فيلوسوفياداعى "قۇندىلىق" ۇعىمى
"قۇندىلىق" ۇعىمى عىلىمي دەرەككوزدەردە فيلوسوفيا، الەۋمەتتانۋ، پسيحولوگيا عىلىمدارىنداعى نەگىزگى قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. قۇندىلىق - بۇل قانداي دا ءبىر نارسەنىڭ ماندىلىگى، ماڭىزدىلىعى، قىمباتتىعى. ول قاشاندا وبەكتيۆتى بولمىستى جانە سۋبەكتيۆتى باعالاۋدى بىلدىرەدى. فيلوسوفيادا اتالعان ۇعىم قورشاعان دۇنيەدەگى وبەكتىلەردىڭ الەۋمەتتىك ەرەكشەلىكتەرىن، ولاردىڭ ادام جانە قوعام ءۇشىن قوعامدىق ءومىر مەن تابيعاتتاعى قۇبىلىستاردىڭ دۇرىس نەمەسە بۇرىس ءمانىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن قولدانىلادى. "قۇندىلىق" فيلوسوفيالىق بەلگىلى ءبىر بولمىس قۇبىلىستارىنىڭ ادامي، الەۋمەتتىك جانە مادەني ماعىناسىن كورسەتۋ ءۇشىن كەڭىنەن قولدانىلاتىن تەرمين.
كاسىبي فيلوسوفيادا قۇندىلىقتار تۋرالى ءىلىم اكسيولوگيا دەپ اتالادى جانە ءوز باستاۋىن ەجەلگى گرەكتەردەن الادى. قۇندىلىق تابيعاتىن فيلوسوفيالىق تۇرعىدان زەرتتەيتىن اكسيولوگيا ءىلىمى ءحىح ع.اياعى مەن حح ع.باسىندا فيلوسوفيانىڭ جالپى "قۇندىلىق ماسەلەسىنە" قاتىستى كەيبىر كۇردەلى ماسەلەلەرىن شەشۋگە تىرىسقان ارەكەت رەتىندە دۇنيەگە كەلدى جانە سولاي باعالاندى دەپ ايتۋعا بولادى. ال فيلوسوفيالىق لەكسيكادا "قۇندىلىق" تۇسىنىگى 60-جىلدارى ەنگىزىلگەن. ءحىح عاسىردا ءومىر سۇرگەن نەمىس فيلوسوفى ر.گ.لوتسە "پراكتيكالىق فيلوسوفيانىڭ نەگىزدەرى" اتتى ەڭبەگىندە "قۇندىلىق" تۇسىنىگىن سۋبەكتىنىڭ "ماڭىزدىلىعى" رەتىندە العاش قاراستىرعانداردىڭ ءبىرى بولدى. دەي تۇرعانمەن وعان دەيىن ي.كانت ءوز ەڭبەگىندە: "قۇندىلىق - ەرىك-جىگەرگە باعىتتالعان تالاپ، ادامنىڭ الدىندا تۇرعان ماقساتى مەن تۇلعاعا ءار ءتۇرلى فاكتورلاردىڭ ماڭىزدىلىعى"،-دەپ قاراستىرعان. جالپى قۇندىلىق تەرمينى ەۋروپالىق راسيونالدىق فيلوسوفيا مەن حريستياندىق مورالدىڭ ىرگەلى ۇعىمدارىن تەرىسكە شىعارعان ءحىح عاسىرداعى نەمىس فيلوسوفى ف.نيسشەنىڭ اتاقتى "بيلىككە دەگەن ەرىك" اتتى تراكتاتىندا قۇندىلىقتاردى قايتا باعالاۋ قاجەتتىگىن افوريستىك تۇرعىدا نەگىزدەگەننەن كەيىن كەڭىنەن قولدانىسقا ءتۇستى. وسىلايشا ول باتىس ەۋروپالىق فيلوسوفيانىڭ نەگىزگى تاقىرىپتارىنىڭ بىرىنە اينالىپ، تانىمنىڭ بارلىق سالالارىندا پايدالانىلا باستادى دەپ ايتۋعا بولادى.
قۇندىلىقتاردىڭ كوپتەگەن جۇيەسى مەن جىكتەۋ تۇرلەرى بار. ءاربىر تاريحي ناقتى قۇرىلىم وزىنە ءتان قۇندىلىقتار جيىنتىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. وسىعان سايكەس ولاردىڭ ءمان-مازمۇنى، اۋقىمى، وزگەشەلىگى ءارقيلى بولىپ كەلەدى.
قورىتا ايتقاندا، قۇندىلىقتار تاريحي دامىپ، زامان تالابىنا ساي وزگەرىپ وتىرادى. قۇندىلىقتىڭ باستى بەلگىسى ونىڭ بويىندا ادامعا يگى ىقپال ەتەتىن قاسيەتتەردىڭ بولۋىمەن سيپاتتالادى.
دانات جاناتايەۆ ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ پروفەسسورى، دوسەنت
شىناراي كومەكبايەۆا ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ ماگيسترانتى
You Might Also Like
-
اقىل-پاراسات، سانا-سەزىم يەسى رەتىندە ادامنىڭ ەڭ باستى قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى – ءوزىن قورشاعان ورتانى تانىپ-بىلۋگە دەگەن ەرەكشە ۇمتىلىس. ادام اينالاسىنداعى الەۋمەتتىك دۇنيەنى، تابيعي الەمدى تانىپ ...
-
ادامنىڭ قازىرگى زامانعى فيلوسوفياسىندا بولۋ ءبىر عاسىردان استام ۋاقىت بويىنا ادامدى وزگەرتەتىن تابيعاتپەن سالىستىرعاندا ءوزىنىڭ ەكسكليۋزيۆتىلىگىن ءتۇسىنۋدى راستاي وتىرىپ، بولمىستىڭ جاڭا بيىكتەرىنە كوتە...
