ىبىراي التىنسارين - قازاق حالقىنىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى
قازاقستان تاريحى 8 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ىبىراي التىنسارين - قازاق حالقىنىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاق دالاسىنىڭ دارا ۇستازى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ۇستازدىق جولى مەن قازاق دالاسىنىڭ، كەلەشەك ۇرپاقتىڭ قامى ءۇشىن جۇرگىزىلگەن ەڭبەكتەرى تۋرالى وقۋشىلارعا تۇسىندىرە وتىرىپ، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ا) بىلىمدىلىگى: ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ادامگەرشىلىك، اقىندىق قاسيەتتەرىن تانىتۋ جانە ءتىل شەبەرلىگىن ۇعىندىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ جانە زەيىندىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىك: ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا، جۇيەلى ويلاۋعا، ۇقىپتىلىققا، شاپشاڭدىققا، كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: توپپەن جۇمىس، بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن ەلەمەنتتەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ى. ءالتىنساريننىڭ پورترەتى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى ساباققا ازىرلەۋ، وقۋ قۇرال – جابدىقتارىن تەكسەرۋ، ءبىر – بىرىنە جاقسى تىلەكتەر ايتۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: «ءبىلىم اۋكسيونى».
ءىىى. وي قوزعاۋ: ى. ءالتىنساريننىڭ «كەل، بالالار، وقىلىق!» ولەڭى وقىلادى. وقۋشىلار كىمنىڭ ولەڭى ەكەندىگىن تابادى.
IV. جاڭا ساباق: ىبىراي التىنسارين - قازاق حالقىنىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى.
ىبىراي التىنسارين – قازاق حالقىنىڭ كورنەكتى اعارتۋشىسى، ۇلى ۇستاز. ىبىراي التىنسارين 1841 جىلى قوستاناي وبلىسى، قوستاناي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءوز اكەسى التىنسارى 4 – جاسار كەزىندە قايتىس بولادى دا، ىبىراي اتاسى بالقوجا ءبيدىڭ تاربيەسىندە وسەدى.
ىبىراي 1857 جىلى ورىنبور شەكارا كوميسسياسى جانىنداعى مەكتەپتى التىن مەدالمەن ءبىتىردى. ىبىراي ورىس، اراب، تاتار جانە پارسى تىلدەرىندە ەركىن سويلەدى. ول دۇنيە ءجۇزى ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكتەرىنىڭ شىعارمالارىن زەيىن قويىپ وقىدى.
ىبىراي ءوز ءبىلىمىن جۇيەلى جەتىلدىرۋدىڭ ناتيجەسىندە ءوز زامانىنىڭ اسا ءبىلىمدى ازاماتى بولدى.
1879 جىلى ىبىراي التىنسارين تورعاي وبلىسى مەكتەپتەرىنىڭ ينسپەكتورى بولىپ تاعايىندالدى. ونى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا ءبىلىم بەرۋ سالاسى قازاق دالاسىندا كەڭ ورىن الدى.
ىبىراي التىنسارين جان - جاقتى ءبىلىمدى ادام بولدى. ول قازاقتاردىڭ اراسىندا اعارتۋشىلىق جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، تەمىر جولدار مەن ەلەكتر قۋاتىنىڭ، ەگىنشىلىك كاسىبىنىڭ، ءار ءتۇرلى قولونەردىڭ پايداسى تۋرالى ايتىپ بەرۋمەن بولدى. ءوزىنىڭ وچەركتەر مەن اۋىزەكى اڭگىمەلەرىندە قازاقتاردى ديقانشىلىقپەن اينالىسۋعا شاقىردى. ول تۋعان حالقىنىڭ تاريحى، فولكلورى، ادەپ - عۇرپى، سالت ءداستۇرى تۋرالى ماتەريالدار جيناقتاپ، گازەت - جۋرنالدارعا جاريالادى.
ىبىراي التىنسارين تاماشا اقىن ەدى. ونىڭ «ءاي، دوستارىم!»، «ءاي، جىگىتتەر!»، «انا» اتتى ولەڭدەرىنەن قازاق جاستارىنىڭ تالاي ۇرپاعى ۇلگى - ونەگە الىپ، تاربيە كوردى.
ىبىراي التىنسارين پاتشا ۇكىمەتىنىڭ جەرگىلىكتى حالىققا قىسىم جاسايتىن جۇگەنسىز ساياساتىن ايىپتاپ وتىردى. ىبىراي التىنسارين 1889 جىلى شىلدە ايىنىڭ 30 – ى كۇنى قوستانايدا دۇنيە سالادى.
IV. شىعارماشىلىق تاپسىرما «قاي توپ تەز؟»
«زەرتتەۋشىلەر» توبى - اعارتۋشىنىڭ ءومىر جولىنا زەرتتەۋ جاساۋ.
«بايانداۋشىلار» توبى - پەداگوگيكالىق قىزمەتىن بايانداۋ.
«زەردەلەۋشىلەر» توبى - حرونولوگيالىق كەستەمەن جۇمىس جاساۋ.
1841 جىل
1857 جىل
1879 جىل
1889 جىل
V. «ماتىندەگى قاتەنى تاپ» ويىنى.
ىبىراي التىنسارين 1857 جىلى دۇنيەگە كەلدى. (1841ج. ت.)
اكەسىنەن ەرتە ايىرىلعان ول اجەسىنىڭ تاربيەسىندە بولدى. (اتاسىنىڭ تاربيەسىندە)
1841 جىلى ى. التىنسارين تورعاي وبلىسى مەكتەپتەرىنىڭ ينسپەكتورى بولىپ تاعايىندالدى. (1879ج.)
VI. ىبىرايدىڭ قازاق تاريحىنداعى الاتىن ورنى.
وقۋشىلار توپ بويىنشا سيپاتتاما جاسايدى.
VII. ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
● “زەرتتەۋشىلەر” توبى
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ اعارتۋشىلىق جانە پەداگوگيكالىق كوزقاراسى قالاي قالىپتاستى؟
● “بايانداۋشىلار” توبى
حالىققا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ونىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى قانداي؟
● “زەردەلەۋشىلەر” توبى
ى. ءالتىنساريننىڭ نەگىزگى شىعارمالارى مەن ەڭبەكتەرىن اتا
VIII. قورىتىندىلاۋ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ: قازاق حالقىنىڭ ۇلى ماقتانىشى، ۇلى ۇستازى، تۇڭعىش اعارتۋشى – عالىم، شەبەر جازۋشى ىبىراي التىنسارين قالامىنان كوپتەگەن ماڭىزدى كوركەم شىعارمالار تۋدى. قازاق دالاسىنا تۇڭعىش رەت مەكتەپ اشقان ىبىراي ءالتىنساريننىڭ كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن اتقارعان ەڭبەگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز ماڭىزىن جويعان جوق.
IX. ۇيگە تاپسىرما:
X. باعالاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ىبىراي التىنسارين - قازاق حالقىنىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاق دالاسىنىڭ دارا ۇستازى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ۇستازدىق جولى مەن قازاق دالاسىنىڭ، كەلەشەك ۇرپاقتىڭ قامى ءۇشىن جۇرگىزىلگەن ەڭبەكتەرى تۋرالى وقۋشىلارعا تۇسىندىرە وتىرىپ، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ا) بىلىمدىلىگى: ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ادامگەرشىلىك، اقىندىق قاسيەتتەرىن تانىتۋ جانە ءتىل شەبەرلىگىن ۇعىندىرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ جانە زەيىندىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىك: ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا، جۇيەلى ويلاۋعا، ۇقىپتىلىققا، شاپشاڭدىققا، كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: توپپەن جۇمىس، بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن ەلەمەنتتەرى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ى. ءالتىنساريننىڭ پورترەتى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى ساباققا ازىرلەۋ، وقۋ قۇرال – جابدىقتارىن تەكسەرۋ، ءبىر – بىرىنە جاقسى تىلەكتەر ايتۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: «ءبىلىم اۋكسيونى».
ءىىى. وي قوزعاۋ: ى. ءالتىنساريننىڭ «كەل، بالالار، وقىلىق!» ولەڭى وقىلادى. وقۋشىلار كىمنىڭ ولەڭى ەكەندىگىن تابادى.
IV. جاڭا ساباق: ىبىراي التىنسارين - قازاق حالقىنىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى.
ىبىراي التىنسارين – قازاق حالقىنىڭ كورنەكتى اعارتۋشىسى، ۇلى ۇستاز. ىبىراي التىنسارين 1841 جىلى قوستاناي وبلىسى، قوستاناي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءوز اكەسى التىنسارى 4 – جاسار كەزىندە قايتىس بولادى دا، ىبىراي اتاسى بالقوجا ءبيدىڭ تاربيەسىندە وسەدى.
ىبىراي 1857 جىلى ورىنبور شەكارا كوميسسياسى جانىنداعى مەكتەپتى التىن مەدالمەن ءبىتىردى. ىبىراي ورىس، اراب، تاتار جانە پارسى تىلدەرىندە ەركىن سويلەدى. ول دۇنيە ءجۇزى ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكتەرىنىڭ شىعارمالارىن زەيىن قويىپ وقىدى.
ىبىراي ءوز ءبىلىمىن جۇيەلى جەتىلدىرۋدىڭ ناتيجەسىندە ءوز زامانىنىڭ اسا ءبىلىمدى ازاماتى بولدى.
1879 جىلى ىبىراي التىنسارين تورعاي وبلىسى مەكتەپتەرىنىڭ ينسپەكتورى بولىپ تاعايىندالدى. ونى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا ءبىلىم بەرۋ سالاسى قازاق دالاسىندا كەڭ ورىن الدى.
ىبىراي التىنسارين جان - جاقتى ءبىلىمدى ادام بولدى. ول قازاقتاردىڭ اراسىندا اعارتۋشىلىق جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، تەمىر جولدار مەن ەلەكتر قۋاتىنىڭ، ەگىنشىلىك كاسىبىنىڭ، ءار ءتۇرلى قولونەردىڭ پايداسى تۋرالى ايتىپ بەرۋمەن بولدى. ءوزىنىڭ وچەركتەر مەن اۋىزەكى اڭگىمەلەرىندە قازاقتاردى ديقانشىلىقپەن اينالىسۋعا شاقىردى. ول تۋعان حالقىنىڭ تاريحى، فولكلورى، ادەپ - عۇرپى، سالت ءداستۇرى تۋرالى ماتەريالدار جيناقتاپ، گازەت - جۋرنالدارعا جاريالادى.
ىبىراي التىنسارين تاماشا اقىن ەدى. ونىڭ «ءاي، دوستارىم!»، «ءاي، جىگىتتەر!»، «انا» اتتى ولەڭدەرىنەن قازاق جاستارىنىڭ تالاي ۇرپاعى ۇلگى - ونەگە الىپ، تاربيە كوردى.
ىبىراي التىنسارين پاتشا ۇكىمەتىنىڭ جەرگىلىكتى حالىققا قىسىم جاسايتىن جۇگەنسىز ساياساتىن ايىپتاپ وتىردى. ىبىراي التىنسارين 1889 جىلى شىلدە ايىنىڭ 30 – ى كۇنى قوستانايدا دۇنيە سالادى.
IV. شىعارماشىلىق تاپسىرما «قاي توپ تەز؟»
«زەرتتەۋشىلەر» توبى - اعارتۋشىنىڭ ءومىر جولىنا زەرتتەۋ جاساۋ.
«بايانداۋشىلار» توبى - پەداگوگيكالىق قىزمەتىن بايانداۋ.
«زەردەلەۋشىلەر» توبى - حرونولوگيالىق كەستەمەن جۇمىس جاساۋ.
1841 جىل
1857 جىل
1879 جىل
1889 جىل
V. «ماتىندەگى قاتەنى تاپ» ويىنى.
ىبىراي التىنسارين 1857 جىلى دۇنيەگە كەلدى. (1841ج. ت.)
اكەسىنەن ەرتە ايىرىلعان ول اجەسىنىڭ تاربيەسىندە بولدى. (اتاسىنىڭ تاربيەسىندە)
1841 جىلى ى. التىنسارين تورعاي وبلىسى مەكتەپتەرىنىڭ ينسپەكتورى بولىپ تاعايىندالدى. (1879ج.)
VI. ىبىرايدىڭ قازاق تاريحىنداعى الاتىن ورنى.
وقۋشىلار توپ بويىنشا سيپاتتاما جاسايدى.
VII. ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
● “زەرتتەۋشىلەر” توبى
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ اعارتۋشىلىق جانە پەداگوگيكالىق كوزقاراسى قالاي قالىپتاستى؟
● “بايانداۋشىلار” توبى
حالىققا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ونىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى قانداي؟
● “زەردەلەۋشىلەر” توبى
ى. ءالتىنساريننىڭ نەگىزگى شىعارمالارى مەن ەڭبەكتەرىن اتا
VIII. قورىتىندىلاۋ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ: قازاق حالقىنىڭ ۇلى ماقتانىشى، ۇلى ۇستازى، تۇڭعىش اعارتۋشى – عالىم، شەبەر جازۋشى ىبىراي التىنسارين قالامىنان كوپتەگەن ماڭىزدى كوركەم شىعارمالار تۋدى. قازاق دالاسىنا تۇڭعىش رەت مەكتەپ اشقان ىبىراي ءالتىنساريننىڭ كەلەشەك ۇرپاق ءۇشىن اتقارعان ەڭبەگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز ماڭىزىن جويعان جوق.
IX. ۇيگە تاپسىرما:
X. باعالاۋ
You Might Also Like
-
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ قۇزىرەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋداعى پاتريوتتىق تاربيەنىڭ ماڭىزى
