گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىندىقتار
اتىراۋ وبلىسى، قىزىلقوعا اۋدانى، ميالى سەلوسى
ح. دوسمۇحامەد ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەپ
گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى. نۇرمۇحانوۆا قارلىعاش باقتيار قىزى
گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىندىقتار، جاس ۇستاز ءۇشىن كەرەكتى كومەك تۇرلەرى.
نەگىزگى ءبولىم
1. گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىندىقتار.
2. جاس ۇستاز ءۇشىن كەرەكتى كومەك تۇرلەرى
قورىتىندى
كىرىسپە.
قازىرگى ۋاقىتتاعى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ الدىندا تۇرعان باستى ماقسات-ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋدى حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرۋ جانە ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ، جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، قوعام قاجەتتىلىگىن وتەۋ، ونى الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىنە كىرىكتىرۋ بولماق.
ورتا ءبىلىم بەرۋدەگى ماقساتى:
ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋ مەن ونى پراكتيكادا قولدانۋ قاجەتتىلىگىمەن داعدىلارىن قالىپتاستىرۋعا، تانىمنىڭ عىلىمي تاسىلدەرىنە ماقساتتى جانە جۇيەلى تۇردە باۋلۋعا باعىتتالعان؛(1)
ەلباسى: «كەلەر ۇرپاق الدىندا زور جاۋاپكەرشىلىك تۇر، ونى ارقالاپ جۇرگەن – ۇستازدار. سەبەبى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى كوركەيىپ، وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنا قوسىلۋ بۇگىنگى ۇرپاق بەينەسىمەن ولشەنەدى»، - دەگەن ەدى. ولاي بولسا، وركەنيەت وزەگى – ءبىلىم، عىلىم، تاربيە دەسەك، بۇل ماسەلەگە دە ءوز ۇلەسىمدى قوسۋىم كەرەك دەپ ويلايمىن. شاكىرت تاربيەسىنە قاجىماي تالماي ەڭبەكتەنىپ، قازاقستان اتتى مەملەكەتتىڭ ەرتەڭگى ۇلانىن، ازاماتىن تاربيەلەۋ باستى ماقسات ەكەندىگىن ءتۇسىندىم.
قازىرگى تاڭدا مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان ءار ءبۇلدىرشىن – ول ەرتەڭگى قوعام مۇشەسى، بولاشاق يەسى. جاس ۇرپاققا سانالى تاربيە، ساپالى ءبىلىم بەرۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى ەكەنىن قوعامنىڭ قازىرگى دامۋ كەزەڭىندە بولىپ جاتقان الەۋمەتتىك-ساياسي جانە جاڭا تەحنولوگيالىق وزگەرىستەر، تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەلەرىنىڭ ءىسىن جاڭا ساتىعا كوتەرۋ ءۇشىن ءبىلىم سالاسىندا جاڭا، ءتيىمدى ادىس-تاسىلدەردى قولدانۋدىڭ قاجەتتىلىگى دالەلدەپ وتىر.
«ءمۇعالىم دەگەنىمىز – بۇل قولىنا ۋاقىت ارالىعىنداعى بايلانىستى ۇستاعان الىپ، كىرشىكسىز بالالىق الەمىندەگى كۇش-قۋات پەن اقىلدى، تالانتتى اشقان كولۋمب، بارلىق كۇردەلى نارسەنى قاراپايىم تىلمەن جەتكىزە بىلەتىن داناگوي، جالىندى سوزدەرى جاستاردى ەرلىككە جەتەلەيتىن شەشەن، دۇنيەنىڭ جاندى سۇلۋلىعىن كورسەتەتىن سۋرەتشى، جان-دۇنيەنىڭ بۇكىل بولمىسىن كورە بىلەتىن ادام»، دەپ سۋرەتتەگەندەي، بىلىكتى دە، ءبىلىمدى ۇستاز بولۋ – ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك پەن تىنىمسىز ەڭبەكتى قاجەت ەتەدى. بۇگىنگى جاس ۇستازداردىڭ ۇلاعاتتى ۇستازعا اينالۋىنا ۇلكەن ىزدەنىستەر مەن شىعارماشىلىق شىڭدالۋى قاجەت.
1. گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىندىقتار.
گەوگرافيا – وتە قىزىقتى، ەرەكشە جان-جاقتى ءپان. بۇل ءپاننىڭ ەرەكشەلىگى سول – مۇندا تاريح، بيولوگيا، ەكولوگيا، فيزيكا، دۇنيەتانۋ، استرونوميا، سۋرەت (سىزۋ) ءبارى دە قامتىلادى. بۇل ءپاندى وقىتۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار. مەن ءوزىم
6 سىنىپقا گەوگرافيا پانىنەن ساباق بەرەمىن. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي 6 سىنىپقا 51 ساعات بەرىلگەن، ياعني اپتاسىنا 1، 5ساعات. 6 سىنىپ تومەنگى سىنىپ بولىپ سانالعانمەن، فيزيكالىق گەوگرافيا - گەوگرافيانى وقىتۋداعى باستاپقى كۋرس بولىپ ەسەپتەلەدى. وقۋشى نەگىزگى ءبىلىمدى وسى باستاپقى كۋرسىندا يگەرەدى. مۇندا ەسەپتەر شىعارۋ، كارتامەن جۇمىس (كوورديناتالار تابۋ)، پلان ءتۇسىرۋ، ماسشتاب ەسەپتەۋ، ەلدەردى جاتتاۋ، ونى كارتادان تابۋ، نومەنكلاتۋرا ءبارىن دە وقۋشى وسى 6 سىنىپتا تولىق مەڭگەرىپ كەتۋى ءتيىس. وسى وقۋشىنىڭ ءوي-ورىسىنىڭ دامۋىنا جانە تياناقتى ءبىلىم الۋ ءۇشىن ءمۇعالىم ءاربىر گەوگرافيا ساباعىن وقۋشىمەن بىتە قايناسىپ جاتقان ساراماندىق جۇيەدە جۇرگىزىپ وتىرسا، مۇنداي وقىتۋ جوعارى دەڭگەيدە ءوز دارەجەسىن كورسەتەر ەدى. اپتاسىنا 2ساعاتتان، ياعني 68ساعات بەرىلسە، قايتالاۋ ساباقتارى مەن ساراماندىق جۇمىستارىن وتكىزۋگە تولىق مۇمكىندىك بولار ەدى. جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋدا ساراماندىق جۇمىستاردى ءتيىمدى پايدالانۋ، ونداعى بەرىلگەن تاپسىرمالاردى بارىنشا ورىنداتۋ جاقسى ناتيجە كەپىلى. كۇندەلىكتى ساباق بەرۋ ۇردىسىندە جاڭا ماتەريالدى وقۋشىعا مەڭگەرتۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى ساراماندىق جۇمىستاردى جۇيەلى جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزى وتە زور جانە ونىڭ ەرەكشەلىكتەرى:
• كەيبىر امالدار مەن ارەكەتتەردى وقۋشىلار ءوز بەتىمەن ورىندايدى؛
• وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى؛
• وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگى داميدى؛
• نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن ءمۇعالىم ايتىپ تۇرادى، ال وقۋشى دەرەۋ ورىندايدى (بارلىق تاپسىرمانى مەزگىلىندە ورىنداعان وقۋشى ۇلگەرمەۋشىلەرگە كومەكتەسەدى)؛
• توپ وقۋشىلارىنان تولىقتاي جاۋاپ الۋ؛
• ءمۇعالىم سۇراق قويا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاي الادى؛
• ءبىلىمى تومەن وقۋشىلارمەن جەكە جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگى ؛
• دارىندى وقۋشىلارعا ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە تولىق مۇمكىندىك بەرەدى؛
• ءمۇعالىم تاپسىرمانىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرە الادى؛
گەوگرافيا ساباعىن اڭگىمە، بايانداۋ، تەك ءتۇسىندىرۋ ارقىلى وقىتۋ ايتارلىقتاي ناتيجە بەرمەيدى. بالانى تاڭ قالدىرۋدى ۇمىتپا: “دانالىققا ۇمتىلۋ تاڭ قالۋدان باستالادى” دەگەندەي، وقۋشىلاردىڭ وقۋ ماتەريالىن وقىپ-ۇيرەنۋ كەزىندە تانىم بەلسەندىلىگى جوعارى بولاتىن ساباقتار ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكتى ساپالى تۇردە مەڭگەرۋدى قامتاماسىز ەتە الادى. تياناقتى ءبىلىم بەرۋ، وقۋ ءۇردىسىن جانداندىرۋ ءتۇرلى ءادىس-تاسىلدى تاڭداي بىلۋگە، قولدا بار كورنەكىلىككە، قۇرال-جابدىققا، ت. ب. كوپتەگەن سەبەپتەرگە بايلانىستى. كورنەكىلىك ساباقتىڭ تانىمدىق قۇندىلىعىن ارتتىرادى. سوندىقتان بۇگىنگى تاڭدا وقۋشىنى قولداعى سۋرەت پەن ۇلەستىرمە قاعازدار قىزىقتىرا قويمايدى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ شەشىمىمەن «ءححى عاسىر – اقپاراتتاندىرۋ عاسىرى» بولعاندىقتان، گەوگرافيا كابينەتى تولىقتاي ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەرمەن جابدىقتالسا، وقۋشىنىڭ ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتارى ءسوزسىز.
ءوزىم ساباق بەرگەن 2 جىلدا بايقاعانىم، وقۋشىنى كۇندەلىكتى ساباق ءتۇسىندىرىپ، كەرى سول ساباقتى سۇراي بەرگەن دە مۇلدەم جالىقتىرادى. سوندىقتان كەيبىر ساباقتاردى سلايدپەن ءوزىڭ ىزدەنىپ، دايىندالىپ كەلۋىن وتىنگەن وقۋشىنىڭ ىنتاسىن ارتتىراتىنىن بايقادىم. ول سول ساباق ءۇشىن كىتاپتان تىس ىزدەنىپ، وزگە ءبىر تىڭ مالىمەتتەر جيناپ، جان-جاقتى ىزدەنىپ، ساباققا دەگەن ەرەكشە ءبىر قۇلشىنىس پايدا بولادى. ونىڭ دايىنداعان سلايدتارى دا قالعان وقۋشىلار ءۇشىن ۇلكەن ەرەكشە ءبىر قىزىقتى دۇنيە بولىپ تابىلادى. كەلەسى ساباقتاردا باسقا وقۋشى ول وقۋشىنىڭ سلايدىن قايتالاماۋعا، ودان دا جاقسى ناتيجە كورسەتۋگە تىرىسادى.
كومپيۋتەرلىك پرەزەنتاسيالار قولدانۋ ساباقتى كورنەكتى جانە جان-جاقتى ەتىپ، جاڭا ساباقتى جاقسى يگەرۋگە كومەكتەسەدى. ءبىراق وسىنىڭ ءبارىن ىسكە اسىرىپ وتىرۋعا كابينەتتىڭ جابدىقتالماۋىنان ۇلكەن كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. ەلەكتروندى وقۋلىقتار دا بۇگىنگى تاڭدا وقۋشىنىڭ ساباققا ىنتاسىن ارتتىرۋشى قۇرال بولىپ تابىلادى. كەيبىر ساباقتاردى قىسقاشا وسى وقۋلىقپەن ءتۇسىندىرىپ وتسەڭ دە، كەلەسى ساباقتا وقۋشىنىڭ وزگەشە دايىندىقپەن كەلىپ وتىرعانىن بايقاۋعا بولادى. كۇندەلىكتى ءار ساباقتى جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ وتكىزۋ ارقىلى، وقۋشىلار بويىنان تومەندەگى قابىلەتتەردى دامىتۋعا تەز قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك تۋادى.
1. ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىن دامىتۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
2. جاۋاپكەرشىلىك پەن مىندەتتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
3. لوگيكالىق جانە اقپاراتتىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
4. ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە ۇيرەتۋ جانە كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ؛
5. العان بىلىمدەرىن ومىردە قولدانا بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
گەوگرافيالىق ءبىلىمنىڭ ماڭىزدى كوزى - گەوگرافيالىق كارتانى وقىپ، ۇيرەنۋ، گەوگرافيالىق سيپاتتاعى ماعلۇماتتاردى الا ءبىلۋ داعدىلارىن دامىتۋ، قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. بۇگىندە مەكتەپتە گەوگرافيالىق كارتا جوقتىڭ قاسى. ال گەوگرافيا ساباقتارىن كارتاسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. كارتاسىز وتكەن ساباقتا تەك تەوريالىق ءبىلىم عانا الادى، پراكتيكالىق تۇرعىدا ول ونىڭ ەشبىرىن جۇزەگە اسىرا المايدى.
«كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستا» دەگەندەي، ءار ساباقتا كارتامەن جۇمىس وقۋشىنىڭ كارتا بەتىندەگى گەوگرافيالىق نىسانداردىڭ ەستە ساقتالۋىنا ىقپال ەتەدى. مۇمكىندىگىنە قاراي وقۋلىقتارمەن قوسا، اتلاستار مەن جۇمىس داپتەرلەرى دا بىرگە بەرىلسە، وقۋشىنىڭ كارتامەن، كەسكىن كارتامەن جۇمىس جاساۋىنا ۇلكەن جاعداي تۋعىزار ەدى.
گەوگرافيالىق ءبىلىمدى يگەرۋ پروسەسىندە گەوگرافيالىق قۇرالدار، اسپاپتار باستى ءرول اتقارادى. گەوگرافيالىق بىلىمدەر جۇيەسىن قاجەتتى قۇرالدارسىز بەرۋ، وقۋشىلاردىڭ ءماتىندى جاتتاپ قانا شەكتەلۋىمەن سيپاتتالىپ، ولاردىڭ ساناسىندا بۇل تۇسىنىكتەرگە سايكەس بەينەلەر قالىپتاسپايدى. ال بۇل ءبىلىم تەك فورمالدى سيپاتتا بولىپ، سوندىقتان العان ءبىلىم جىلدام ەستەن شىعىپ كەتەدى.
«تەك ايتساڭ – ۇمىتۋىم مۇمكىن
كورسەتسەڭ – ەستە ساقتايمىن
ال ىسكە تارتساڭ – ۇيرەنەمىن!» دەمەي مە، گەوگرافيا كابينەتىندە گلوبۋس، كومپاس، بارومەتر-انەرويد، جەلباعار سياقتى گەوگرافيالىق قۇرال-جابدىقتار بولسا، العان بىلىمدەرى مەن بىلىكتەرىن تاجىريبەدە قولدانۋ قابىلەتتەرىن اشا تۇسپەك.
2. جاس ۇستاز ءۇشىن كەرەكتى كومەك تۇرلەرى
1. ونلاين ساباقتارى ءجيى وتكىزۋ؛
2. ساباقتىڭ تيىمدىلىگى ماسەلەسى بويىنشا پاندىك سەمينارلار؛
3. گەوگرافيا پانىنەن قازاقشا وقۋ ادىستەمەلىك قۇرالدار مەن ديداكتيكالىق ماتەريالدار، ەسەپتەر جيناعى ؛
4. تاجىريبە الماسۋ ساباقتارى ؛
5. ءبىلىم مەن بىلىكتىلىك كوتەرۋ كۋرستارى؛
قازىرگى زامان تالابىنا ساي ادامداردىڭ مالىمەت الماسۋىنا، قارىم-قاتىناسىنا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ كەڭىنەن قولدانىسقا ەنىپ، جىلدام دامىپ كەلە جاتقان كەزەڭىندە اقپاراتتىق قوعامدى قالىپتاستىرۋ قاجەتتى شارتقا اينالىپ وتىر. بۇگىنگى تاڭدا جاڭا تەحنولوگيالاردى ساباقتا قولدانۋ مەن تاجىريبەلى ۇستازدار ساباقتارىن تاماشالاۋعا ۇلكەن مۇمكىندىك – ول ونلاين رەجيمىندەگى ساباقتار بولىپ تابىلادى. ول جاس ۇستازداردىڭ ءۇشىن ۇلكەن كومەك. ساباقتى جاڭاشا، تۇرلەندىرىپ وتكىزۋگە دەگەن بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.
گەوگرافيا پانىنەن قازاقشا وقۋ ادىستەمەلىك قۇرالداردىڭ ازدىعىنا، وقۋشى ءۇشىن ديداكتيكالىق ماتەريالداردىڭ جانە جۇمىس داپتەرلەرىنىڭ ازدىعىنان بايلانىستى پراكتيكالىق جۇمىس تاپسىرمالارىن ءمۇعالىمنىڭ ءوزى قۇراستىرۋعا تۋرا كەلەدى. تاپسىرمالاردى قۇرۋدا وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالدارىن، «گەوگرافيا جانە تابيعات» باسىلىمدارىن، ەلەكتروندىق وقۋلىقتاردى، ينتەرنەتتەگى اقپاراتتاردى، ت. ب. اقپارات كوزدەرىن پايدالانۋدامىز. كومەكشى قۇرالدار كوپ بولعان جاعدايدا، جاس ۇستازدىڭ كاسىبي شەبەرلىگى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋعا مۇمكىندىك جاسايدى.
ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ جاعدايىندا پەداگوگ مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. وقۋشى ءبىلىمىن دامىتۋ ءۇشىن جاڭا ۇعىم، جاڭا ۇلگى، جاڭا تاسىلدەر كەرەك. ال بۇگىنگى باستى ماسەلەمىز – ءبىلىم ساپاسى دەسەك، وسى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ ءتيىمدى جولى – ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءتۇرلى تەحنولوگيالاردى قولدانۋ. جاڭا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ مەن تاجىريبەلى ۇستازدار ءبىلىمىن جاس ۇستازدارعا ۇلگى ەتۋدە، بىلىكتىلىك كوتەرۋ كۋرستارى مەن تاجىريبە الماسۋ ساباقتارىنىڭ، سەمينارلاردىڭ ورنى ەرەكشە.
مەنىڭ ءوزىم ءۇشىن ءاربىر كۋرستان ءوتۋ ءوز ءبىلىمىمدى تولىقتىرۋعا ۇلكەن مۇمكىندىك دەپ ويلايمىن. كۋرستان ءوتۋ كەزىندە: ەسەپتەر شىعارۋ، جاڭا تەحنولوگيالاردى كۇندەلىكتى ساباقتا قولدانۋ، وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ويىندار مەن ترەنينگ تۇرلەرى، ەكسپەريمەنت جاساۋ، عىلىمي جوبا جازۋ سياقتى كوپتەگەن قۇندى مالىمەتتەر الۋ، جاس ۇستازداردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن ارتتىرۋعا ۇلكەن كومەك ءتۇرى بولىپ سانالادى. ونى ارى قاراي دامىتۋ، تۇرلەندىرۋ، ءوز تاجىريبەسىندە قولدانۋ ءبىلۋ ۇستازدىڭ تالپىنىسى مەن قىزىعۋشىلىعىنا بايلانىستى. مەن ءوزىم ساباق بەرەتىن سىنىپتاردا وسى كۋرستان ۇيرەنگەن جاڭا ادىس-تاسىلدەردى ءوز تاجىريبەمدە قولدانىپ ءجۇرمىن. كەز كەلگەن ءادىستى قولدانۋ ارقىلى جۇمىسىمدا وڭ وزگەرىستەر بولعانىن بايقاپ ءجۇرمىن. بىرىنشىدەن، وقۋشىلار ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە ۇيرەندى. ەكىنشىدەن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتا ءتۇستى. ءوزىمنىڭ از عانا مۇعالىمدىك تاجىريبەمدە ءار ساباعىمدا وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعى مەن بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋدى باستى نازاردا ۇستادىم. سوندىقتان ساباقتىڭ ءتيپىن، ءادىسىن وزگەرتىپ، ساباقتى ومىرمەن بايلانىستىرىپ، وقۋ ۇردىسىندەگى جاڭا تەحنولوگيانى ءتيىمدى پايدالانۋ – وقۋشىلاردى شارشاتىپ جالىقتىرمايدى دەپ تولىق ايتا الامىن. بۇگىندە ءوزىم قولدانىپ جۇرگەن مىنا تەحنولوگيالار مەن ستراتەگيالار وقۋشىلاردىڭ اقىل-وي قابىلەتىنىڭ دامۋىنا ايتارلىقتاي ناتيجە بەرەتىنىنە كوز جەتكىزدىم. سول سياقتى ءبىلىم يگەرۋمەن قاتار پروبلەمالىق سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋ، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، وقۋشىعا جەكە وزدىگىنەن ىزدەنۋ، توپتاسىپ وقىپ ۇيرەنۋىنە جاعداي جاسايدى.
مەنىڭ وسى ادىس-تاسىلدەردى پايدالانۋ ارقىلى ساباق بەرەتىن 2 سىنىپ بويىنشا ساپا كورسەتكىشىم. (6 ا، ءا سىنىبى)
مەن قىزىقتىراتىن تاعى ءبىر ۇلكەن جايت، ول تاجىريبە الماسۋ ساباقتارى. مەنىڭ ويىمشا اۋداننىڭ تاجىريبەلى، بىلىكتى ۇستازدارىنىڭ ساباعىنا قاتىسۋ ۇلكەن سەرپىلىس بەرەتىنى ءسوزسىز. سونىمەن بىرگە جاس ۇستازداردىڭ دا كەلەسى مەكتەپتىڭ جاس ۇستازدارىنىڭ ساباعىنا قاتىستىرۋ تاجىريبە الماسۋمەن قاتار، تىڭ يدەيالار مەن جاڭا ىستەرگە باستاما بولادى دەپ ويلايمىن.
قورىتىندى
قاي جۇمىستىڭ دا ءوز قيىنشىلىقتارى كەزدەسىپ جاتادى. بۇگىندە سول قيىندىقتاردىڭ شەشىمىن تاۋىپ، شاكىرتتىڭ تولىق ءبىلىم الۋىنا بارىنشا مۇمكىندىكتەر جاسالىپ جاتىر. بارلىق ۇستاز ماقساتى ءبىر- ول ءار ماقساتىنا جەتكەن ساباعى. سول ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن دە، جاس ۇستازداردىڭ دايىندالىپ، كوپ ءبىلىپ، كوپ ىزدەنۋىنە تۋرا كەلەدى. جاس ۇستاز شەبەرلىگىن شىڭداۋ ءۇشىن دە الدىڭعى قاتارلى، وزىق تاجىريبەلى ۇستازداردىڭ ۇلەس قوسۋى ونىڭ ۇستازدىق ماقساتىنا جەتۋىنە تاپتىرماس كومەك.
گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىنشىلىقتاردى جويۋ – ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋعا، وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىق، ىزدەنۋشىلىك، زەرتتەۋشىلىك، ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرە تۇسۋىنە جاقسى اسەرىن تيگىزەدى. سونىمەن بىرگە، كەيبىر كەدەرگىلەر مەن قيىنشىلىقتارعا قاراماي، سانالى ءبىلىم، ساپالى تاربيە بەرۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جاس ۇستازدار قاۋىمى ۇنەمى شىعارماشىلىق ىزدەنىستە، جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردىڭ جەتىستىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ، وزدەرىنىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن دامىتۋدى كەزەك كۇتتىرمەس ماقساتى دەپ ەسەپتەۋى كەرەك.
ءاربىر كۇن وزگەرىسكە تولى قازىرگى جاۋاپتى كەزەڭدە زامان كوشىنەن قالماي، ۋاقىت تالابىنا ساي بولۋ، ءبىلىمدى ءوز بەتىنشە ۇيرەنۋ، ونى وقۋشىلارعا ۇيرەتۋ ۇستازدىقتى مۇرات ەتكەن ءاربىر كاسىپ يەسىنىڭ ەڭ قاسيەتتى بورىشى، ابزال پارىزى.
ءوز جۇمىسىمدى قورىتىندىلاي كەلە، تومەندەگىدەي ۇسىنىسپەن:
1. گەوگرافيا كابينەتىن كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جابدىقتاۋ؛
2. گەوگرافيا پانىنە قاجەت قۇرال-جابدىق، اسپاپتارمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ؛
3. گەوگرافيا كابينەتىنە گلوبۋس، كارتا تۇرلەرىمەن كەڭىنەن قامتىلسا ؛
4. 6 سىنىپتىڭ ساعات سانى 68 ساعاتقا تولىقتىرۋ قارالسا؛
5. گەوگرافيا ساباعىن ساراماندىق جۇيەدە وقىتۋعا كوڭىل بولىنسە؛
6. تاجىريبە الماسۋ ساباقتارى مەن پاندىك سەمينارلار وتكىزۋ قولعا الىنسا دەمەكپىن.
«الدىنا ۇلى ماقسات قويساڭ ۇلىلىققا جەتەسىڭ» دەپ دانىشپان اقىندارىمىز ايتپاقشى، بارلىعىمىز بىرگە كۇش جۇمساپ، ەل ەرتەڭىنە سەنىممەن قاراساق عانا الدىمىزدا تۇرعان كوپتەگەن قيىنشىلىقتاردان قينالماي وتەمىز دەگەن ويدامىن.
ح. دوسمۇحامەد ۇلى اتىنداعى ورتا مەكتەپ
گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى. نۇرمۇحانوۆا قارلىعاش باقتيار قىزى
گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىندىقتار، جاس ۇستاز ءۇشىن كەرەكتى كومەك تۇرلەرى.
نەگىزگى ءبولىم
1. گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىندىقتار.
2. جاس ۇستاز ءۇشىن كەرەكتى كومەك تۇرلەرى
قورىتىندى
كىرىسپە.
قازىرگى ۋاقىتتاعى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ الدىندا تۇرعان باستى ماقسات-ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋدى حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرۋ جانە ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ، جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، قوعام قاجەتتىلىگىن وتەۋ، ونى الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىنە كىرىكتىرۋ بولماق.
ورتا ءبىلىم بەرۋدەگى ماقساتى:
ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋ مەن ونى پراكتيكادا قولدانۋ قاجەتتىلىگىمەن داعدىلارىن قالىپتاستىرۋعا، تانىمنىڭ عىلىمي تاسىلدەرىنە ماقساتتى جانە جۇيەلى تۇردە باۋلۋعا باعىتتالعان؛(1)
ەلباسى: «كەلەر ۇرپاق الدىندا زور جاۋاپكەرشىلىك تۇر، ونى ارقالاپ جۇرگەن – ۇستازدار. سەبەبى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى كوركەيىپ، وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنا قوسىلۋ بۇگىنگى ۇرپاق بەينەسىمەن ولشەنەدى»، - دەگەن ەدى. ولاي بولسا، وركەنيەت وزەگى – ءبىلىم، عىلىم، تاربيە دەسەك، بۇل ماسەلەگە دە ءوز ۇلەسىمدى قوسۋىم كەرەك دەپ ويلايمىن. شاكىرت تاربيەسىنە قاجىماي تالماي ەڭبەكتەنىپ، قازاقستان اتتى مەملەكەتتىڭ ەرتەڭگى ۇلانىن، ازاماتىن تاربيەلەۋ باستى ماقسات ەكەندىگىن ءتۇسىندىم.
قازىرگى تاڭدا مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان ءار ءبۇلدىرشىن – ول ەرتەڭگى قوعام مۇشەسى، بولاشاق يەسى. جاس ۇرپاققا سانالى تاربيە، ساپالى ءبىلىم بەرۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى ەكەنىن قوعامنىڭ قازىرگى دامۋ كەزەڭىندە بولىپ جاتقان الەۋمەتتىك-ساياسي جانە جاڭا تەحنولوگيالىق وزگەرىستەر، تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەلەرىنىڭ ءىسىن جاڭا ساتىعا كوتەرۋ ءۇشىن ءبىلىم سالاسىندا جاڭا، ءتيىمدى ادىس-تاسىلدەردى قولدانۋدىڭ قاجەتتىلىگى دالەلدەپ وتىر.
«ءمۇعالىم دەگەنىمىز – بۇل قولىنا ۋاقىت ارالىعىنداعى بايلانىستى ۇستاعان الىپ، كىرشىكسىز بالالىق الەمىندەگى كۇش-قۋات پەن اقىلدى، تالانتتى اشقان كولۋمب، بارلىق كۇردەلى نارسەنى قاراپايىم تىلمەن جەتكىزە بىلەتىن داناگوي، جالىندى سوزدەرى جاستاردى ەرلىككە جەتەلەيتىن شەشەن، دۇنيەنىڭ جاندى سۇلۋلىعىن كورسەتەتىن سۋرەتشى، جان-دۇنيەنىڭ بۇكىل بولمىسىن كورە بىلەتىن ادام»، دەپ سۋرەتتەگەندەي، بىلىكتى دە، ءبىلىمدى ۇستاز بولۋ – ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك پەن تىنىمسىز ەڭبەكتى قاجەت ەتەدى. بۇگىنگى جاس ۇستازداردىڭ ۇلاعاتتى ۇستازعا اينالۋىنا ۇلكەن ىزدەنىستەر مەن شىعارماشىلىق شىڭدالۋى قاجەت.
1. گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىندىقتار.
گەوگرافيا – وتە قىزىقتى، ەرەكشە جان-جاقتى ءپان. بۇل ءپاننىڭ ەرەكشەلىگى سول – مۇندا تاريح، بيولوگيا، ەكولوگيا، فيزيكا، دۇنيەتانۋ، استرونوميا، سۋرەت (سىزۋ) ءبارى دە قامتىلادى. بۇل ءپاندى وقىتۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار. مەن ءوزىم
6 سىنىپقا گەوگرافيا پانىنەن ساباق بەرەمىن. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي 6 سىنىپقا 51 ساعات بەرىلگەن، ياعني اپتاسىنا 1، 5ساعات. 6 سىنىپ تومەنگى سىنىپ بولىپ سانالعانمەن، فيزيكالىق گەوگرافيا - گەوگرافيانى وقىتۋداعى باستاپقى كۋرس بولىپ ەسەپتەلەدى. وقۋشى نەگىزگى ءبىلىمدى وسى باستاپقى كۋرسىندا يگەرەدى. مۇندا ەسەپتەر شىعارۋ، كارتامەن جۇمىس (كوورديناتالار تابۋ)، پلان ءتۇسىرۋ، ماسشتاب ەسەپتەۋ، ەلدەردى جاتتاۋ، ونى كارتادان تابۋ، نومەنكلاتۋرا ءبارىن دە وقۋشى وسى 6 سىنىپتا تولىق مەڭگەرىپ كەتۋى ءتيىس. وسى وقۋشىنىڭ ءوي-ورىسىنىڭ دامۋىنا جانە تياناقتى ءبىلىم الۋ ءۇشىن ءمۇعالىم ءاربىر گەوگرافيا ساباعىن وقۋشىمەن بىتە قايناسىپ جاتقان ساراماندىق جۇيەدە جۇرگىزىپ وتىرسا، مۇنداي وقىتۋ جوعارى دەڭگەيدە ءوز دارەجەسىن كورسەتەر ەدى. اپتاسىنا 2ساعاتتان، ياعني 68ساعات بەرىلسە، قايتالاۋ ساباقتارى مەن ساراماندىق جۇمىستارىن وتكىزۋگە تولىق مۇمكىندىك بولار ەدى. جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋدا ساراماندىق جۇمىستاردى ءتيىمدى پايدالانۋ، ونداعى بەرىلگەن تاپسىرمالاردى بارىنشا ورىنداتۋ جاقسى ناتيجە كەپىلى. كۇندەلىكتى ساباق بەرۋ ۇردىسىندە جاڭا ماتەريالدى وقۋشىعا مەڭگەرتۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى ساراماندىق جۇمىستاردى جۇيەلى جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزى وتە زور جانە ونىڭ ەرەكشەلىكتەرى:
• كەيبىر امالدار مەن ارەكەتتەردى وقۋشىلار ءوز بەتىمەن ورىندايدى؛
• وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى؛
• وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگى داميدى؛
• نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن ءمۇعالىم ايتىپ تۇرادى، ال وقۋشى دەرەۋ ورىندايدى (بارلىق تاپسىرمانى مەزگىلىندە ورىنداعان وقۋشى ۇلگەرمەۋشىلەرگە كومەكتەسەدى)؛
• توپ وقۋشىلارىنان تولىقتاي جاۋاپ الۋ؛
• ءمۇعالىم سۇراق قويا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاي الادى؛
• ءبىلىمى تومەن وقۋشىلارمەن جەكە جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگى ؛
• دارىندى وقۋشىلارعا ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە تولىق مۇمكىندىك بەرەدى؛
• ءمۇعالىم تاپسىرمانىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرە الادى؛
گەوگرافيا ساباعىن اڭگىمە، بايانداۋ، تەك ءتۇسىندىرۋ ارقىلى وقىتۋ ايتارلىقتاي ناتيجە بەرمەيدى. بالانى تاڭ قالدىرۋدى ۇمىتپا: “دانالىققا ۇمتىلۋ تاڭ قالۋدان باستالادى” دەگەندەي، وقۋشىلاردىڭ وقۋ ماتەريالىن وقىپ-ۇيرەنۋ كەزىندە تانىم بەلسەندىلىگى جوعارى بولاتىن ساباقتار ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكتى ساپالى تۇردە مەڭگەرۋدى قامتاماسىز ەتە الادى. تياناقتى ءبىلىم بەرۋ، وقۋ ءۇردىسىن جانداندىرۋ ءتۇرلى ءادىس-تاسىلدى تاڭداي بىلۋگە، قولدا بار كورنەكىلىككە، قۇرال-جابدىققا، ت. ب. كوپتەگەن سەبەپتەرگە بايلانىستى. كورنەكىلىك ساباقتىڭ تانىمدىق قۇندىلىعىن ارتتىرادى. سوندىقتان بۇگىنگى تاڭدا وقۋشىنى قولداعى سۋرەت پەن ۇلەستىرمە قاعازدار قىزىقتىرا قويمايدى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ شەشىمىمەن «ءححى عاسىر – اقپاراتتاندىرۋ عاسىرى» بولعاندىقتان، گەوگرافيا كابينەتى تولىقتاي ينتەراكتيۆتى تاقتا، كومپيۋتەرمەن جابدىقتالسا، وقۋشىنىڭ ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتارى ءسوزسىز.
ءوزىم ساباق بەرگەن 2 جىلدا بايقاعانىم، وقۋشىنى كۇندەلىكتى ساباق ءتۇسىندىرىپ، كەرى سول ساباقتى سۇراي بەرگەن دە مۇلدەم جالىقتىرادى. سوندىقتان كەيبىر ساباقتاردى سلايدپەن ءوزىڭ ىزدەنىپ، دايىندالىپ كەلۋىن وتىنگەن وقۋشىنىڭ ىنتاسىن ارتتىراتىنىن بايقادىم. ول سول ساباق ءۇشىن كىتاپتان تىس ىزدەنىپ، وزگە ءبىر تىڭ مالىمەتتەر جيناپ، جان-جاقتى ىزدەنىپ، ساباققا دەگەن ەرەكشە ءبىر قۇلشىنىس پايدا بولادى. ونىڭ دايىنداعان سلايدتارى دا قالعان وقۋشىلار ءۇشىن ۇلكەن ەرەكشە ءبىر قىزىقتى دۇنيە بولىپ تابىلادى. كەلەسى ساباقتاردا باسقا وقۋشى ول وقۋشىنىڭ سلايدىن قايتالاماۋعا، ودان دا جاقسى ناتيجە كورسەتۋگە تىرىسادى.
كومپيۋتەرلىك پرەزەنتاسيالار قولدانۋ ساباقتى كورنەكتى جانە جان-جاقتى ەتىپ، جاڭا ساباقتى جاقسى يگەرۋگە كومەكتەسەدى. ءبىراق وسىنىڭ ءبارىن ىسكە اسىرىپ وتىرۋعا كابينەتتىڭ جابدىقتالماۋىنان ۇلكەن كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. ەلەكتروندى وقۋلىقتار دا بۇگىنگى تاڭدا وقۋشىنىڭ ساباققا ىنتاسىن ارتتىرۋشى قۇرال بولىپ تابىلادى. كەيبىر ساباقتاردى قىسقاشا وسى وقۋلىقپەن ءتۇسىندىرىپ وتسەڭ دە، كەلەسى ساباقتا وقۋشىنىڭ وزگەشە دايىندىقپەن كەلىپ وتىرعانىن بايقاۋعا بولادى. كۇندەلىكتى ءار ساباقتى جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ وتكىزۋ ارقىلى، وقۋشىلار بويىنان تومەندەگى قابىلەتتەردى دامىتۋعا تەز قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك تۋادى.
1. ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىن دامىتۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
2. جاۋاپكەرشىلىك پەن مىندەتتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
3. لوگيكالىق جانە اقپاراتتىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
4. ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە ۇيرەتۋ جانە كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ؛
5. العان بىلىمدەرىن ومىردە قولدانا بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
گەوگرافيالىق ءبىلىمنىڭ ماڭىزدى كوزى - گەوگرافيالىق كارتانى وقىپ، ۇيرەنۋ، گەوگرافيالىق سيپاتتاعى ماعلۇماتتاردى الا ءبىلۋ داعدىلارىن دامىتۋ، قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. بۇگىندە مەكتەپتە گەوگرافيالىق كارتا جوقتىڭ قاسى. ال گەوگرافيا ساباقتارىن كارتاسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. كارتاسىز وتكەن ساباقتا تەك تەوريالىق ءبىلىم عانا الادى، پراكتيكالىق تۇرعىدا ول ونىڭ ەشبىرىن جۇزەگە اسىرا المايدى.
«كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستا» دەگەندەي، ءار ساباقتا كارتامەن جۇمىس وقۋشىنىڭ كارتا بەتىندەگى گەوگرافيالىق نىسانداردىڭ ەستە ساقتالۋىنا ىقپال ەتەدى. مۇمكىندىگىنە قاراي وقۋلىقتارمەن قوسا، اتلاستار مەن جۇمىس داپتەرلەرى دا بىرگە بەرىلسە، وقۋشىنىڭ كارتامەن، كەسكىن كارتامەن جۇمىس جاساۋىنا ۇلكەن جاعداي تۋعىزار ەدى.
گەوگرافيالىق ءبىلىمدى يگەرۋ پروسەسىندە گەوگرافيالىق قۇرالدار، اسپاپتار باستى ءرول اتقارادى. گەوگرافيالىق بىلىمدەر جۇيەسىن قاجەتتى قۇرالدارسىز بەرۋ، وقۋشىلاردىڭ ءماتىندى جاتتاپ قانا شەكتەلۋىمەن سيپاتتالىپ، ولاردىڭ ساناسىندا بۇل تۇسىنىكتەرگە سايكەس بەينەلەر قالىپتاسپايدى. ال بۇل ءبىلىم تەك فورمالدى سيپاتتا بولىپ، سوندىقتان العان ءبىلىم جىلدام ەستەن شىعىپ كەتەدى.
«تەك ايتساڭ – ۇمىتۋىم مۇمكىن
كورسەتسەڭ – ەستە ساقتايمىن
ال ىسكە تارتساڭ – ۇيرەنەمىن!» دەمەي مە، گەوگرافيا كابينەتىندە گلوبۋس، كومپاس، بارومەتر-انەرويد، جەلباعار سياقتى گەوگرافيالىق قۇرال-جابدىقتار بولسا، العان بىلىمدەرى مەن بىلىكتەرىن تاجىريبەدە قولدانۋ قابىلەتتەرىن اشا تۇسپەك.
2. جاس ۇستاز ءۇشىن كەرەكتى كومەك تۇرلەرى
1. ونلاين ساباقتارى ءجيى وتكىزۋ؛
2. ساباقتىڭ تيىمدىلىگى ماسەلەسى بويىنشا پاندىك سەمينارلار؛
3. گەوگرافيا پانىنەن قازاقشا وقۋ ادىستەمەلىك قۇرالدار مەن ديداكتيكالىق ماتەريالدار، ەسەپتەر جيناعى ؛
4. تاجىريبە الماسۋ ساباقتارى ؛
5. ءبىلىم مەن بىلىكتىلىك كوتەرۋ كۋرستارى؛
قازىرگى زامان تالابىنا ساي ادامداردىڭ مالىمەت الماسۋىنا، قارىم-قاتىناسىنا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ كەڭىنەن قولدانىسقا ەنىپ، جىلدام دامىپ كەلە جاتقان كەزەڭىندە اقپاراتتىق قوعامدى قالىپتاستىرۋ قاجەتتى شارتقا اينالىپ وتىر. بۇگىنگى تاڭدا جاڭا تەحنولوگيالاردى ساباقتا قولدانۋ مەن تاجىريبەلى ۇستازدار ساباقتارىن تاماشالاۋعا ۇلكەن مۇمكىندىك – ول ونلاين رەجيمىندەگى ساباقتار بولىپ تابىلادى. ول جاس ۇستازداردىڭ ءۇشىن ۇلكەن كومەك. ساباقتى جاڭاشا، تۇرلەندىرىپ وتكىزۋگە دەگەن بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.
گەوگرافيا پانىنەن قازاقشا وقۋ ادىستەمەلىك قۇرالداردىڭ ازدىعىنا، وقۋشى ءۇشىن ديداكتيكالىق ماتەريالداردىڭ جانە جۇمىس داپتەرلەرىنىڭ ازدىعىنان بايلانىستى پراكتيكالىق جۇمىس تاپسىرمالارىن ءمۇعالىمنىڭ ءوزى قۇراستىرۋعا تۋرا كەلەدى. تاپسىرمالاردى قۇرۋدا وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالدارىن، «گەوگرافيا جانە تابيعات» باسىلىمدارىن، ەلەكتروندىق وقۋلىقتاردى، ينتەرنەتتەگى اقپاراتتاردى، ت. ب. اقپارات كوزدەرىن پايدالانۋدامىز. كومەكشى قۇرالدار كوپ بولعان جاعدايدا، جاس ۇستازدىڭ كاسىبي شەبەرلىگى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋعا مۇمكىندىك جاسايدى.
ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ جاعدايىندا پەداگوگ مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. وقۋشى ءبىلىمىن دامىتۋ ءۇشىن جاڭا ۇعىم، جاڭا ۇلگى، جاڭا تاسىلدەر كەرەك. ال بۇگىنگى باستى ماسەلەمىز – ءبىلىم ساپاسى دەسەك، وسى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ ءتيىمدى جولى – ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءتۇرلى تەحنولوگيالاردى قولدانۋ. جاڭا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ مەن تاجىريبەلى ۇستازدار ءبىلىمىن جاس ۇستازدارعا ۇلگى ەتۋدە، بىلىكتىلىك كوتەرۋ كۋرستارى مەن تاجىريبە الماسۋ ساباقتارىنىڭ، سەمينارلاردىڭ ورنى ەرەكشە.
مەنىڭ ءوزىم ءۇشىن ءاربىر كۋرستان ءوتۋ ءوز ءبىلىمىمدى تولىقتىرۋعا ۇلكەن مۇمكىندىك دەپ ويلايمىن. كۋرستان ءوتۋ كەزىندە: ەسەپتەر شىعارۋ، جاڭا تەحنولوگيالاردى كۇندەلىكتى ساباقتا قولدانۋ، وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ويىندار مەن ترەنينگ تۇرلەرى، ەكسپەريمەنت جاساۋ، عىلىمي جوبا جازۋ سياقتى كوپتەگەن قۇندى مالىمەتتەر الۋ، جاس ۇستازداردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن ارتتىرۋعا ۇلكەن كومەك ءتۇرى بولىپ سانالادى. ونى ارى قاراي دامىتۋ، تۇرلەندىرۋ، ءوز تاجىريبەسىندە قولدانۋ ءبىلۋ ۇستازدىڭ تالپىنىسى مەن قىزىعۋشىلىعىنا بايلانىستى. مەن ءوزىم ساباق بەرەتىن سىنىپتاردا وسى كۋرستان ۇيرەنگەن جاڭا ادىس-تاسىلدەردى ءوز تاجىريبەمدە قولدانىپ ءجۇرمىن. كەز كەلگەن ءادىستى قولدانۋ ارقىلى جۇمىسىمدا وڭ وزگەرىستەر بولعانىن بايقاپ ءجۇرمىن. بىرىنشىدەن، وقۋشىلار ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە ۇيرەندى. ەكىنشىدەن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتا ءتۇستى. ءوزىمنىڭ از عانا مۇعالىمدىك تاجىريبەمدە ءار ساباعىمدا وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعى مەن بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋدى باستى نازاردا ۇستادىم. سوندىقتان ساباقتىڭ ءتيپىن، ءادىسىن وزگەرتىپ، ساباقتى ومىرمەن بايلانىستىرىپ، وقۋ ۇردىسىندەگى جاڭا تەحنولوگيانى ءتيىمدى پايدالانۋ – وقۋشىلاردى شارشاتىپ جالىقتىرمايدى دەپ تولىق ايتا الامىن. بۇگىندە ءوزىم قولدانىپ جۇرگەن مىنا تەحنولوگيالار مەن ستراتەگيالار وقۋشىلاردىڭ اقىل-وي قابىلەتىنىڭ دامۋىنا ايتارلىقتاي ناتيجە بەرەتىنىنە كوز جەتكىزدىم. سول سياقتى ءبىلىم يگەرۋمەن قاتار پروبلەمالىق سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋ، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، وقۋشىعا جەكە وزدىگىنەن ىزدەنۋ، توپتاسىپ وقىپ ۇيرەنۋىنە جاعداي جاسايدى.
مەنىڭ وسى ادىس-تاسىلدەردى پايدالانۋ ارقىلى ساباق بەرەتىن 2 سىنىپ بويىنشا ساپا كورسەتكىشىم. (6 ا، ءا سىنىبى)
مەن قىزىقتىراتىن تاعى ءبىر ۇلكەن جايت، ول تاجىريبە الماسۋ ساباقتارى. مەنىڭ ويىمشا اۋداننىڭ تاجىريبەلى، بىلىكتى ۇستازدارىنىڭ ساباعىنا قاتىسۋ ۇلكەن سەرپىلىس بەرەتىنى ءسوزسىز. سونىمەن بىرگە جاس ۇستازداردىڭ دا كەلەسى مەكتەپتىڭ جاس ۇستازدارىنىڭ ساباعىنا قاتىستىرۋ تاجىريبە الماسۋمەن قاتار، تىڭ يدەيالار مەن جاڭا ىستەرگە باستاما بولادى دەپ ويلايمىن.
قورىتىندى
قاي جۇمىستىڭ دا ءوز قيىنشىلىقتارى كەزدەسىپ جاتادى. بۇگىندە سول قيىندىقتاردىڭ شەشىمىن تاۋىپ، شاكىرتتىڭ تولىق ءبىلىم الۋىنا بارىنشا مۇمكىندىكتەر جاسالىپ جاتىر. بارلىق ۇستاز ماقساتى ءبىر- ول ءار ماقساتىنا جەتكەن ساباعى. سول ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن دە، جاس ۇستازداردىڭ دايىندالىپ، كوپ ءبىلىپ، كوپ ىزدەنۋىنە تۋرا كەلەدى. جاس ۇستاز شەبەرلىگىن شىڭداۋ ءۇشىن دە الدىڭعى قاتارلى، وزىق تاجىريبەلى ۇستازداردىڭ ۇلەس قوسۋى ونىڭ ۇستازدىق ماقساتىنا جەتۋىنە تاپتىرماس كومەك.
گەوگرافيا ءپانىن وقىتۋداعى قيىنشىلىقتاردى جويۋ – ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋعا، وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىق، ىزدەنۋشىلىك، زەرتتەۋشىلىك، ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرە تۇسۋىنە جاقسى اسەرىن تيگىزەدى. سونىمەن بىرگە، كەيبىر كەدەرگىلەر مەن قيىنشىلىقتارعا قاراماي، سانالى ءبىلىم، ساپالى تاربيە بەرۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جاس ۇستازدار قاۋىمى ۇنەمى شىعارماشىلىق ىزدەنىستە، جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردىڭ جەتىستىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ، وزدەرىنىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن دامىتۋدى كەزەك كۇتتىرمەس ماقساتى دەپ ەسەپتەۋى كەرەك.
ءاربىر كۇن وزگەرىسكە تولى قازىرگى جاۋاپتى كەزەڭدە زامان كوشىنەن قالماي، ۋاقىت تالابىنا ساي بولۋ، ءبىلىمدى ءوز بەتىنشە ۇيرەنۋ، ونى وقۋشىلارعا ۇيرەتۋ ۇستازدىقتى مۇرات ەتكەن ءاربىر كاسىپ يەسىنىڭ ەڭ قاسيەتتى بورىشى، ابزال پارىزى.
ءوز جۇمىسىمدى قورىتىندىلاي كەلە، تومەندەگىدەي ۇسىنىسپەن:
1. گەوگرافيا كابينەتىن كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جابدىقتاۋ؛
2. گەوگرافيا پانىنە قاجەت قۇرال-جابدىق، اسپاپتارمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ؛
3. گەوگرافيا كابينەتىنە گلوبۋس، كارتا تۇرلەرىمەن كەڭىنەن قامتىلسا ؛
4. 6 سىنىپتىڭ ساعات سانى 68 ساعاتقا تولىقتىرۋ قارالسا؛
5. گەوگرافيا ساباعىن ساراماندىق جۇيەدە وقىتۋعا كوڭىل بولىنسە؛
6. تاجىريبە الماسۋ ساباقتارى مەن پاندىك سەمينارلار وتكىزۋ قولعا الىنسا دەمەكپىن.
«الدىنا ۇلى ماقسات قويساڭ ۇلىلىققا جەتەسىڭ» دەپ دانىشپان اقىندارىمىز ايتپاقشى، بارلىعىمىز بىرگە كۇش جۇمساپ، ەل ەرتەڭىنە سەنىممەن قاراساق عانا الدىمىزدا تۇرعان كوپتەگەن قيىنشىلىقتاردان قينالماي وتەمىز دەگەن ويدامىن.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەردىبەك سوقپاقبايەۆ اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟ (پرەزەنتاسياسىمەن)
