InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءى. جانسۇگىروۆ «كۇي» پوەماسى
ماقساتى:
ا) پوەمانىڭ سيۋجەتتىك نەگىزىنە الىنعان كۇي اڭىزىنىڭ مازمۇنىن، نەگىزگى يدەياسىن مەڭگەرتە وتىرىپ، قوبىزشى تارتقان «بوزىنگەن» كۇيى، ونىڭ كۇي تارتۋ شەبەرلىگىن تەرەڭىرەك ۇعىندىرۋ.
ءا) تالداۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ ءبىلىم داعدىلارىن دامىتۋ. ادەبي دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ، قوسىمشا دەرەكتەر ارقىلى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ب) ونەر قۇدىرەتىن باعالاۋعا، قازاقتىڭ كۇي ونەرى مەن كۇيشىلىگىنە قۇرمەتپەن قاراۋعا، مەيىرىمدىلىككە، ادامگەرشىلىككە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ءپانارالىق بايلانىس: ءان ساباعى
ادىستەرى: جيناقتاۋ، تالداۋ، انىقتاۋ، سالىستىرۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ەلەكتروندى سلايدتار، ءۇنتاسپا، دومبىرا، كىتاپتار.

بارىسى:
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وقۋشىلارعا ءتۇرلى ءتۇستى توپشامالار تاڭداتىپ، ارتىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ. سول ارقىلى ءتورت توپقا ءبولۋ.
1. ساكەن سەيفۋللين قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟
2. ساكەن سەيفۋلليننىڭ اناسى مەن اكەسى كىم؟
3. ساكەن قاي جەردەن ءبىلىم العان؟
4. ساكەننىڭ شىن ەسىمى؟
5. ساكەننىڭ پوەمالارىن اتا.
6. ساكەن سەيفۋلليننىڭ رومانىن اتا.
7. «اقساق كيىك» ولەڭىنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسى
8. «اقساق كيىك» ولەڭىندە اقىن كيىكتىڭ سۇلۋ، ءارى مۇسكىن ءحالىن قالاي بەينەلەيدى؟
9. «اقساق كيىك» ولەڭى قانشا بۋىندى، قانداي ۇيقاسقا قۇرىلعان؟
10. ساندالىپ كەلە جاتتى اقساق كيىك،
ءبىر توقتاپ، اندا - ساندا ءالىن جيىپ...؟
اق بوكەن ساحارانىڭ بوتاكوزى،
اتتى ەكەن قانداي مەرگەن كوزى قيىپ؟
- دەگەن جولداردان مەتافورانى تابىڭىز.
11. قيىرسىز، بەتپاقدالا... قۋراعان ءشول...
جالعىز - اق سىرعاڭدايدى قوڭىلتاق جەل.
مەڭىرەۋ... ءتىرى جان جوق... جىپ - جىلماعاي...
ەل قايدا؟ ەل – الىستا - شۋلاعان ەل؟
- دەگەن جولداردان ەپيتەتتەردى تابىڭىز.
12. «اقساق كيىك» ولەڭىنەن ءۇزىندى وقىڭىز.
13. ساكە ءوز شىعارمالارىندا ەرلىكتى، سۇلۋلىقتى، ادالدىقتى جىرلادى. ونىڭ شىعارمالارىنداعى سۇلۋلىقتىڭ سيمۆولى نەلەر؟

ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
«وي قوزعاۋ» ستراتەگياسى.
- بالالار، ساكەندى ءبىز سىرشىل اقىن دەپ تانيمىز. ونىڭ سەزىمتەل بولىپ وسۋىنە تۋعان جەرىنىڭ تاماشا تابيعاتى اسەر ەتپەي قويماعان ەكەن. ونىڭ ەلىندە كوپتەگەن ءانشى - اقىندار بولعان ەكەن. ساكەننىڭ العاش تىڭداپ، مول اسەر العان جايلارى اۋىل - ايماعىنداعى اقىن، ءانشى - دومبىراشىلاردىڭ ولەڭ ايتۋ، كۇي تارتۋ ونەرلەرى اقىننىڭ پوەزياعا، ءان - كۇيگە قۇمارلىعىن ەرتە سەرگىتتى.
- شىن مانىندە بارلىعىمىز دا ءان - جىر تىڭداعاندى جاقسى كورەمىز، سولاي ەمەس پە؟ ولاي بولسا كۇي تىڭداپ كورەيىك..
- كۇيدەن قانداي اسەر الدىق؟

ءىى. ماعىنانى تانۋ
- بۇگىنگى ءبىزدىڭ جاڭا تاقىرىبىمىز دا وسى كۇي ونەرى تۋرالى بولماق.
جاڭا تاقىرىپ ءى. جانسۇگىروۆ «كۇي» پوەماسى.
1. اقىننىڭ ءومىر جولىنا شولۋ
1894 جىلى بۇرىنعى قاپال ۋەزى، اقسۋ بولىسىندا (قازىرگى الماتى وبلىسى اقسۋ اۋىلىندا) تۋعان. اناسىنان ەرتە قالعان ءىلياس اكەسى جانسۇگىردىڭ تاربيەسىندە وسەدى. جانسۇگىر حات تانيتىن، شاعاتاي تىلىندەگى كىتاپتاردى جينايتىن، اڭىز - ەرتەگىلەردى، باتىرلىق جىرلاردى، تاريحي وقيعالاردى، جاقسى بىلەتىن، اڭگىمەشى، دومبىراشى بولعان.
حالقىمىزدىڭ قۇت - بەرەكە دارىعان، ەجەلدەن اقىندىق، باتىرلىق، دانالىق مەكەنى جەتىسۋ ولكەسىنىڭ پەرزەنتى ءىلياس كوكىرەگىنە جاس كەزىنەن باستاپ ءان مەن جىردىڭ، ولەڭ مەن كۇيدىڭ نەبىر اسىل نۇسقالارى ۇيالاعان.
العاشقىدا اكەسىنەن حات تانىعان، ودان سوڭ مولدا الدىن كورگەن ءىلياس كەيىن قاراعاش دەگەن جەردەگى مەكتەپتە وقيدى. 1925 جىلى ماسكەۋدەگى جۋرناليستيكا ينستيتۋتىنا ءتۇسىپ، ونى 1928 ج ءبىتىرىپ شىعادى. ەلگە كەلىپ “ەڭبەكشى قازاق” گازەتىندە ەڭبەگىن جالعاستىرادى. قازاق ونەرىىڭ سەرى اقىنى اقان جايىندا “قۇلاگەر” پوەماسىن، قازاق ونەرى، كۇيىن اسپانداتقان “كۇي”، “كۇيشى” پوەماسىن جازادى. تۋعان دالاسى، وتان تۋرالى سۇيىسپەنشىلىگىن “دالا” پوەماسىندا اقتارادى.
ءىلياس ليريكاسىنىڭ اسقار شىڭى اتاقتى “كۇي” پوەماسى. “كۇي” پوەماسىندا عاسىرلار بويى حالقىمىزبەن بىرگە جاساسىپ، اتادان بالاعا ميراس بولىپ، ۋاقىت سىنىنان سۇرىنبەي كەلگەن، ءبىر عاسىرلىق شەجىرەنىڭ كۋاسى بولعان، تيتتەيىنەن ءىلياستىڭ قۇلاعىنا ءسىڭىستى، جۇرەگىنىڭ تورىنەن ورىن العان، جازۋعا تۇرتكى بولعان قاسيەتتى قوبىزشىلىق ءداستۇر جايلى سىر تولعاپ، كۇيشىلىك ونەردى دارىپتەيدى.
2. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ (باياۋ كۇي اۋەنى وينالىپ، سۋرەتتى سلايدتار كورسەتىلەدى)
3. سوزدىك جۇمىسى
• باقايشاق - اياقتىڭ باشپاي تۇسى.
• قوردا - زاتتىڭ ءۇيىندىسى.
• اقشام – ءىڭىر، اپاق - ساپاق كەز.
• سەلەۋلەر – سەلدىرەۋ.
• ءولىارا – ەسكى اي مەن جاڭا ايدىڭ ارالىعىنداعى مەزگىل، ۋاقىت.
• تاقىم – تىزەنىڭ استىڭعى، ىشكى جاعى.
• بۇيدا - تۇيەنىڭ نە وگىزدىڭ مۇرىندىعىنا تاعىلعان ۇزىندىعى 2 - 3 قۇلاشتاي باس ءجىپ، باۋ.
• ۇرگەنشى - ەجەلگى قالا، ورتاعاسىرلىق حورەزم مەملەكەتىنىڭ استاناسى.
• ساڭعىراعان – ايقايلاعان دىبىس.
• دابىراۋىن – ايقاي – شۋ، داۋرىقپا ءسوز.
پوەما - (گرەكشە poiema - تۋىندى) ومىردە بولعان، نە بولۋعا ءتيىس كۇردەلى قۇبىلىستار مەن كەلەلى وقيعالاردى، الۋان - الۋان ادام تاعدىرى مەن زامان شىندىعىن كولەمدى، جەلىلى، ەپيكالىق نە ليريكالىق سيپاتتاعى ولەڭمەن سۋرەتتەۋ.
«كۋبيزم» ستراتەگياسى
ءى. جوسپارلاۋ (شىعارماعا جوسپار قۇرۋ)
قوبىزشى بەينەسى، «بوزىنگەن» تاريحى، «كۇي كۇشتى، تاۋدى - تاستى بۇزاتۇعىن»
ءىى. انىقتاۋ (اقىن قولدانعان بەينەلى سوزدەردى، تەڭەۋ، ەپيتەتتەردى تابۋ)
تەڭەۋ ەپيتەت كەيىپتەۋ
ەكى كوز جاستى وزەندەي سورعالاتىپ كۇل كورپە، قوردا توسەك، قارا تاس، التىن باستى، قۇبا قۇم، قوڭىر ءتۇن، اسەم كۇي، جۇيرىك ءۇن، زارلى قوبىز، التىن كۇن، مۇڭدى داۋىس كەيدە كۇي، تالماۋراعان، تالىقسىعان،
كەيدە وجەت، كەيدە دولى البىرتسىنعان،
سىر سۋى كوڭىلى بوساپ، سىڭقىلداعان،
تۇنجىراپ، جەيدە، جىڭعىل دىم ۇندەمەي،
كۇيىنىپ كوكتە جۇلدىز جەل جىلاعان.
سەلەۋلەر جەل وياتقان بيلەگەن بي.
ءىىى. زەرتتەۋ (كۇيگە ءتان سيپاتتاردى جيناقتاۋ)
ءىۇ. سالىستىرۋ ( س. سەيفۋلليننىڭ “اقساق كيىك” ولەڭى مەن ءى. جانسۇگىروۆتىڭ “كۇي” پوەماسىن سالىستىرۋ، ورتاق قاسيەتىن تابۋ)
س. سەيفۋلليننىڭ “اقساق كيىك” ولەڭى ورتاق قاسيەتى ءى. جانسۇگىروۆتىڭ “كۇي” پوەماسى
1. بەتپاق دالا كورىنىسى، كيىكتىڭ سۇلۋلىعىن، مەرگەن قولىنان جارالانۋى سيپاتتالادى.
2. جازىقسىز كيىكتىڭ مۇڭى.
3. ولەڭ ەكى اقىن دا جانۋارلار باسىنداعى زار مەن مۇڭدى شەبەر، كوركەم بەينەلەيدى.
سىرشىل اقىندار. 1. قوبىزشى مولىقباي شالدىڭ ەرەكشە ورىندايتىن كۇي، بوزىنگەن زارى، كۇي قۇدىرەتى سيپاتتالادى.
2. ۇرى قولىنا تۇسكەن ىنگەن زارى.
3. پوەما

ءىىى. تولعانىس
«سوڭعى ءسوزدى مەن ايتايىن» ستراتەگياسى.
بۇگىنگى ساباقتان نە تۇيگەنىن اۋىزشا ايتىپ ءوتۋ.(وقۋشىلار دوڭگەلەنىپ تۇرىپ، ءبىر - بىرىنە قوبىزدى ۇسىنۋ ارقىلى ويلارىن جەتكىزەدى)
ءۇي تاپسىرماسى:
• پوەمادان ءۇزىندى جاتقا وقۋ.
• «كۇي» پوەماسى تۋرالى ويتولعاۋ جازۋ
• شىعارمانىڭ كومپوزيسيالىق قۇرىلىمىنا تالداۋ جاساۋ.
• باعالاۋ

قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى،
قۇتتىقوجا اۋىلى، № 164 ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
تايمانوۆا مانات تامشىبايەۆنا