InfoHub Logo

وكىل تاماقتى ۇزاق وتىرىپ، اسىقپاي-ساسپاي ءىشتى. مۇنى كورگەن تاقاڭ ءبىر جاعىنان ريزا بولىپ تا وتىر ەدى. ويتكەنى كوبىنە وبلىستان، اۋداننان كەلگەن وكىلدەر وت الا كەلگەن، «ەرتەڭگى اس قوي» دەپ اۋىز تيگەن ايەلدەرشە تاماقتى شالا-شارپى ىشە سالىپ قاشادى. وندايدا ءتىپتى ازىرلەنگەنىمىزگە تۇرمادى-اۋ دەپ ءۇي-ىشى، وتباسى رەنجىپ تە قالار ەدى. «دوسىڭنىڭ تاماعىن دۇشپانىنداي ءىش» دەگەن قازاق بايعۇس قوناقتى تويعىزباي جىبەرمەۋگە قاشاندا بار ىنتىعىن سالار ەدى. مىنە، مىنا مىقسان سالاۋاتتىلىق كورسەتىپ، بەرگەنىڭنىڭ ءبارىن-اق سىپىرىپ-سىيىرىپ سوعىپ وتىر. ءوزى دە قاتتى شولىركەپ قالعان ەكەن، اسىرەسە سىرتىنا شىعا بىتكەن باقا كوزىن شولمەك جاعىنا كوبىرەك تاستاپ، تۇيە باقىرسا سىناتىن جۇقا توستاقتاردى قايتا-قايتا-اق بوساتىپ تاستاپ جاتتى. قاشاندا قوناعىنىڭ تاماعىن ىشكەنىنە سۇيسىنەتىن كوپ قازاقتىڭ ءبىرى — تاقاڭ:

— ازامات دەپ وسىندايلاردى ايتۋ كەرەك. ايتپەسە كوبى-اق شۋقىڭ-شۋقىڭ ەتىپ بىردەمە جەگەن بولادى دا، ەندى ءبىر قاراسان — تىپىڭ-تىپىڭ ەتىپ كەتىپ بارا جاتادى،— دەپ شىن سۇيسىنگەن ءسوزىن ىشىنە جاسىرا المادى.

ءۇيدىڭ يەسى ەردوس وتىزدى القىمداعان جۇقالاۋ جىگىت «قارعالى» سوۆحوزىنىڭ ءبىر بەلدى قىزمەتكەرى بولاتىن. كەلگەن ءتورت ادامدى ول دا، باسقا ۇي-ىشىندەگىلەر دە جىك-جاپار بولىپ قارسى الىپ ەدى. قۇرمەتتى قوناق مىقاڭنىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ كەلگەن ۇشەۋدىڭ ەكەۋى ۇلكەن اس جەلىنگەن سوڭ-اق قيپاقتاپ ءبىراز وتىردى دا، «شارۋامىز بار ەدى» دەپ سىتىلىپ شىعىپ كەتكەن. ال اۋدان اعاسى ارمان قولپاشتاي كەلگەن قوناقتى بىردەن جالعىز تاستاپ كەتە المادى. ساعات ون ەكىنى سوققاندا، قانشا شىداسىن، ول دا قيپاقتاپ-سيپاقتاپ ءبىراز كورىپ ەدى، قۇرمەتتى قوناق اسىعار بولمادى.

— ال، ارمان سىيلاپ بەرگەن ەكەن، الىپ قويالىق!— دەپ ءوزىنىڭ الدىنداعى ادەمى توستاقتى كوتەردى دە، ارمان قولىنداعى ىدىسقا تيگىزەر-تيگىزبەستەن ءتۇبىن جالت ەتكىزدى. تاقاڭ، العاش ونىڭ توستاق كوتەرگەنىن بايقاماعان ەكەن، ەندى بىردە كوزى ءتۇسىپ كەتىپ ەدى، مۇنىڭ ءىشىس ەمەس، يەگىنىڭ استىندا بايلاۋلى ءبىر مەس بار دا، ونىڭ اۋزى اشىق تۇرىپ، مىناۋ يەگىنە جاقىنداتقان توستاقتى سوعان توڭكەرىپ تاستاي سالىپ جاتقانداي. بۇل اناۋ ارمان جامان سياقتى ءسىمىرىپ، نە ۇرتتاپ وتىرعان جوق، سوراپتامايدى دا، تەك ءتۇبىن جالت دەگىزەدى. قىسقاسى، مۇنىڭ ءىشىسى دە ونەر.

— وي، تۋىسىڭا بولايىن!— دەمەسكە بولمادى. ءىنىسى بولەك، شاماسى، كوپ وقىعان، ەلگە ىرگەنەك، جۇرتقا جۇعىن بولاتىن ادامداردىڭ ءجونى بولەك-اۋ، قاراشى ءتىپتى، اسىرەسە تاماقتى وكپەلەتىپ وتىرعان جوق. «جاقسى تاماق، قالعانشا، جامان قارىن جارىلسىن» دەگەندى جاتتاپ وسكەن جان شىعار. الدىن ويسىراتىپ-ويسىراتىپ-اق جىبەردى. قازاقتا «كىسى اسىنا سابىر» دەگەن دە بار. ءبىراق ءويتىپ كىسى بولىپ، كىسىمسىپ، سىزىلىپ وتىرعانشا وزىمىزبەن بىرگە ايران ۇرتتاپ قوي قۇرتتاپ جۇرگەندەي، وزىمسىنە وتىرىپ، وپىرىپ جەگەنگە نە جەتسىن.

ارمان تاعى قيپاقتاي باستادى. ءتۇن جارىمىنان اۋىپ بارادى. جازعا سالىمعى الاتاۋ ءوڭىرىنىڭ اق جاڭبىرى سىلبىراپ ءبىر تىنار ەمەس. سىبىرلاپ جاۋىپ تۇر. دالانىڭ ونى شىعىپ كەتكەندەي. ءتۇن ىشىندە باتپاقتاپ ۇيگە جەتكەنشە دە ءبىرشاما ۋاقىت ەتەر دەپ وتىر.

— مىقا، دەمالاسىز با؟— دەپ جاقاۋراتتى ارمان.

— دەمالىپ مەن نەمەنە ساعان، جۇگىرگەن جوقپىن عوي، وتىرمىن؟! كەل ودان دا!..— توستاقتى كوتەرىپ تاستادى. ءتۇبى جالت ەتە ءتۇستى.— مەن ءبىر ىستىق قۋىرداق جەۋشى ەدىم وسىندايدا!

— ويباي-اۋ!..— ارمان «جاڭا عانا ەتتىڭ الدىندا ماقتاپ-ماقتاپ مايلى قۋىرداقتى ءجون الىپ ەدىڭىز عوي» دەي جازداپ قالدى. ەردوس كەلىنشەگىنە قارادى. ەمشەكتە بالاسى بار ءماپيا تۇرا جۇگىرىپ قايتا قۋىرداق قۋىرۋعا كەتتى.

— مەن جىلتپا قۋىرداق جەمەۋشى ەدىم،— دەدى مىقاڭ، شاماسى، باعاناعى جەي الماعانىن قىزدىرىپ اكەلەدى دەپ قورىقسا كەرەك.— كوڭىلدەنىپ وتىرعاندا قايتا-قايتا قۋىرداق كەلتىرۋشى ەدى كەلىنشەگىم.

— قۋىرداق بولادى، مىقا. قايتا قۋىرىلادى، جاڭا ماي قۋىرداق اكەلىنەدى. ءسىز جەمەگەن قۋىرداقتى...

مىقسان ۇلكەن، سىرتقا شىعا بىتكەن باقا كوزىن وعان ءبىر تاستادى دا، ارمانعا بۇرىلدى. ارمان كەڭىردەكتەپ تويىپ وتىرىپ، تاعى تاماق سۇراعان مىقسانعا بەتتەي المادى. ناق وسى كەزدە ەردوس «اقتاماردىڭ» ءتورتىنشى شولمەگىن داستارقانعا قويىپ جاتىر ەدى. مىقاڭ بىر-ەكى ىقىلىق اتىپ الدىدا، قازانعا قول سالدى. باعانادان الدىندا ادەمىلەپ ۇستاپ وتىرعان كۇمىس شانىشقىنى كوزگە ىلمەدى، كورشەڭگەل سالدى. تەمىردى تاستاي سالىپ قولمەن جەگەنى دە تاقاڭا ۇناعانداي ەدى. نەسى بار، اتام قازاق ەتتى قولىمەن جەپ-اق جەتى ميلليونعا جەتپەپ پە ەدى، دەپ وتىر ىشىنەن. ارمان شىداي الماي، كەتەتىنىن ءبىلدىردى. قۇرمەتتى قوناقتىڭ بۇل كەزدە قازى-قارتادان اۋزى بوس ەمەس ەدى.

— ەردوس، ەرتەڭ ۇيالىپ قالمايىق، قوناعىڭدى جاقسىلاپ كۇت!— دەدى ارمان ەسىكتەن شىعىپ بارا جاتىپ.— ادەيى جىلانىن قايتاراتىن، تويعىزاتىن جەرگە اكەلىپ ەدىم.

ارماننىڭ كەتۋى مىقاڭ مىنەزىنىڭ سىپايىلىعىن بىرگە الا كەتكەندەي. ول شىعىڭقى ەكى بەتىنىڭ ۇشىن جالپاق الاقانىمەن بىر-ەكى ىسىپ-ىسىپ جىبەرىپ، بادىرايعان الا كوزىمەن اتا ەردوسقا قارادى. بۇل كىسى جاقتىرماعانداي نە بولىپ قالدى، الدە قۋىرداقتى جىلتىپ اكەلدى دەپ وتىر ما دەپ ول بايەك بولدى.

— قۋىرداق جاڭادان ءپىسىرىلدى، مىقا!— ەردوس وعان انىقتاي كەز سالىپ ەدى، ونىڭ العاشقى جىبەكتەي ەسىلگەن قالپى الدەقاشان ءبىتىپتى، ەندى ەرىنى ءدۇرديىپ، ۇزىنداۋ شاشى جالبىراپ، جان-جاعىنا ءتۇسىپ، باسى ايۋدىڭ كىرەكەيىندەي سابالاقتانىپ كەتىپتى.

— سەن بالا،— دەدى مىقاڭ،— قوناق سىيلاپ كورمەگەنسىڭ بە؟ «اقتومارىڭ» تۇگىل اقتومارىڭنىڭ دا كەرەگى جوق. الگى ءوزى جۇلىق جالاپ جۇرگەن ارمانىڭدى قوي! ورىستىڭ اعى بار ما؟ اعىندى اقتارمايسىڭ با بۇگىن!— ول بۇل سوزدەردى ءجۇز ءبولىپ زورعا ايتتى.

— قالاۋىڭىز ءبىلسىن، مىقا! ءبارى دايىن!— ەردوس ىرگە جاقتان ەكى شولمەكتى اكەپ داستارقانعا قويدى. بۇل اراقتان ەمەس، اراق بۇدان قورىققانداي ەكى شولمەك مولتىلدەپ، شايقالاقتاپ تۇردى. مىقساڭنىڭ قاباعى اجەپتاۋىر كوتەرىلىپ، كوزى سىرتقا تەبە ءتۇستى. ەردوس اراقتىڭ ءبىرىنىڭ اۋزىن اشىپ قۇيعالى جاتقاندا، مىقاڭ سۋ قۇيۋلى تۇرعان قىرلى ستاكانعا قول سوزدى. ەردوس قۇيماققا «سارىاعاش» سۋىن الا جۇگىرىپ ەدى، اناۋ ادىرايا قارادى دا:

— اقاڭنان، تولتىرا قۇي!— دەدى. قىرلى ستاكان ىشىندەگىسىن جاسىرا الماي، مەيمىلدەگەنى كورىنىپ، دىرىلدەگەن ماس قولى قالت-قالت ەتىپ، مولتىلدەگەن ەكى-ۇش تامشى توستاق سىرتىنا اعىپ بارا جاتتى.

— ال، اينالايىن، سەنىڭ دەنساۋ...— توگىپ-شاشىپ تارتىپ جىبەردى. اراقتىڭ ءبىرازى ەكى ەزۋىنەن اعىپ كەتتى. ەردوستىڭ اكەسى تاقاڭ بۇل جولى ونى ماقتاي الماي قالدى. ويتكەنى بۇل كادىمگى كۇندە ءوزى كارىپ جۇرگەن اعاش اياق سەگىزبايدىڭ، اقساق كوبىكتىڭ ىشىسىنەن اينىماي قالىپ ەدى. قوناقتان كوڭىلى قالىڭقىراپ قويعان تاقاڭ ۇيقتاۋعا بەتتەدى. ەندى بىردە قالجىراپ ۇيقى قىسقان. ەردوس قالعىپ كەتىپ كەزىن اشىپ ەدى، قوناق اراقتى ءازى قۇيىپ ءىشىپ جاتىر ەكەن. قوناق قور ەتە تۇسەدى دە، كوزىن جىرتيتىپ اشا سالىپ، قايتا اراق قۇيادى. ءبىر جاقسى جەرى — اراق قۇيىپ بەرمەدى دەپ ەشكىمگە وكپەلەيتىن ءتۇرى جوق.

— ءسىز رۇقسات ەتسەڭىز، مەن ازىراق دەم الايىن،— دەدى شىداماعان ەردوس ساعات تۇنگى ۇشتەن اۋعاندا.

— ەكى شولمەك اراق اكەپ قوي دا، ۇيىقتاي بەر،— دەدى مىقاڭ. زورعا ايتتى. ەردوس وعان مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى.

حالىق اراسىنا تاراعان ءبىر اڭگىمە بار-دى. ءبىر ماسكۇنەم بالىق اۋلاپ ءجۇرىپ التىن بالىق ۇستاپتى. سويتسە التىن بالىق ادامشا سويلەپ:

— كورگەنىڭدى ايت، مەنى جىبەر تەڭىزىمە،— دەپتى.

— وندا سەن ماعان اراقتان كەل ورناتىپ بەر،— دەيدى بالىقشى.

— جارايدى!— ارتىنا قاراسا — اراقتان كول ورناپ قالىپتى. تاتىپ قاراسا — كەل تولى اراق. كوڭىلى ريزا بولسا دا ول كەلدى مۇسە تۇتپاي:

— سەن ماعان اراقتان تەڭىز جاسا!— دەيدى.

— جارايدى!— ارتىنا قاراسا — تەڭىز تۋلاپ جاتىر. ۇرتتاپ قاراسا — اراق. كوڭىلى تولعانداي بولىپ تۇرعان بالىقشىنى كورىپ التىن بالىق كەتە بەرسە، اناۋ باقىرىپ جىبەرىپتى:

— ەي، ەي، توقتاي تۇر!— بالىق تاڭدانىپ قالىپتى. سول كەزدە بالىقشى:

— جارايدى، تاعى ءبىر جارتىلىق قوسشى!— دەپتى. ەردوس كۇلگەندە ويىنا وسى ءتۇسىپ كەتىپ ەدى. ول ەندى ەكى شولمەك ەمەس، ۇشەۋىن اكەلىپ قويدى دا، ۇيىقتايتىن بولمەگە بەتتەدى.

* * *

تاڭەرتەڭ ەردوس تۇرعاندا، مىقىڭ قىلجيىپ جاتىر. ءبىر شولمەكتىڭ تۇبىندە ەكى ەلىدەي اراق قالىپتى. شولمەكتىڭ ءبارى ساۋدىراپ بوس تۇر. قوناق وياندى. ءبىراق ناق وسى جەردە پالە باستالدى. مىقاڭنىڭ ءبىر باتەڭكەسى تۇننەن تۇگەل شىقپاپتى. سول اياقتىڭ باتەڭكەسى مۇرىن ماڭقاسىن بەتىنە جاققان بالاداي ساتپاق-ساتپاق بولىپ تۇپكى ءۇيدىڭ تەرىنىڭ الدىندا شالقاسىنان جاتىر. وڭ اياقتىڭ باتەڭكەسى ۇشتى-كۇيدى جوق. ءۇي ىشىندە تىنتپەگەن جەر قالمادى. كەشە قوناق كەلگەندە جىل-جيناقى، كىرسەڭ شىققىسىز بولىپ تۇرعان بولمەلەر شوشقا تۇرتكەندەي استان-كەستەڭى شىقتى. ەردوس قىسىلىپ، تەر شۇمەكتەپ اكتى. ناق وسى ءبىر ابىگەر شاقتا قوناقتى الىپ كەتۋگە ارمان دا جەتىپ ەدى.

— وۋ، نە ابىگەرگە ءتۇسىپ جۇرگەندەرىڭ؟

— قوناقتىڭ ءبىر باتەڭكەسى جوق.— ەردوس قىسىلىپ زورعا ايتتى. مىقاڭنىڭ اياعىنا كوزى ءتۇسىپ كەتىپ ەدى، وڭ اياعىنداعى ءۇيىعىنا سىرەسىپ-باتتاسىپ بالشىق قاتىپ قالىپتى.

— قايران بوتينكام-اي، چەحوسلوۆاكيادان العىزىپ ەدىم. ەندى ونداي اياق كيىم قايدا ماعان،— دەپ مىقاڭ زار يلەپ تۇر. تۇننەن بەرگى سىي، ءبارى دە جوققا سايدى. وكىلدىڭ اياعى دا كەستيگەن، اجەپتاۋىر بار ەكەن، وعان بۇل ۇيدەن ەتىك شاق كەلە قويمادى. ەندى قايتپەك كەرەك؟ الدە ستالينگراد تۇبىندە قولعا تۇسكەن فاشيستەرشە اياعىن شۇبەرەككە وراپ سەبەتكە سالىپ قويا ما؟ شاتاق بولدى. جەكسەنبى تۇگىل اشەيىن كۇندەرى دە كوبىنە جابىق تۇراتىن اۋىل دۇكەنىنىڭ ساتۋشىسى كورشى اۋدانعا جەكجاتشىلاپ كەتىپتى. قىسىلعان، قينالعان جەر وسى بولدى. سودان كورشى سەلوعا ماشينا جونەلتتى. ەردوس ءوزى كەتتى. ارادا ءبىر ساعاتتا ۇزىناعاشتان ورالعان ماشينادان قۋانعانداي قولتىعىندا قىسقان قاعاز قورابى بار ەردوس ءتۇسىپ كەلە جاتتى.

— ەڭ قىمباتىن، ەڭ ءتاۋىرىن الدىم،— دەدى ول.

— قاي ءپىشىم؟— دەدى ارمان.

— ءوزى قىرىق ءتورت دەگەن، قىرىق ءتورت!

وكىل باتپاعى قاتىپ، كەۋىپ توپىراققا اينالىپ، قوزعاساڭ بۇرقىلداپ تۇرعان سوقيعان وڭ اياقتى باتەڭكەگە سۋعىپ كوردى. نە دە بولسا، مازاسىز قوناقتان تەز قۇتىلساق ەكەن دەگەندەي ءۇي ىشىندەگىلەردىڭ ءبارى ونىڭ بۇگىن كەلكىلدەپ كەتكەن بەتىنە ەمەس، قويقيىپ تۇرعان اياعىنا قارادى. اياق جەلكەسىنە دەيىن سۋعىلدى دا، سۋعا كەلىپ توقتاپ، توقىراپ قالعان ەسەپتەي ءارى قاراي جۇرمەي-اق قويدى. كەپتەپ، زورلاپ كوردى. بولمادى. ءتىپتى تەزىرەك وسى ۇيدەپ الىپ كەتكىسى كەلدى مە، ارمان ەدەنگە وتىرا قالىپ، وكىلدىڭ اياعىن جيىركەنبەستەن وكشەسىنەن ۇستاپ باتەڭكەگە ءوزى تىقتى. اياق كەپتەلىپ قالدى.

— قىرىق بەس كەرەك،— دەدى ارمان. جازعان قۇلدا شارشاۋ بار ما، ەردوس قايتا اتتاندى. ارمانعا ءبىر ساعات ءبىر جىلداي كورىندى. ول كورىنە كوزگە ەردوستىڭ اكەسى تاقاڭنان قىسىلدى. «وزدەرىڭە كەلگەن قوناقتى وزدەرىڭ ۇيلەرىڭە اپارىپ كۇتپەيسىڭدەر مە؟ الدە سەندەردىڭ قازاندارىڭ توڭكەرىلىپ قالىپ پا ەدى؟» دەي مە دەپ ۇيالىپ بارادى. ايتەۋىر، قۇرىسقان شال قاباعىن اشپاعانمەن، ءتىس جارعان جوق.

ەردوس قايتا كىرگەندە، ءۇيدىڭ ءىشىنىڭ ءبارى-اق ورىندارىنان ەرە تۇرەگەلدى. ءبارى دە ەندى وسى باتەڭكە شاق كەلسە ەكەن دەگەندەي وكىل اياعىنا تەسىلىپ قالدى. «قىرىق بەسىنشىنىڭ» تابىلعانىنا شۇكىرشىلىك ەتىپ ارمان تۇردى. ول ءپىشىم تابىلماي قالسا ماشينانى الماتىعا ايدار ما ەدى، قايتەر ەدى. باتەڭكە دۇرىس كەلدى. ءبىراق «قايران كەرەمەت باتەڭكە مايدى» وكىل قايتالاي بەردى. سوندىقتان ەردوس قوناق ۇيدەن شىعاردا ءتورت شولمەك اراقتى تىسكە باسارىمەن ماشيناعا سالىپ جاتىپ:

— اعاي، ۇياتتى بولدىق، قالادان قالاعان باتەڭكەڭىزدى الىپ كيىڭىز،— دەپ قولىنا ەلۋ سوم ۇستاتتى. ماقاڭ «المايمىن» دەگەن جوق. تەك ەسىككە بارعاندا «تاپساڭدار ارتىمنان جىبەرەرسىڭدەر» دەدى. مۇنى ەستىگەن ەردوس قالعان سىڭار باتەڭكەنى قاعازعا وراپ اپارىپ بەردى. قوناق مۇنى دا «كەرەگى جوق» دەمەدى.

جازدىڭ جادىراڭقى كۇندەرى ءوتىپ جاتتى. مازاسىز قوناق تا، جوعالعان باتەڭكە دە ۇمىت بولعانداي ەدى. ءبىر كۇنى شال وڭكەڭدەپ دالادان قاتتى ءجۇرىپ ۇيگە كىردى.

— ەردوس، ەردوس، باتەڭكە تاپتىم،— دەدى شال، داۋسى جارىقشاقتانىپ قاتتى شىقتى. ۇمىتىلىپ كەتكەن مىقاڭنىڭ اراق ءىشىسى، سول قونعان جاڭبىرلى كۇڭى تىنىم تاپپاي دالاعا جۇگىرىپ شىققانى، بادىرايعان الا كوزى، شىعىڭقى بەت سۇيەگى، وڭكيگەن ەگىز دەنەسى — ءبارى ۇيدەگىلەردىڭ كوز الدىنا كەلدى.

— ەردوس، ءجۇرشى كورسەتەيىن،— دەپ تاكەڭ بالاسىن قولىنان سۇيرەگەندەي دالاعا شىقتى. ول تۋرا باستاپ دالاداعى دارەتحاناعا كەلدى.

— انە!— دەدى ول،— وكىلدىڭ باتەڭكەسى!— دارەتحانانىڭ تومەنگى تەسىگىنە ءۇڭىلدى. قۇرعاپ بارا جاتقان كەلدە قايىرلاپ قالعان قايىقتاي قايقايىپ مىقاڭنىڭ وڭ اياعىنىڭ باتەڭكەسى جاتىر. يەسىن جوقتاي قوياتىن ءتۇرى جوق، قايتا جان تىنىشتىق .تاپقانىنا ريزا سياقتى.

— مەن ونى يەسىنە جىبەرەمىن،— دەدى تاقاڭ. دەرەۋ ەسكى، توت باسىڭقىراعان سىم تەمىردىڭ باسىن ىلمەكتەپ قويمالجىڭ ىشىنەن باتەڭكەنى بەرى تارتىپ شىعاردى. «قويىڭىز» دەگەن ەردوس كەزىن ول تىڭداي قويمادى. شال كەيىن سۇيرەپ ءجۇر ەدى، ءتىپتى پىسىپ كەتتى.

سول جەردە شال ىرگەدەگى ايدالعان جەردەن ەكى شەلەك توپىراقتى اكەلىپ، سۋ قۇيىپ يلەي باستادى. ازدان كەيىن بالشىقتى كۋالاقتاپ، كىرپىش ۇلكەندىگىندەي قالىپقا كەلتىردى. سونان سوڭ بالشىق كىرپىشتىڭ ءىشىن باتەڭكە سياتىنداي ەتىپ ويدى. دارەتحاناعا بارىپ ءىلىپ الىپ، باتەڭكەنى ناجىستەن اجىراماعان كۇيىندە، ءىشى تولعان قالپىمەن بالشىق ىشىندەگى شۇقىرعا سالدى. بەت جاعىن بالشىقپەن سىلاعان سوڭ، ودان شىققان مۇڭكىگەن ءيىس ساپ بولدى. ءسويتىپ شال كىرپىش تۇرىنە كىرگەن بالشىقتى كۇنگە كەپتىرۋگە قويدى. ون شاقتى كۇننەن سوڭ كىرپىش ساعىزدانىپ، قاعىپ قالدى. ەسىك الدىنداعى پوچتادان بارىپ باتەڭكە بويىنا لايىقتى سالەمدەمە جىبەرەر جاشىك تە ساتىپ اكەلدى. وعان ۇلىنا ادرەس جازۋدى بۇيىردى.

بالاسى كۇلىم كەتىپ قالعان سوڭ، كەلىنىنە قولقا سالدى. اتاسىنان ۇيالعان كەلىن امال جوق ماس ادامنىڭ ويقى-شويقى كوڭىل جازۋلى ادرەسىن قاعازدان تاقتايعا ءتۇسىرىپ بەردى.

مىناۋ تۇرعان الماتىعا التى سوم تولەپ سالەمدەمەنى پوچتامەن جىبەرگەنشە، بىرەۋدەن بەرىپ جىبەرمەيسىز بە؟— دەپ پوچتاشى قىز العىسى كەلمەپ ەدى، «ون سوم بولسا دا» دەپ تاقاڭ مىقسانعا سالەمدەمەنى اتتاندىرىپ تىندى.

* * *

پوچتا شاقىرۋىن العان كۇنى كەشكە مىقسان ونىڭ كىمنەن كەلگەنىن، نە ەكەنىن بىلگىسى كەلىپ ەلەگىزىپ-اق شىقتى، ەرتەسىنە سالەمدەمەنى الىپ تا قايتتى. سالەمدەمەسى قۇرعىر.ناق جەكسەنبى كۇنى ماشينا پايدالانبايتىندا كەلگەنىن كوردىڭىز بە؟! مىقاڭ سالەمدەمەنى مىقشىڭداپ اجەپتاۋىر جەردەگى ۇيىنە جاياۋ كوتەرىپ كەلدى. تاستاي اۋىر ەكەن. كوپتەن ەشتەڭە كوتەرمەگەندىكتەن ەكى قولدىڭ قارى تالىپ، سالدىراپ قالدى. ۇيگە شولدەپ جەتتى. نە بولۋى مۇمكىن دەپ ويلادى مىقاڭ. شاماسى اۋىلداعى بايعۇستار باتەڭكە جوعالتقانىن ۇمىتا الماي، سول ايىپتارىن جۋۋ ءۇشىن مىنا جاشىكپەن ءبىردىنى جەنت جىبەرگەن بولار. ارينە جەنت! ءقازىر وسى جەنتپەن شاي ءىشىپ، ءشولىن قاندىرىپ ۇيىقتاسا، شىركىن!

مىقاڭ جاشىكتى تەر ۇيدەگى تاماق ىشەتىن ۇستەلدىڭ ۇستىنە قويدى. «جاقسىنى كەرمەك ءۇشىن» دەگەندەي، ۇيدەگىلەر تەگىس انتالاپ تۇردى. ۇيدەگى بار قۇرال قىسقاشتى، بالعانى اكەلىپ مىقاڭ جاشىكتى بۇزا باستادى. بەت تاقتاي الىندى. ارعى جاعىنان بوزارىڭقى بىردەمە كەرىندى. «شاماسى الۋا شىعار، قاتىرعان»— دەدى مىقاڭ داۋسىن ەستىرتە ايتىپ. ۇيدەگىلەر دە، مىقاڭ دا ءبىر-بىر تامسانىپ، جۇتقىنىپ-جۇتقىنىپ قويدى. ءبارى دە الۋانىڭ ءدامىن ۇمىتپاسا كەرەك. ءبىراق ول قالاي جازدى كۇنى ەرىپ كەتپەي، جەتكەن.

جان-جاعىنداعى تاقتاي تەگىس الىنعاندا ورتادا كادىمگى توپان الدە سابان قوسىپ يلەگەن اۋىلدىڭ بالشىقتان ىستەلگەن، كۇيمەگەن قام كىرپىشى تۇردى. نە ىستەرىن، نە دەرىن بىلمەي ءسال اڭىراپ تۇرعان مىقاڭ قولىنداعى بالعامەن كىرپىشتى قويىپ قالدى. ونىڭ ورتاسى ويىلىپ كەتتى دە، ارعى جاعىنان باتەڭكەنىڭ وكشە ءسىرىسى كەرىندى. كىرپىشتىڭ ءبىر جاعى ۇستەل ۇستىنە ومىرىلىپ ءتۇستى دە، جوعالعان باتەڭكە شىعا كەلدى. باتەڭكە تابىلدى. ازدان كەيىن مىقاڭ مۇندا جالعىز ءوزى عانا قالدى. ەسىك-تەرەزەنى قانشا اشىپ تاستاعانمەن بۇل ۇيدەن بىرنەشە كۇنگە دەيىن ءيىس كەتپەي تۇردى دا قويدى.

1980

---