10 - 12 ءسوز
4 - سىنىپ – 12 - 15 ءسوز
جازبا جۇمىس داپتەرلەرى كۇنبە-كۇن تەكسەرىپ؛ جىبەرگەن قاتەلەرىنە تالداۋ جاساپ وتىرامىن. ۇيگە بەرىلەتىن تاپسىرماسىنىڭ كولەمى سىنىپ جۇمىسىنىڭ 1/3 بولىگىنەن اسپاۋى كەرەك. سىنىپ جۇمىستارىن باعالاعان كەزدە باعالاۋ مولشەرىنەن اۋىتقىپ كەتەتىن كەزدەرىم بولادى، سەبەبى وقۋشىنىڭ جازۋ ساۋاتتىلىعى مەن كوركەم جازۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا 4-كە باعالايتىن تۇستارعا 5 دەگەن، 3-كە باعالاناتىن تۇستارعا 4 دەگەن باعا قويامىن. ەسكەرتۋ: بۇل تەك قانا سىنىپ جانە ءۇي جۇمىس داپتەرلەرىن تەكسەرگەن كەزدە عانا، ال ديكتانت، مازمۇنداما، شىعارما جۇمىستارى باعالاۋ كريتەرييىنە ساي باعالايمىن. وقۋشىلاردىڭ جازبا جۇمىس داپتەرلەرىن تەكسەرگەن كەزدە مىناداي باعالاۋ ۇلگىلەرىن باسشىلىققا الىپ وتىرامىن.
باعا جىبەرىلگەن قاتەلەر مولشەرى
1 سىنىپتا جازبا جۇمىستارى (ءىى ج. جىلدىعىندا باعالانادى.)،.
«5»- قاتەسىز ورىندالعان جۇمىسقا، جازۋى كوركەم، تازا، انىق، نورماعا ساي. تۇزەتۋ (وقۋشى ءوزى تۇزەتكەن جاعدايدا) 2 - دەن ارتىق ەمەس؛
«4»- 2 قاتە، 2 تۇزەتۋ بار جۇمىس ءۇشىن نەمەسە 2 تىنىس بەلگى قاتەسى؛
جازۋ كولبەۋلىگى ساقتالماعان، ارىپتەر ارا قاشىقتىعى ازداپ بۇزىلعان.
«3» - 2 - 3 ەملە قاتەسى، 2 - 3 تىنىس بەلگى قاتەسى بار. (4 ەملە، 2 تىنىس بەلگى نەمەسە 5 ەملە، 1 تىنىس بەلگىسى) كولبەۋلىك ساقتالماعان، كەيبىر ارىپتەر دۇرىس تاڭبالانباعان، ارىپتەر بيىكتىگى ءارتۇرلى.
«2»- سىن جۇمىسى جوعارىداعى تالاپتاردان تومەن جاعدايدا. قاتە سانى 6 - 7.
ەسكەرتۋ: باقىلاۋ سىن جۇمىستارى كەزىندە ءمۇعالىم ءبىر ورىندا تۇرىپ وقۋ، جازدىرۋ قاجەت. ءارى - بەرى ءجۇرىپ، وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن شاشىراتۋعا بولمايدى. سوزدەردى ارتىق قايتالاي بەرۋ دە وقۋشىنىڭ ساۋاتتى جازۋىنا كەرى اسەر ەتەدى. بارلىق جۇمىستى ادىستەمەسىن دۇرىس ساقتاي وتىرىپ جازعىزعان ءتيىمدى.
قازاق ءتىلى ساباعىندا سىنىپ داپتەرلەرىن جۇرگىزۋدە ناتيجەلى جۇمىس تۇرلەرىن جۇيەلى تۇردە جۇرگىزە وتىرىپ، ءبىراز ناتيجەلى جەتىستىكتەرگە جەتتىم.
اتاپ ايتقاندا،
1. وقۋشىلاردىڭ كوركەم جازۋ داعدىلارى جاقساردى.
2. سىنىپ، جازبا جۇمىستارى كەزىندە ساۋاتتى جازۋعا توسەلدى.
3. داپتەرلەرىن تازا ۇستاۋعا، ۇقىپتىلىققا داعدىلاندى.
4. گرامماتيكالىق ەستە ساقتاۋ قابىلەتى جوعارلادى.
قورىتىندىلاي كەلە، قازىرگى زامان تالابىنا ساي اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋ قارقىنىنىڭ بارلىق جازۋ ءۇردىسى كومپيۋتەرمەن قامتىلعان ۋاقىتتا جازۋ ەملەسى ءبىز ءۇشىن، بولاشاق جاستارىمىز ءۇشىن ەشقاشان قالىس قالماۋ قاجەت. جاڭا، وزىق ادىستەردى پايدالانا وتىرىپ، ءبىز ءوز قالىپتاسقان كوركەم جازۋ ساۋاتتىلىعىن دامىتا بەرۋىمىز كەرەك!
قۇرمەتتى ۇستازدار! وقۋشىلارىمىز ساۋاتسىز بولماسىن دەسەك، جازۋ داعدىسىن، كوركەم ۇلگى دەڭگەيىن كوتەرەيىك! وقۋشىنىڭ جازۋ مانەرىنىڭ ادەمى بولىپ قالىپتاسۋىنا باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرى جاۋاپتى ەكەنىمىزدى ەستەن شىعارمايىق. قاجىماي، تالماي، ۋاقىتپەن ساناسپاي ەڭبەكتەنۋدىڭ ارقاسىندا ۇلكەن بيىكتەردەن كورىنەتىنىمىز ءسوزسىز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلاردىڭ جازبا جۇمىس داپتەرلەرىن جۇرگىزۋ تاجىريبەمنەن
بۇگىنگى تاڭدا مەكتەپتە قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى جايلى ءتۇسىندىرىپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق، ويتكەنى تىلدەردى مەڭگەرۋ – قازىرگى زاماننىڭ تالابى. باستاۋىش سىنىپتا قازاق ءتىلى ساباعىندا العان بىلىمدەرىن جازباشا، ساۋاتتى، كوركەم كورسەتە بىلۋدە جازبا جۇمىسىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. ولار ساباق قۇرىلىمىنىڭ 3 ءتۇرلى ماقساتىنا ساي گرامماتيكالىق ساۋاتتىلىعىن تەكسەرىپ قانا قويماي، ەستە ساقتاۋىن، كوركەم جازۋىن، ۇقىپتىلىعى مەن وزدەرىنە دەگەن سەنىمىن نىعايتادى.
وسى ورايدا ءوزىمنىڭ باستاۋىش سىنىپتا قازاق ءتىلى ساباعىندا سىنىپ داپتەرلەرىن جۇرگىزۋدەگى ءىس - تاجىريبەمدى ورتاعا سالماقپىن. قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا وقۋشىلارعا 4 داپتەر ارنايمىن، ونىڭ 2 جۇمىس داپتەرى، 1 ديكتانت، 1 مازمۇنداما جانە شىعارما داپتەرى. داپتەرلەردىڭ سىرتىن 1 سىنىپتا ءوزىم، ال 2 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان باستاپ ۇلگى بويىنشا وقۋشىلار وزدەرى تولتىرادى.
ساۋات اشۋ ساباعىندا 1، 2 سىنىپتا كىشى جول داپتەرلەرىنە، ال 3 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان جانە 4 سىنىپتا ۇلكەن جول داپتەرگە جازادى، ءبىراق 3 سىنىپتىڭ 1 توقسانىنان باستاپ كوركەم جازۋعا ۇلكەن جول داپتەرگە ارناپ جازۋعا جاتتىقتىرامىن..
1، 2 جانە 3 سىنىپتىڭ 1 جارتىجىلدىعىنا دەيىن اي اتى جازباشا، كۇن رەتى اراب سيفرىمەن جول ورتاسىنان جازامىن دا، 3 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان جانە 4 سىنىپتا اي اتى مەن كۇن رەتى جازباشا جازىلادى مىسالى:
قازاننىڭ 9 - ى
قازاننىڭ توعىزى
سىنىپتا جۇمىس داپتەرىنە سىنىپ جۇمىسى دەپ جازىپ تاپسىرمالار ورىندالادى دا، سول كۇنگى ءۇي جۇمىسى سىنىپ جۇمىسىنىڭ جالعاسى دەپ ەسەپتەلگەندىكتەن دە، كۇن رەتى جازىلمايدى. بيىلعى وقۋ جىلىندا 1 سىنىپقا ءدارىس بەرىپ كەلەمىن، ساۋات اشۋ ساباعىنىڭ 1 - 2 توقساندا جاتتىعۋ جۇمىستارىن جازعان كەزدە 3 - ج، 21 - ج دەپ بەلگىلەپ. 1 سىنىپتىڭ 3 توقسانىنان باستاپ جاتتىعۋ ءسوزى تولىق جازۋعا جاتتىقتىرامىن. مىسالى: 15 - جاتتىعۋ
كەيبىر جاتتىعۋلاردا تاپسىرماعا سايكەس سوزدەردى باعاندارعا ءبولىپ جازعاندا ءبىرىنشى ءسوزدى باس ارىپتەن ءۇتىرسىز جازىپ، قالعان سوزدەردى كىشى ارىپتەرمەن جازامىن.. مىسالى:
بالا باقا بارىس
سىنىپ جۇمىسىن نەمەسە ءۇي جۇمىسىن ورىنداعاندا سۇق ساۋساعىن داپتەردىڭ شەتىنە قويا وتىرا، ءماتىندى ازات جولدان باستاپ جازادى. ازات جول دەگەن ءسوز جاڭا ءبىر ويدى بىلدىرەدى. مىسالى ءبىر ءماتىننىڭ ىشىندە بىرنەشە ازات جولدان باستالىپ جازىلۋى مۇمكىن. تاپسىرمالاردى تالداۋ جاساپ ورىنداعاندا قارا قارىنداشپەن سىزعان ءجون جانە سىنىپ جۇمىسى مەن ءۇي جۇمىسىنان سوڭ ءبىر جول قالدىرىپ، سول جولعا جۇمىستاردى باعالاپ وتىرامىن. قازاق ءتىلى ساباعى ۇستىندە كوركەم جازۋعا ءار ساباق سايىن 5 - 7 مينۋت بولەمىن. الدىمەن تاقتادا تۇسىندىرە وتىرىپ، كوركەم جازۋ ۇلگىلەرىن كورسەتەمىن.
كوركەم جازۋ وقۋشىنىڭ پارتاعا وتىرعان كۇنىنەن باستالادى. ادەمى جازۋ - بۇل مادەنيەتتىڭ بەلگىسى، ءارى سول جازۋدى وقيتىن ادامعا دا جاقسى كوزقاراس قالىپتاستىرادى.. كوركەم جازۋدىڭ ماقساتى - دۇرىس، انىق جانە تەز جازۋدى قالىپتاستىرۋ.
ادەمى جازۋ دا ونەر. تازا، انىق، ادەمى جازۋ وقۋعا جەڭىل، ونداي جازۋمەن بەرىلگەن ويدى ءتۇسىنۋ دە وڭاي. ءارىپ تاڭبالارىن ادەمى، كوركەم ەتىپ سالۋعا جاتتىقتىرۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەتىن جۇمىستاردىڭ وقۋشى بويىندا جاقسى قاسيەتتەردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپالى بار.
جازۋ پروسەسىندە الدىمەن وقۋشى دۇرىس وتىرۋ كەرەك، قالامساپتى دۇرىس ۇستاۋى، داپتەردى پارتاعا ورنالاستىرۋ، وسىنىڭ ءبارى بالانىڭ كوزىنە، جازۋىنا جۇمىس قابىلەتىنە ۇلكەن اسەرىن تيگىزەدى.
ءمۇعالىم جازۋ ۇلگىسىن ءوزى تاقتاعا قايتا – قايتا جازىپ كورسەتۋى ءتيىس.
1اۋەدە جازۋ. ۇستاز ءارىپتى اۋەدە جازىپ كورسەتەدى، مۇندا وقۋشى قولدىڭ قوزعالىسىنان ءارىپتىڭ دۇرىس فورماسىن ۇعادى.
2 كوشىرمەسىن ءتۇسىرۋ ءادىسى. جازىلعان ءارىپتىڭ ۇستىنەن باسۋ، مۇندا كەيبىر ارىپتەردى جازۋعا قينالعان بالا جاتتىعادى. ءوز تاجىريبەمدە ءارىپ ەلەمەنتتەرىن دۇرىس قوسۋعا باعىتتالعان وسى ءتاسىلدى ۇنەمى جۇرگىزىپ وتىرامىن.
مىسالى م، ل، ي، ش، و، ز ارىپتەرىن ءسوز ىشىندە بايلانىستىرا جازۋدا كوپتەگەن وقۋشىلار قينالادى. سول كەزدەردە جازۋ داپتەرلەرىنە قارا قارىنداشپەن ۇلگىسىن سالىپ، وقۋشىلار ابدەن داعدىلانعانشا ۇستىنەن باستىرىپ جازۋعا جاتتىقتىرىپ وتىرامىن.
3 دايىن ۇلگىدەن كوشىرۋ ءادىسى.
بۇل ەلىكتەۋ. وقۋشى ءوز جازعانىن ۇستازدىڭ جازعانىمەن سالىستىرادى.
ادەمى جازۋدى قالىپتاستىرۋىنا ءمۇعالىم عانا ەمەس، وقۋشىنىڭ جەكە ەرەكشەلىكتەرى دە اسەرىن تيگىزەدى.
1وقۋشىنىڭ ادەمى جازۋعا دەگەن ىنتاسى جاقسى بولۋى مۇمكىن.
2. وقۋشىنىڭ جاي جازۋى. مىسالى: تەز جازىپ ۇلگەرەمىن دەپ جازۋ كالليگرافياسىن كەيبىر وقۋشىلار بۇزادى.
3. ناشار جازۋعا ءتۇرلى اۋرۋلار سەبەپ بولادى: نيەۆروز، كوز اۋرۋى، ريەۆماتيزم ت. ب. بۇنداي اۋرۋلارى بار وقۋشىلارعا ءمۇعالىم جەڭىلدىك جاساپ وتىرۋى ءتيىس.
ساباق كەزىندە كوركەم جازۋ جۇمىستارىنىڭ كولەمى:
1 - 2 سىنىپتا - 1 - 2 جولعا
3 سىنىپتا – 3 جولعا
4 سىنىپتا - 3 - 4 جولدان جازدىرامىن.
ءبىرىنشى سىنىپتا كوركەم جازۋعا ادەيى 1 ساعات بەلگىلەنگەن، ارينە بۇل 1 سىنىپ وقۋشىلارى ءۇشىن ساۋاتتى، تازا، كوركەم جازۋعا ۇلكەن كومەگى بار. سىنىپ، ءۇي جۇمىستارىن تەكسەرگەن كەزدە دۇرىس جازىلماعان ارىپتەردى تۇزەتىپ نەمەسە داپتەر شەتىندەگى قىزىل سىزىقتا ارنايى كورسەتىپ وتىرامىن.. بۇنداي ارىپتەر مەن ارىپتەر بايلانىسۋىن تۇزەتۋ جۇمىستارى وقۋشىلاردىڭ كوركەم، ءارى ادەمى جازۋلارىنا ۇلكەن كومەگىن تيگىزەدى. بۇل ادىستەردى 4 - جىل بويى ۇزدىكسىز جۇرگىزىپ وتىرامىن.
جازبا جۇمىستارىن تەكسەرگەن كەزدە - 1، 2 سىنىپتاردا قاتەنىڭ استىن سىزىپ، تۇزەتىپ قىزىل سيامەن جۇرگىزەمىن دە، قاتە جازىلعان ءسوزدىڭ بولىگىن، سويلەمدى جىڭىشكە ءتۇزۋ سىزىقپەن سىزىپ تاستايمىن، ال 3 - 4 سىنىپتاردا داپتەر شەتىنە (/)- ەملەلىك قاتە، (V) – تىنىس بەلگىلەرىنەن جىبەرىلگەن قاتەلەردى بەلگىلەپ وتىرامىن.
بۇل مەن ءۇشىن وتە قولايلى، سەبەبى وقۋشىلاردىڭ جىبەرگەن كەمشىلىكتەرىن تالداپ، باعالاۋعا ءتيىمدى، ءارى ءوز ۋاقىتىمدى ۇنەمدى پايدالانامىن.
تاپسىرمانى باعالاعان كەزدە باعانى تاپسىرمانىڭ وڭ جاعىنا قويىپ، استىنا ماداقتاۋ سوزدەرىن جازامىن. ارينە، داپتەرگە ەسكەرتۋ سوزدەرىن كوپ جازباۋعا تىرىسامىن، سەبەبى ءجيى جازىلعان ەسكەرتۋلەر وقۋشىعا دا، اتا - اناسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز.
سونداي - اق، انا ءتىلى ساباعىندا جاڭا تاقىرىپتى وتكەن كەزدە ماعىناسى تۇسىنىكسىز سوزدەر كەزدەسكەن ۋاقىتتا اپتاسىنا 1 - 2 رەت سوزدىك جۇمىستارىن ارنايى داپتەرگە جۇرگىزىپ وتىرامىن.
سوزدىك جۇمىستارىنىڭ كولەمى:
1 - سىنىپ – 3 - 5 ءسوز
2 - سىنىپ - 8 - 10ءسوز
3 - سىنىپ – 10 - 12 ءسوز
4 - سىنىپ – 12 - 15 ءسوز
جازبا جۇمىس داپتەرلەرى كۇنبە-كۇن تەكسەرىپ؛ جىبەرگەن قاتەلەرىنە تالداۋ جاساپ وتىرامىن. ۇيگە بەرىلەتىن تاپسىرماسىنىڭ كولەمى سىنىپ جۇمىسىنىڭ 1/3 بولىگىنەن اسپاۋى كەرەك. سىنىپ جۇمىستارىن باعالاعان كەزدە باعالاۋ مولشەرىنەن اۋىتقىپ كەتەتىن كەزدەرىم بولادى، سەبەبى وقۋشىنىڭ جازۋ ساۋاتتىلىعى مەن كوركەم جازۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا 4-كە باعالايتىن تۇستارعا 5 دەگەن، 3-كە باعالاناتىن تۇستارعا 4 دەگەن باعا قويامىن. ەسكەرتۋ: بۇل تەك قانا سىنىپ جانە ءۇي جۇمىس داپتەرلەرىن تەكسەرگەن كەزدە عانا، ال ديكتانت، مازمۇنداما، شىعارما جۇمىستارى باعالاۋ كريتەرييىنە ساي باعالايمىن. وقۋشىلاردىڭ جازبا جۇمىس داپتەرلەرىن تەكسەرگەن كەزدە مىناداي باعالاۋ ۇلگىلەرىن باسشىلىققا الىپ وتىرامىن.
باعا جىبەرىلگەن قاتەلەر مولشەرى
1 سىنىپتا جازبا جۇمىستارى (ءىى ج. جىلدىعىندا باعالانادى.)،.
«5»- قاتەسىز ورىندالعان جۇمىسقا، جازۋى كوركەم، تازا، انىق، نورماعا ساي. تۇزەتۋ (وقۋشى ءوزى تۇزەتكەن جاعدايدا) 2 - دەن ارتىق ەمەس؛
«4»- 2 قاتە، 2 تۇزەتۋ بار جۇمىس ءۇشىن نەمەسە 2 تىنىس بەلگى قاتەسى؛
جازۋ كولبەۋلىگى ساقتالماعان، ارىپتەر ارا قاشىقتىعى ازداپ بۇزىلعان.
«3» - 2 - 3 ەملە قاتەسى، 2 - 3 تىنىس بەلگى قاتەسى بار. (4 ەملە، 2 تىنىس بەلگى نەمەسە 5 ەملە، 1 تىنىس بەلگىسى) كولبەۋلىك ساقتالماعان، كەيبىر ارىپتەر دۇرىس تاڭبالانباعان، ارىپتەر بيىكتىگى ءارتۇرلى.
«2»- سىن جۇمىسى جوعارىداعى تالاپتاردان تومەن جاعدايدا. قاتە سانى 6 - 7.
ەسكەرتۋ: باقىلاۋ سىن جۇمىستارى كەزىندە ءمۇعالىم ءبىر ورىندا تۇرىپ وقۋ، جازدىرۋ قاجەت. ءارى - بەرى ءجۇرىپ، وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن شاشىراتۋعا بولمايدى. سوزدەردى ارتىق قايتالاي بەرۋ دە وقۋشىنىڭ ساۋاتتى جازۋىنا كەرى اسەر ەتەدى. بارلىق جۇمىستى ادىستەمەسىن دۇرىس ساقتاي وتىرىپ جازعىزعان ءتيىمدى.
قازاق ءتىلى ساباعىندا سىنىپ داپتەرلەرىن جۇرگىزۋدە ناتيجەلى جۇمىس تۇرلەرىن جۇيەلى تۇردە جۇرگىزە وتىرىپ، ءبىراز ناتيجەلى جەتىستىكتەرگە جەتتىم.
اتاپ ايتقاندا،
1. وقۋشىلاردىڭ كوركەم جازۋ داعدىلارى جاقساردى.
2. سىنىپ، جازبا جۇمىستارى كەزىندە ساۋاتتى جازۋعا توسەلدى.
3. داپتەرلەرىن تازا ۇستاۋعا، ۇقىپتىلىققا داعدىلاندى.
4. گرامماتيكالىق ەستە ساقتاۋ قابىلەتى جوعارلادى.
قورىتىندىلاي كەلە، قازىرگى زامان تالابىنا ساي اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋ قارقىنىنىڭ بارلىق جازۋ ءۇردىسى كومپيۋتەرمەن قامتىلعان ۋاقىتتا جازۋ ەملەسى ءبىز ءۇشىن، بولاشاق جاستارىمىز ءۇشىن ەشقاشان قالىس قالماۋ قاجەت. جاڭا، وزىق ادىستەردى پايدالانا وتىرىپ، ءبىز ءوز قالىپتاسقان كوركەم جازۋ ساۋاتتىلىعىن دامىتا بەرۋىمىز كەرەك!
قۇرمەتتى ۇستازدار! وقۋشىلارىمىز ساۋاتسىز بولماسىن دەسەك، جازۋ داعدىسىن، كوركەم ۇلگى دەڭگەيىن كوتەرەيىك! وقۋشىنىڭ جازۋ مانەرىنىڭ ادەمى بولىپ قالىپتاسۋىنا باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرى جاۋاپتى ەكەنىمىزدى ەستەن شىعارمايىق. قاجىماي، تالماي، ۋاقىتپەن ساناسپاي ەڭبەكتەنۋدىڭ ارقاسىندا ۇلكەن بيىكتەردەن كورىنەتىنىمىز ءسوزسىز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
قىزىلوردا وبلىسى، قىزىلوردا قالاسى،
-
ماڭعىستاۋ وبلىسى، اقتاۋ قالاسى
