مەنىڭ پايىمداۋىمداعى ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق مودەلىن قالىپتاستىرۋ
الماتى وبلىسى، كاراساي اۋدانى،
م. گابدۋللين ورتا مەكتەبى - مەكتەپكە دەيىنگى
شاعىن ورتالىعىمەن كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ
ماتەماتيكا جانە ينفورماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ج. تەميرگالييەۆا
مەنىڭ پايىمداۋىمداعى ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق مودەلىن قالىپتاستىرۋ.
قاي ۋاقىتتا دا قاي ۇلتتىڭ بولسىن كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، ۇلتجاندى ازاماتتارىن تولعاندىرىپ كەلگەن وزەكجاردى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋدىڭ عىلىمي نەگىزىن قالاعان بەلگىلى اعارتۋشىلار مەن عالىم - پەداگوگتار – يا. ا. كومەنسكيي، ا. بايتۇرسىن ۇلى، م. دۋلاتوۆ، ج. ايماۋىتوۆ، م. جۇمابايەۆ.
«ورىس مەكتەبىن ورىس مەكتەبى قىلۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى» دەگەن ماقالاسىندا ك. د. ۋشينسكيي سول كەزدەگى ورىس مەكتەبىنىڭ كەمشىلىكتەرىن سىناي كەلە، مىناداي قورىتىندىعا كەلەدى: «شۆەيساريا، گەرمانيا، انگليا مەن امەريكادا ءبىلىم 3 تۇرگە بولىنەدى: قاجەتتى، پايدالى، ۇنامدى. سونىڭ ىشىندە ۇلتتىق ءبىلىمنىڭ نەگىزىنە قاجەتتى ءبىلىم الىنادى. قاجەتتى ءبىلىم بالانىڭ جانىنا، ەڭ الدىمەن، نەگىز بولىپ ۇيالاۋلى ءتيىس. ءار ادامعا سونداي قاجەتتى ءبىلىم بولىپ تابىلاتىن: ءوز تىلىندە وقي ءبىلۋ، جازا ءبىلۋ، ساناي ءبىلۋ، ءوز ءدىنىنىڭ نەگىزى مەن ءوز وتانىن ءبىلۋ».
بۇل ويلاردىڭ بۇگىنگى ۇلتتىق مەكتەپتەرگە، سونىڭ ىشىندە جاڭادان قالىپتاسىپ كەلە جاتقان قازاقستانداعى ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋگە دە تىكەلەي قاتىسى بار.
ءبىلىم بەرۋدىڭ «جانسىز»، دارمەنسىز بولۋىنىڭ باستى سەبەبى – ۇلتى مەن دەربەستىگىنىڭ جوقتىعىندا. ءاربىر ءبىلىم بەرۋ ورنى ادام تاربيەلەۋدى جالپى مىندەت تۇتسا، ەل الدىمەن ونى بەلگىلى ەلدىڭ ازاماتى قىلىپ، سول قوعامنىڭ تالابىنا سايكەس تاربيەلەۋگە مىندەتتى. باعىت – سول ۇلتتىڭ مىنەزى مەن بولمىسى جالپىعا بىردەي تاۋەلدى بولۋى ءتيىس. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قوعامدىق كۇيزەلىس جاعدايىندا، داستۇرلەردىڭ قۇلدىراپ تۇرعان كەزىندە وتباسىنىڭ جوعالتقان كەيبىر مىندەتتەرىن وزىنە الىپ، ۇلتتىڭ الەۋمەتتىك دەنساۋلىعىن ساقتاپ قالۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ۇلتتىق دەڭگەيدە بولۋى قاجەت. ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ نەگىزى مىندەتتى تۇردە ۇلتتىق بولماي، ءوز وتانىنىڭ الدىنداعى بورىشىن وتەمەي، جالپى ادامزاتقا قىزمەت ىستەۋ مۇمكىن ەمەس. ورىستىڭ عالىم - پەداگوگى س. ي. گەسسەننىڭ: «ەگەر ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى عىلىمدىق، كوركەمدىك جانە ادامگەرشىلىك تالاپتارعا ساي كەلسە، سوندا عانا ول شىنايى ۇلتتىق بولىپ ەسەپتەلۋى كەرەك» دەگەن پىكىرى ويدى تولىقتىرا تۇسەدى.
ۇلتتىق ءبىلىم مازمۇنى قانداي بولۋى ءتيىس؟ بۇل ماسەلەلەرمەن شۇعىلدانىپ جۇرگەن عالىمداردىڭ پىكىرىن بايقاپ كورەيىك. ا. يا. دانيليۋكتىڭ پايىمداۋىنشا «ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ – وقۋشىلاردىڭ الەمدىك مادەنيەت اياسىنداعى ۇلتتىق مادەنيەتتى مەڭگەرۋگە، سونىمەن قاتار ونى شىعارماشىلىق تۇرعىدان دامىتۋعا باعىتتالعان الەۋمەتتىك قىزمەت اتقاراتىن ءبىلىم جۇيەسىنىڭ گۋمانيتارلىق قۇرامداس بولىگى. ۇلتتىق ءبىلىم جۇيەسىنىڭ نەگىزىن قالايتىن ەڭ الدىمەن، گۋمانيتارلىق پاندەر دەپ ويلايمىن. سەبەبى، گۋمانيتارلىق ءبىلىم جۇيەسىنىڭ باستى مىندەتى – وبەكتيۆتىك تاريحي - مادەني ءۇردىستىڭ سايكەس كەلۋىمەن قاتار وتاندىق مادەنيەتكە وقۋشىلاردىڭ تانىمىن قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. بۇل پاندەر وتاندىق مادەنيەتتى سول قالپىندا ساقتاپ قانا قالماي، ونىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى. بۇل پاندەر ارقىلى ۇرپاقتان - ۇرپاققا مادەنيەت جالعاسىپ وتىرادى.
قورىتا ايتقاندا، باسقانىڭ مادەنيەتىن ءوز مادەنيەتى ارقىلى قابىلداۋ قاعيداسى جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس. الدىمەن وقۋشىنىڭ جانىن، كوكىرەگىن تازالاپ تاربيەلەمەگەن سوڭ، وعان ماتەماتيكانى ۇقتىرىپ نە كەرەك، شەت ءتىلىن جاتتاتىپ نە كەرەك؟
سونىمەن ۇلتتىق ءبىلىم ورنى دەپ -- ءوز ۇلتىنىڭ تاريحىن، ءوز ۇلتىنىڭ مادەنيەتىن، ءوز ۇلتىنىڭ ءتىلىن، ادەبيەتىن وقىتاتىن ورىندى ايتامىز. ونىڭ باستى بەلگىسى – وندا حالىقتىڭ ۇلتتىق رۋحى بولۋى ءتيىس.
ۇلتتىق ءبىلىم بارلىق جۇمىس تۇرلەرىنەن، ءبىلىم بەرۋمەن قاتار تاربيە جۇمىستارىنىڭ بارلىق مازمۇنىنان كورىنۋى قاجەت.
ۇلتتىق مەكتەپتەگى تاربيەنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى:
1. وقۋشىنى ۇلت الدىندا تۇرعان ەرەكشە ىستەردى شەشۋگە دايارلاۋ.
2. ءوز حالقىنىڭ عاسىرلار بويى قول جەتكىزگەن تابىستارىنا ۇمتىلۋعا تاربيەلەۋ، ءتۇپ تامىرىنان ۇزىلە جازداعان ۇرپاقتى اتا - بابا سالتى مەن ءداستۇرى، ادەت - عۇرپىمەن قايتا تابىستىرۋ.
3. تاربيە جۇيەسىن ۇلتتىق مادەنيەت پەن ۇلتتىق پەداگوگيكاعا نەگىزدەۋ.
4. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋدىڭ تۇجىرىمداماسىن جاساۋدا ۇلتتىڭ جالپى سانىن، ورنالاسۋ اۋداندارىن، وقۋلىق شىعارۋ مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرۋ.
ۇلت بولاشاعى مەن ۇلت وكىلىنىڭ تاعدىرى ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستى، ءبىر - بىرىنە تاۋەلدى. سوندىقتان قازىرگى قازاق مەكتەبىندە ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ - ۇلتتىڭ بولاشاعىنا ساۋلە شاشۋمەن تەڭ. ءبىر كەزدە شوقان، ىبىراي، اباي كوتەرگەن اعارتۋشىلىق قوزعالىستى حح ع. باسىندا احمەت بايتۇرسىنوۆ، حالەل دوسمۇحامەد ۇلى، م. دۋلاتوۆ، ج. ايماۋىتوۆ، م. جۇمابايەۆتار جالعاستىردى. قازاق حالقىنىڭ ىرگەلى ەل بولۋى ءۇشىن ولار ۇلتتىڭ ءتىلى مەن ادەبيەتى، مەكتەبى مەن ءباسپاسوزدىڭ اسا قاجەت ەكەنىنە بارشا جۇرتتىڭ نازارىن اۋداردى، ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسى بولۋ ءۇشىن وندا سول حالىقتىڭ قانى مەن جانى، رۋحى بولۋى ءتيىس دەدى.
ايتىلعان وي - پىكىرلەر ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق مودەلىن بىلايشا قۇراستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى:
ماقساتى: جالعىز قۇرعاق ءبىلىم ۇيرەتۋ ەمەس، بىلىممەن بىرگە جاقسى تاربيەنى قوسا بەرۋ. (م. دۋلاتوۆ)
مىندەتتەرى: 1. «بالقىعان جاس بالانىڭ ويىنا، قانىنا، سۇيەگىنە ۇلت رۋحىن ءسىڭىرىپ، انا ءتىلىن انىق ۇيرەتىپ شىعارۋ». (م. دۋلاتوۆ)
2. «ءاربىر ۇلتتىڭ بالاسى ءوز ۇلتىنىڭ اراسىندا ءوز ۇلتى ءۇشىن قىزمەت قىلاتىن بولعاندىقتان، تاربيەشى بالانى سول ۇلت تاربيەسىمەن تاربيەلەۋى ءتيىس». (م. جۇمابايەۆ)
مازمۇنى: «وقۋ - جازۋ، ءدىن، ۇلت ءتىلى، ۇلت تاريحى، ەسەپ، شارۋا - كاسىپ، قولونەر، جاعرافيا، جاراتىلىس». (ا. بايتۇرسىنوۆ)
ءادىس - قۇرالدارى: « ادەبيەتتى، تاريحتى جانە گەوگرافيانى بىرىكتىرىپ (ينتەگراسيالاپ) «ءبىزدىڭ وتان» دەگەن اتپەن وقىتۋ قاجەت. ولكەنىڭ گەوگرافياسىن ونىڭ تاريحى مەن ادەبيەتىنەن ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى. الدىمەن بالالاردى كۇندەلىكتى ءومىردىڭ تۇرمىس - سالتى، تىرشىلىگىمەن بايلانىستى ءوز جۇرتىنىڭ تاريحىن وقىتۋدان باستاعان ءجون». (م. دۋلاتوۆ)
«5 جىلدىق باستاۋىش مەكتەپتىڭ العاشقى ءۇش جىلىن تەك قازاق تىلىندە وقىتۋ». (ا. بايتۇرسىنوۆ)
«بالانىڭ ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋعا، ەركىن سويلەي بىلۋىنە كوڭىل ءبولۋ باسقا تىلدەردىڭ ءتىل ۇيرەنۋگە كومەكشى قۇرال بولۋىن قاراستىرۋ».
(ج. ايماۋىتوۆ)
ناتيجەسى: «مۇنداي بالالار مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن قاي جۇرتتىڭ اراسىندا جۇرسە دە، سۇيەگىنە سىڭگەن ۇلت رۋحى جاسىمايدى، قايدا بولسا دا، تىرشىلىگىندە قانداي اۋىرلىق وزگەرىستەر كورسە دە ۇلتتىڭ ۇلى بولىپ قالادى». (م. دۋلاتوۆ)
بۇل سوناۋ حح عاسىردىڭ باسىندا زيالى ازاماتتاردىڭ ۇلت بولاشاعىن ويلاپ، انا ءتىلىنىڭ تابيعي تازالىعى تۋرالى، وقىتىلاتىن پاندەردىڭ ءبارى ۇلتتىق بولمىسىمىزعا ۇيلەسۋى قاجەتتىگىن كورەگەندىكپەن بولجاپ، زەردەلى وي تاستاعانىن كورسەتەدى.
م. گابدۋللين ورتا مەكتەبى - مەكتەپكە دەيىنگى
شاعىن ورتالىعىمەن كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ
ماتەماتيكا جانە ينفورماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ج. تەميرگالييەۆا
مەنىڭ پايىمداۋىمداعى ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق مودەلىن قالىپتاستىرۋ.
قاي ۋاقىتتا دا قاي ۇلتتىڭ بولسىن كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، ۇلتجاندى ازاماتتارىن تولعاندىرىپ كەلگەن وزەكجاردى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋدىڭ عىلىمي نەگىزىن قالاعان بەلگىلى اعارتۋشىلار مەن عالىم - پەداگوگتار – يا. ا. كومەنسكيي، ا. بايتۇرسىن ۇلى، م. دۋلاتوۆ، ج. ايماۋىتوۆ، م. جۇمابايەۆ.
«ورىس مەكتەبىن ورىس مەكتەبى قىلۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى» دەگەن ماقالاسىندا ك. د. ۋشينسكيي سول كەزدەگى ورىس مەكتەبىنىڭ كەمشىلىكتەرىن سىناي كەلە، مىناداي قورىتىندىعا كەلەدى: «شۆەيساريا، گەرمانيا، انگليا مەن امەريكادا ءبىلىم 3 تۇرگە بولىنەدى: قاجەتتى، پايدالى، ۇنامدى. سونىڭ ىشىندە ۇلتتىق ءبىلىمنىڭ نەگىزىنە قاجەتتى ءبىلىم الىنادى. قاجەتتى ءبىلىم بالانىڭ جانىنا، ەڭ الدىمەن، نەگىز بولىپ ۇيالاۋلى ءتيىس. ءار ادامعا سونداي قاجەتتى ءبىلىم بولىپ تابىلاتىن: ءوز تىلىندە وقي ءبىلۋ، جازا ءبىلۋ، ساناي ءبىلۋ، ءوز ءدىنىنىڭ نەگىزى مەن ءوز وتانىن ءبىلۋ».
بۇل ويلاردىڭ بۇگىنگى ۇلتتىق مەكتەپتەرگە، سونىڭ ىشىندە جاڭادان قالىپتاسىپ كەلە جاتقان قازاقستانداعى ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋگە دە تىكەلەي قاتىسى بار.
ءبىلىم بەرۋدىڭ «جانسىز»، دارمەنسىز بولۋىنىڭ باستى سەبەبى – ۇلتى مەن دەربەستىگىنىڭ جوقتىعىندا. ءاربىر ءبىلىم بەرۋ ورنى ادام تاربيەلەۋدى جالپى مىندەت تۇتسا، ەل الدىمەن ونى بەلگىلى ەلدىڭ ازاماتى قىلىپ، سول قوعامنىڭ تالابىنا سايكەس تاربيەلەۋگە مىندەتتى. باعىت – سول ۇلتتىڭ مىنەزى مەن بولمىسى جالپىعا بىردەي تاۋەلدى بولۋى ءتيىس. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قوعامدىق كۇيزەلىس جاعدايىندا، داستۇرلەردىڭ قۇلدىراپ تۇرعان كەزىندە وتباسىنىڭ جوعالتقان كەيبىر مىندەتتەرىن وزىنە الىپ، ۇلتتىڭ الەۋمەتتىك دەنساۋلىعىن ساقتاپ قالۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ۇلتتىق دەڭگەيدە بولۋى قاجەت. ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ نەگىزى مىندەتتى تۇردە ۇلتتىق بولماي، ءوز وتانىنىڭ الدىنداعى بورىشىن وتەمەي، جالپى ادامزاتقا قىزمەت ىستەۋ مۇمكىن ەمەس. ورىستىڭ عالىم - پەداگوگى س. ي. گەسسەننىڭ: «ەگەر ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى عىلىمدىق، كوركەمدىك جانە ادامگەرشىلىك تالاپتارعا ساي كەلسە، سوندا عانا ول شىنايى ۇلتتىق بولىپ ەسەپتەلۋى كەرەك» دەگەن پىكىرى ويدى تولىقتىرا تۇسەدى.
ۇلتتىق ءبىلىم مازمۇنى قانداي بولۋى ءتيىس؟ بۇل ماسەلەلەرمەن شۇعىلدانىپ جۇرگەن عالىمداردىڭ پىكىرىن بايقاپ كورەيىك. ا. يا. دانيليۋكتىڭ پايىمداۋىنشا «ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ – وقۋشىلاردىڭ الەمدىك مادەنيەت اياسىنداعى ۇلتتىق مادەنيەتتى مەڭگەرۋگە، سونىمەن قاتار ونى شىعارماشىلىق تۇرعىدان دامىتۋعا باعىتتالعان الەۋمەتتىك قىزمەت اتقاراتىن ءبىلىم جۇيەسىنىڭ گۋمانيتارلىق قۇرامداس بولىگى. ۇلتتىق ءبىلىم جۇيەسىنىڭ نەگىزىن قالايتىن ەڭ الدىمەن، گۋمانيتارلىق پاندەر دەپ ويلايمىن. سەبەبى، گۋمانيتارلىق ءبىلىم جۇيەسىنىڭ باستى مىندەتى – وبەكتيۆتىك تاريحي - مادەني ءۇردىستىڭ سايكەس كەلۋىمەن قاتار وتاندىق مادەنيەتكە وقۋشىلاردىڭ تانىمىن قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. بۇل پاندەر وتاندىق مادەنيەتتى سول قالپىندا ساقتاپ قانا قالماي، ونىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى. بۇل پاندەر ارقىلى ۇرپاقتان - ۇرپاققا مادەنيەت جالعاسىپ وتىرادى.
قورىتا ايتقاندا، باسقانىڭ مادەنيەتىن ءوز مادەنيەتى ارقىلى قابىلداۋ قاعيداسى جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس. الدىمەن وقۋشىنىڭ جانىن، كوكىرەگىن تازالاپ تاربيەلەمەگەن سوڭ، وعان ماتەماتيكانى ۇقتىرىپ نە كەرەك، شەت ءتىلىن جاتتاتىپ نە كەرەك؟
سونىمەن ۇلتتىق ءبىلىم ورنى دەپ -- ءوز ۇلتىنىڭ تاريحىن، ءوز ۇلتىنىڭ مادەنيەتىن، ءوز ۇلتىنىڭ ءتىلىن، ادەبيەتىن وقىتاتىن ورىندى ايتامىز. ونىڭ باستى بەلگىسى – وندا حالىقتىڭ ۇلتتىق رۋحى بولۋى ءتيىس.
ۇلتتىق ءبىلىم بارلىق جۇمىس تۇرلەرىنەن، ءبىلىم بەرۋمەن قاتار تاربيە جۇمىستارىنىڭ بارلىق مازمۇنىنان كورىنۋى قاجەت.
ۇلتتىق مەكتەپتەگى تاربيەنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى:
1. وقۋشىنى ۇلت الدىندا تۇرعان ەرەكشە ىستەردى شەشۋگە دايارلاۋ.
2. ءوز حالقىنىڭ عاسىرلار بويى قول جەتكىزگەن تابىستارىنا ۇمتىلۋعا تاربيەلەۋ، ءتۇپ تامىرىنان ۇزىلە جازداعان ۇرپاقتى اتا - بابا سالتى مەن ءداستۇرى، ادەت - عۇرپىمەن قايتا تابىستىرۋ.
3. تاربيە جۇيەسىن ۇلتتىق مادەنيەت پەن ۇلتتىق پەداگوگيكاعا نەگىزدەۋ.
4. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋدىڭ تۇجىرىمداماسىن جاساۋدا ۇلتتىڭ جالپى سانىن، ورنالاسۋ اۋداندارىن، وقۋلىق شىعارۋ مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرۋ.
ۇلت بولاشاعى مەن ۇلت وكىلىنىڭ تاعدىرى ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستى، ءبىر - بىرىنە تاۋەلدى. سوندىقتان قازىرگى قازاق مەكتەبىندە ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ - ۇلتتىڭ بولاشاعىنا ساۋلە شاشۋمەن تەڭ. ءبىر كەزدە شوقان، ىبىراي، اباي كوتەرگەن اعارتۋشىلىق قوزعالىستى حح ع. باسىندا احمەت بايتۇرسىنوۆ، حالەل دوسمۇحامەد ۇلى، م. دۋلاتوۆ، ج. ايماۋىتوۆ، م. جۇمابايەۆتار جالعاستىردى. قازاق حالقىنىڭ ىرگەلى ەل بولۋى ءۇشىن ولار ۇلتتىڭ ءتىلى مەن ادەبيەتى، مەكتەبى مەن ءباسپاسوزدىڭ اسا قاجەت ەكەنىنە بارشا جۇرتتىڭ نازارىن اۋداردى، ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسى بولۋ ءۇشىن وندا سول حالىقتىڭ قانى مەن جانى، رۋحى بولۋى ءتيىس دەدى.
ايتىلعان وي - پىكىرلەر ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق مودەلىن بىلايشا قۇراستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى:
ماقساتى: جالعىز قۇرعاق ءبىلىم ۇيرەتۋ ەمەس، بىلىممەن بىرگە جاقسى تاربيەنى قوسا بەرۋ. (م. دۋلاتوۆ)
مىندەتتەرى: 1. «بالقىعان جاس بالانىڭ ويىنا، قانىنا، سۇيەگىنە ۇلت رۋحىن ءسىڭىرىپ، انا ءتىلىن انىق ۇيرەتىپ شىعارۋ». (م. دۋلاتوۆ)
2. «ءاربىر ۇلتتىڭ بالاسى ءوز ۇلتىنىڭ اراسىندا ءوز ۇلتى ءۇشىن قىزمەت قىلاتىن بولعاندىقتان، تاربيەشى بالانى سول ۇلت تاربيەسىمەن تاربيەلەۋى ءتيىس». (م. جۇمابايەۆ)
مازمۇنى: «وقۋ - جازۋ، ءدىن، ۇلت ءتىلى، ۇلت تاريحى، ەسەپ، شارۋا - كاسىپ، قولونەر، جاعرافيا، جاراتىلىس». (ا. بايتۇرسىنوۆ)
ءادىس - قۇرالدارى: « ادەبيەتتى، تاريحتى جانە گەوگرافيانى بىرىكتىرىپ (ينتەگراسيالاپ) «ءبىزدىڭ وتان» دەگەن اتپەن وقىتۋ قاجەت. ولكەنىڭ گەوگرافياسىن ونىڭ تاريحى مەن ادەبيەتىنەن ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى. الدىمەن بالالاردى كۇندەلىكتى ءومىردىڭ تۇرمىس - سالتى، تىرشىلىگىمەن بايلانىستى ءوز جۇرتىنىڭ تاريحىن وقىتۋدان باستاعان ءجون». (م. دۋلاتوۆ)
«5 جىلدىق باستاۋىش مەكتەپتىڭ العاشقى ءۇش جىلىن تەك قازاق تىلىندە وقىتۋ». (ا. بايتۇرسىنوۆ)
«بالانىڭ ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋعا، ەركىن سويلەي بىلۋىنە كوڭىل ءبولۋ باسقا تىلدەردىڭ ءتىل ۇيرەنۋگە كومەكشى قۇرال بولۋىن قاراستىرۋ».
(ج. ايماۋىتوۆ)
ناتيجەسى: «مۇنداي بالالار مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن قاي جۇرتتىڭ اراسىندا جۇرسە دە، سۇيەگىنە سىڭگەن ۇلت رۋحى جاسىمايدى، قايدا بولسا دا، تىرشىلىگىندە قانداي اۋىرلىق وزگەرىستەر كورسە دە ۇلتتىڭ ۇلى بولىپ قالادى». (م. دۋلاتوۆ)
بۇل سوناۋ حح عاسىردىڭ باسىندا زيالى ازاماتتاردىڭ ۇلت بولاشاعىن ويلاپ، انا ءتىلىنىڭ تابيعي تازالىعى تۋرالى، وقىتىلاتىن پاندەردىڭ ءبارى ۇلتتىق بولمىسىمىزعا ۇيلەسۋى قاجەتتىگىن كورەگەندىكپەن بولجاپ، زەردەلى وي تاستاعانىن كورسەتەدى.
You Might Also Like
