ەڭسەلى ەلدىڭ - ەرتەڭى
اشىق تاربيە ساعاتى.
تاقىرىبى: «ەڭسەلى ەلدىڭ - ەرتەڭى»
ماقساتى: ەل بولاشاعىنا بولجاممەن قاراپ، كەلەشەككە كوز جۇگىرتە وتىرىپ جاس بۋىندى ادامگەرشىلىككە، ۇلتجاندىلىققا، وتاندى، اتا - انانى قاستەرلەۋگە، تابيعاتتى ايالاپ، الەمدەگى بار سۇلۋلىقتى بويلارىنا سىڭىرە بىلۋگە، ۇلكەنگە ىزەت، كىشىگە قۇرمەت كورسەتىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ، ءبىلىم، عىلىم جولىندا ەڭبەكتەنە بىلۋگە، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاي وتىرىپ، ءوز ويلارىن ەركىن جەتكىزىپ، انا ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەپ، ۇجىمدا ۇيىمشىلدىق تانىتىپ، سىيلاستىقتى بويلارىنا سىڭىرگەن، ءبىلىمدى، بىلىكتى ۇرپاقتى تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ولەڭ شۋماقتارى، ماقال - ماتەلدەر ايتۋ، پىكىرتالاس، ءان، بي.
كورنەكىلىكتەر: تاقىرىپ، سلايد، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى: ءمۇعالىم ءسوزى؛ قۇرمەتتى وقۋشىلار! وسىناۋ ۇلان - بايتاق جەرىمىزدى اتا - بابالارىمىز نايزانىڭ ۇشىمەن، بىلەكتىڭ كۇشىمەن، «ارۋاق!» - دەپ اتقا قونىپ، ماڭداي تەرىمەن، قاسىق قانى قالعانشا، قارايىپ قارا جەرگە تامعانشا، ەلىمىزگە، جەرىمىزگە كوز جۇگىرتىپ، قول سۇققان جاۋلارىمىزبەن ارپالىسىپ، مىنە بىزدەردىڭ ەگەمەن ەل اتانۋىمىزعا ۇلكەن ۇمىتپەن قاراپ، تۇعىرلى ەل بولۋىمىزدى ارمانداپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى الىپ بەرىپ، تىنىش، بەيبىت ەلدە ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىكتەر بەرە وتىرىپ، وسى جەرىمىزدى، وتانىمىزدى بىزدەرگە امانات ەتىپ قالدىرىپ كەتكەنىن ۇمىتپايىق. ەرتەڭىمىزدى تاريحىمىزبەن ۇشتاستىرىپ، وزىمىزگە بەرىلگەن اماناتتى كەلەشەك ۇرپاققا «امانات»- دەپ تاپسىرايىق.
ەندەشە تاربيە ساعاتىن باستاۋلارىڭىزعا رۇقسات!
(حورمەن: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى ورىندالادى)
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى كورەرمەندەر، اتا - انالار، ۇلاعاتتى ۇستازدار جانە وقۋشىلار! بۇگىنگى «ەڭسەلى ەلدىڭ - ەرتەڭى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
«مەن 2030 - جىلعا قاراي قازاقستان ورتالىق ازيا بارىسىنا اينالادى جانە وزگە دامۋشى ەلدەر ءۇشىن ۇلگى بولادى دەپ سەنەمىن.»- دەپ ەلباسىمىز ءوزىنىڭ «قازاقستان - 2030» ستراتەگيالىق جولداۋىندا بولاشاقتى بولجاي وتىرىپ، قازاقستان حالقىنىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتۋدى كوزدەگەن. الايدا بۇل ءۇشىن ءبارىمىز ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي، ءبىر شاڭىراق استىندا ىنتىماعى جاراسقان، وتانىمىز ءبىر - ەل بولۋىمىز كەرەك.
وتان! «وتان - وتباسىنان باستالادى» - دەپ بەكەر ايتىلماعان. وتباسى مۇشەلەرىن تابيعاتتىڭ كوركەم بەينەسىنە تەڭەگەن. اكە - اسقار تاۋ، انا - قاينار بۇلاق بولسا، بالانى جاعاسىنداعى قۇراققا تەڭەگەن. ىرگە تاسى بەرىك قالانىپ، ءتۇتىنى ءتۇزۋ شىققان وتباسىنىڭ تاربيەسى دە بەرىك، ءارى ءتۇزۋ بولاتىنىن جاسىرمايىق. «اكە كورگەن - وق جونار، شەشە كورگەن - تون پىشەر»- دەپ ۇلدارىن ۇستالىققا، قىزدارىن شەبەرلىككە باۋلىعان. سونىڭ ىشىندە «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم»- دەپ قىز تاربيەسىنە دە قاتاڭ ءمان بەرگەن. سونىمەن بىرگە «قىز وسسە - ەلدىڭ كوركى، گۇل وسسە - جەردىڭ كوركى»- دەپ قىزدى تابيعاتتىڭ سۇلۋ بەينەسىنە تەڭەپ، ال تابيعاتتى قىزدى قالاي ايالاسا، تابيعاتتى دا سولاي ايالاۋ كەرەكتىگىن ەسكەرگەن. ال، اقىن - جازۋشىلارىمىز تابيعاتتى دا، وتاندى دا، اتا – انانى دا، قىلىقتى قىزدارىمىزدى دا ءوز جىرلارىنا قوسقان.
ەندەشە جۇرەكتەن جىر توككەن، اقىندىقتى تۋ ەتكەن جاستارىمىزعا كەزەك بەرەيىك.
(وقۋشىلار كەزەكپەن - كەزەك ءوز شىعارماشىلىعىنان وتان، تۋعان جەر، اكە، انا، وتباسى تۋرالى ولەڭ شۋماقتارىن وقيدى، سودان كەيىن الدىن الا جاتتاۋعا بەرىلگەن اقىن جازۋشىلارىمىزدىڭ ولەڭدەرىن جاتقا وقيدى )
1 - وقۋشى: «تۋعان ولكەم»
جۇرەگىمنەن كۇمبىرلەگەن كۇي اقتى
ارناسىنان اققان وزەن سياقتى.
ارىندى كۇي ماحاباتتى شەرتەدى
تۋعان جەرگە، وتانىما شۋاقتى.
جانىما ىستىق مولدىرەگەن بۇلاعىم،
ادالدىقتىڭ ءتارىزدى ول تۇراعى،
اسقار تاۋىم، جازىق دالام، ارمانىم،
تۋعان ولكەم - جەرۇيىعىم، جۇماعىم.
بالا كەزدەن ارتىقسىڭ سەن مەكەنىم
سەنى عانا ارداقتاۋمەن وتەمىن.
جىلدان - جىلعا ارتا بەرسىن بەرەكەڭ،
اسقاقتاي بەر جارقىن بولسىن ەرتەڭىڭ!
2 - وقۋشى؛ «تۋعان ەل»
ايمالايدى وركەن جەلى
نۇرعا ورانىپ كوك پەن جەرى،
بالا ساعىم بۇلدىرايدى،
گۇلمەن ويناپ بوكتەردەگى
قاز - ۇيرەكتىڭ تانىس ءانى،
ەركە وزەنمەن تابىسادى،
ءبىر - بىرىنەن كۇلە قالىپ،
اقتولقىندار الىسادى
تەرەك، قايىڭ جىمىڭداسىپ،
سامال جەلمەن، تۇر ىمداسىپ
جاپىراقتار تەربەلەدى
ءبىر - بىرىمەن سىبىرلاسىپ
گۇل جامىلعان ولكەدەگى
بۇتالار دا ءان توگەدى.
كۇن شۋاعى ايمالاعان،
ەلىم نەتكەن كوركەم ەدى.
3 - وقۋشى: «تۋعان جەر»
قۇرىش بولات بىلەكتەن
ءشول دالاعا گۇل ەككەن
قالالاردى سامساتىپ تۇلەتكەن
اعالارىم كوپ مۇندا
كەشەگى ەلسىز جاتقان ماڭ
اتى اڭىز بوپ جاتتانعان
جەر استىنىڭ بايلىعىن
تەڭىز قىلىپ اقتارعان
اپايلارىم كوپ مۇندا
زاۋىتتارى قاپتاعان
ءزاۋلىم ءۇيلى كوپ قالام!
جۇرت ەرجۇرەك جانداردىڭ
مەكەنى دەپ ماقتاعان
تۋعان جەرىم بۇل مەنىڭ.
4 - وقۋشى: «وتانىم»
تاس قۇرساۋدان ازات بولعان وتانىم،
تاۋەلسىزبىن – قادامدى نىق باسامىن.
بۇل باقىتقا جەتپەي كەتكەن قانشاما
جانارلارى جاۋتەڭدەۋمەن بوتانىڭ
كيەلىمسىڭ، قاسيەتىمسىڭ سەن مەنىڭ
قازىناعا تولى بايتاق بەلدەرىم.
اتامەكەن جەرىن امان ساقتاعان
باتىر بابام – قاسيەتتى ەرلەرىم.
شۋاق بولىپ اتار تاڭ دا، باتار كۇن،
ەلىم الدى بولىپ قاتاردىڭ
قارىشتاي ءبىر، مەنىڭ قازاقستانىم!
مەرەيى ۇستەم رەسپۋبليكا اتاندىق.
5 - وقۋشى: «مەنىڭ وتانىم – قازاقستان»
مەنىڭ وتانىم باقىت جولىندا
وتانىم مەنىڭ - ءومىرىمنىڭ ايعاعى،
بۇزىلماعان ەل عوي ءالى قايماعى.
بالالىق جاس، لۇپىلدەگەن جۇرەكتى،
جەلبىرەتتى وتان قانات جايعانى.
وتانىم مەنىڭ كەڭ - بايتاق قازاقستان،
امان وتكەن تالاي دۇلەي ازاپتان.
بار الەمدى ءوز اۋزىنا قاراتقان،
كىم بار، قانە، ارتىق دەيتىن قازاقتان.
و، وتانىم! قۇلىنىڭمىن قوينىڭدا،
وزىڭمەنەن ءومىرىم، ءوزىڭ دە بالاڭ ويىم دا.
بالاعىڭ كۇلىمدەگەن ەرتەڭگى،
وتان – انا، مىنا مەنىڭ موينىمدا.
بي: «قورا جورعا»
6 - وقۋشى: رەسپۋبليكا! ەرىكتى ەل – قازاقستان!
كەلدى اقىرى كوپ كۇتكەن جاز الىستان.
كەلدى الىستان اڭساتىپ، ارمانداتىپ،
توردى بۇزعان مەن دە ءبىر ءماز ارىستان.
“قازاقپىن” دەپ دوسقا ايتام ۇعىساتىن،
ماقتان ەتسىن اتاقتى تۋىس اتىن.
4 - وقۋشى: قازاقپىن دەپ جاۋعا ايتام قاساقانا،
ءبىلىپ قويسىن، بولسا ويى جۇعىساتىن.
كەشىر مەنى، كۇندەمە “تەنتەگىڭدى”،
كوردىم، راس، كوبىڭنەن ەرتە كۇندى.
اركىم، ءبىراق، نە ەكسە سونى ورادى،
كوسىپ الىپ جاتقام جوق مەن تەگىڭدى.
داۋ – جانجالىڭ سوندا ەرىپ كەلمەسىن تەك،
جاۋىزدىقتى جەر - انا جەرلەسىن تەك.
سويلەيىن مەن توتەنشە ەلشىڭدەي ءبىر،
ادام ۇلىن ماقتان عىپ جەرلەسىم دەپ.
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى كورەرمەندەر جانە وقۋشىلار، وسى جەردە ماعان ءبىر وي كەلىپ تۇر: ءبىز ەڭسەلى ەلدىڭ ەرتەڭى جارقىن بولۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ، وقۋ بىلىمگە قۇمار، جان - جاقتى بولۋىمىز كەرەك. الايدا، بۇنىڭ بارىنە ءبىزدىڭ كۇش - قۋاتىمىز مىقتى بولۋ كەرەك ول ءۇشىن، ارينە، دەنساۋلىق كەرەك.
سىزدەرگە سۇراق: دەنساۋلىعىمىزدى قالاي جاقسارتامىز؟
(وسى جەردە ءار وقۋشى ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى)
1 - وقۋشى: مەن، دەنساۋلىق مىقتى بولۋ ءۇشىن جاستاردى سپورتپەن اينالىسۋعا، جانە بۇنى ۇنەمى اراسىن ۇزبەي ادەتكە اينالدىرۋعا شاقىرار ەدىم. سپورتپەن اينالىسۋ تەك بۇلشىق ەتتەردىڭ شىمىر بولۋىن عانا ەمەس، جۇرەك، قان - تامىر جۇيەلەرىنىڭ جۇمىستارىن جاقسارتاتىنىندا بىلسە دەيمىن
2 - وقۋشى: مەن، جاستارىمىزدىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاپ، دۇرىس ۋاقىتىلى تاماقتانىپ، ۋاقىتىلى ۇيىقتاپ، ميدى ءبىر مەزگىل دەمالتىپ، سەرۋەنگە شىعىپ تۇرۋىن جانە وسى ايتىلعانداردى ادەتكە اينالدىرسا دەيمىن
3 - وقۋشى. مەن، جالپى جاستاردى جاڭاعى ايتقان ەكى وقۋشىنىڭ سوزدەرىنە قوسىلا وتىرىپ، سونىمەن بىرگە اراق - شاراپ، تەمەكىدەن، ەسىرتكىدەن اۋلاق بولىپ، جان جانە ءتان تازالىعىن ساقتاسا دەيمىن.
4 - وقۋشى: مەن، جاڭاعى وقۋشىلاردىڭ ايتقاندارىمەن كەلىسەمىن. الايدا، تابيعاتتىڭ تازالىعى ساقتالماسا، بۇنىڭ ءبارى قۇر اۋرەشىلىك پە دەپ ويلايمىن. ءار مەكەمە ورىندارى جانە ءار وتباسى تابيعاتتى ايالاپ، قورعاپ، تازالىقتى ساقتاي بىلسە ەكەن دەيمىن. ەڭ ازى كامپيتتىڭ قاعازىندا دالاعا تاستاماسا دەگىم كەلەدى.
جۇرگىزۋشى: ءيا، وقۋشىلار، بارلىقتارىڭىزدا كەرەمەت وي پىكىرلەردى ورتاعا تاستادىڭىزدار دەپ ويلايمىن. ەندى ءبىز شاعىن پىكىرتالاس وتكىزسەك؛ قالاي ويلايسىزدار، قازىرگى جاستارىمىز سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاپ ءجۇر دەپ ايتا الاسىزدار ما؟ الدە بۇنىمەن كەلىسپەيسىزدەر مە؟
(سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ كومەگىمەن سىنىپ وقۋشىلارىن 2 توپقا ءبولىپ تاستايدى، ءبىرى جاقتاۋشى، ەكىنشىسى قارسى جاق بولىپ ورتاعا ءوز پىكىرلەرىن ايتىپ تارتىسادى. مەكتەپتىڭ پسيحولوگ مامانى مەن دارىگەر اپاي وقۋشىلاردىڭ پىكىرلەرىن تىڭداپ باعالاپ، ءوز ويلارىن ورتاعا قوسادى.)
ءان: «ەلىم مەنىڭ»
جۇرگىزۋشى: ەلباسىمىز ءوز جولداۋلارىنىڭ بىرىندە ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىن قولدانۋ كەرەكتىگىن ايتقان. ول جاستارىمىز قازاق ءتىلىن ءبىلىپ، ورىس تىلىندە سويلەپ، شەت ەلدەرىنىڭ كينولارىن كورمەسە ەكەن، وسى ءۇش ءتىلدى جەتىك مەڭگەرىپ، ەلىمىزگە ءوز ۇلەستەرىن قوسسا ەكەن دەگەن ماقساتپەن ايتقان بولاتىن.
ەلباسىنىڭ «جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان» اتتى جولداۋىندا: «ءبىز بۇكىل ەلىمىز بويىنشا الەمدىك ستاندارتتار دەڭگەيىندە ساپالى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىن كورسەتۋگە قول جەتكىزۋىمىز كەرەك» دەگەن بولاتىن. ەندەشە، وقۋشىلار، بىلىمدەرىڭىزدى ودان ءارى پىسىقتاپ، جەتىلدىرۋلەرىڭىز ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋلەرىڭىز قاجەت.
ءتىل، ءسوز، ەڭبەك، ءبىلىم تۋرالى كىم قانداي ماقال - ماتەلدەر بىلەدى؟
(وقۋشىلار الما كەزەك وزدەرى بىلەتىن ماقال - ماتەلدەردى ايتادى)
1. ونەر الدى - قىزىل ءتىل.
2. وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە.
3. كورە – كورە كوسەم، سويلەي – سويلەي شەشەن بولارسىڭ.
4. جاقسى ءسوز - جانىم ىرىس.
5. ەڭبەك ەتسەڭ - ەمەرسىڭ.
6. ەڭبەكتىڭ نانى، جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى.
7. ءبىلىم - ينەمەن قۇدىق قازعانداي.
8. ءبىلىمدى مىڭدى، بىلەكتى ءبىردى جىعار.
9. وقۋ - ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم - ءومىر شىراعى.
1 - وقۋشى: «بۇگىنگى تاڭداعى انا ءتىلىنىڭ جاعدايى»
ادام تۋعان تىلىمەن ءوسىپ، داميدى، كوركەيەدى. ءتىلسىز ادامنىڭ بولاشاعى جوق. مەملەكەتىمىزدە انا ءتىلىمىز، تۋعان ءتىلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك دارەجەدە ەكەندىگىن ەلباسىمىزدىڭ مىنا سوزدەرىنەن ايقىن بايقاۋعا بولادى: «تىلگە دەگەن كوزقاراس شىنداپ كەلگەندە ەلگە دەگەن كوزقاراس.» بۇل سوزدەرمەن ەلباسىمىز قازاق حالقىنا دەگەن سىي - قۇرمەت ونىڭ تىلىنە دەگەن قۇرمەتپەن بايقالۋى كەرەك دەپ ايقىن ايتىپ تۇر. بۇل ەلىمىزدەگى ءاربىر ازاماتتىڭ تىلگە دەگەن كوزقاراسىن تۇزەۋگە مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا، رەسپۋبليكا كولەمىندە كوپتەگەن اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلۋدا. قازىرگى تاڭدا اۋىل مەن ەلدى مەكەن، مادەنيەت مەكەمەلەرىنىڭ اتاۋى قازاق تىلىندەگى اتاۋعا الماستىرىلادى. وبلىستا ءتىلدى وقىتۋ ورتالىعى اشىلىپ، وندا كۋرستى اياقتاعان قىزمەتكەرلەر سەرتيفيكاتتارىن الۋدا.
جۇرگىزۋشى: وقۋشىلار، بۇگىنگى «ەڭسەلى ەلدىڭ ەرتەڭى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىنان نە ۇقتىڭىزدار، نەنى وزدەرىڭىزگە قاجەت، نەنى قاجەت ەمەس دەپ سانادىڭىزدار، ءبىز ەڭسەلى ەلدىڭ ەرتەڭى جارقىن بولۋى ءۇشىن قانداي ارەكەتتەرگە جاقىن، قانداي ارەكەتتەردەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن ايتساق: «بۇگىنگى تاربيە ساعاتىنان نە تۇيدىڭىزدەر؟»
(وقۋشىلار بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى ەتىپ، ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى)
جۇرگىزۋشى: مەن جىگىت 15 - 30 اراسىندا،
بۇل شاقتا كوپ بەرەسى، الاسىمدا.
جان جاعىم تولعان ماقسات، تولعان تاڭداۋ،
الايىن اناسىن با، مىناسىن با،
- دەپ ارقالى اقىن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ جىرلاعانداي بولاشاقتا شالىس قادام باسپاي، ءوز ومىرلەرىنە جاۋاپ بەرەتىن اتا - اناسىنىڭ ەمەس بۇكىل الاشتىڭ ازاماتتارى بولادى دەگەن سەنىممەن بۇگىنگى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز. قوش ساۋ بولىڭىزدار!
تاقىرىبى: «ەڭسەلى ەلدىڭ - ەرتەڭى»
ماقساتى: ەل بولاشاعىنا بولجاممەن قاراپ، كەلەشەككە كوز جۇگىرتە وتىرىپ جاس بۋىندى ادامگەرشىلىككە، ۇلتجاندىلىققا، وتاندى، اتا - انانى قاستەرلەۋگە، تابيعاتتى ايالاپ، الەمدەگى بار سۇلۋلىقتى بويلارىنا سىڭىرە بىلۋگە، ۇلكەنگە ىزەت، كىشىگە قۇرمەت كورسەتىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ، ءبىلىم، عىلىم جولىندا ەڭبەكتەنە بىلۋگە، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاي وتىرىپ، ءوز ويلارىن ەركىن جەتكىزىپ، انا ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەپ، ۇجىمدا ۇيىمشىلدىق تانىتىپ، سىيلاستىقتى بويلارىنا سىڭىرگەن، ءبىلىمدى، بىلىكتى ۇرپاقتى تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ولەڭ شۋماقتارى، ماقال - ماتەلدەر ايتۋ، پىكىرتالاس، ءان، بي.
كورنەكىلىكتەر: تاقىرىپ، سلايد، سۋرەتتەر.
ساباقتىڭ بارىسى: ءمۇعالىم ءسوزى؛ قۇرمەتتى وقۋشىلار! وسىناۋ ۇلان - بايتاق جەرىمىزدى اتا - بابالارىمىز نايزانىڭ ۇشىمەن، بىلەكتىڭ كۇشىمەن، «ارۋاق!» - دەپ اتقا قونىپ، ماڭداي تەرىمەن، قاسىق قانى قالعانشا، قارايىپ قارا جەرگە تامعانشا، ەلىمىزگە، جەرىمىزگە كوز جۇگىرتىپ، قول سۇققان جاۋلارىمىزبەن ارپالىسىپ، مىنە بىزدەردىڭ ەگەمەن ەل اتانۋىمىزعا ۇلكەن ۇمىتپەن قاراپ، تۇعىرلى ەل بولۋىمىزدى ارمانداپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى الىپ بەرىپ، تىنىش، بەيبىت ەلدە ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىكتەر بەرە وتىرىپ، وسى جەرىمىزدى، وتانىمىزدى بىزدەرگە امانات ەتىپ قالدىرىپ كەتكەنىن ۇمىتپايىق. ەرتەڭىمىزدى تاريحىمىزبەن ۇشتاستىرىپ، وزىمىزگە بەرىلگەن اماناتتى كەلەشەك ۇرپاققا «امانات»- دەپ تاپسىرايىق.
ەندەشە تاربيە ساعاتىن باستاۋلارىڭىزعا رۇقسات!
(حورمەن: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى ورىندالادى)
جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى كورەرمەندەر، اتا - انالار، ۇلاعاتتى ۇستازدار جانە وقۋشىلار! بۇگىنگى «ەڭسەلى ەلدىڭ - ەرتەڭى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
«مەن 2030 - جىلعا قاراي قازاقستان ورتالىق ازيا بارىسىنا اينالادى جانە وزگە دامۋشى ەلدەر ءۇشىن ۇلگى بولادى دەپ سەنەمىن.»- دەپ ەلباسىمىز ءوزىنىڭ «قازاقستان - 2030» ستراتەگيالىق جولداۋىندا بولاشاقتى بولجاي وتىرىپ، قازاقستان حالقىنىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتۋدى كوزدەگەن. الايدا بۇل ءۇشىن ءبارىمىز ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي، ءبىر شاڭىراق استىندا ىنتىماعى جاراسقان، وتانىمىز ءبىر - ەل بولۋىمىز كەرەك.
وتان! «وتان - وتباسىنان باستالادى» - دەپ بەكەر ايتىلماعان. وتباسى مۇشەلەرىن تابيعاتتىڭ كوركەم بەينەسىنە تەڭەگەن. اكە - اسقار تاۋ، انا - قاينار بۇلاق بولسا، بالانى جاعاسىنداعى قۇراققا تەڭەگەن. ىرگە تاسى بەرىك قالانىپ، ءتۇتىنى ءتۇزۋ شىققان وتباسىنىڭ تاربيەسى دە بەرىك، ءارى ءتۇزۋ بولاتىنىن جاسىرمايىق. «اكە كورگەن - وق جونار، شەشە كورگەن - تون پىشەر»- دەپ ۇلدارىن ۇستالىققا، قىزدارىن شەبەرلىككە باۋلىعان. سونىڭ ىشىندە «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم»- دەپ قىز تاربيەسىنە دە قاتاڭ ءمان بەرگەن. سونىمەن بىرگە «قىز وسسە - ەلدىڭ كوركى، گۇل وسسە - جەردىڭ كوركى»- دەپ قىزدى تابيعاتتىڭ سۇلۋ بەينەسىنە تەڭەپ، ال تابيعاتتى قىزدى قالاي ايالاسا، تابيعاتتى دا سولاي ايالاۋ كەرەكتىگىن ەسكەرگەن. ال، اقىن - جازۋشىلارىمىز تابيعاتتى دا، وتاندى دا، اتا – انانى دا، قىلىقتى قىزدارىمىزدى دا ءوز جىرلارىنا قوسقان.
ەندەشە جۇرەكتەن جىر توككەن، اقىندىقتى تۋ ەتكەن جاستارىمىزعا كەزەك بەرەيىك.
(وقۋشىلار كەزەكپەن - كەزەك ءوز شىعارماشىلىعىنان وتان، تۋعان جەر، اكە، انا، وتباسى تۋرالى ولەڭ شۋماقتارىن وقيدى، سودان كەيىن الدىن الا جاتتاۋعا بەرىلگەن اقىن جازۋشىلارىمىزدىڭ ولەڭدەرىن جاتقا وقيدى )
1 - وقۋشى: «تۋعان ولكەم»
جۇرەگىمنەن كۇمبىرلەگەن كۇي اقتى
ارناسىنان اققان وزەن سياقتى.
ارىندى كۇي ماحاباتتى شەرتەدى
تۋعان جەرگە، وتانىما شۋاقتى.
جانىما ىستىق مولدىرەگەن بۇلاعىم،
ادالدىقتىڭ ءتارىزدى ول تۇراعى،
اسقار تاۋىم، جازىق دالام، ارمانىم،
تۋعان ولكەم - جەرۇيىعىم، جۇماعىم.
بالا كەزدەن ارتىقسىڭ سەن مەكەنىم
سەنى عانا ارداقتاۋمەن وتەمىن.
جىلدان - جىلعا ارتا بەرسىن بەرەكەڭ،
اسقاقتاي بەر جارقىن بولسىن ەرتەڭىڭ!
2 - وقۋشى؛ «تۋعان ەل»
ايمالايدى وركەن جەلى
نۇرعا ورانىپ كوك پەن جەرى،
بالا ساعىم بۇلدىرايدى،
گۇلمەن ويناپ بوكتەردەگى
قاز - ۇيرەكتىڭ تانىس ءانى،
ەركە وزەنمەن تابىسادى،
ءبىر - بىرىنەن كۇلە قالىپ،
اقتولقىندار الىسادى
تەرەك، قايىڭ جىمىڭداسىپ،
سامال جەلمەن، تۇر ىمداسىپ
جاپىراقتار تەربەلەدى
ءبىر - بىرىمەن سىبىرلاسىپ
گۇل جامىلعان ولكەدەگى
بۇتالار دا ءان توگەدى.
كۇن شۋاعى ايمالاعان،
ەلىم نەتكەن كوركەم ەدى.
3 - وقۋشى: «تۋعان جەر»
قۇرىش بولات بىلەكتەن
ءشول دالاعا گۇل ەككەن
قالالاردى سامساتىپ تۇلەتكەن
اعالارىم كوپ مۇندا
كەشەگى ەلسىز جاتقان ماڭ
اتى اڭىز بوپ جاتتانعان
جەر استىنىڭ بايلىعىن
تەڭىز قىلىپ اقتارعان
اپايلارىم كوپ مۇندا
زاۋىتتارى قاپتاعان
ءزاۋلىم ءۇيلى كوپ قالام!
جۇرت ەرجۇرەك جانداردىڭ
مەكەنى دەپ ماقتاعان
تۋعان جەرىم بۇل مەنىڭ.
4 - وقۋشى: «وتانىم»
تاس قۇرساۋدان ازات بولعان وتانىم،
تاۋەلسىزبىن – قادامدى نىق باسامىن.
بۇل باقىتقا جەتپەي كەتكەن قانشاما
جانارلارى جاۋتەڭدەۋمەن بوتانىڭ
كيەلىمسىڭ، قاسيەتىمسىڭ سەن مەنىڭ
قازىناعا تولى بايتاق بەلدەرىم.
اتامەكەن جەرىن امان ساقتاعان
باتىر بابام – قاسيەتتى ەرلەرىم.
شۋاق بولىپ اتار تاڭ دا، باتار كۇن،
ەلىم الدى بولىپ قاتاردىڭ
قارىشتاي ءبىر، مەنىڭ قازاقستانىم!
مەرەيى ۇستەم رەسپۋبليكا اتاندىق.
5 - وقۋشى: «مەنىڭ وتانىم – قازاقستان»
مەنىڭ وتانىم باقىت جولىندا
وتانىم مەنىڭ - ءومىرىمنىڭ ايعاعى،
بۇزىلماعان ەل عوي ءالى قايماعى.
بالالىق جاس، لۇپىلدەگەن جۇرەكتى،
جەلبىرەتتى وتان قانات جايعانى.
وتانىم مەنىڭ كەڭ - بايتاق قازاقستان،
امان وتكەن تالاي دۇلەي ازاپتان.
بار الەمدى ءوز اۋزىنا قاراتقان،
كىم بار، قانە، ارتىق دەيتىن قازاقتان.
و، وتانىم! قۇلىنىڭمىن قوينىڭدا،
وزىڭمەنەن ءومىرىم، ءوزىڭ دە بالاڭ ويىم دا.
بالاعىڭ كۇلىمدەگەن ەرتەڭگى،
وتان – انا، مىنا مەنىڭ موينىمدا.
بي: «قورا جورعا»
6 - وقۋشى: رەسپۋبليكا! ەرىكتى ەل – قازاقستان!
كەلدى اقىرى كوپ كۇتكەن جاز الىستان.
كەلدى الىستان اڭساتىپ، ارمانداتىپ،
توردى بۇزعان مەن دە ءبىر ءماز ارىستان.
“قازاقپىن” دەپ دوسقا ايتام ۇعىساتىن،
ماقتان ەتسىن اتاقتى تۋىس اتىن.
4 - وقۋشى: قازاقپىن دەپ جاۋعا ايتام قاساقانا،
ءبىلىپ قويسىن، بولسا ويى جۇعىساتىن.
كەشىر مەنى، كۇندەمە “تەنتەگىڭدى”،
كوردىم، راس، كوبىڭنەن ەرتە كۇندى.
اركىم، ءبىراق، نە ەكسە سونى ورادى،
كوسىپ الىپ جاتقام جوق مەن تەگىڭدى.
داۋ – جانجالىڭ سوندا ەرىپ كەلمەسىن تەك،
جاۋىزدىقتى جەر - انا جەرلەسىن تەك.
سويلەيىن مەن توتەنشە ەلشىڭدەي ءبىر،
ادام ۇلىن ماقتان عىپ جەرلەسىم دەپ.
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى كورەرمەندەر جانە وقۋشىلار، وسى جەردە ماعان ءبىر وي كەلىپ تۇر: ءبىز ەڭسەلى ەلدىڭ ەرتەڭى جارقىن بولۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتىپ، وقۋ بىلىمگە قۇمار، جان - جاقتى بولۋىمىز كەرەك. الايدا، بۇنىڭ بارىنە ءبىزدىڭ كۇش - قۋاتىمىز مىقتى بولۋ كەرەك ول ءۇشىن، ارينە، دەنساۋلىق كەرەك.
سىزدەرگە سۇراق: دەنساۋلىعىمىزدى قالاي جاقسارتامىز؟
(وسى جەردە ءار وقۋشى ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى)
1 - وقۋشى: مەن، دەنساۋلىق مىقتى بولۋ ءۇشىن جاستاردى سپورتپەن اينالىسۋعا، جانە بۇنى ۇنەمى اراسىن ۇزبەي ادەتكە اينالدىرۋعا شاقىرار ەدىم. سپورتپەن اينالىسۋ تەك بۇلشىق ەتتەردىڭ شىمىر بولۋىن عانا ەمەس، جۇرەك، قان - تامىر جۇيەلەرىنىڭ جۇمىستارىن جاقسارتاتىنىندا بىلسە دەيمىن
2 - وقۋشى: مەن، جاستارىمىزدىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاپ، دۇرىس ۋاقىتىلى تاماقتانىپ، ۋاقىتىلى ۇيىقتاپ، ميدى ءبىر مەزگىل دەمالتىپ، سەرۋەنگە شىعىپ تۇرۋىن جانە وسى ايتىلعانداردى ادەتكە اينالدىرسا دەيمىن
3 - وقۋشى. مەن، جالپى جاستاردى جاڭاعى ايتقان ەكى وقۋشىنىڭ سوزدەرىنە قوسىلا وتىرىپ، سونىمەن بىرگە اراق - شاراپ، تەمەكىدەن، ەسىرتكىدەن اۋلاق بولىپ، جان جانە ءتان تازالىعىن ساقتاسا دەيمىن.
4 - وقۋشى: مەن، جاڭاعى وقۋشىلاردىڭ ايتقاندارىمەن كەلىسەمىن. الايدا، تابيعاتتىڭ تازالىعى ساقتالماسا، بۇنىڭ ءبارى قۇر اۋرەشىلىك پە دەپ ويلايمىن. ءار مەكەمە ورىندارى جانە ءار وتباسى تابيعاتتى ايالاپ، قورعاپ، تازالىقتى ساقتاي بىلسە ەكەن دەيمىن. ەڭ ازى كامپيتتىڭ قاعازىندا دالاعا تاستاماسا دەگىم كەلەدى.
جۇرگىزۋشى: ءيا، وقۋشىلار، بارلىقتارىڭىزدا كەرەمەت وي پىكىرلەردى ورتاعا تاستادىڭىزدار دەپ ويلايمىن. ەندى ءبىز شاعىن پىكىرتالاس وتكىزسەك؛ قالاي ويلايسىزدار، قازىرگى جاستارىمىز سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاپ ءجۇر دەپ ايتا الاسىزدار ما؟ الدە بۇنىمەن كەلىسپەيسىزدەر مە؟
(سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ كومەگىمەن سىنىپ وقۋشىلارىن 2 توپقا ءبولىپ تاستايدى، ءبىرى جاقتاۋشى، ەكىنشىسى قارسى جاق بولىپ ورتاعا ءوز پىكىرلەرىن ايتىپ تارتىسادى. مەكتەپتىڭ پسيحولوگ مامانى مەن دارىگەر اپاي وقۋشىلاردىڭ پىكىرلەرىن تىڭداپ باعالاپ، ءوز ويلارىن ورتاعا قوسادى.)
ءان: «ەلىم مەنىڭ»
جۇرگىزۋشى: ەلباسىمىز ءوز جولداۋلارىنىڭ بىرىندە ءۇش تۇعىرلى ءتىل ساياساتىن قولدانۋ كەرەكتىگىن ايتقان. ول جاستارىمىز قازاق ءتىلىن ءبىلىپ، ورىس تىلىندە سويلەپ، شەت ەلدەرىنىڭ كينولارىن كورمەسە ەكەن، وسى ءۇش ءتىلدى جەتىك مەڭگەرىپ، ەلىمىزگە ءوز ۇلەستەرىن قوسسا ەكەن دەگەن ماقساتپەن ايتقان بولاتىن.
ەلباسىنىڭ «جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان» اتتى جولداۋىندا: «ءبىز بۇكىل ەلىمىز بويىنشا الەمدىك ستاندارتتار دەڭگەيىندە ساپالى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىن كورسەتۋگە قول جەتكىزۋىمىز كەرەك» دەگەن بولاتىن. ەندەشە، وقۋشىلار، بىلىمدەرىڭىزدى ودان ءارى پىسىقتاپ، جەتىلدىرۋلەرىڭىز ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋلەرىڭىز قاجەت.
ءتىل، ءسوز، ەڭبەك، ءبىلىم تۋرالى كىم قانداي ماقال - ماتەلدەر بىلەدى؟
(وقۋشىلار الما كەزەك وزدەرى بىلەتىن ماقال - ماتەلدەردى ايتادى)
1. ونەر الدى - قىزىل ءتىل.
2. وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە.
3. كورە – كورە كوسەم، سويلەي – سويلەي شەشەن بولارسىڭ.
4. جاقسى ءسوز - جانىم ىرىس.
5. ەڭبەك ەتسەڭ - ەمەرسىڭ.
6. ەڭبەكتىڭ نانى، جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى.
7. ءبىلىم - ينەمەن قۇدىق قازعانداي.
8. ءبىلىمدى مىڭدى، بىلەكتى ءبىردى جىعار.
9. وقۋ - ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم - ءومىر شىراعى.
1 - وقۋشى: «بۇگىنگى تاڭداعى انا ءتىلىنىڭ جاعدايى»
ادام تۋعان تىلىمەن ءوسىپ، داميدى، كوركەيەدى. ءتىلسىز ادامنىڭ بولاشاعى جوق. مەملەكەتىمىزدە انا ءتىلىمىز، تۋعان ءتىلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك دارەجەدە ەكەندىگىن ەلباسىمىزدىڭ مىنا سوزدەرىنەن ايقىن بايقاۋعا بولادى: «تىلگە دەگەن كوزقاراس شىنداپ كەلگەندە ەلگە دەگەن كوزقاراس.» بۇل سوزدەرمەن ەلباسىمىز قازاق حالقىنا دەگەن سىي - قۇرمەت ونىڭ تىلىنە دەگەن قۇرمەتپەن بايقالۋى كەرەك دەپ ايقىن ايتىپ تۇر. بۇل ەلىمىزدەگى ءاربىر ازاماتتىڭ تىلگە دەگەن كوزقاراسىن تۇزەۋگە مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا، رەسپۋبليكا كولەمىندە كوپتەگەن اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلۋدا. قازىرگى تاڭدا اۋىل مەن ەلدى مەكەن، مادەنيەت مەكەمەلەرىنىڭ اتاۋى قازاق تىلىندەگى اتاۋعا الماستىرىلادى. وبلىستا ءتىلدى وقىتۋ ورتالىعى اشىلىپ، وندا كۋرستى اياقتاعان قىزمەتكەرلەر سەرتيفيكاتتارىن الۋدا.
جۇرگىزۋشى: وقۋشىلار، بۇگىنگى «ەڭسەلى ەلدىڭ ەرتەڭى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىنان نە ۇقتىڭىزدار، نەنى وزدەرىڭىزگە قاجەت، نەنى قاجەت ەمەس دەپ سانادىڭىزدار، ءبىز ەڭسەلى ەلدىڭ ەرتەڭى جارقىن بولۋى ءۇشىن قانداي ارەكەتتەرگە جاقىن، قانداي ارەكەتتەردەن اۋلاق بولۋىمىز كەرەك. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن ايتساق: «بۇگىنگى تاربيە ساعاتىنان نە تۇيدىڭىزدەر؟»
(وقۋشىلار بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى ەتىپ، ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى)
جۇرگىزۋشى: مەن جىگىت 15 - 30 اراسىندا،
بۇل شاقتا كوپ بەرەسى، الاسىمدا.
جان جاعىم تولعان ماقسات، تولعان تاڭداۋ،
الايىن اناسىن با، مىناسىن با،
- دەپ ارقالى اقىن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ جىرلاعانداي بولاشاقتا شالىس قادام باسپاي، ءوز ومىرلەرىنە جاۋاپ بەرەتىن اتا - اناسىنىڭ ەمەس بۇكىل الاشتىڭ ازاماتتارى بولادى دەگەن سەنىممەن بۇگىنگى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز. قوش ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
-
الماتى قالاسى اباي اتىنداعى رممي9 - سىنىپ وقۋشىسى ابدرامانحان مارات
