ەرتەگىلەر ەلىندە
تاقىرىبى: ەرتەگىلەر ەلىندە
ماقساتى: - ەرتەگى كەيىپكەرلەرى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
- ويلاۋ، قايتا جاڭعىرتىپ ەسكە ءتۇسىرۋ ارقىلى قيالداي بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
- ەرتەگىلەر ارقىلى بالالاردى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە جانە ادالدىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ؛
- قيالداۋ، مانەرلەپ سويلەۋگە باۋلۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سلايدتار. ەرتەگى ماكەتى
بارىسى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار بۇگىنگى وتكىزگەلى وتىرعان «ەرتەگىلەر ەلىنە» قوش كەلدىڭىزدەر!
ەرتەگى تىڭداماعان جەر جۇزىندە ادام جوق شىعار. بۇل ادام بالاسىمەن بىرگە جاساپ كەلە جاتقان كوركەم دۇنيە ەكەن. ءبىر كەزدەردە ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىز قيالداپ، «ۇشقىش كىلەمدى»،«كولتاۋىسار»، «ساققۇلاق»، «جەلاياق»، ءبىر - اق ساتتە الىستان حابار العىزاتىن ءدىللا تاس، تەز ارادا تاماق پىسىرەتىن سيقىرلى اعاش ت. س. س كوپتەگەن ارماندارىنان وقيعا قاراپ، ەرتەگى دەپ ايتقان. ال ەندى قاراڭدارشى، بالالار،، ءبىر كەزدەگى قول جەتپەس قيال بۇگىندە شىندىققا اينالعان جوق پا؟ قيالدىڭ جۇزەگە اسقان ءتۇرى:
ۇشىق، سۋارعىش، تالافون، راديو، ينتەرنەت ت. ب
شىندىق كوزگە شۇقيدى قاشاندا،
شىبىن جاننىڭ شىندىقتان قاشا العان با؟
ار - اقيقات ۇكىلى جاسالعاندا،
قولعا تۇرار نوقتاسىز اساۋلاردا.
ەرتەگى – فولكلوردىڭ نەگىزگى جانرلارىنىڭ ءبىرى. ەرتەگى جانرى – حالىق پروزاسىنىڭ دامىعان، كوركەمدەلگەن ءتۇرى،
حايۋاناتتار تۋرالى ەرتەگىلەر — ەرتەگىنىڭ كونە زامانداعى ميفتەر مەن ءار ءتۇرلى تۇرمىستىق، اڭشىلىق اڭگىمەلەردىڭ نەگىزىندە پايدا بولىپ، كەيىنگى زاماندارداعى ادامدار مىنەزىن، ولاردىڭ ءوزارا قاتىناسى مەن بايلانىسىن اللەگوريالىق تۇردە جان - جانۋارلار بەينەسى ارقىلى تۇسپالداپ كورسەتەتىن ءتۇرى.
قيال – عاجايىپ ەرتەگىلەر - تابيعات سىرلارىن بىلسەك دەپ حالىق قيالى مەن
ارمان - تىلەگىنەن تۋىنداعان ەرتەگى ءتۇرى
تۇرمىس - سالت ەرتەگىلەرىنىڭ وقيعاسى ەرتەگىنىڭ باستى كەيىپكەرى قاراپايىم ادامنىڭ ءومىرىن، ءىسىن، تۇرمىس - تىرشىلىگىن، تاپتىق، قوعامدىق جايلارىن، الەۋمەتتىك كوزقاراسىن سۋرەتتەۋگە ءقۇرىلادى.
«كەرقۇلا اتتى كەدەباي» ءۇزىندى.
ەرتەگىلەردىڭ ءبىر سالاسى – ادەبي ەرتەگىلەر. ادەبي ەرتەگىلەردىڭ جازعان اۆتورى
بەلگىلى بولعاندىقتان ونى ادەبي ەرتەگىلەر دەپ اتايدى. ادەبي ەرتەگىلەر كوبىنەسە ەل اراسىندا اۋىزشا ايتىلىپ كەلگەن اڭگىمە اڭىزداردىڭ نەگىزىندە تۋادى.
ادەبي ەرتەگىلەر ولەڭ جانە ءقاراسوز تۇرىندە ايتىلادى. ادەبي ەرتەگىلەردە ەڭبەك
ادامىن قادىرلەۋدى، تۋعان ەلىن ءسۇيۋدى، بيىك ادامگەرشىلىكتى، ادىلەتتى بولۋدى ۋاعىزدايدى.
ءابدىلدا تاجىبايەۆ «تولاعاي» ەرتەگىسىن كورەيىك
ەرتەگى تۋرالى وي قوزعايىق (سۇراق جاۋاپ)
1. ەركەك قويدى «قوزداتىپ»، حان سىناعىنان مۇدىرمەي وتكەن اڭىز كەيىپكەرىن بەلگىلەڭىز. (جيرەنشە)
2. ەر توستىك جەر بەتىنە شىققان سوڭ كۇرەسەتىن جاۋىزدىق يەسى كىم؟ (شويىنقۇلاق)
3. «اياز بي» ەرتەگىسىندە مادان حاننىڭ شىققان تەگى. (ناۋباي)
4. «ەر توستىك» ەرتەگىسىندەگى كەجەكەيدى جار باسىنداعى لاشىققا شاقىرعان كىم؟ (قىزدى تابىڭىز) (پەرىنىڭ قىزى بەكتورى)
5. «الدار كوسە» اڭىزىندا باي كىمنىڭ اتىن ولتىرگەنىن انىقتاڭىز. (ءوزىڭىز)
6. ومىردە بولمايتىن نارسەلەر جايلى اڭگىمەلەنەتىن ەرتەگى ءتۇرى. (قيال عاجايىپ ەرتەگىلەر)
7. «اياز بي» قانداي ەرتەگىگە جاتاتىنىن تابىڭىز. (شىنشىل ەرتەگىسى)
8. «اياز بي» ەرتەگىسىندە جامانعا مەڭدى سۇلۋ قانداي زاتتار جىبەرەدى؟ (گاۋھار تاس، پىشاق، تارەلكە، قايراق)
9. ۋازىرلەر نە ءۇشىن ءشوپتىڭ جامانى دەپ شەڭگەلدى الادى؟ (ءوزى تىكەن، اراسىنان جۇرسە كيىم جىرتادى، مال جەمەيدى ەكەن، ءشوپتتىڭ جامانى وسى عوي)
10. ەرتەگىلەردە كەزدەسەتىن جاعىمسىز كەيىپكەر؟ (مىستان كەمپىر)
11. مەرگەنباي باتىر قاي ەرتەگىنىڭ كەيىپكەرى؟ (قەرعۇلا اتتى كەندەباي)
12. ءداۋ قايەرتەگىنىڭ كەيىپكەرى؟ (قاڭباق شال)
«اتەش، قويان جانە تۇلكى» ەرتەگىسىن تاماشالايىق.
كوڭىل قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا كوپ - كوپ راقمەت. كەلەسى كەزدەسكەنشە، قوش ساۋ بولىڭىزدار!
ماقساتى: - ەرتەگى كەيىپكەرلەرى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
- ويلاۋ، قايتا جاڭعىرتىپ ەسكە ءتۇسىرۋ ارقىلى قيالداي بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
- ەرتەگىلەر ارقىلى بالالاردى ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە جانە ادالدىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ؛
- قيالداۋ، مانەرلەپ سويلەۋگە باۋلۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سلايدتار. ەرتەگى ماكەتى
بارىسى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار بۇگىنگى وتكىزگەلى وتىرعان «ەرتەگىلەر ەلىنە» قوش كەلدىڭىزدەر!
ەرتەگى تىڭداماعان جەر جۇزىندە ادام جوق شىعار. بۇل ادام بالاسىمەن بىرگە جاساپ كەلە جاتقان كوركەم دۇنيە ەكەن. ءبىر كەزدەردە ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىز قيالداپ، «ۇشقىش كىلەمدى»،«كولتاۋىسار»، «ساققۇلاق»، «جەلاياق»، ءبىر - اق ساتتە الىستان حابار العىزاتىن ءدىللا تاس، تەز ارادا تاماق پىسىرەتىن سيقىرلى اعاش ت. س. س كوپتەگەن ارماندارىنان وقيعا قاراپ، ەرتەگى دەپ ايتقان. ال ەندى قاراڭدارشى، بالالار،، ءبىر كەزدەگى قول جەتپەس قيال بۇگىندە شىندىققا اينالعان جوق پا؟ قيالدىڭ جۇزەگە اسقان ءتۇرى:
ۇشىق، سۋارعىش، تالافون، راديو، ينتەرنەت ت. ب
شىندىق كوزگە شۇقيدى قاشاندا،
شىبىن جاننىڭ شىندىقتان قاشا العان با؟
ار - اقيقات ۇكىلى جاسالعاندا،
قولعا تۇرار نوقتاسىز اساۋلاردا.
ەرتەگى – فولكلوردىڭ نەگىزگى جانرلارىنىڭ ءبىرى. ەرتەگى جانرى – حالىق پروزاسىنىڭ دامىعان، كوركەمدەلگەن ءتۇرى،
حايۋاناتتار تۋرالى ەرتەگىلەر — ەرتەگىنىڭ كونە زامانداعى ميفتەر مەن ءار ءتۇرلى تۇرمىستىق، اڭشىلىق اڭگىمەلەردىڭ نەگىزىندە پايدا بولىپ، كەيىنگى زاماندارداعى ادامدار مىنەزىن، ولاردىڭ ءوزارا قاتىناسى مەن بايلانىسىن اللەگوريالىق تۇردە جان - جانۋارلار بەينەسى ارقىلى تۇسپالداپ كورسەتەتىن ءتۇرى.
قيال – عاجايىپ ەرتەگىلەر - تابيعات سىرلارىن بىلسەك دەپ حالىق قيالى مەن
ارمان - تىلەگىنەن تۋىنداعان ەرتەگى ءتۇرى
تۇرمىس - سالت ەرتەگىلەرىنىڭ وقيعاسى ەرتەگىنىڭ باستى كەيىپكەرى قاراپايىم ادامنىڭ ءومىرىن، ءىسىن، تۇرمىس - تىرشىلىگىن، تاپتىق، قوعامدىق جايلارىن، الەۋمەتتىك كوزقاراسىن سۋرەتتەۋگە ءقۇرىلادى.
«كەرقۇلا اتتى كەدەباي» ءۇزىندى.
ەرتەگىلەردىڭ ءبىر سالاسى – ادەبي ەرتەگىلەر. ادەبي ەرتەگىلەردىڭ جازعان اۆتورى
بەلگىلى بولعاندىقتان ونى ادەبي ەرتەگىلەر دەپ اتايدى. ادەبي ەرتەگىلەر كوبىنەسە ەل اراسىندا اۋىزشا ايتىلىپ كەلگەن اڭگىمە اڭىزداردىڭ نەگىزىندە تۋادى.
ادەبي ەرتەگىلەر ولەڭ جانە ءقاراسوز تۇرىندە ايتىلادى. ادەبي ەرتەگىلەردە ەڭبەك
ادامىن قادىرلەۋدى، تۋعان ەلىن ءسۇيۋدى، بيىك ادامگەرشىلىكتى، ادىلەتتى بولۋدى ۋاعىزدايدى.
ءابدىلدا تاجىبايەۆ «تولاعاي» ەرتەگىسىن كورەيىك
ەرتەگى تۋرالى وي قوزعايىق (سۇراق جاۋاپ)
1. ەركەك قويدى «قوزداتىپ»، حان سىناعىنان مۇدىرمەي وتكەن اڭىز كەيىپكەرىن بەلگىلەڭىز. (جيرەنشە)
2. ەر توستىك جەر بەتىنە شىققان سوڭ كۇرەسەتىن جاۋىزدىق يەسى كىم؟ (شويىنقۇلاق)
3. «اياز بي» ەرتەگىسىندە مادان حاننىڭ شىققان تەگى. (ناۋباي)
4. «ەر توستىك» ەرتەگىسىندەگى كەجەكەيدى جار باسىنداعى لاشىققا شاقىرعان كىم؟ (قىزدى تابىڭىز) (پەرىنىڭ قىزى بەكتورى)
5. «الدار كوسە» اڭىزىندا باي كىمنىڭ اتىن ولتىرگەنىن انىقتاڭىز. (ءوزىڭىز)
6. ومىردە بولمايتىن نارسەلەر جايلى اڭگىمەلەنەتىن ەرتەگى ءتۇرى. (قيال عاجايىپ ەرتەگىلەر)
7. «اياز بي» قانداي ەرتەگىگە جاتاتىنىن تابىڭىز. (شىنشىل ەرتەگىسى)
8. «اياز بي» ەرتەگىسىندە جامانعا مەڭدى سۇلۋ قانداي زاتتار جىبەرەدى؟ (گاۋھار تاس، پىشاق، تارەلكە، قايراق)
9. ۋازىرلەر نە ءۇشىن ءشوپتىڭ جامانى دەپ شەڭگەلدى الادى؟ (ءوزى تىكەن، اراسىنان جۇرسە كيىم جىرتادى، مال جەمەيدى ەكەن، ءشوپتتىڭ جامانى وسى عوي)
10. ەرتەگىلەردە كەزدەسەتىن جاعىمسىز كەيىپكەر؟ (مىستان كەمپىر)
11. مەرگەنباي باتىر قاي ەرتەگىنىڭ كەيىپكەرى؟ (قەرعۇلا اتتى كەندەباي)
12. ءداۋ قايەرتەگىنىڭ كەيىپكەرى؟ (قاڭباق شال)
«اتەش، قويان جانە تۇلكى» ەرتەگىسىن تاماشالايىق.
كوڭىل قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا كوپ - كوپ راقمەت. كەلەسى كەزدەسكەنشە، قوش ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
