عاجايىپ ءشالى
ەركە قىز كورشى ۇيدەگى وزىمەن جاستى اينا قىزبەن ويناپ وتىر. قۋىرشاقتارىنا ادەمى كويلەك كيىندىرىپ، بىر-بىرىنە «قوناققا» اپارىپ ءجۇر. ەكى قۇربى قۋىرشاقتارىن تىلدەستىرىپ وتىر.
— سالەمەتسىز بە. مەن سىزگە قوناققا كەلدىم، — دەيدى ەركە قىزدىڭ قۋىرشاعى.
— سالەمەت پە. قالىڭىز قالاي. تورلەتىڭىز، — دەپ اينا قىزدىڭ قۋىرشاعى
قوناعىن كۇتىپ الىپ، زىر جۇگىرىپ ءجۇر. انالارىنان ەستىگەن سوزدەرى عوي. مىسىق ەكەۋىنىڭ ويىنىن باقىلاپ اناداي جەردە وتىر. اندا-ساندا اياقتارىمەن بەتىن، مۇرتىن ءسۇرتىپ، تازالانىپ قويادى. كەش باتا ويىندارى ابدەن قانعان ەكى قىز ۇيلەرىنە تاراستى. كۇن ۇياسىنا باتىپ بارا جاتقاندا دالادا جۇرۋگە بولمايدى دەپ ەركە قىزدىڭ اناسى قاتاڭ ەسكەرتكەن. دالادا جامان نارسەلەر جۇرەدى ەكەن. سوندىقتان كۇن ۇياسىنا باتقانشا ۇيدە وتىرىپ، سودان كەيىن كەشكى سالقىنمەن سەرۋەندەۋگە بولادى.
اناسى ءدامدى كەشكى اس ءپىسىرىپ قويىپتى. اكەسى دە جۇمىستان كەلىپتى. كىشكەنتاي ءىنىسى دە ورىندىعىنا وتىرىپ، قاسىقتى ۇستەلگە تاقىلداتىپ، تاماق سۇراپ وتىر. قارنى اشقان عوي. ەركە قىز قولىن سابىنمەن تازالاپ جۋدى. ويتكەنى، كۇنى ۇزاق دالادا وينادى. قولىندا ءتۇرلى ميكروبتار بار. ەگەر قولىن جۋماي تاماق ىشسە، اۋىرىپ قالۋى مۇمكىن ەكەن. مۇنى دا اناسى ايتقان. ال استان كەيىن مىندەتتى تۇردە اۋىزدى شايىپ، قولدى تاعى دا جۋۋ كەرەك. سوندا ءتىسى مارجانداي بولىپ ءتىزىلىپ تۇرادى ەكەن. ەركە قىزدىڭ مىسىعى دا اقىلدى، كىرپياز جانۋار عوي. ول ءتىپتى ءجيى جۋىنادى.
— اناشىم، وسى اينا مۇلدەم جۋىنباي ما؟ — دەدى داستارحان باسىندا ەركە قىز.
— نەگە ولاي دەيسىڭ؟
— بىلمەيمىن. كويلەگى ۇنەمى كىر بولىپ جۇرەدى. قولدارى دا، بەتتەرى دە ساتپاق-ساتپاق. ول سونداي جاقسى قىز عوي. ءبىراق، نەگە تاپ-تازا بولىپ جۇرمەيدى.
— ءيا، مەن تازامىن، — دەپ مىسىقتا اڭگىمەگە ارالاستى.
اينا قىزدىڭ ءوزى دە اناسى دا، اكەسى دە، باۋىرلارى دا وتە جاقسى ادامدار. تەك ءبىر كەمشىلىگى، اناسى سالاقتاۋ. ءۇي ءىشىن دە، بويلارىن دا تازا ۇستامايدى. ارينە، بۇل وتە جامان قاسيەت. ەركە قىز ۇيىقتار الدىندا تىستەرىن جۋىپ، ۇيقى كويلەگىن كيىپ الدى دا، مىسىعىنان سۇرادى:
— مىسىعىم، ايتشى، اينا قىزعا قالاي كومەكتەسۋگە بولادى؟ مەن ونىڭ تاپ-تازا بولىپ جۇرگەنىن قالايمىن.
— تازا ءجۇر دەپ ايتا سالمايسىڭ با؟
— ول رەنجىپ قالماي ما؟
— وندا...ونىمەن بىرگە ويناماي-اق قوي.
— جو-جوق، ول نە دەگەنىڭ! اينا قىز وتە جاقسى قىز. مەن ونى جاقسى كورەمىن. ونىمەن بىرگە ويناعان سونداي كوڭىلدى. مىسىعىم، سەن اقىلدى ەدىڭ عوي. بىرنارسە ويلاستىرساڭشى، — دەپ ەركە قىز مىسىعىنا ءوتىنىش ايتتى. راسىندا مىسىعىمىز اقىلدى ەدى عوي. بالكىم تاڭ اتقانشا بىرنارسە ويلاپ تاۋىپ قالار. ال قازىرگە پىرىلداپ ۇيىقتاي تۇرسىن.
تاڭ اتتى. تەرەزەدەن تۇسكەن كۇننىڭ ساۋلەسىمەن ەركە قىز دا كۇلىپ وياندى. ءجۇزى سونداي قۋانىشتى.
– مىسىعىم، مەن تاپتىم! اينا قىزعا قالاي كومەكتەسۋ كەرەك ەكەنىن تاپتىم، — دەپ قۋانا ايقاي سالدى. ۇيقىسىنان الدە قاشان ويانعان مىسىعى ەركە قىزدىڭ بۇل قىلىعىنا تاڭدانا قارادى.
— ال مەنىڭ ويىما ەشنارسە كەلمەدى. سوندا، قالاي كومەكتەسپەكىسڭ؟
— كەيىن ايتامىن. ءقازىر تاڭعى استان كەيىن ەكەۋمىز، «تەك پايدالى زاتتار» ساتىلاتىن دۇكەنگە بارۋىمىز كەرەك.
— جارايدى.
ەركە قىز بەن مىسىعى «تەك پايدالى زاتتار ساتىلاتىن دۇكەنگە» كەلدى. دۇكەنشى اعاي ولارمەن قۋانا كورىسىپ، نە ءۇشىن كەلگەندەرىن سۇرادى.
— اعاي، ماعان ادەمى توقىما ءجىبىن بەرىڭىزشى.
— توقىما ءجىبى دەيمىسىڭ. ءقازىر، قاراپ كورەيىن. ەگەر ول پايدالى نارسە بولسا، مىندەتتى تۇردە تابىلۋى كەرەك، — دەپ دۇكەنشى اعاي سورەلەردى قاراي باستادى. ءبىر كەزدە ءتۇرلى-تۇستى توقىما جىپتەرىن ەركە قىزدىڭ الدىنا جايىپ سالدى. بىرىنەن ءبىرى وتەدى. ءتۇرلى-تۇستى، جۇپ-جۇمساق جىپتەر. ەركە قىز بەن مىسىعى اقىلداسا وتىرىپ، اپپاق ءجىپتى تاڭدادى. دۇكەنشى اعايعا العىستارىن جاۋدىرىپ، ۇيلەرىنە قاراي قۋانا كەتىپ بارا جاتتى.اناسىنا اپپاق جىپتەردى الىپ كەلىپ، ەركە قىز ەركەلەپ:
— اناشىم، مىنا جىپتەن ادەمى ءشالى توقىپ بەرىڭىزشى، — دەدى. ەركە قىزدىڭ اناسى ناعىز شەبەر توقىماشى. جىپتەردى قولعا السا بولدى، ءشالى دە، ادەمى كويلەكتەر دە، كۇنقاعار قالپاقتاردى دا داپ-دايىن بولىپ شىعا كەلەدى.
— قىزىم-اۋ، ونى قايتپەكسىڭ؟ — دەپ تاڭىرقاي سۇراعان اناسىنا:
— اناشىم، وتىنەم، توقىپ بەرىڭىزشى. بۇل ازىرگە قۇپيا. ءبىراق، ول عاجايىپ ءشالى بولادى، — دەپ جاۋاپ قاتتى. قىزىنىڭ كوڭىلىن قيماعان اناسى ەرتەڭگە دەيىن ادەمى ءشالى توقۋعا ۋادە بەردى. ەندى مىسىق پەن ەركە قىز ەرتەڭگى كۇندى تاعاتسىزدانا كۇتتى. مىسىق ەركە قىزدىڭ نە ويلاعانىن قانشا بىلگىسى كەلسە دە، ويىنا ەشنارسە كەلە قويمادى. ەركە قىزدان جالىنىپ سۇراسا دا، ول ەشنارسە ايتپادى. تەك جىميىپ قانا قويادى. حوش، ءشالىنىڭ جايى ەرتەڭ بەلگىلى بولماق.
تاڭ اتا ۇيقىسىنان ويانا سالا، ەركە قىز اناسىنا جۇگىرىپ باردى. مىنە، كەرەمەت. اناسى ۋادە ەتكەندەي اپپاق ءشالى توقىپ قويىپتى. ورنەكتەرى قانداي ادەمى دەسەڭشى. شاشاقتارى دا توگىلىپ تۇر. ەركە قىز قاتتى قۋانىپ، اناسىن قۇشاقتاپ، ءسۇيىپ الدى.
— اناشىم، ەندى وسى ءشالىنى الىپ، اينا قىزدىڭ ۇيىنە بارايىق. مۇنى ونىڭ اناسىنا سىيلاڭىز.
— سونشا جاسىرعان سىرىڭ وسى عانا ما؟ — دەپ مىسىق بۇرتيا قالدى. ءبىراق، نە ءۇشىن ءشالىنى كورشى تاتەگە سىيلاماق بولعانىن تۇسىنەر ەمەس.
اناسى بىردەن كەلىسە كەتتى. ۇشەۋى، ارينە ءۇشىنشىسى ەركە قىزدان ءبىر ەلى قالمايتىن مىسىق دوسىمىز عوي، كورشى ۇيگە كەلدى. اينا قىزدىڭ اناسى قوناقجاي كىسى. ولاردى قارسى الىپ، داستارحان جايىپ، تاتتىلەرىن قويىپ بايەك بولىپ قالدى. اينا قىز دا قۋانىپ ءجۇر. تەك...تاڭ الدەقاشان اتسا دا، بەتى-قولىن جۋماپتى. ەركە قىزدىڭ اناسى ءبىراز ۋاقىت وتىردى دا، سىيلىققا اپپاق ءشالىنى بەرىپ، ۇيىنە قايتتى.
ۇيدە ءوزى عانا قالعان اينا قىزدىڭ اناسى ءشالىنى جامىلىپ، ايناعا قارادى. كەرەمەت! قانداي ادەمى ءشالى. قارداي اپپاق، مامىقتاي جۇمساق. كەنەت ۇستىندەگى كويلەگىنىڭ كىر ەكەنىن بايقاپ، ۇيالىپ قالدى. «مىناداي شالىگە كىر كويلەك جاراسپاس» دەپ دەرەۋ كويلەگىن اۋىستىردى. ايناعا قارادى، ورامالى قيسايىپ كەتىپتى. ونى ادەمىلەپ قايتا بايلادى. ەندى اينالاسىنا قاراسا، ءۇيدىڭ ءىشى شاشىلىپ جاتىر ەكەن. بۇل مىناداي ادەمى ءشالىنىڭ ءسانىن بۇزاتىن سياقتى. اينا قىزدىڭ اناسى سول ارادا ءۇيدىڭ ءىشىن جيناپ، شاڭدارىن ءسۇرتىپ، مۇنتازداي تازا ەتىپ قويدى. ەركە قىزبەن ويناپ ويىنى قانعان اينا قىز دا ۇيىنە كەلگەن ەدى. اپپاق ءشالى جامىلعان سۇلۋ اناسىن، مۇنتازداي تازا بولمەنى، جايناتىپ قويعان داستارحاندى كورىپ، اينا قىز قاتتى تاڭ قالدى. اناسى قىزىن كورىپ ۇيالىپ كەتتى. دەرەۋ جۋىناتىن بولمەگە اپارىپ، جۋىندىرىپ، تاپ-تازا، اپ-ادەمى قىزىل كويلەگىن كيگىزىپ، شاشىن تاراپ، ەكىگە ءورىپ بەردى. مىنە، ايناداي جارقىراعان سۇلۋ اينا قىز!
كورشىسىنىڭ بويىنداعى وزگەرىستى بايقاپ ەركە قىزدىڭ اناسى دا، ەركە قىز دا قاتتى قۋاندى. سودان بەرى اينا قىز دا تاپ-تازا جۇرەتىن بولدى.
— ءيا، سەن اقىلدى ەكەنسىڭ، — دەپ مىسىعى ەركە قىزدى ماقتاپ قويدى.
— ول «عاجايىپ ءشالى» بولادى دەپ ايتتىم ەمەس پە، — دەپ اناسىنا ماقتانا قارادى.
— اقىلىڭنان سول. وسىلايشى ىزگىلىك نۇرىن شاشىپ جۇرە عوي، قۇلىنىم، — دەپ اناسى قىزىن ەركەلەتە قۇشاقتادى.
بالاقاي، سەنىڭ دە ەركە قىز سياقتى جاقسى ىستەرىڭ ارقىلى اينالاڭا ىزگىلىك نۇرىن شاشىپ جۇرگەنىڭ انىق.
You Might Also Like
-
كوكتەم كەلدى. قىس ىزعارى قايتىپ، جەردىڭ باۋىرى جىلىپ، بارلىق تىرشىلىك يەسى قۋانىشقا بولەنگەندەي. اققايىڭ انانىڭ دا بۇر-كۇرساقتارى شەتىنەن اشىلىپ، جاپىراق جايۋدا. تەك ەڭ كەنجە بۇرشىك قانا اسىعار ەمەس...
-
اڭىز بويىنشا، تۇركىستاننان شىققان ابىلاي بىردە ەڭ جاقىن تۋىسقانى ابىلمامبەت حاننىڭ ورداسىنا تۋىسى ورازبەن ءبىر اتقا مىنگەسىپ كەلەدى جانە ءبىراز ۋاقىت بويى قاراۋىل رۋىنان شىققان داۋلەتتى قىرعىز جاقسىل...
