InfoHub Logo

…ۋاقىت قارقىنى زىمىران. كۇنى كەشە وتكەن سياقتى ۋاقيعالار بۇگىندە تاريح بەتتەرىنە اينالىپ تا ۇلگىردى. بۇل جاڭا مەملەكەت پەن جاڭا قوعامنىڭ دۇنيەگە كەلۋىنىڭ ازاپتى تولعاققا تولى، سونىمەن بىرگە عالامات ءساتى ەدى. سول ءسات ءالى اياقتالعان جوق، ءبىراق ەڭ قيىن بەلەستەردەن اسا بىلدىك. ەڭ قيىن جىلدار ءدال ءقازىر ارتىمىزدا قالدى، سوندىقتان دا مەن ەلىمىزدىڭ ەڭسەسى بيىكتەي بەرەتىنىنە سەنەمىن.

ن.نازاربايەۆ

تاريح تولقىنىندا قازاق ەلى، ازاپ شەكتىرگەن جىلدار، اۋىرتپالىق كەزەڭدەر باسىنان وتكەرگەنى بارشاعا ءمالىم. ءبىراق ءبىز قايمىقپادىق اتا-بابالارىمىز ءبىز ءۇشىن جانىن دا قانىندا اياماي، بىزگە جەرىمىزدى امانتتاپ قالدىردى. ءاليحان بوكەيحانوۆ «ءار ۇرپاق وزىنە ارتىلعان جۇكتى جەتەر جەرىنە اپارىپ تاستاعانى دۇرىس، ايتپەسە بولاشاق ۇرپاعىمىزعا اسا كوپ جۇك قالدىرىپ كەتەمىز. كەيىنگى ۇرپاق نە العىس، نە قارعىس بەرەتىن الدىمىزدا زور شارتتار بار»،-دەگەن. ءبىز وسى بولاشاق ۇرپاق الدىنداعى بورىشىمىزدى وتەپ كەتە الامىزبا جوقپا ول ارينە بىزگە بايلانىستى.

بىزگە ەگەمەندىك وڭاي جولمەن كەلگەن جوق، تاۋەلسىز ەل بولۋ جولىندا كوپتەگەن قازاقتىڭ قايماقتارى قازا تاپتى، ولاردى ۇمىتپاي، ءبىز، ياعني ۇرپاقتارى جادىندا ماڭگىلىك ساقتاپ، ولاردى قۇرمەتتەپ، ەسكە الىپ تۇرۋىمىز قاجەت. سوعان وراي بىلتىردان بەرى ەلىمىزدە اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي ايتۋلى مەرەكەلەر بولىپ جاتقانى بارىمىزگە ءمالىم، اتاپ ايتار بولساق: قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلعانىنا 550 جىل، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلعانىنا 20 جىل، ۇلى جەڭىسكە 70 جىل، 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنا 30 جىل، بوكەي ورداسىنىڭ قۇرىلعانىنا 215 جىل، وسىنداي سياقتى اتاۋلى داتالار كوپتەپ تويلانىپ جاتىر. قازىرگى تاڭدا مەرەكە قىلىپ تويلاپ جاتقانىمىز قۋانتارلىق جايت، دەگەنمەن «وتكەنگە توپىراق شاشساڭ، بولاشاعىڭ ساعان تاس اتادى» دەمەكشى بۇل بيىك بەلەستەر بىزگە بىلەكتىڭ كۇشىمەن، نايزانىڭ ۇشىمەن كەلگەنىن ۇمىتپاي، قازىرگى جاستار اراسىندا ناسيحاتتاۋ جانە بولاشاق ۇرپاققا امانات ەتۋ ءبىزدىڭ بابالار الدىنداعى بورىشىمىز دەپ ەسەپتەيمىن.

سونداي اتالمىش مەرەكەلەردىڭ ءبىرى 1916 جىلى امانگەلدى يمانوۆ كوشباسشىلىق ەتكەن كوتەرىلىسكە بيىل 100 جىل تولىپ وتىر. امانگەلدى يمانوۆ باستاعان كوتەرىلىستىڭ باستى سەبەبى: 1916 جىلعى رەسەي يمپەراتورىنىڭ ماۋسىم ايىنداعى جارلىعى قازاق كاۋىمىنىڭ نارازىلىعىن تۋدىرىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە تورعاي دالاسىندا بۇرق ەتكەن ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىس باستالدى. ول كوتەرىلىس جالعىز تورعاي عانا ەمەس بۇكىل قازاق دالاسىن قامتىعانى بارىمىزگە ءمالىم. ماحامبەتتەي، يساتايداي قازاقتىڭ باتىرلارىنىڭ اتىن وشىرمەي، جۇرەگى ەل دەپ سوققان امانگەلدىدەي حاقىمىزدىڭ ەرىن ۇمىت قالدىرساق ارينە كەشىرىلمەس قارا تاڭبا بولار ەدى.

امانگەلدى يمانوۆقا كوپتەگەن كوشەلەر، ەسكەرتكىشتەر بەرىلگەن. ال قازىرگى تاڭدا بارلىق ولكەلەردە، وقۋ ورىندارىندا ۇلىقتاۋ كەشى اتالىپ ءوتىپ جاتىر دەگەن ويدامىن. سونداي كەشتەردىڭ ءبىرى بيىلعى 2016 جىلدىڭ 13 كۇنى قىزىلوردا قالاسى قازانعاپ اتىنداعى قىزىلوردا مۋزىكالىق كوللەدجىندە وتكەن «جالىنداپ وتكەن جاس عۇمىر» اتتى امانگەلدى يمانوۆتىڭ ەرلىگىن دارىپتەۋ، جاستار اراسىندا ناسيحاتتاۋ بارىسىندا كەش وتكىزىلدى. وعان جاۋاپتى جالپى ءبىلىم بەرۋ پاندەرىنىڭ بىرلەستىك جەتەكشىسى ءا.بيسەمباي بولسا، وتكىزىلۋىنە ۇلكەن ۇلەس قوسقان حالىق اسپاپتار ءبولىمىنىڭ 4 كۋرس وقۋشىلارى بولدى. بايانداما وقىلدى جانە وسى كەشتە 4 كۋرس وقۋشىسى كوپتەگەن رەسپۋبليكالىق سايىستاردىڭ لاۋرەاتى جۇمابەك جانسۇلتان قۇرمانعازىنىڭ ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسكە ارنالىپ شىعارعان «كىشكەنتاي» اتتى كۇيىن كورەرمەنگە دومبىرا تىلىمەن جەتكىزە ءبىلدى. جانە كوللەدجدىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتتەرى كاريباي ينديرا ج.مولداعالييەۆتىڭ «مەن قازاقپىن» اتتى ولەڭىن وقۋ ارقىلى جاسوسپىرىمدەرگە رۋحاني تاربيە بەرسە، قالماش اسحات س.تورايعىروۆتىڭ «شاكىرت ويى» اتتى جىر جولىمەن جاستاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن وياتتى. مىنە وسىنداي مەرەي تويلار قازاق ولكەسىنىڭ تۇكپىر تۇكپىرىندە، جاستار اراسىندا ناسيحاتتالار بولسا، ول ارينە نۇر ۇستىنە نۇر! تاريح وتكەن ءومىردى ءسوز ەتكەنىمەن، ونىڭ بارشا تاعىلىمى بۇگىن مەن بولاشاققا قىزمەت ەتەدى. «ءبىزدىڭ زامانىمىز - وتكەن زاماننىڭ بالاسى، كەلەر زاماننىڭ اتاسى» - دەگەن ءسوزدى احمەت بايتۇرسىنوۆ وسىنداي قيسىنعا وراي ايتقان. (ا.بايتۇرسىنوۆ. اق جول. قازاقتىڭ وكپەسى. ال. 1991، 123-بەت) ءبىز ءقازىر ءوز تۋىمىز كوك اسپانىمىزدا جەلبىرەگەن، ءان ۇرانىمىز جانە ءوز ەلتاڭبامىز بار ۇلتپىز. ءبىز سول اتا-بابالارىمىز سالعان جولدى ءارى قاراي وسىنداي قارقىنمەن دامىتىپ، ءاربىر قازاقستان ازاماتى قازاقستان دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوساتىن بولسا، تاتۋلىقتى ساقتاپ، وزگە ۇلتقا قۇرمەت كورسەتىپ، بەيبىتشىلىگىمزدى ساقتاساق مىنە سوندا عانا ماڭگىلىك ەل بولا الامىز.

ءابيدىلدا مارتەبە

---