ىبىراي التىنسارين اڭگىمەلەرى
الماتى قالاسى، №27 گيمنازيانىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
تەرليكبايەۆا م. ج.
قازاق ءتىلى 7 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ىبىراي التىنسارين اڭگىمەلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: ىبىراي اڭگىمەلەرىنىڭ مازمۇنىمەن تانىسادى، تاقىرىپتارى مەن يدەياسىن اشادى. ەتىس تۇرلەرىن مەڭگەرەدى.
مىندەتى:
1. مازمۇنعا بايلانىستى مىندەت: اڭگىمەلەردىڭ مازمۇنىمەن تانىسا وتىرىپ، اڭگىمەلەردى تاقىرىپتارىنا قاراي توپتايدى، ءماتىن مازمۇنىن ومىرمەن بايلانىستىرادى؛
ەتىستىكتەردى تاۋىپ، ەتىس تۇرلەرىنە اجىراتادى؛
2. سىني ويلاۋدى دامىتۋعا بايلانىستى مىندەت: وقۋشىلار وي تالقىسىنا تۇسە وتىرىپ، ءوزارا پىكىر الماسادى، ءىس - ارەكەتتەرىن تالدايدى؛
3. توپتىق مىندەت: وقۋشىلار ءوز ويلارىن قورعاي بىلۋگە ۇيرەنەدى، ءبىر - ءبىرىن تىڭدايدى، تولىقتىرۋ ارقىلى ءماتىن مازمۇنىنىڭ تۇسىنىكسىز جەرلەرىن ايقىندايدى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا وقۋ ماتەريالدارىن وقىپ - ۇيرەنۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: «ءبىر اينالىم سويلەسۋ»، «ءۇش جاقتى كۇندەلىك»، ₺بەس تارماقتى جول₺
«توپتاستىرۋ»، «ەركىن جازۋ» ستراتەگيالارى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ىبىراي اڭگىمەلەرىنىڭ تاقىرىپتارىنا بايلانىستى سۋرەتتەر جيىنتىعى، سىزبا – كەستە، پرەزەنتاسيا.
باعالاۋ: ويدى ەركىن جەتكىزە ايتا ءبىلۋ قابىلەتتەرىمەن باعالانادى
ساباق بارىسى I ۇيىمداستىرۋ
1. ساباققا پسيحولوگيالىق دايىندىق.
2. كەزەكشىمەن سويلەسۋ.
3. كۇن رەتىن سۇراپ، جازعىزۋ
4. ساباقتىڭ ماقساتىن ايتۋ.
- ءحىح عاسىردىڭ 2 - جارتىسى مەن حح عاسىردىڭ باسىندا ءومىر سۇرگەن ادەبيەت وكىلى ى. ءالتىنساريننىڭ شىعارمالارى بويىنشا العان بىلىمدەرىڭدى ساراپقا سالىپ، اڭگىمەلەرىن تالداۋ جاساعاندا ءوز ويلارىڭدى اشىق ايتا بىلىڭدەر، قويىلعان سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرىپ، ساباقتا ەركىن وتىرىڭدار
I. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. وقۋشىلاردى III توپقا ءبولۋ.
«وي اشار»: - وتكەن ساباقتا قانداي تاقىرىپپەن تانىستىق؟
- ى. التىنسارين ولەڭدەرىنەن ۇزىندىلەر جاتتاۋ. ى. التىنسارين ءومىرى، اعارتۋشىلىق قىزمەتى.
- وزدەرىڭىزدىڭ بىلەتىندەرىڭىزدى قاعاز بەتىنە تۇسىرە قويىڭىزدار.
(وقۋشىلار بىلەتىندەرىن توپتاسىپ جازادى، ءار توپتان ءبىر - ەكى وقۋشى قورعايدى.
- ەتىس تۇرلەرىن قايتالاۋ
«قوس ءتىل – قوس قاناتىڭ» (سويلەمدەردى ورىس تىلىنەن قازاق تىلىنە اۋدارۋ).
1. ىبىراي 48 جىل (جيل).
2. (تالانتليۆىي پەداگوگ) بالالارعا مەكتەپ اشىپ، «قازاق حرەستوماتياسى» مەن « قازاقتارعا ورىس ءتىلىن وقىتۋ قۇرالى» دەگەن ەكى كىتاپ (ناپيسال ي وپۋبليكوۆال).
3. التىنسارين بالالاردى (ك چەستنوستي، ترۋدۋ، زنانيام) شاقىردى.
4. قوستاناي قالاسىندا وعان (پوستاۆيلي پامياتنيك).
5. ى. ءالتىنساريندى قازاق حالقى (ۆىسوكو سەنيت).
ءىى. ماعىنانى اجىراتۋ
جاڭا سوزدەر:
ادەپتىلىك - ۆەجليۆوست
جەڭىلدەتەيىن - وبلەگچۋ
بەيشارا - نەسچاستنىي
سابىر - سپوكويستۆيە
ءيىلۋ - سكلونياتسيا
قيسىق - كريۆو
تاقسىر - گوسپودين
باعۋ - قاعۋ، كۇتۋ - ۋحاجيۆات
1) ى. التىنسارين – بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى. بۇكىل ءومىرىن قازاق بالالارىن وقىتۋعا ارناعان. سول ماقساتپەن العاش رەت بالالارعا ارناپ مەكتەپ اشىپ، وقۋلىق جازعان. اعارتۋشى وقۋلىقتى جازۋداعى ماقساتىن حرەستوماتيانىڭ العى سوزىندە: «بۇل كىتاپتى قۇراستىرعاندا مەن، بىرىنشىدەن، وسى ءبىزدىڭ انا تىلىمىزدە تۇڭعىش رەت شىققالى وتىرعان جالعىز كىتاپتىڭ ورىس - قازاق مەكتەپتەرىندە تاربيەلەنىپ جۇرگەن قازاق بالالارىنا وقۋ كىتابى بولا الۋ جاعىن، سونىمەن قاتار، جالپى حالىقتىڭ وقۋىنا جارايتىن كىتاپ بولا الۋ جاعىن كوزدەدىم...» دەپ تۇجىرىمداعان. ويتكەنى حرەستوماتياعا ىبىراي ءوزىنىڭ پەداگوگتىق ماقساتىنا لايىقتاي جازعان تاربيەلىك ءمانى جوعارى كوپتەگەن شاعىن اڭگىمەلەرىن، ولەڭدەرى مەن اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىن، سونداي – اق، ورىس پەداگوگتەرى مەن ايتۋلى ورىس قالامگەرلەرىنەن اۋدارعان شىعارمالاردى ەنگىزگەن بولاتىن. بۇل شىعارمالاردىڭ تاقىرىپتىق – يدەيالىق مازمۇنىنان ءبىز ىبىرايدى ۇستاز - تاربيەشى رەتىندە الدىنا ماقسات ەتىپ قويعان ادامگەرشىلىك ماسەلەلەرىن كورەمىز.
2) - بالالار بۇگىن وسى العان بىلىمدەرىمىزدى تولىقتىرۋ ماقساتىندا «ىبىراي اڭگىمەلەرىنىڭ تاقىرىپتارىمەن، ياعني اڭگىمەلەرىمەن» تانىسامىز.
الدىمەن اڭگىمە دەگەنىمىز نە؟
- اڭگىمە – ادام ءومىرىنىڭ ءبىر ءساتىن بەينەلەيتىن سيۋجەتى بار شىعارما.
ىبىراي التىنسارين – قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى، اڭگىمە جانرىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. شىعارمالارى قىسقا مازمۇنعا قۇرىلادى. از سوزگە كوپ ماعىنا سىيعىزۋ، ماقال - ماتەل قولدانۋ، ءار اڭگىمەنىڭ ءتالىم - تاربيەلىك مانىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ – ىبىراي شىعارمالارىنىڭ ەرەكشەلىگى دەپ ايتۋعا بولادى.
3) ىبىراي شىعارمالارىنىڭ تاقىرىپتارىن انىقتاۋ ءۇشىن ءقازىر سىزدەرگە سۋرەتتەر، سوزدەر تاراتامىن. سول سۋرەتتەر قانداي تاقىرىپتارعا ارناپ سالىنعان، سونى توپ بولىپ قورعايسىزدار.
(III توپقا وقۋ - ءبىلىم، ونەر، ادامگەرشىلىك تاقىرىپتارىنا بايلانىستى 1 - توپقا - سۋرەتتەر، 2 - توپقا - سوزدەر - ىبىراي شىعارمالارى نەگە ۇيرەتەدى؟ - سوزدەر بەرىلەدى، وقۋشىلاردان سۇرالادى) 3 - توپقا - ىبىرايدىڭ اڭگىمەلەرى: “قىپشاق سەيىتقۇل”، “كيىز ءۇي مەن اعاش ءۇي”، “تازا بۇلاق”، “باي بالاسى مەن جارلى بالاسى”، “اتىمتاي جومارت”، “اسىل ءشوپ”، اۋدارما سيپاتتى اڭگىمەلەرى “ءبىر ۋىس ماقتا”، “سالاقتىق”، “باقشا اعاشتارى”، ولەڭدەرى: “كەل، بالالار، وقىلىق!”، “بۇل كىم؟”، “وزەن”،”جاز”، “بالقوجا ءبيدىڭ بالاسىنا جازعان حاتى”، “ونەر - ءبىلىم بار جۇرتتار”.
ىبىراي اڭگىمەلەرىنىڭ تاقىرىپتارى:
ەڭبەككە باۋليتىن شىعارمالار
ونەر - ءبىلىمدى ۇلگى ەتۋگە ارنالعان شىعارمالار
ادامگەرشىلىككە تاربيەلەيتىن شىعارمالار
(كەستە ارقىلى تۇسىندىرىلەدى)
3) بالالار، بۇگىنگى تاقىرىپتى تولىعىراق ءتۇسىنۋ ءۇشىن ءار توپ وقۋشىلارى بەرىلگەن ءماتىن مازمۇندارى بويىنشا كەستە تولتىرامىز. الدىمەن ءماتىن مازمۇنىمەن تانىسىڭىزدار.
1 - توپ -«ادەپتىلىك»
2 - توپ «اسىل ءشوپ»
3 - توپ «باقشا اعاشتارى»
III. وي تولعانىس
7) - بالالار، سونىمەن بۇگىن نە ۇيرەندىك، نە بىلدىك؟
- ىبىراي اڭگىمەلەرى تۋرالى بىلەتىندەرىمىزدى ءبىر - ءبىر سويلەممەن قورىتىندىلايىقشى.
8) «ءبىر اينالىم سويلەسۋ» ستراتەگياسى
- ىبىراي – بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى، اڭگىمە جانرىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. (وقۋشىلار جالعاستىرادى)
IV وقۋشىلار باعالانادى
V. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ:
1. ىبىراي ادەپتىلىك اڭگىمەلەرىنىڭ مازمۇنىن ءبىلۋ، تاربيەلىك مانىنە كوڭىل ءبولۋ؛
2. «ى. التىنسارين شىعارمالارى - تاربيە كوزى» تاقىرىبىنا ەسسە جازۋ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
تەرليكبايەۆا م. ج.
قازاق ءتىلى 7 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ىبىراي التىنسارين اڭگىمەلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: ىبىراي اڭگىمەلەرىنىڭ مازمۇنىمەن تانىسادى، تاقىرىپتارى مەن يدەياسىن اشادى. ەتىس تۇرلەرىن مەڭگەرەدى.
مىندەتى:
1. مازمۇنعا بايلانىستى مىندەت: اڭگىمەلەردىڭ مازمۇنىمەن تانىسا وتىرىپ، اڭگىمەلەردى تاقىرىپتارىنا قاراي توپتايدى، ءماتىن مازمۇنىن ومىرمەن بايلانىستىرادى؛
ەتىستىكتەردى تاۋىپ، ەتىس تۇرلەرىنە اجىراتادى؛
2. سىني ويلاۋدى دامىتۋعا بايلانىستى مىندەت: وقۋشىلار وي تالقىسىنا تۇسە وتىرىپ، ءوزارا پىكىر الماسادى، ءىس - ارەكەتتەرىن تالدايدى؛
3. توپتىق مىندەت: وقۋشىلار ءوز ويلارىن قورعاي بىلۋگە ۇيرەنەدى، ءبىر - ءبىرىن تىڭدايدى، تولىقتىرۋ ارقىلى ءماتىن مازمۇنىنىڭ تۇسىنىكسىز جەرلەرىن ايقىندايدى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا وقۋ ماتەريالدارىن وقىپ - ۇيرەنۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: «ءبىر اينالىم سويلەسۋ»، «ءۇش جاقتى كۇندەلىك»، ₺بەس تارماقتى جول₺
«توپتاستىرۋ»، «ەركىن جازۋ» ستراتەگيالارى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ىبىراي اڭگىمەلەرىنىڭ تاقىرىپتارىنا بايلانىستى سۋرەتتەر جيىنتىعى، سىزبا – كەستە، پرەزەنتاسيا.
باعالاۋ: ويدى ەركىن جەتكىزە ايتا ءبىلۋ قابىلەتتەرىمەن باعالانادى
ساباق بارىسى I ۇيىمداستىرۋ
1. ساباققا پسيحولوگيالىق دايىندىق.
2. كەزەكشىمەن سويلەسۋ.
3. كۇن رەتىن سۇراپ، جازعىزۋ
4. ساباقتىڭ ماقساتىن ايتۋ.
- ءحىح عاسىردىڭ 2 - جارتىسى مەن حح عاسىردىڭ باسىندا ءومىر سۇرگەن ادەبيەت وكىلى ى. ءالتىنساريننىڭ شىعارمالارى بويىنشا العان بىلىمدەرىڭدى ساراپقا سالىپ، اڭگىمەلەرىن تالداۋ جاساعاندا ءوز ويلارىڭدى اشىق ايتا بىلىڭدەر، قويىلعان سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرىپ، ساباقتا ەركىن وتىرىڭدار
I. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. وقۋشىلاردى III توپقا ءبولۋ.
«وي اشار»: - وتكەن ساباقتا قانداي تاقىرىپپەن تانىستىق؟
- ى. التىنسارين ولەڭدەرىنەن ۇزىندىلەر جاتتاۋ. ى. التىنسارين ءومىرى، اعارتۋشىلىق قىزمەتى.
- وزدەرىڭىزدىڭ بىلەتىندەرىڭىزدى قاعاز بەتىنە تۇسىرە قويىڭىزدار.
(وقۋشىلار بىلەتىندەرىن توپتاسىپ جازادى، ءار توپتان ءبىر - ەكى وقۋشى قورعايدى.
- ەتىس تۇرلەرىن قايتالاۋ
«قوس ءتىل – قوس قاناتىڭ» (سويلەمدەردى ورىس تىلىنەن قازاق تىلىنە اۋدارۋ).
1. ىبىراي 48 جىل (جيل).
2. (تالانتليۆىي پەداگوگ) بالالارعا مەكتەپ اشىپ، «قازاق حرەستوماتياسى» مەن « قازاقتارعا ورىس ءتىلىن وقىتۋ قۇرالى» دەگەن ەكى كىتاپ (ناپيسال ي وپۋبليكوۆال).
3. التىنسارين بالالاردى (ك چەستنوستي، ترۋدۋ، زنانيام) شاقىردى.
4. قوستاناي قالاسىندا وعان (پوستاۆيلي پامياتنيك).
5. ى. ءالتىنساريندى قازاق حالقى (ۆىسوكو سەنيت).
ءىى. ماعىنانى اجىراتۋ
جاڭا سوزدەر:
ادەپتىلىك - ۆەجليۆوست
جەڭىلدەتەيىن - وبلەگچۋ
بەيشارا - نەسچاستنىي
سابىر - سپوكويستۆيە
ءيىلۋ - سكلونياتسيا
قيسىق - كريۆو
تاقسىر - گوسپودين
باعۋ - قاعۋ، كۇتۋ - ۋحاجيۆات
1) ى. التىنسارين – بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى. بۇكىل ءومىرىن قازاق بالالارىن وقىتۋعا ارناعان. سول ماقساتپەن العاش رەت بالالارعا ارناپ مەكتەپ اشىپ، وقۋلىق جازعان. اعارتۋشى وقۋلىقتى جازۋداعى ماقساتىن حرەستوماتيانىڭ العى سوزىندە: «بۇل كىتاپتى قۇراستىرعاندا مەن، بىرىنشىدەن، وسى ءبىزدىڭ انا تىلىمىزدە تۇڭعىش رەت شىققالى وتىرعان جالعىز كىتاپتىڭ ورىس - قازاق مەكتەپتەرىندە تاربيەلەنىپ جۇرگەن قازاق بالالارىنا وقۋ كىتابى بولا الۋ جاعىن، سونىمەن قاتار، جالپى حالىقتىڭ وقۋىنا جارايتىن كىتاپ بولا الۋ جاعىن كوزدەدىم...» دەپ تۇجىرىمداعان. ويتكەنى حرەستوماتياعا ىبىراي ءوزىنىڭ پەداگوگتىق ماقساتىنا لايىقتاي جازعان تاربيەلىك ءمانى جوعارى كوپتەگەن شاعىن اڭگىمەلەرىن، ولەڭدەرى مەن اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىن، سونداي – اق، ورىس پەداگوگتەرى مەن ايتۋلى ورىس قالامگەرلەرىنەن اۋدارعان شىعارمالاردى ەنگىزگەن بولاتىن. بۇل شىعارمالاردىڭ تاقىرىپتىق – يدەيالىق مازمۇنىنان ءبىز ىبىرايدى ۇستاز - تاربيەشى رەتىندە الدىنا ماقسات ەتىپ قويعان ادامگەرشىلىك ماسەلەلەرىن كورەمىز.
2) - بالالار بۇگىن وسى العان بىلىمدەرىمىزدى تولىقتىرۋ ماقساتىندا «ىبىراي اڭگىمەلەرىنىڭ تاقىرىپتارىمەن، ياعني اڭگىمەلەرىمەن» تانىسامىز.
الدىمەن اڭگىمە دەگەنىمىز نە؟
- اڭگىمە – ادام ءومىرىنىڭ ءبىر ءساتىن بەينەلەيتىن سيۋجەتى بار شىعارما.
ىبىراي التىنسارين – قازاق بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى، اڭگىمە جانرىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. شىعارمالارى قىسقا مازمۇنعا قۇرىلادى. از سوزگە كوپ ماعىنا سىيعىزۋ، ماقال - ماتەل قولدانۋ، ءار اڭگىمەنىڭ ءتالىم - تاربيەلىك مانىنە ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ – ىبىراي شىعارمالارىنىڭ ەرەكشەلىگى دەپ ايتۋعا بولادى.
3) ىبىراي شىعارمالارىنىڭ تاقىرىپتارىن انىقتاۋ ءۇشىن ءقازىر سىزدەرگە سۋرەتتەر، سوزدەر تاراتامىن. سول سۋرەتتەر قانداي تاقىرىپتارعا ارناپ سالىنعان، سونى توپ بولىپ قورعايسىزدار.
(III توپقا وقۋ - ءبىلىم، ونەر، ادامگەرشىلىك تاقىرىپتارىنا بايلانىستى 1 - توپقا - سۋرەتتەر، 2 - توپقا - سوزدەر - ىبىراي شىعارمالارى نەگە ۇيرەتەدى؟ - سوزدەر بەرىلەدى، وقۋشىلاردان سۇرالادى) 3 - توپقا - ىبىرايدىڭ اڭگىمەلەرى: “قىپشاق سەيىتقۇل”، “كيىز ءۇي مەن اعاش ءۇي”، “تازا بۇلاق”، “باي بالاسى مەن جارلى بالاسى”، “اتىمتاي جومارت”، “اسىل ءشوپ”، اۋدارما سيپاتتى اڭگىمەلەرى “ءبىر ۋىس ماقتا”، “سالاقتىق”، “باقشا اعاشتارى”، ولەڭدەرى: “كەل، بالالار، وقىلىق!”، “بۇل كىم؟”، “وزەن”،”جاز”، “بالقوجا ءبيدىڭ بالاسىنا جازعان حاتى”، “ونەر - ءبىلىم بار جۇرتتار”.
ىبىراي اڭگىمەلەرىنىڭ تاقىرىپتارى:
ەڭبەككە باۋليتىن شىعارمالار
ونەر - ءبىلىمدى ۇلگى ەتۋگە ارنالعان شىعارمالار
ادامگەرشىلىككە تاربيەلەيتىن شىعارمالار
(كەستە ارقىلى تۇسىندىرىلەدى)
3) بالالار، بۇگىنگى تاقىرىپتى تولىعىراق ءتۇسىنۋ ءۇشىن ءار توپ وقۋشىلارى بەرىلگەن ءماتىن مازمۇندارى بويىنشا كەستە تولتىرامىز. الدىمەن ءماتىن مازمۇنىمەن تانىسىڭىزدار.
1 - توپ -«ادەپتىلىك»
2 - توپ «اسىل ءشوپ»
3 - توپ «باقشا اعاشتارى»
III. وي تولعانىس
7) - بالالار، سونىمەن بۇگىن نە ۇيرەندىك، نە بىلدىك؟
- ىبىراي اڭگىمەلەرى تۋرالى بىلەتىندەرىمىزدى ءبىر - ءبىر سويلەممەن قورىتىندىلايىقشى.
8) «ءبىر اينالىم سويلەسۋ» ستراتەگياسى
- ىبىراي – بالالار ادەبيەتىنىڭ اتاسى، اڭگىمە جانرىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. (وقۋشىلار جالعاستىرادى)
IV وقۋشىلار باعالانادى
V. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ:
1. ىبىراي ادەپتىلىك اڭگىمەلەرىنىڭ مازمۇنىن ءبىلۋ، تاربيەلىك مانىنە كوڭىل ءبولۋ؛
2. «ى. التىنسارين شىعارمالارى - تاربيە كوزى» تاقىرىبىنا ەسسە جازۋ
You Might Also Like
