InfoHub Logo

مەملەكەتتىك ستاندارتقا سايكەس جاڭا وقۋ باعدارلاماسى ەنگىزىلىپ وتىر. وقۋ باعدارلاماسى وقۋشىلاردىڭ مۇمكىندىكتەرىنە جانە ەرەكشەلىكتەرىنە ساي قۇجات. وقۋ كەزەڭى «شيىرشىق» قاعيداتىمەن جەڭىلدەن كۇردەلى دەڭگەيگە قاراي ازىرلەنگەن. ۇزاق مەرزىمدە جوسپاردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، كۇنتىزبەلىك-تاقىرىپتىق جوسپاردى ازىرلەيمىز. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم مەن بىلىك داعدىلارىن مەڭگەرۋىنە، دەربەس دامۋعا، ومىردە ءوز ورنىن تابۋعا باعىت بەرەدى. وقۋدا قويىلاتىن نەگىزگى تالاپ وقۋشىنىڭ بەلسەندى ىس-ارەكەتىن ۇيىمداستىرۋ. مۇنداي بەرىلگەن ءبىلىم بولاشاقتى سەزىنۋگە، شەشىم قابىلداۋعا، تۇلعالىق قاسيەتتى يگەرۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى. يننوۆاسيالىق تاسىلدەر وقۋشىنى شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋعا باعىتتايدى. وقۋ-جوبالاۋ ارەكەتتەرى ارقىلى وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرادى. ءپاندى مەڭگەرۋ ءۇشىن قاجەتتى اقپاراتتى ىزدەۋ، وڭدەۋ، ارەكەت ەتۋ، قولدانۋ داعدىلارى دايدى. باعدارلامادا وقۋ ماقساتتارى جۇيەلى بەرىلگەن. بۇل باعدارلاما سىن تۇرعىسىنان ويلاۋعا، اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا، توپپەن نەمەسە جەكە جۇمىس ىستەۋگە، شەشىمدەر قابىلداۋ سياقتى داعدىلاردى دامىتۋعا كەپىل بولادى.

زاماناۋي وقۋ ارقىلى وقۋشى بويىندا جىگەرلىلىك، العىرلىق، بەيىمدىلىك سەكىلدى قاسيەتتەر ورىن الادى. سونىمەن قاتار «قازاقستاندىق پاتريوتيزم، قۇرمەت، ىنتىماقتاستىق، ەڭبەك، شىعارماشىلىق، اشىقتىق، ءومىر بويى ءبىلىم الۋ» ءتارىزدى قۇندىلىقتاۆردى وقۋشىعا دارىتۋ باستى نازاردا تۇرادى. جالپى العاندا قازاق ءتىلىن وقىتۋدىڭ ماقساتى انا ءتىلىن قادىرلەيتىن، ەركىن سويلەپ، ساۋاتتى جازاتىن، نامىستى، رۋحاني باي تۇلعا قالىپتاستىرۋ.

ءپاندى وقۋ بارىسىندا مىناداي مىندەتتەر ورىن الۋى قاجەت: 1) قازاق ءتىلىن ساۋاتتىلىقپەن قولدانۋ؛ 2) ءتىل مەن سويلەۋ ساۋاتتىلىعى، ءسوز بايلىعى  3) ەركىن قارىم-قاتىناس جاساۋ، كوزقاراستارىن ءبىلدىرۋ؛ 4) قورىتىندى، سينتەز، اناليز جاساۋ. وقۋ ماقساتتارى ءتورت بولىمنەن تۇرادى: تىڭدالىم-ايتىلىم، وقىلىم، جازىلىم جانە ادەبي ءتىل نورمالارىن ساقتاۋ. تىڭدالىم-ايتىلىمدا بولجاۋ، تالداۋ، اقپاراتتى انىقتاۋ، نەگىزگى ويدى تابۋ، جاۋاپ بەرۋ، باعالاۋ جانە سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ ىسكە اسادى. وقىلىمدا اقپاراتتى ءتۇسىنۋ، ستيلدىك ەرەكشەلىكتى تانۋ، جانرلىق ەرەكشەلىگىن اجىراتۋ، سۇراقتار قۇراستىرۋ، سالىستىرمالى اناليز جاساۋ، ستراتەگيالاردى قولدانۋ، قاجەتتى اقپارات الۋ جۇرگىزىلەدى. جازىلىمدا جوسپار قۇرۋ، ءماتىن قۇراستىرۋ، ەسسە جازۋ، جيناقى ءماتىن جازۋ، تۇزەتۋ مەن رەداكسيالاۋ قاراستىرىلعان. ادەبي ءتىل نورمالارىن ساقتاۋدا ورفوگرافيالىق، ورفوەپيالىق، لەكسيكالىق، گرامماتيكالىق، پۋنكتۋاسيالىق نورمالاردى ساقتۋ كوزدەلگەن. ءبىلىم مازمۇنى بويىنشا كۇتىلەتىن ناتيجەلەر وقۋ ماقساتتارىنا قاراي بەرىلگەن.

بۇرىنعى باعدارلاماداعى وقىتۋ وقۋشىعا دۇرىس باعىت بەرۋگە باعىتتالماعانى بەلگىلى. مەكتەپ بىتىرگەندە قانداي ماماندىققا بارۋ كەرەكتىگىن بىلە الماي كوپ قيىندىققا تاپ بولاتىن. ومىردەگى ورنىن تابا الماي قينالاتىن. تەرىس جولعا ءتۇسىپ، وپىق جەگەندەرى قانشاما. ءومىرى وكىنىشكە تولىپ، اڭساعان ارمانىنا قول جەتكىزە الماي جاتاتىن. بۇل باعدارلاما تۇسباعار سەكىلدى بالاعا باعىت-باعدار كورسەتىپ، بولاشاقتا قانداي ماماندىقتى يگەرىپ، وزىندىك بەيىمىنە لايىق مايتالمان مامان يەسى اتانۋىنا دۇرىس جول كورسەتەدى. وقۋشى مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ ءوز ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي كەلەشەكتە ءتۇرلى سالانىڭ مامانى اتانۋعا بەرىك ىرگەتاسىن قالايدى.

جاڭارتىلعان باعدارلامامەن تانىسۋ بارىسىندا كريتەريالدى باعالاۋ، قالىپتاستىرۋشى باعالاۋدىڭ قالاي جۇرگىزىلەتىنىن تۇسىندىك. كريتەريالدى باعالاۋ ارقىلى وقۋشى ءوزىن-وزى باعالاۋدى ۇيرەنىپ، جاساعان جۇمىسىنا قاراي باعاسىن الادى. وسى باعالاۋ وقۋشىلاردىڭ وقۋ-تانىمدىق بىلىكتىلىگىن قالىپتاستىرۋعا، جەتىستىكتەرىن سالىستىرۋعا نەگىزدەلگەن. بۇل باعالاۋ ارقىلى وقۋ ساپاسى جوعارىلايدى. وقۋشىنىڭ دامۋ جەتىستىگىن باقىلاۋعا، قاتەلىكتەرىن ايقىنداۋعا، ءوز باعاسىنىڭ ادىلدىگىنە كوزىن جەتكىزۋگە، كەرى بايلانىستى قامتاماسىز ەتۋگە وتە ءتيىمدى. ءتىل قۇزىرەتتىلىگىن جەتىلدىرۋگە كريتەريالدى باعالاۋدىڭ زور ىقپالى بار. قالىپتاستىرۋشى باعالاۋمەن وقۋشىنىڭ وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرگەندىگىن، كەمشىلىكتەرىن انىقتاۋعا، كەرى بايلانىستى ورناتۋعا بولادى. ءمۇعالىم ساباقتى جوسپارلاپ، تابىسقا جەتۋ الگوريتمىن قۇرۋ قاجەت. بۇل باعالاۋ ارقىلى ءپاندى مەڭگەرۋدىڭ ماقساتىن ناقتى انىقتاي الادى. ۇزاق مەرزىمدى، ورتا مەرزىمدى جانە قىسقا مەرزىمدى جوسپارلاردىڭ قالاي قۇرىلاتىندىعىن تولىق ۇيرەندىك دەپ ايتۋعا بولادى. ورتا مەرزىمدى جوسپارلاۋدا تاپسىرمالار بارلىق وقۋشىلاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قامتيتىنى بەلگىلى. قىسقا مەرزىمدى جوسپارلاۋدى ماقسات قويا ءبىلۋ، ءمۇعالىم مەن وقۋشى ىس-ارەكەتى، رەفلەكسيا، جۇمىستى باعالاۋ كورسەتىلەدى.وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءتۇرلى ادىس-تاسىلدەردى قولدانۋ، تىڭدالىم، وقىلىم، ايتىلىم، جازىلىم داعدىلارى بويىنشا جۇمىس تۇرلەرىن دايىنداۋ، رەفلەكسيا ۇيىمداستىرۋ، جوسپاردىڭ ءار بولىمىندە كەرى بايلانىس بولۋ كەرەك. ءمۇعالىم وقۋشىعا دۇرىس باعىت بەرىپ وتىرسا، ساباق جەمىستى بولارى ءسوزسىز. كريتەريي، دەسكريپتوردى قالاي قۇرۋ كەرەكتىگىن بىلدىك.

اتالعان كۋرستان ءوتۋ كەزىندە تولىقتاي وزگەرىپ، جاڭا زامان تالابىنا ساي ۇستاز بولاتىنىمدى سەزىندىم. ومىردە كۇندە قانشاما وزگەرىستەر بولىپ جاتاتىنى بەلگىلى. سول سەبەپتى، ءمۇعالىم دە ءومىر كوشىنەن كەش قالماۋى كەرەك. جاڭارتىلعان ءبىلىم ادام بالاسىنىڭ جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋىنە، بولاشاققا نىق قادام باسۋىنا، تۇلعالىق قاسيەتىن كورسەتۋگە، وزىندىك كوزقاراسىن اسەرلى ويمەن جەتكىزۋگە جەتەلەيدى دەپ ويلايمىن.

قاراعاندى وبلىسى، اباي اۋدانى
قۇرما اۋىلى كۋرمين جببم
فيلولوگ-اقىن
بوكەن قازبەك مارات ۇلى

---