ىسكەرلىك ويىندارىنىڭ ماڭىزدىلىعى
پاۆلودار وبلىسى،
اقسۋ قالاسىنداعى №2 جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى گ. ت. ەجيحانوۆا
ىسكەرلىك ويىندارىنىڭ ماڭىزدىلىعى
«ءبىلىم مەن تاربيە، تامىر مەن جاپىراق ءتارىزدى، ءبىرىنىڭ ءبىرىنسىز كۇنى ءماز ەمەس».
ناقىل ءسوز.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ايتقانىنداي: «XXI عاسىر ۇلتتىق باسەكە، اقپاراتتىق سايىس، يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار، كۇردەلى ەكونوميكالىق رەفورمالار سياقتى كورىنىستەرىمەن ەرەكشەلەنەدى. سول كەزەڭگە ساي ينتەللەكتۋالدى، دەنى ساۋ، وي - ءورىسى جوعارى دامىعان، حالىقارالىق دەڭگەيگە سايكەس ءبىلىمى بار ازاماتتى تاربيەلەۋ – ءار ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى. ءمۇعالىم – بارلىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزى، جانى جانە جۇرەگى. ءمۇعالىمنىڭ نەگىزگى باستى ماقساتى – رۋحاني باي، ىزدەمپاز، ادامگەرشىلىگى مول ادامدى قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. قازىرگى زامانعى مۇعالىمدەر ينفورماتور، باقىلاۋشى، تەكسەرۋشى، جازالاۋشى قىزمەتىن تاستاپ، كەرىسىنشە ىزدەنۋشى، زەرتتەۋشى، تەحنولوگ، ونەرتاپقىش، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەيتىن جاڭاشىل بولۋ كەرەك. وقۋشىنى سۋبەكت رەتىندە قاراستىرىپ، ونىڭ ءوزىن - ءوزى تانۋىنا جول اشۋ، جەكە تۇلعا بويىنداعى قاسيەتتى دامىتۋ، «مەن» مەنتاليتەتىن قالىپتاستىرۋ، ءبىلىم مەن تاربيەنى جەكە تۇلعاعا قاراي باعىتتاۋ – بۇگىنگى تاڭداعى ءمۇعالىمىنىڭ كەزەك كۇتتىرمەيتىن قاسيەتتى مىندەتى».
ەلىمىزدە ءبىلىم جۇيەسىن دامىتۋ تالاپتارىنا ساي وقۋشىلارعا تەرەڭ ءبىلىم جانە تاربيە بەرۋ، ولاردى جان - جاقتى دامىتۋ بۇگىنگى كۇننىڭ باستى ماسەلەسى. ءبىلىم جانە تاربيە بەرۋ – بۇل قوعام مۇشەلەرىنىڭ ادامگەرشىلىك، ينتەللەكتۋالدىق مادەني دامۋىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن جانە بىلىكتىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ۇزدىكسىز ۇدەرىس.
ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى جاڭا ءبىلىم پاراديگماسى ءبىلىم، بىلىك، داعدى جيىنتىعىن تولىق مەڭگەرگەن، قوعام ومىرىنە بەلسەنە ارالاساتىن، شىعارماشىلىقپەن ويلايتىن، ءوزىن - ءوزى كورسەتە الاتىن، وزدىگىنەن اقپاراتتى ىزدەپ، تالدايتىن جانە ونى دامىتۋعا قابىلەتتى، قۇزىرەتتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان.
مەكتەپتەردە ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيە جۇمىستارىنىڭ تالاپقا ساي جەتىلدىرىلۋى وقۋشىلاردىڭ بولاشاق قۇزىرەتتى مامان بولىپ قالىپتاسۋىنا زور ىقپال ەتەدى.
«قۇزىرەتتىلىك» ۇعىمى بۇگىنگى كۇنى وقىتۋ ۇدەرىسىندە ءبىلىمدى قولدانۋدىڭ اقىرعى ناتيجەسى رەتىندە قاراستىرىلۋدا. وقىتۋ ۇدەرىسىندە «قۇزىرەتتىلىك» ۇعىمى ستۋدەنتتەردىڭ ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىن، داعدىلارى مەن بىلىكتەرىن بەلگىلى ءبىر ماسەلەنى شەشۋدە قولدانۋى. وقىتۋ ۇدەرىسىندەگى قۇزىرەتتىلىكتەرگە عالىمدار ءارتۇرلى انىقتامالار بەرەدى.
ل. م. ميتينانىڭ: «قۇزىرەتتىلىك» ۇعىمىنا «ءبىلىم، داعدى، بىلىك، سونىمەن قاتار پراكتيكادا، تىلدەسىمدە، جەكە تۇلعانىڭ ءوزىن-وزى دامىتۋدا قولداناتىن تاسىلدەرى» دەگەن انىقتاماسى بار.
ب. ت. كەنجەبەكوۆ قۇزىرەتتىلىك جونىندە: «قۇزىرەتتىلىكتىڭ بار - جوعىن ادام ەڭبەگiنiڭ ناتيجەسiنە قاراپ پايىمداۋ قاجەت. كەز - كەلگەن قىزمەتكەر، ءوز ارەكەتىمەن كاسىبي iس - ارەكەتتiڭ تۇپكى ناتيجەسىنە ساي تالاپتارعا جاۋاپ بەرەتىن جۇمىستاردى ورىنداسا عانا، كاسىبي - قۇزىرەتتi بولىپ سانالادى» -، دەپ، انىقتاما بەرەدى.
قۇزىرەتتىلىك ەڭ الدىمەن وقۋشىلاردىڭ اقپاراتتى ساۋاتتىلىعى مەن كەز - كەلگەن ماسەلەنى دۇرىس شەشە ءبىلۋ قاسيەتىنەن كورىنىس تابادى. وقۋشى قوعام تالابىنا ساي ءوزىن - ءوزى ۇزدىكسىز جەتىلدىرىپ وتىراتىن، ءبىلىمدى، جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرگەن، ورتامەن قارىم - قاتىناسقا تەز بەيىمدەلە الاتىن، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى جوعارى، تاجىريبەسى مول، ت. ب. قاسيەتتەردى جيناقتاعاندا عانا كاسىبي قۇزىرەتتى بولا الادى.
عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىندە وقۋشىلاردىڭ قۇزىرەتتىلىگىن انىقتاۋ كەزىندە كومپونەنتەرىن، ولشەمدەرى مەن كورسەتكىشتەرىن انىقتاعان.
ماقسات - مىندەتتەرىنە قاراي ولشەمدەر كوگنيتيۆتىك، ەموسيونالدىق - قۇندىلىقتى، ءىس - ارەكەتتىك دەپ اجىراتىلادى.
كوگنيتيۆتىك ولشەم قاجەتتى اقپاراتتى تاڭداۋ جانە باعالاۋىن، پروبلەمالىق جاعداياتتاردى شەشۋىن، عىلىمي ادەبيەتتەرگە تالداۋ جاساۋىن كورسەتەدى.
ەموسيونالدىق - قۇندىلىقتى ولشەم بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىنان جانە بەلسەندىلىگىنەن، توپتى قارىم - قاتىناستىق قۇندىلىق رەتىندە تانۋىنان كورىنىس تابادى.
ءىس - ارەكەتتىك ولشەم ۇجىمدىق ءوزارا قارىم - قاتىناسقا ءتۇسۋدى، ءوزارا مىندەتتەر ءبولىسۋدى، ءىس - ارەكەت نورمالارىن بىرلەسە مەڭگەرۋدى، توپتىق پىكىرتالاستاردا بەلسەنە ارالاسۋدى قاجەت ەتەدى.
انىقتالعان ولشەمدەر نەگىزىندە وقۋشىلاردىڭ قۇزىرەتتىلىگىنىڭ قالىپتاسۋ دەڭگەيلەرى انىقتالدى.
جوعارى دەڭگەيدە وقۋشى ءوز ويىن ەركىن تۇردە باياندايدى، ماسەلەنى تولىق اشىپ كورسەتە الادى. قوسىمشا قۇرالداردى (ۆەربالدى جانە ۆەربالدى ەمەس قۇرالداردى) ساۋاتتى پايدالانادى، ماسەلەنى شەشۋدە شىنايى قىزىعۋشىلىق تانىتادى، بىلۋگە قىزىعۋشىلىعى باسىم، توپتىق قارىم - قاتىناستى ورناتۋعا بەيىم؛ ديالوگ، پىكىرتالاستا اقپاراتتىڭ تالاپ ەتىلەتىن مازمۇنىن شىعارماشىلىقپەن قابىلدايدى، ديالوگقا، تالقىلاۋعا بەلسەندى ارالاسادى، توپتىق جۇمىستى ورىنداۋ بارىسىندا مىندەتتەردى بەلگىلەيدى.
ورتا دەڭگەيدە وقۋشى ءوز ويىن وقىتۋشى جەتەكشىلىگىمەن عانا تۇسىندىرە الادى، ماسەلەنى باياندايدى، قوسىمشا قۇرالداردى تولىق پايدالانا بىلمەيدى؛ ماسەلەنىڭ شەشىمىن وقىتۋشىنىڭ تالاپ قويۋىمەن ىزدەيدى، شەشىمىن ءوز بەتىمەن تابۋعا سەنىمسىز، قاتەسىن تابادى، ءبىراق ونى تۇزەتە المايدى، قارىم - قاتىناس ورناتۋدا ءبىلىمدى ماقسات تۇتپايدى، ديالوگتى ۇيىمداستىرۋدا ەنجار، ديالوگ اياسىندا ارىپتەسىنىڭ پىكىرىن تىڭدايدى، توپتا توپتىق جۇمىستى ورىنداۋ بارىسىندا مىندەتتەردى بولىسەدى.
تومەن دەڭگەيدە وقۋشى قاراپايىم ۇلگىدەگى تاپسىرمالاردى ورىندايدى، ماعىنالىق قۇرىلىمدا باعدار جاساي المايدى، ويى شاشىراڭقى، ماسەلەنى شەشۋگە قىزىقپايدى، توپتا ەنجار، وقۋ ماتەريالىنىڭ تەك كەيبىر بولىكتەرىن قابىلدايدى، توپتىق جۇمىستى ۇيىمداستىرا المايدى، توپتا نەگىزىنەن ورىنداۋشى قىزمەتىن اتقارادى، توپتىق پىكىرتالاستاردا بەلسەندىلىك تانىتپايدى.
سونىمەن قاتار جاڭا تەحنولوگيا جۇيەسىندە پروبلەمالىق ىسكەرلىك ويىن ارقىلى وقىتۋدىڭ ماڭىزى زور. وقۋشىلار ءار ءتۇرلى پروبلەمالاردى تالدايدى. ونى شەشۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرەدى. مۇنداي ساباقتار وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتادى، پانگە دەگەنت قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى، ومىردە كەزدەسەتىن ءتۇرلى قيىندىقتاردى جەڭۋگە تاربيەلەيدى. ىسكەرلىك ويىن ساباقتارىن وتكىزۋ تەحنولوگياسى
3 كەزەڭنەن تۇرادى.
ءى كەزەڭ – دايىندىق (رولدەردى ءبولىپ بەرۋ، وقۋشىلاردى توپتارعا ءبولۋ، پروبلەمالارىن الدىن الا تانىستىرۋ، قاجەتتى ماتەريالدارىن جيناۋ).
ءىى كەزەڭ – ويىن كەزەڭى (وقۋشىلار جاساعان حابارلامالاردى تىڭداۋ، پىكىرتالاس جاساۋ، قابىلداناتىن شەشىمدى تالقىلاۋ جانە ونى باقىلاۋ، تالقىلانعان شەشىمدى قابىلداۋ).
ءىىى كەزەڭ – قورىتىندىلاۋ ( پروبلەمانى شەشۋدى ءتيىمدى جولدارىن ىزدەستىرۋ.
ىسكەرلىك ويىندارىنىڭ ديداكتيكالىق، تاربيەلىك وركەندەتۋشىلىك (الەۋمەتتەندىرۋشىلىك) ماڭىزى زور.
وقۋشىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، سول قابىلەتىن بەلسەندى ەتۋ – باستى ماقسات. اسىرەسە، وقۋشىنىڭ بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن جۇيەلى ءىس - ارەكەتتەر ۇيىمداستىرۋعا باعدار جاسا ءتيىمدى. ول جۇيە مىنا تومەندەگىدەي:
1. شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان تاپسىرمالار.
2. ءار ءتۇرلى انىقتامالارمەن جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان تاپسىرمالار.
3. عىلىمي ادەبيەتتەردى وقۋعا باۋلۋ.
4. جارىستار، سايىستار ءار ءتۇرلى تانىمدىق ويىندار ۇيىمداستىرۋ.
5. ينتەرنەت، تەلەارنا مەن مەرزىمدى باسپاسوزدەردە بەرىلگەن سوڭعى جاڭالىقتارمەن تانىستىرىپ وتىرۋ.
وسى ادىستەردى ساباقتا قولدانا وتىرىپ وقۋشىنىڭ ويلاۋ تاسىلدەرىنەن باقىلاۋعا بولادى. بەرىلگەن ماتەريالدان وقۋشى ەڭ ماڭىزدىسىن، ەڭ باستىسىن ءبولىپ الادى، باسقا نارسەلەرمەن سالىستىرادى، ونى جۇيەلەپ، قورىتىندىلايدى، ناقتىلايدى، انىقتايدى جانە ۇعىمعا تۇسىنىك بەرەدى، ونى دالەلدەيدى نەمەسە جوققا شىعارادى، مودەلدەيدى. جاڭاعى تاسىلدەردى قولدانعان وقۋشىنىڭ سوزىنەن، تۇجىرىمىنان بايقاۋعا بولادى.
ۇستازدىق تاجىريبە وقىتۋدىڭ پارمەندى ءادىس - تاسىلدەرىن قولدانۋدان ساباقتىڭ، سىنىپ ساعاتىنىڭ تيىمدىلىگى ارتا تۇسەتىنىنە كوز جەتكىزەدى.
اقسۋ قالاسىنداعى №2 جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى گ. ت. ەجيحانوۆا
ىسكەرلىك ويىندارىنىڭ ماڭىزدىلىعى
«ءبىلىم مەن تاربيە، تامىر مەن جاپىراق ءتارىزدى، ءبىرىنىڭ ءبىرىنسىز كۇنى ءماز ەمەس».
ناقىل ءسوز.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ايتقانىنداي: «XXI عاسىر ۇلتتىق باسەكە، اقپاراتتىق سايىس، يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار، كۇردەلى ەكونوميكالىق رەفورمالار سياقتى كورىنىستەرىمەن ەرەكشەلەنەدى. سول كەزەڭگە ساي ينتەللەكتۋالدى، دەنى ساۋ، وي - ءورىسى جوعارى دامىعان، حالىقارالىق دەڭگەيگە سايكەس ءبىلىمى بار ازاماتتى تاربيەلەۋ – ءار ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى. ءمۇعالىم – بارلىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزى، جانى جانە جۇرەگى. ءمۇعالىمنىڭ نەگىزگى باستى ماقساتى – رۋحاني باي، ىزدەمپاز، ادامگەرشىلىگى مول ادامدى قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. قازىرگى زامانعى مۇعالىمدەر ينفورماتور، باقىلاۋشى، تەكسەرۋشى، جازالاۋشى قىزمەتىن تاستاپ، كەرىسىنشە ىزدەنۋشى، زەرتتەۋشى، تەحنولوگ، ونەرتاپقىش، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەيتىن جاڭاشىل بولۋ كەرەك. وقۋشىنى سۋبەكت رەتىندە قاراستىرىپ، ونىڭ ءوزىن - ءوزى تانۋىنا جول اشۋ، جەكە تۇلعا بويىنداعى قاسيەتتى دامىتۋ، «مەن» مەنتاليتەتىن قالىپتاستىرۋ، ءبىلىم مەن تاربيەنى جەكە تۇلعاعا قاراي باعىتتاۋ – بۇگىنگى تاڭداعى ءمۇعالىمىنىڭ كەزەك كۇتتىرمەيتىن قاسيەتتى مىندەتى».
ەلىمىزدە ءبىلىم جۇيەسىن دامىتۋ تالاپتارىنا ساي وقۋشىلارعا تەرەڭ ءبىلىم جانە تاربيە بەرۋ، ولاردى جان - جاقتى دامىتۋ بۇگىنگى كۇننىڭ باستى ماسەلەسى. ءبىلىم جانە تاربيە بەرۋ – بۇل قوعام مۇشەلەرىنىڭ ادامگەرشىلىك، ينتەللەكتۋالدىق مادەني دامۋىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن جانە بىلىكتىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ۇزدىكسىز ۇدەرىس.
ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى جاڭا ءبىلىم پاراديگماسى ءبىلىم، بىلىك، داعدى جيىنتىعىن تولىق مەڭگەرگەن، قوعام ومىرىنە بەلسەنە ارالاساتىن، شىعارماشىلىقپەن ويلايتىن، ءوزىن - ءوزى كورسەتە الاتىن، وزدىگىنەن اقپاراتتى ىزدەپ، تالدايتىن جانە ونى دامىتۋعا قابىلەتتى، قۇزىرەتتى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان.
مەكتەپتەردە ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيە جۇمىستارىنىڭ تالاپقا ساي جەتىلدىرىلۋى وقۋشىلاردىڭ بولاشاق قۇزىرەتتى مامان بولىپ قالىپتاسۋىنا زور ىقپال ەتەدى.
«قۇزىرەتتىلىك» ۇعىمى بۇگىنگى كۇنى وقىتۋ ۇدەرىسىندە ءبىلىمدى قولدانۋدىڭ اقىرعى ناتيجەسى رەتىندە قاراستىرىلۋدا. وقىتۋ ۇدەرىسىندە «قۇزىرەتتىلىك» ۇعىمى ستۋدەنتتەردىڭ ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىن، داعدىلارى مەن بىلىكتەرىن بەلگىلى ءبىر ماسەلەنى شەشۋدە قولدانۋى. وقىتۋ ۇدەرىسىندەگى قۇزىرەتتىلىكتەرگە عالىمدار ءارتۇرلى انىقتامالار بەرەدى.
ل. م. ميتينانىڭ: «قۇزىرەتتىلىك» ۇعىمىنا «ءبىلىم، داعدى، بىلىك، سونىمەن قاتار پراكتيكادا، تىلدەسىمدە، جەكە تۇلعانىڭ ءوزىن-وزى دامىتۋدا قولداناتىن تاسىلدەرى» دەگەن انىقتاماسى بار.
ب. ت. كەنجەبەكوۆ قۇزىرەتتىلىك جونىندە: «قۇزىرەتتىلىكتىڭ بار - جوعىن ادام ەڭبەگiنiڭ ناتيجەسiنە قاراپ پايىمداۋ قاجەت. كەز - كەلگەن قىزمەتكەر، ءوز ارەكەتىمەن كاسىبي iس - ارەكەتتiڭ تۇپكى ناتيجەسىنە ساي تالاپتارعا جاۋاپ بەرەتىن جۇمىستاردى ورىنداسا عانا، كاسىبي - قۇزىرەتتi بولىپ سانالادى» -، دەپ، انىقتاما بەرەدى.
قۇزىرەتتىلىك ەڭ الدىمەن وقۋشىلاردىڭ اقپاراتتى ساۋاتتىلىعى مەن كەز - كەلگەن ماسەلەنى دۇرىس شەشە ءبىلۋ قاسيەتىنەن كورىنىس تابادى. وقۋشى قوعام تالابىنا ساي ءوزىن - ءوزى ۇزدىكسىز جەتىلدىرىپ وتىراتىن، ءبىلىمدى، جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرگەن، ورتامەن قارىم - قاتىناسقا تەز بەيىمدەلە الاتىن، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى جوعارى، تاجىريبەسى مول، ت. ب. قاسيەتتەردى جيناقتاعاندا عانا كاسىبي قۇزىرەتتى بولا الادى.
عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىندە وقۋشىلاردىڭ قۇزىرەتتىلىگىن انىقتاۋ كەزىندە كومپونەنتەرىن، ولشەمدەرى مەن كورسەتكىشتەرىن انىقتاعان.
ماقسات - مىندەتتەرىنە قاراي ولشەمدەر كوگنيتيۆتىك، ەموسيونالدىق - قۇندىلىقتى، ءىس - ارەكەتتىك دەپ اجىراتىلادى.
كوگنيتيۆتىك ولشەم قاجەتتى اقپاراتتى تاڭداۋ جانە باعالاۋىن، پروبلەمالىق جاعداياتتاردى شەشۋىن، عىلىمي ادەبيەتتەرگە تالداۋ جاساۋىن كورسەتەدى.
ەموسيونالدىق - قۇندىلىقتى ولشەم بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىنان جانە بەلسەندىلىگىنەن، توپتى قارىم - قاتىناستىق قۇندىلىق رەتىندە تانۋىنان كورىنىس تابادى.
ءىس - ارەكەتتىك ولشەم ۇجىمدىق ءوزارا قارىم - قاتىناسقا ءتۇسۋدى، ءوزارا مىندەتتەر ءبولىسۋدى، ءىس - ارەكەت نورمالارىن بىرلەسە مەڭگەرۋدى، توپتىق پىكىرتالاستاردا بەلسەنە ارالاسۋدى قاجەت ەتەدى.
انىقتالعان ولشەمدەر نەگىزىندە وقۋشىلاردىڭ قۇزىرەتتىلىگىنىڭ قالىپتاسۋ دەڭگەيلەرى انىقتالدى.
جوعارى دەڭگەيدە وقۋشى ءوز ويىن ەركىن تۇردە باياندايدى، ماسەلەنى تولىق اشىپ كورسەتە الادى. قوسىمشا قۇرالداردى (ۆەربالدى جانە ۆەربالدى ەمەس قۇرالداردى) ساۋاتتى پايدالانادى، ماسەلەنى شەشۋدە شىنايى قىزىعۋشىلىق تانىتادى، بىلۋگە قىزىعۋشىلىعى باسىم، توپتىق قارىم - قاتىناستى ورناتۋعا بەيىم؛ ديالوگ، پىكىرتالاستا اقپاراتتىڭ تالاپ ەتىلەتىن مازمۇنىن شىعارماشىلىقپەن قابىلدايدى، ديالوگقا، تالقىلاۋعا بەلسەندى ارالاسادى، توپتىق جۇمىستى ورىنداۋ بارىسىندا مىندەتتەردى بەلگىلەيدى.
ورتا دەڭگەيدە وقۋشى ءوز ويىن وقىتۋشى جەتەكشىلىگىمەن عانا تۇسىندىرە الادى، ماسەلەنى باياندايدى، قوسىمشا قۇرالداردى تولىق پايدالانا بىلمەيدى؛ ماسەلەنىڭ شەشىمىن وقىتۋشىنىڭ تالاپ قويۋىمەن ىزدەيدى، شەشىمىن ءوز بەتىمەن تابۋعا سەنىمسىز، قاتەسىن تابادى، ءبىراق ونى تۇزەتە المايدى، قارىم - قاتىناس ورناتۋدا ءبىلىمدى ماقسات تۇتپايدى، ديالوگتى ۇيىمداستىرۋدا ەنجار، ديالوگ اياسىندا ارىپتەسىنىڭ پىكىرىن تىڭدايدى، توپتا توپتىق جۇمىستى ورىنداۋ بارىسىندا مىندەتتەردى بولىسەدى.
تومەن دەڭگەيدە وقۋشى قاراپايىم ۇلگىدەگى تاپسىرمالاردى ورىندايدى، ماعىنالىق قۇرىلىمدا باعدار جاساي المايدى، ويى شاشىراڭقى، ماسەلەنى شەشۋگە قىزىقپايدى، توپتا ەنجار، وقۋ ماتەريالىنىڭ تەك كەيبىر بولىكتەرىن قابىلدايدى، توپتىق جۇمىستى ۇيىمداستىرا المايدى، توپتا نەگىزىنەن ورىنداۋشى قىزمەتىن اتقارادى، توپتىق پىكىرتالاستاردا بەلسەندىلىك تانىتپايدى.
سونىمەن قاتار جاڭا تەحنولوگيا جۇيەسىندە پروبلەمالىق ىسكەرلىك ويىن ارقىلى وقىتۋدىڭ ماڭىزى زور. وقۋشىلار ءار ءتۇرلى پروبلەمالاردى تالدايدى. ونى شەشۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرەدى. مۇنداي ساباقتار وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتادى، پانگە دەگەنت قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى، ومىردە كەزدەسەتىن ءتۇرلى قيىندىقتاردى جەڭۋگە تاربيەلەيدى. ىسكەرلىك ويىن ساباقتارىن وتكىزۋ تەحنولوگياسى
3 كەزەڭنەن تۇرادى.
ءى كەزەڭ – دايىندىق (رولدەردى ءبولىپ بەرۋ، وقۋشىلاردى توپتارعا ءبولۋ، پروبلەمالارىن الدىن الا تانىستىرۋ، قاجەتتى ماتەريالدارىن جيناۋ).
ءىى كەزەڭ – ويىن كەزەڭى (وقۋشىلار جاساعان حابارلامالاردى تىڭداۋ، پىكىرتالاس جاساۋ، قابىلداناتىن شەشىمدى تالقىلاۋ جانە ونى باقىلاۋ، تالقىلانعان شەشىمدى قابىلداۋ).
ءىىى كەزەڭ – قورىتىندىلاۋ ( پروبلەمانى شەشۋدى ءتيىمدى جولدارىن ىزدەستىرۋ.
ىسكەرلىك ويىندارىنىڭ ديداكتيكالىق، تاربيەلىك وركەندەتۋشىلىك (الەۋمەتتەندىرۋشىلىك) ماڭىزى زور.
وقۋشىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، سول قابىلەتىن بەلسەندى ەتۋ – باستى ماقسات. اسىرەسە، وقۋشىنىڭ بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن جۇيەلى ءىس - ارەكەتتەر ۇيىمداستىرۋعا باعدار جاسا ءتيىمدى. ول جۇيە مىنا تومەندەگىدەي:
1. شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان تاپسىرمالار.
2. ءار ءتۇرلى انىقتامالارمەن جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان تاپسىرمالار.
3. عىلىمي ادەبيەتتەردى وقۋعا باۋلۋ.
4. جارىستار، سايىستار ءار ءتۇرلى تانىمدىق ويىندار ۇيىمداستىرۋ.
5. ينتەرنەت، تەلەارنا مەن مەرزىمدى باسپاسوزدەردە بەرىلگەن سوڭعى جاڭالىقتارمەن تانىستىرىپ وتىرۋ.
وسى ادىستەردى ساباقتا قولدانا وتىرىپ وقۋشىنىڭ ويلاۋ تاسىلدەرىنەن باقىلاۋعا بولادى. بەرىلگەن ماتەريالدان وقۋشى ەڭ ماڭىزدىسىن، ەڭ باستىسىن ءبولىپ الادى، باسقا نارسەلەرمەن سالىستىرادى، ونى جۇيەلەپ، قورىتىندىلايدى، ناقتىلايدى، انىقتايدى جانە ۇعىمعا تۇسىنىك بەرەدى، ونى دالەلدەيدى نەمەسە جوققا شىعارادى، مودەلدەيدى. جاڭاعى تاسىلدەردى قولدانعان وقۋشىنىڭ سوزىنەن، تۇجىرىمىنان بايقاۋعا بولادى.
ۇستازدىق تاجىريبە وقىتۋدىڭ پارمەندى ءادىس - تاسىلدەرىن قولدانۋدان ساباقتىڭ، سىنىپ ساعاتىنىڭ تيىمدىلىگى ارتا تۇسەتىنىنە كوز جەتكىزەدى.
You Might Also Like
-
تاقىرىپ: تۇمانباي مولداعالييەۆ "ون التىنشى جەلتوقسان"
