ەسىمشەنىڭ تۇرلەنۋى
سىنىبى: 7ا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسىمشەنىڭ تۇرلەنۋى.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وتكەن ساباقتاردا العان بىلىمدەرىن ەcتەرىڭە تۇسىرە وتىرىپ، ەسىمشە، ونىڭ جاسالۋى مەن تۇرلەنۋى، وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ينتەراكتيۆتى قارىم - قاتىناس ارقىلى سىني تۇرعىدان ويلاۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ.
وقىتۋ ناتيجەسى: وقۋشىلار توپتىق جۇمىس بارىسىندا ءوز ويىن اشىق ايتۋعا مۇمكىندىك الادى. تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، باسقالاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋعا، ءوز بەتىمەن ىزدەنۋ مەن قاتار جۇپتىق، توپتىق ىزدەنۋگە قۇلشىنىس جاساي الادى.
يدەيا: وقۋشىلار سىني تۇرعىدان ويلاۋعا، ءوز ويىن سەنىمدى تۇردە ايتا الۋعا، ءوزىن باعالاۋمەن بىرگە توپتىق جۇمىس بارىسىندا باسقالاردى دا ءادىل باعالاي الادى. ديالوگتىك وقىتۋ بارىسىندا ءوزىن - ءوزى رەتتەۋگە مۇمكىندىك الادى.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى ءوتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبالار، قيما قاعازدار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستەلەر.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ،
2. پسيحولوگيالىق جاعداي: شەڭبەر بويىمەن ساتتىلىك تىلەۋ.
3. قيما قازدار تاڭداتۋ ارقىلى ءتورت توپقا ءبولۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: ءتورت توپقا بەرىلەدى.
2. 1) مىنا ەتىستىكتەردى ەتىستىكتىڭ رايلارىنا اينالدىرىپ جىكتەڭىزدەر.
جاق ءى. اشىق راي ءىى. بۇيرىق راي ءىىى. شارتتى راي ءىV. قالاۋ راي
جاسا ايت باياندا كور
ءى مەن
ءىى سەن
ءسىز
ءىىى ول
ءى ءبىز
ءىى سەندەر
سىزدەر
ءىىى ولار
2. 2) ەتىستىكتىڭ رايلارى دەگەنىمىز نە؟ 2) ول نەشەگە بولىنەدى؟
ءىىى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ:
2. سۇرەتتەردى پايدالانىپ مىنا ماقالداردى تولىقتىرىڭىزدار.
ءيتتىڭ سۇرەتى باتىردىڭ سۇرەتى
توي...... جەرىنە تۋ....... جەرىنە.
(ەگيپەت، مىسىر سۇرەتتەرى) ەل........ (بەيبارىستىڭ سۋرەتى)....
(تۇركىستاننىڭ سۇرەتى) ەلىڭدە ۇلتان....... ارتىق.
(ءجۇزۋشىنىڭ سۋرەتى).............. سۋدان تايىنباس.
(كۇرەس مايتالماندارىنىڭ سۇرەتى)............ كۇرەسكە تويمايدى.
وسى ماقالدارداعى كەزدەسكەن جۇرناقتار ەسىمشەنىڭ جۇرناقتارى ەكەنىن وزدەرى تابادى.
جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى «ەسىمشە» اشىلادى.
نەنى بىلەمىن؟ نەنى ءبىلدىم؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟
ءىV. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1. ەسىمشەنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى.
2. ەسىمشەنىڭ جاسالۋ جولدارى.
ەسىمشە - سويلەمدە ەكى ءتۇرلى ماندە، ەكى ءتۇرلى قىزمەتتە جۇمسالاتىن ەتىستىكتىڭ ەرەكشە ءتۇرى. ول بىردە جىكتەلىپ، ەتىستىك قىزمەتىن اتقارسا، ەندى بىردە ەسىمدەرشە تۇرلەنىپ (سەپتەلىپ، تاۋەلدەنىپ، كوپتەلىپ)، ەسىم قىزمەتىن اتقارادى. ەسىمشە (ياعني ەسىمدەر سياقتى) دەپ اتالۋىنىڭ ءوزى وسى قاسيەتىنە بايلانىستى.
ەسىمشە مىنا جۇرناقتار ارقىلى جاسالادى:
1) - عان،- گەن، - قان، - كەن: ال - عان، كور - گەن، ايت - قان، كەت - كەن؛
2) - ار، - ەر، - ر جانە ەتىستىكتىڭ بولىمسىز تۇلعاسىنان كەيىن - س: بار - ار، كەل - ەر، وقى - ر، ايتپا - س، كورمە - س،
3) - اتىن، - ەتىن، - يتىن، - ءيتىن: ايت - اتىن، كەل - ەتىن، تىڭدا - يتىن، سويلە - ءيتىن.
4) - ماق، - مەك، - ب ا ق، - بەك، - پاق، - پەك: بار - ماق، كەل - مەك، جاز - ب ا ق، بەز - بەك، شاش - پاق، توك - پەك.
V. سۋرەتتەرگە بايلانىستى ەسىمشەنى پايدالانىپ ديالوگ قۇرۋ. ساحنادا قويۋ.
ءى. توپقا تاپسىرما
ءىى توقا تاپسىرما: ورمان: ساداق، جەبە، ورمانداعى قويان (سۋرەتتەرى)
ءىىى توپقا تاپسىرما: تۇلكىگە تۇسكەن قىران، توعىزقۇمالاق، كوكپار، قىز قۋۋ. (سۋرەتتەرى)
ءىV. توپقا تاپسىرما: جەتى التىننىڭ يەگەرلەرى(سۇرەتتەرى)
ەرەجەنى بەكىتۋ: ءتورت توپتا وزدەرىنىڭ جازعان ماتىندەرىنەن قالاعان ەسىمشەنى الادى.
تاۋەلدەۋ
جاق؟
وڭاشا
ءى مەنىڭ
ءىى سەنىڭ
ءسىزدىڭ
ءىىى ونىڭ
ورتاق ءى ءبىزدىڭ
ءىى سەندەردىڭ
سىزدەردىڭ
ءىىى ولاردىڭ
سەپتەۋ
ا. س
ءى. س
ب. س
ت. س
ج. س
ش. س
ك. س
جىكتەۋ
ءجاق------ى مەن----ىى سەن----سىز-----ىىى ول
ءى ءبىز----ىى سەندەر----سىزدەر-----ىىى ولار
سەرگىتۋ ءساتى:
ءتورت توپتا ءبىر - بىرىنە سۇرەتتەر ارقىلى بەرىلگەن ماماندىق پەن كاسىپتەردى، قيمىلمەن جەتكىزەدى. باسقا توپ مۇشەلەرى تابادى. قاي توپ كوپ تاپسا، سول جەڭىسكە جەتەدى. (مۋزىكا قوسىلىپ تۇرادى).
Vءى. داپتەرمەن جۇمىس:
185 - جاتتىعۋ. ولەڭ شۋماقتارى مەن ماقال-ماتەلدەردى وقىپ، ەسىمشەلەردى تابىڭىزدار جانە ولاردى داپتەرگە تەرىپ جازىڭىزدار.
191 - جاتتىعۋ. ماقال - ماتەلدەردەگى ەسىمشەلەردىڭ ەسىمدەرشە تۇرلەنگەن تۇلعالارىنا تالداۋ جاساڭىزدار.
ءۇ ل گ ءى: ەسىمشە - بولعانىنان. ءتۇبىرى - بول، - عان - ەسىمشەنىڭ جۇرناعى، - ى - III جاقتىڭ تاۋەلدىك جالعاۋى، - نان - شىعىس سەپتىگىنىڭ جالعاۋى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
ەسىمشە دەگەنىمىز نە؟ ونى نەگە ەتىستىكتىڭ ەرەكشە ءتۇرى دەپ اتايدى؟
ەسىمشەلەر قالاي جاسالادى؟
ەسىمشەلەر قالاي تۇرلەنە الادى؟
نەنى بىلەمىن؟ نەنى ءبىلدىم؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟
ۇيگە تاپسىرما: ەرەجەنى وقۋ. « مەنىڭ ءبىر كۇنىم» ەسىمشەنى كىرىستىرىپ ويتولعاۋ جازىپ كەلۋ.
وقۋشىلاردى باعالاۋ: كريتەرييلىك باعالاۋ بويىنشا وزدەرىن باعالايدى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسىمشەنىڭ تۇرلەنۋى.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وتكەن ساباقتاردا العان بىلىمدەرىن ەcتەرىڭە تۇسىرە وتىرىپ، ەسىمشە، ونىڭ جاسالۋى مەن تۇرلەنۋى، وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ينتەراكتيۆتى قارىم - قاتىناس ارقىلى سىني تۇرعىدان ويلاۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ.
وقىتۋ ناتيجەسى: وقۋشىلار توپتىق جۇمىس بارىسىندا ءوز ويىن اشىق ايتۋعا مۇمكىندىك الادى. تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، باسقالاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋعا، ءوز بەتىمەن ىزدەنۋ مەن قاتار جۇپتىق، توپتىق ىزدەنۋگە قۇلشىنىس جاساي الادى.
يدەيا: وقۋشىلار سىني تۇرعىدان ويلاۋعا، ءوز ويىن سەنىمدى تۇردە ايتا الۋعا، ءوزىن باعالاۋمەن بىرگە توپتىق جۇمىس بارىسىندا باسقالاردى دا ءادىل باعالاي الادى. ديالوگتىك وقىتۋ بارىسىندا ءوزىن - ءوزى رەتتەۋگە مۇمكىندىك الادى.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى ءوتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبالار، قيما قاعازدار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستەلەر.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ،
2. پسيحولوگيالىق جاعداي: شەڭبەر بويىمەن ساتتىلىك تىلەۋ.
3. قيما قازدار تاڭداتۋ ارقىلى ءتورت توپقا ءبولۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: ءتورت توپقا بەرىلەدى.
2. 1) مىنا ەتىستىكتەردى ەتىستىكتىڭ رايلارىنا اينالدىرىپ جىكتەڭىزدەر.
جاق ءى. اشىق راي ءىى. بۇيرىق راي ءىىى. شارتتى راي ءىV. قالاۋ راي
جاسا ايت باياندا كور
ءى مەن
ءىى سەن
ءسىز
ءىىى ول
ءى ءبىز
ءىى سەندەر
سىزدەر
ءىىى ولار
2. 2) ەتىستىكتىڭ رايلارى دەگەنىمىز نە؟ 2) ول نەشەگە بولىنەدى؟
ءىىى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ:
2. سۇرەتتەردى پايدالانىپ مىنا ماقالداردى تولىقتىرىڭىزدار.
ءيتتىڭ سۇرەتى باتىردىڭ سۇرەتى
توي...... جەرىنە تۋ....... جەرىنە.
(ەگيپەت، مىسىر سۇرەتتەرى) ەل........ (بەيبارىستىڭ سۋرەتى)....
(تۇركىستاننىڭ سۇرەتى) ەلىڭدە ۇلتان....... ارتىق.
(ءجۇزۋشىنىڭ سۋرەتى).............. سۋدان تايىنباس.
(كۇرەس مايتالماندارىنىڭ سۇرەتى)............ كۇرەسكە تويمايدى.
وسى ماقالدارداعى كەزدەسكەن جۇرناقتار ەسىمشەنىڭ جۇرناقتارى ەكەنىن وزدەرى تابادى.
جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى «ەسىمشە» اشىلادى.
نەنى بىلەمىن؟ نەنى ءبىلدىم؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟
ءىV. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1. ەسىمشەنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى.
2. ەسىمشەنىڭ جاسالۋ جولدارى.
ەسىمشە - سويلەمدە ەكى ءتۇرلى ماندە، ەكى ءتۇرلى قىزمەتتە جۇمسالاتىن ەتىستىكتىڭ ەرەكشە ءتۇرى. ول بىردە جىكتەلىپ، ەتىستىك قىزمەتىن اتقارسا، ەندى بىردە ەسىمدەرشە تۇرلەنىپ (سەپتەلىپ، تاۋەلدەنىپ، كوپتەلىپ)، ەسىم قىزمەتىن اتقارادى. ەسىمشە (ياعني ەسىمدەر سياقتى) دەپ اتالۋىنىڭ ءوزى وسى قاسيەتىنە بايلانىستى.
ەسىمشە مىنا جۇرناقتار ارقىلى جاسالادى:
1) - عان،- گەن، - قان، - كەن: ال - عان، كور - گەن، ايت - قان، كەت - كەن؛
2) - ار، - ەر، - ر جانە ەتىستىكتىڭ بولىمسىز تۇلعاسىنان كەيىن - س: بار - ار، كەل - ەر، وقى - ر، ايتپا - س، كورمە - س،
3) - اتىن، - ەتىن، - يتىن، - ءيتىن: ايت - اتىن، كەل - ەتىن، تىڭدا - يتىن، سويلە - ءيتىن.
4) - ماق، - مەك، - ب ا ق، - بەك، - پاق، - پەك: بار - ماق، كەل - مەك، جاز - ب ا ق، بەز - بەك، شاش - پاق، توك - پەك.
V. سۋرەتتەرگە بايلانىستى ەسىمشەنى پايدالانىپ ديالوگ قۇرۋ. ساحنادا قويۋ.
ءى. توپقا تاپسىرما
ءىى توقا تاپسىرما: ورمان: ساداق، جەبە، ورمانداعى قويان (سۋرەتتەرى)
ءىىى توپقا تاپسىرما: تۇلكىگە تۇسكەن قىران، توعىزقۇمالاق، كوكپار، قىز قۋۋ. (سۋرەتتەرى)
ءىV. توپقا تاپسىرما: جەتى التىننىڭ يەگەرلەرى(سۇرەتتەرى)
ەرەجەنى بەكىتۋ: ءتورت توپتا وزدەرىنىڭ جازعان ماتىندەرىنەن قالاعان ەسىمشەنى الادى.
تاۋەلدەۋ
جاق؟
وڭاشا
ءى مەنىڭ
ءىى سەنىڭ
ءسىزدىڭ
ءىىى ونىڭ
ورتاق ءى ءبىزدىڭ
ءىى سەندەردىڭ
سىزدەردىڭ
ءىىى ولاردىڭ
سەپتەۋ
ا. س
ءى. س
ب. س
ت. س
ج. س
ش. س
ك. س
جىكتەۋ
ءجاق------ى مەن----ىى سەن----سىز-----ىىى ول
ءى ءبىز----ىى سەندەر----سىزدەر-----ىىى ولار
سەرگىتۋ ءساتى:
ءتورت توپتا ءبىر - بىرىنە سۇرەتتەر ارقىلى بەرىلگەن ماماندىق پەن كاسىپتەردى، قيمىلمەن جەتكىزەدى. باسقا توپ مۇشەلەرى تابادى. قاي توپ كوپ تاپسا، سول جەڭىسكە جەتەدى. (مۋزىكا قوسىلىپ تۇرادى).
Vءى. داپتەرمەن جۇمىس:
185 - جاتتىعۋ. ولەڭ شۋماقتارى مەن ماقال-ماتەلدەردى وقىپ، ەسىمشەلەردى تابىڭىزدار جانە ولاردى داپتەرگە تەرىپ جازىڭىزدار.
191 - جاتتىعۋ. ماقال - ماتەلدەردەگى ەسىمشەلەردىڭ ەسىمدەرشە تۇرلەنگەن تۇلعالارىنا تالداۋ جاساڭىزدار.
ءۇ ل گ ءى: ەسىمشە - بولعانىنان. ءتۇبىرى - بول، - عان - ەسىمشەنىڭ جۇرناعى، - ى - III جاقتىڭ تاۋەلدىك جالعاۋى، - نان - شىعىس سەپتىگىنىڭ جالعاۋى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
ەسىمشە دەگەنىمىز نە؟ ونى نەگە ەتىستىكتىڭ ەرەكشە ءتۇرى دەپ اتايدى؟
ەسىمشەلەر قالاي جاسالادى؟
ەسىمشەلەر قالاي تۇرلەنە الادى؟
نەنى بىلەمىن؟ نەنى ءبىلدىم؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟
ۇيگە تاپسىرما: ەرەجەنى وقۋ. « مەنىڭ ءبىر كۇنىم» ەسىمشەنى كىرىستىرىپ ويتولعاۋ جازىپ كەلۋ.
وقۋشىلاردى باعالاۋ: كريتەرييلىك باعالاۋ بويىنشا وزدەرىن باعالايدى.
You Might Also Like
