InfoHub Logo

«كوك قالا» سوۆحوزىنان تۇسكەن ارىزدى وقىپ بولعاننان كەيىن ادىلبەك ۇزاق ويلانىپ وتىردى. ياپىراي، وسىعان سەنۋگە بولا ما؟ سوۆحوزدىڭ وتىز مىڭعا تارتا قويىنان مىڭ توعىز ءجۇزى، ەكى ءجۇز جەتپىس جىلقىنىڭ جيىرما ءۇشى جوق دەيدى ارىز. سوندا مۇنىڭ ءوزى قويدىڭ جەتى پروسەنتى جوق بولعانى عوي. ءبىراق ادىلبەك بۇعان سەنگىسى كەلمەدى. دەگەنمەن ارىز ارتىندا ادام بار، ەرىككەننەن جازباعان بولار. ونىڭ ۇستىنە بۇل ەرەگىسكەن ادامنىڭ جازعان ارىزىنا ۇقسامايدى، ەشكىمدى اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ ايتپايدى. «مەملەكەت مالى كىم كورىنگەننىڭ جەمى بولىپ كەتىپ جاتىر. ەگەر مەملەكەتكە كىشكەنتاي دا بولسا جانىڭىز اشيتىن بولسا، ونشا مالدى تۇگەندەپ كەرىڭىز»،— دەگەن. نە ىستەۋ كەرەك؟ مۇنىڭ اتىنا ادەيى جازىپ وتىرعان جوق پا، مۇنى. ولاي بولسا مۇنى تەكسەرمەۋگە بولا ما؟ بۇل ارىز ەكىنشى رەت ءتۇسىپ وتىر. العاشقى ارىزدى اۋاتكوممەن اقىلداسىپ ەدى، سوۆحوز ديرەكتورى مايىپ جىلاپ-ەڭىرەپ، «ويباي، مالىمىز قىستاۋعا ايداۋدان قالاتىن بولدى، كۇزدەۋ جەلىنىپ بولدى، مال جۇدەپ كەتەتىن بولدى» دەپ، ايتەۋىر «بولدى-بولدىنى» كوبەيتىپ، جەدەلدەنتىپ، اۋاتكوم اعاسىن كوندىرىپ، مالدى الىستاتىپ وتارعا ايداتىپ جىبەرىپ ەدى. ەندى مىنە، جىراقتاعى مال قىستايتىن قاراادىرعا بارۋ كەرەك. جازدا دا اۋزى-مۇرنى جوق، ءبىر دومالاق ارىز تۇسكەن سوڭ اۋدانداعى، جاقسى ساناقشى ىرىسبايدى شاقىرىپ الىپ، باسقارمانىڭ باس زووتەحنيگى باس ەتىپ جەتى ادام جىبەرىپ، «كوكدالانىڭ» كوك لاعىنا دەيىن ساناتىپ ەدى، مال ءدىن امان، ءبارى تۇگەل بولدى. سودان بەرى باس زووتەحنيك ول سوۆحوزعا بارىپ مال ساقاۋعا بەتىنەن باسادى.

ويلانا كەلە ادىلبەك مالدى ساناۋ كەرەك دەپ شەشتى. سونىمەن ناق سول كۇنى-اق وزات سوۆحوزداردان تورت-بەس ادام شاقىرتىپ الىپ، «كوكدالانىڭ» قىسقى مال وتارىنا كەلدى. سوۆحوز ديرەكتورى مايىپ مۇنى ەستي سالا ءوز دەنەسىن ءوزى اۋىرسىنسا دا وتارعا توتەندەپ تارتتى دا، ادىلبەكتەر كەلگەندە الدىنان شىقتى. ادىلبەك ەشتەمە سۇراماي-اق مايىپ مالدىڭ تۇپ-تۇگەل ورىستە جايىلىپ جۇرگەنىنەن حابار بەردى دە، ارقارلاردىڭ مال وتارلارىنا ارالاسىپ جايىلىپ جۇرگەنىڭ ۇزاق مىلجىڭداي اڭگىمەلەپ ايتىپ كەتتى.

— مىنا سەرەك تاستىڭ توڭىرەگىنە، جارىقتىق، ارقار تولىپ كەتىپتى. قايدان اۋىپ كەلگەنىن قايدام، جىگىتتەر يت قوسىپ، ماشينامەن قۋىپ كەرمەك ەكەن، اۋىلعا قوناق كەلەدى، ۇركىتپەڭدەر ارقاردى دەپ تىيىپ تاستادىم،— دەدى. ءبىراق «قوناقتار اۋلايمىن دەسە» دەگەندى ايتپادى. تالاي ارىز تەكسەرىپ، تالايدىڭ تامىرىن باسىپ ءسوزدىڭ توركىنىن تانىپ ۇيرەنگەن ادىلبەك، ءبارىن بىلە تۇرىپ-اق، ارقار اڭگىمەسىنە ءمان بەرمەگەن، ءتىپتى ەستىمەگەن بولدى. كوميسسيا مۇشەلەرى ىشىندەگى وقۋدى جاڭا ءبىتىرىپ كەلگەن جاس زووتەحنيك جىگىت قانا ەلەڭدەپ ەدى. ادىلبەكتىڭ سىڭايىن تانىپ، ول دا ءۇنسىز، دىمى ىشىندە قالا بەردى.

ادىلبەك بۇگىن قويدى ۇزاتىپ جايماۋدى ەسكەرتىپ، قىسقا-قىسقا تاپسىرما بەردى. كوميسسيا مال ساناۋعا شۇعىل كىرىستى. ەكىنشى فەرما باسقارۋشىسى وتىزدار شاماسىنداعى ەركەن جيىرما ءۇش وتار قويىن تۇگەل كوركەمباي قويشىنىڭ قىستاۋىنا ايداتتىرىپ كەلىپ، كوميسسيا مۇشەلەرىن ماشينامەن ارالاتىپ شىقتى. مالدىڭ كوميسسيا جالپى قونىن بايقاسىن دەگەنى بولار. ەرەن قايتا كورىسەمباي قىستاۋىنا كەلگەندە عانا ءتىل قاتتى:

— مىنە، باققان مالىمىز وسى، جيىرما ءۇش وتار، ەندى ءبىز وتارلاردى سىزدەرگە بىرىنەن كەيىن ءبىرىن شۇباتىپ بەرەيىك. سىزدەر ساناي بەرۋلەرىڭىزگە بولادى،— دەدى. الدىمەن شوپانداردىڭ ءتىزىمى الىنىپ، وتارلار ءتىزىم بويىنشا سانالدى. تۇسكە دەيىن كوميسسيا قويدى ساناپ، ون جەتى قويدىڭ كەم ەكەنىن انىقتادى. مۇنى ەستىگەن سوۆحوز ديرەكتورى مايىپ كادىمگىدەي شىجباقتاپ:

— تۇگەل ەدى عوي،— دەي بەردى.

— كوميسسيانىڭ ەسەبى دۇرىس،— دەدى ەرەن.— ون جەتى قوي كەم.— ول اسىقپاي-اپتىقتاي ەكپە بولىپ ولگەن جەتى قويدىڭ اكتىسىن كوميسسياعا ۇسىندى. اكت زاڭدى جاسالعان، مال دارىگەرىنىڭ دە، اۋىلدىق سوۆەت دەپۋتاتىنىڭ دا قولى بار.— مىناۋ ولەتىن بولعان سوڭ باۋىزدالعان بەس قويدىڭ ەتىنىڭ ورتالىق قويماعا جىبەرىلگەن ناكلادنويى. مۇنى ءبىزدىڭ تىلىمىزدە ەرىكسىز سويىلعان دەيدى،— دەپ ەرەن كۇلىپ قويدى.— ءۇش قويدىڭ ەتى بۇگىن عانا جىبەرىلدى. ەكى قويدىڭ ەتى جەۋگە جارامسىز بولعاندىقتان كومىلدى. ولاردىڭ اكتىسى مىناۋ،— دەپ باسقارۋشى قاعازدى ادىلبەك الدىنا قويدى. باسقارما باستىعى قاعازدان اۋداندىق مالدارىگەرلىك ەمدەۋ ورنىنىڭ باسىلعان ءمورىن كورىپ، كوڭىلى ورنىنا ءتۇستى.

— الگى ارقاردىڭ،— دەدى مايىپ ادىلبەككە قاراپ ءاتى-جونى جوق دارىلداي سويلەپ،— قۇلجاسىنىڭ ءمۇيىزى ءتىپتى ءۇش ورالىپ كەتىپتى. ءوزى مايدان باسا المايدى.— جاس زووتەحنيك تاعى ەلپەڭ ەتىپ، بىردەمە دەمەك ەدى، ادىلبەكتىڭ جاقتىرماعانىن كورىپ تىيىلا قالدى.

كۇن تاڭەرتەڭگىدەي ەمەس، قاباعىن ءتۇيىپ. قار قىلاۋلاي باستادى. ادىلبەك قاراشانىڭ اياعىندا كۇننىڭ بۇزىلاتىنىن بىلەدى، ءتىپتى ونى اۋا-رايى بيۋروسى ايتپاسا دا جۇرتتىڭ بارىنە ءمالىم جاعداي. قار قىلاۋلاۋى الدەقالاي كوڭىلىن كوتەرە تۇسكەندەي. مايىپ قايتا ءسوز قوزعادى:

— ياپىراي، مىنا كۇن مال ساناتپايىن دەپ تۇر-اۋ. ادەكە جاۋراپ، اۋىرىپ قالماساڭىز ەكەن. باعاناعى ارقارلاردى ايتام-اۋ، مالمەن ارالاسىپ جايىلىپ ءجۇر. جانۋارلار ءتىپتى ادامنان قورقۋدى قويىپتى.— باسقارما باستىعى وسى جەردە شىداماي كەتتى بىلەم. داۋسى قاتتىراق شىقتى:

— سەنىڭ باققانىڭ قوي ما، الدە ارقار ما؟ فەرما باسقارۋشىسى قايدا؟ ءبىرىنشى فەرمادا وتىز ءۇش وتار قوي بار ەكەن. قانە، قايدان باستايمىز،— دەدى ادىلبەك. مايىپتى قايتارىپ تاستادى.

ءبىرىنشى فەرما باسقارۋشىسى دۇرديگەن كونتەك ەرىندى، شۇيدەسىنىڭ ءبارىن ماي باسىپ كەتكەن، بۇيرەك بەت، قارا جىگىت ەكەن. بۇل جاعىنا كەلگەندە ءوزىنىڭ باستىعى مايىپتان اينىماي قالعان. ءتىپتى بۇعاعى دا سالبىراپ كەتكەن. ول اۋىر دەنەسىن زورعا قوزعاپ ادىلبەك جانىنا كەلدى. ياپىراي،— دەپ ويلادى ادىلبەك مىناۋ شوقات ەكى جىلدىڭ ىشىندە قالاي وزگەرىپ كەتكەن. سىرىقتاي، ارىق جىگىت ەدى، ەندى تۇيەنىڭ جارتى ەتىندەي بولىپ تۇرىسى مىناۋ. مايىپتان اينىماي قالىپتى-اۋ. شوقاتتىڭ ءسوزى تۇرپايىلاۋ بولدى:

— سانايتىن، بىزگە سەنبەيتىن ادامدار، قالاي سانايتىنىن وزدەرى بىلەدى دە. مال تۇگەل، قالاي سانايمىن دەسەڭىزدەر دە ەرىكتەرىڭىز. تاباندارىڭىزدان تاۋسىلىپ، بوسقا اۋرە بولىپ جۇرگەن ەزدەرىڭىز.

شىنىندا دا مالدى قالاي سانايتىنىن ادىلبەك ءوزى ايتتى:

— بارلىق وتار وسى وتاربەك قىستاۋىنا تەگىس ايدالىپ كەلە بەرسىن، شەتىنەن ساناپ جىبەرە بەرەمىز.

العاشقى وتار ايدالىپ كەلدى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز شوپان قوي باستاپ كەلگەن جاعال ەشكىنى «كەبەنەك تە كەبەنەك» دەپ اۋدان ادامدارى تۇر-اۋ دەمەي، بالاعاتتاي باستادى. ادىلبەك جاعال ەشكىنى تىلدەيتىندەي سەبەپ تابا المادى. «وڭباعان جاعال كەبەنەك، قالعان ءبىر قۇلاعىڭدى تاعى كەسىپ الىپ، شۇپ-شۇناق قىلايىن با!..» ادىلبەك ەندى عانا بايقادى، جاعال ەشكىنىڭ جاعالدىق بەلگىسى از بولاتىنداي، ءبىر قۇلاعىن تۇبىنەن كەسىپ شۇنتيتىپ تاستاپتى. قوي سانالدى، بۇل وتاردىڭ مالى تۇگەل بولدى. بەيپىل اۋىز قويشى دا ناق جاڭاعى جاعال ەشكىگە سىڭار بولايىن دەگەندەي باسىنداعى قارا ەلتىرىدەن تىگىلگەن قۇلاقشىننىڭ وڭ جاق قۇلاعىن ىشىنە جىمىرىپ كيىپتى. باس كيىمنىڭ ءبىر قۇلاعى ىشتە تۇرعاندىقتان، ول قويشى باسىنا سىيماي شوشيىپ توبەسىندە قالعان دا، ءتۇسىرۋلى سول قۇلاعى سالپاڭ-سالپاڭ ەتىپ بوس ءجۇر. قويشىنىڭ وزىندە ەرەكشە ءبىر كوڭىلدىلىك بار، تەك ارا-تۇرا انايى ءسوز ايتىپ قويعانى بولماسا، ەزۋى جينالمايتىن سايقىمازاقتاۋ جىگىت ەكەن. قاپ-قارا مۇرتى قياقتاي بولىپ وزىنە جاراسىپ تا تۇر. ءوڭى دە كورىكتى، قىر مۇرىنى بەتىنە ەرەكشە تۇر بەرەدى. قاراشانىڭ اياعىنداعى قارا سۋىق بەتىنىڭ ۇشىن سورىپ، قىزارتىپ جىبەرىپتى. ءتىپتى ول دا ادەيىلەپ ەڭلىك جاققانداي، ولەڭدىگىنە كوركەمدىك قۇيعانداي. قورالى قوي سانالىپ بىتە بەرگەندە قويشى تاعى ايعاي سالدى:

— شەك، كەبەنەك كولگىر جاعال-شۇناق قويدى قايدا باستاپ باراسىڭ. شەك، بىلاي...

— بەيپىل سويلەمەسەڭشى، تۋراباي!— دەدى مايىپ. گۇرىلدەپ، جەك كورىپ ايتتى. ونىسى تاتىپ كەتكەن ايران ۇرتتاعان ادامنىڭ بەتىندەي تىجىرىنعان جۇزىنەن بايقالدى.

كۇن ەڭكەيىپ ەكىندىگە تاياندى. كۇننىڭ كەزى كورىنىپ تۇرعانىمەن سۋىق اۋا ءىشتى الىپ، سەلكىلدەتىپ جاۋراتىپ بارادى. جيىرما وتار سانالىپ ءبىتتى. ازىرگە مال تۇگەل. جيىرما ءبىرىنشى وتار ايدالىپ كەلدى. قاق العاشقى سانالعان وتارداعىداي جاعال ەشكى باستاپ كەلدى. ناق سول سياقتى ونىڭ دا ءبىر قۇلاعى جوق. جاعال ەشكىنىڭ ارتىنان قۇيرىعىن زورعا كوتەرىپ قازاقى قارا قوي كەتىپ بارادى. شوپان شوقشا ساقالدى ەگدە كىسى، ۇستىندەگى اكىمى تىم سىپايى. بۇل وتاردىڭ دا قويى تۇپ-تۇگەل بولدى. قويشى وتارىن ايداپ بەل اسىپ بارا جاتتى. ارادا ەكى-ۇش وتار وتكەندە وڭكەي قارا قوي ايدالىپ كەلدى. وسىمەن ءۇش وتار قارا قوي ءوتتى. ۇشەۋىندە دە كەتپەن قۇيرىق قارا توبەل قوي اقساپ بارادى، 671 قوي، ەسەپتەگىسى دە سول. دۇپ-دۇرىس.

كۇن كەشكىردى. كەشكە قاراي كۇن سۋىتا باستادى. سوندىقتان دا مالدى ساناۋ تەزدەتىلدى. قار ۇشقىنداپ، ودان يتجوننان قىزىل تۇرىپ، ىزعىرىق وڭمەڭنەن ەتىپ بارادى. كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ كەيبىرىنىڭ كيىمى كۇزدىك ەكەن، ولار ءتىپتى تىسى-تىسىنە تيمەي ساقىلداپ كەتتى. مۇزداي تۇسسە ەكەن دەگەندەي مايىپ ولارعا قاراپ كۇلىپ قويادى. مالدىڭ جەتكىزىلۋى كەشەۋىلدەدى. ءبىراق ونىڭ ەسەسىنە ساناۋى تەزدەتىلدى. وتىز ءۇشىنشى وتاردا دا باعاناعىداي ءبىر اقساق اق قوي بار ەكەن، ۇشەۋى دە قازاقى. نەگە قازاقى؟

ساناق ءبىتتى. سوۆحوزدىڭ جيىرما توعىز مىڭ جەتى ءجۇز جيىرما ءتورت قويى تۇپ-تۇگەل. تەك العاشقى سانالعان ەكىنشى فەرمانىڭ ون جەتى قويى بولماسا، ءبىرىنشى فەرمانىڭ ءتىپتى ءبىر شۇناق لاعى دا كەم بولمادى. ءبارى تۇگەل. شوقات بىلاي ەتەيىپ وزگەرىپ كەتكەنى بولماسا، ءوز ىسىنە مىقتى ەكەن-اۋ دەپ ويلادى ادىلبەك. نەگە ەكەنى بەلگىسىز باعانا العاش كورگەندە مال ناق وسى فەرمادان كەم بولار دەگەن ەدى. دىلىندە سول كۇدىك تۇرعان دا قويعان. ءبىراق ءىس جۇزىندە ولاي بولماي شىقتى. ءتىپتى سوڭعى ەسەپ بەرگەن ۋاقىتتان بەرى ءبىر قوزىنىڭ شىعىن بولماۋى مۇنداعىلاردىڭ يگىلىكتى ءىسىن كورسەتپەي مە!؟ شىركىن، فەرمانىڭ ءبارى وسىلاي، ايىنا ءبىر تۇياق شىعىن بەرمەي تۇرسا شە! ساناق بىتكەن سوڭ مايىپ تا، شوقات تا جۇرتقا جاۋىرىنىن كورسەتىپ، ىرىلەۋ سويلەپ، پاڭدانىپ، يەگى اسپاندى كەزدەپ شىعا كەلدى. مايىپ ءتىپتى باسقارما باستىعىنىڭ كوزىنشە ءبىر شوپاندى تىلدەپ تە جىبەردى.

ساناق كەش بىتكەندىكتەن كوميسسيا فەرما باسىنا قونىپ قالدى. كيىز ءۇيدىڭ سالقىندىعى ما، جوق كەشكە دەيىن اياعىنان تىك تۇرىپ مال ساناپ شارشاعاندىقتان با، كوميسسيانىڭ باسقا مۇشەلەرىندەي ەمەس، ادىلبەك كەپكە دەيىن ۇيىقتاي المادى. قاشاندا ۇيقىنى وي، داق قاشىرادى. الدىمەن سوۆحوزدىڭ ءبىرىنشى فەرماسىنان ءبىر توقتىنىڭ كەم بولماۋىنا قۋانىپ تا، تاڭدانىپ تا جاتىپ ەدى، سودان ول اۋدان مالشىلارىنىڭ جايىن ويلاپ ءبىراز جەرگە كەتىپ قالدى. باعاناعى بەياۋىز قويشى دا ەسىنە تۇسە كەتتى. ونىڭ «شەك، شەك كەبەنەك، جاعال شۇناق...» دەگەنىن ويلاعاندا شوشىپ كەتتى. ويتكەنى... ويتكەنى، ياپىراي، ءا، سول ەشكىنىڭ ءبارى نەگە جاعال، ال جاعال ەشكىنىڭ ءبارى نەگە شۇناق؟ قويشى نەگە سول «جاعال-شۇناقتى» قارعاپ تۇرىپ، بۇعان ءبىر ءتۇرلى سىرلى كوزقاراسپەن قارادى؟ جو-جوق، بۇعان سولاي بولىپ كورىنگەن شىعار. ءبىراق ەشكىنىڭ نەگە ۇشەۋى دە شۇناق؟ ياپىراي، بۇل وي باعانا كورىپ تۇرعاندا نەگە عانا كەلمەگەن. ءبىراق مال تۇگەل. ەندەشە اپپاق ادامدارعا كۇيە جاعىپ جۇرگەن جالاقورلاردى قالاي جازالاۋ كەرەك. تۇرا تۇر. ارىزقويدى جازالاۋ! اپىر-اۋ، ءۇش قورا قارا قويدىڭ بارىندە بىر-بىردەن نەگە كەتپەن قۇيرىق قارا توبەل قوي اقساق بولادى. شىنىندا سولاي ما؟ تۇرا-تۇر. مىنە، مىنە، پالەنىڭ باسى ناق وسى جەردەن شىعىپ جۇرمەسىن.

ناق وسى جەرگە كەلگەندە ادىلبەك ءوز ويىنان ءوزى شوشىپ كەتىپ، جاستىقتان باسىن كوتەرىپ الدى. جۇرت شىرت ۇيقىدا. ءبارى قاننەن-قاپەرسىز. ال سوندا دەپ ويلادى ول قاراڭعىدا باسىن كوتەرىپ وتىرىپ، مەنىڭ ويلاعانىم ارام وي بولىپ، مال تۇگەل بولسا مەنىڭ بۇل ەلدە نە بەدەلىم قالادى، بۇدان كەيىن بۇل اۋداندا مەنى ادام دەپ سانايتىن ءبىر ادام دا تابا الارمىسىڭ! مۇڭداي مۇندار وي ادامعا قايدان كەلەدى. وي، مۇسكىن باسىم-اي! ءبىراق... ءبىراق. قالاي؟ نە ىستەۋ كەرەك؟ جو-جوق، جاعال ەشكىنىڭ ءبارى بىردەي شۇناق بولۋى مۇمكىن ەمەس. ءار وتار سايىن-اق جاعال ەشكى بولۋى مۇمكىن. تەكەنى جاعالدان سالعان بولار. ال شۇناقتىعى شە؟ قارا قوي قانشا قورا بولدى ەكەن، ءا؟ الدە مەن شىن كۇدىكشىل بولىپ كەتتىم بە؟ مەن شىنىمەن شاتاسىپ جاتقان جوقپىن با؟ ادامعا سەنبەۋ ادامشىلىقتىڭ ءىسى ەمەس قوي. مەن دە ادام بولماي شىعىپ جۇرمەيىن. اۋداننىڭ بارلىق قويشىسى الدىندا پالەقور اتانىپ، ماسقارا بولىپ قالمايىن.

ادىلبەك قايتا جاتتى. كوزى ىلىنبەك تۇگىل تىرەۋىش قويعانداي باقىرايىپ، تۇندىكتەگى جالعىز تەسىكتەن كورىنگەن جۇلدىزعا قادالىپ قالدى. ءبىر توقتامعا كەلمەس بۇرىن ول ويىن ەلەكتەن تاعى ءبىر وتكىزىپ الدى. جاعال-شۇناق، كەتپەن قۇيرىق، قارا توبەل قوي، ءوزى اقساق. اقساق اق قوي ۇشەۋ. ۇشەۋى دە قازاقى. سوڭعىسى وتىز ءۇشىنشى وتاردا. ءبىراق اق قويدىڭ اقساعى ون بەس، جيىرما بولۋى دا مۇمكىن عوي. نەگە ءۇش اقساق قوي — قازاقى؟

ادىلبەك تۇندەلەتىپ تۇرىپ، قونعان ۇيدەن ەكى-ۇش شاقىرىم جەردەگى پوچتاعا باردى. ول اۋدانمەن راسيامەن سويلەسىپ قايتتى دا، ۇيىقتاپ كەتتى...

تاڭەرتەڭ گۇر ەتىپ توقتاعان ماشينادان دابىرلاپ سويلەپ تۇسكەن كوپ ادامنىڭ داۋسىنان مالدى اۋىل ويانىپ كەتتى. ءنويابردىڭ قارا سۋىقتى سوڭعى كۇنى ساعات سەگىزدەن كەتكەندە عانا كۇن شىعىپ كەلە جاتتى. ۇلكەن وتىز ادامدىق اۆتوبۋستان تۇسكەندەردىڭ ىشىندە مالدى اۋىل تانيتىن اۋداننىڭ باس زووتەحنيگىنەن باسقا ەشكىم دە جوق ەدى. ويانا كەلىپ اپىل-قۇپىل كيىنگەن ادىلبەك كەلگەندەردىڭ ىشىنەن باسقارمانىڭ باس زووتەحنيكتىڭ اۋداندىق ميليسيا باستىعىن شاقىرىپ الدى دا، بۇيرىقتى كەلتە بەردى:

— ءبىرىنشى فەرمانىڭ وتىز ءۇش وتارىنا ادامداردى بىر-بىردەن قوي. مال كوميسسيا بارماي قورادان شىقپايتىن بولسىن. جولداستارعا قاتتى ەسكەرت، مال ورگىزىلمەسىن.

تۇسكە تامان ءبىر دە بەلگىلى بولدى. جاعال ەشكى دە، كەتپەن قۇيرىق قارا توبەل قوي دا، اقساق قازاقى اق قوي دا بىر-بىرەۋ عانا ەكەن. قارا قوي دا ءبىر-اق وتار بولدى. جاعالشۇناق كەشەگى بەيپىل اۋىز شوپان قوراسىنان عانا تابىلدى. ونىڭ مالى تۇگەل ەكەن. شايلاعان، قابىرعاسى كورىنبەيتىن كۇزگى وتار ورىسكە بەتتەپ بارادى. قياق مۇرت، قىر مۇرىن شوپان تۋراباي جيرەن جورعاسىن سالدىرتقان كۇيى ات باسىن ادىلبەككە تىرەدى:

— ەگەر مەنىڭ شۇناق جاعال ەشكىم بولماسا تۇك تاپپاي جەرگە قاراپ قايتاتىن ەدىڭدەر!— دەدى دە شىبىن-قۇيىن بولىپ، جيرەنىن قۇيعىتا جونەلدى. كوميسسيا مۇشەلەرى جىلقى ساناۋعا اتتاندى. اۋداننان كەلگەندەر ماشيناعا ءمىندى. ولاردىڭ اراسىندا مايىپ پەن شوقات تا بار ەدى. ول ەكەۋىنىڭ كەزى جالعىز قۇلاعى سەلتەڭدەپ، ساقالى تۇشتاڭداپ قويدى ورىسكە باستاپ بارا جاتقان جاعال ەشكىگە ءتۇستى. «كەسەر مە ەدى، سىڭار قۇلاعىن، كەبەنەكتىڭ،— دەدى مايىپ تۇنەرىپ. «قۇلاعىن قايتەسىڭ، باسىن دە»،— دەدى شوقات قوسارلانا. ءبىراق ولاردىڭ قولى ارتىندا ەدى...

1985

---