InfoHub Logo

بوكەي حان دۇنيەدەن قايتقان سوڭ، ورنىنا ونىڭ بالاسى جاڭگىر حان بولىپ سايلانادى. سوعان بايلانىستى ۇلكەن توي جاسايدى. ول تويعا ءبۇتىن ىشكى وردانىڭ باستى ادامدارىمەن قاتار، جايىقتىڭ شىعىس بەتىندەگى باي ۇلى مەن ءالىمۇلىنان دا ادامدار شاقىرىلادى. تويعا باراردا سۇلتانسيىق بالاسىنان تانا قوناي بي، قوڭىربورىك الاشا بايقوناق بيلەر بالۋان ىزدەيدى. التەكە نازارىمبەت جابۋ بالالارىنا كەلەدى. ولارعا ايتقانى: «جاڭگىر حان توي جاسايىن دەپ جاتقان كورىنەدى. ول تويعا ارعى بەت پەن بەرگى بەتتەن كوپ ادامدار بارماق. سىزدەر ەرتەدەن كەلە جاتقان ەسكى كۇشتى سوي ەدىڭدەر، اۋىلدارىڭدا كۇرەسەتىن جىگىت بار ما؟» — دەيدى. بۇل سۇراۋعا التەكەلەر: «بىزدەر قارتايدىق، ءقازىر ون سەگىز جاسىندا قودىر ەرمەمبەت بالاسى دەگەن بار. سىزدەرگە جاراسا، الدارىڭدا بولسىن»، — دەيدى. قوناي بي قودىردى كوزبەن سىنايدى دا، ەرتىپ الىپ كەتەدى. بەلگىلەنگەن كۇنگە شاقىرىلعان ادامدار كەلىپ جينالادى، توي بولادى. توي قىزىعىنا كۇرەس باستالادى. جولدىڭ ارعى بەتتەرى اعايىندارعا بەرىلەدى. ولار «تۇيە بالۋان» دەگەن اسا زور ءىرى ادامدى كۇرەسكە شىعارادى. ول جاراعان بۋراداي بولىپ ورتاعا وتىرادى. حان تۇرىپ:

— جولداسوۆ، بۇل جاقتان دا ءبىر بالۋان شىعارىڭىز، — دەيدى. جينالعان بيلەر تۇرىپ جولدىققا تالاسادى. سوندا بەرىش بالقى بي تۇرىپ:

— ون ەكى اتا باي ۇلى بولعاندا مەن جولدىق الامىن، اتا بالاسىمىن، — دەيدى. شەركەش بەكماعامبەت بي:

— تابانىم جالپاق، تاڭبام ۇزىن اعانىڭ بالاسىمىن، جولدىق — مەنىكى، — دەيدى. نوعاي قازاق شومبال بي:

— شەتتەن كەلگەن قوناقپىن، حانعا سىبايمىن، جولدىق — مەنىكى، — دەيدى. تولەڭگىت شوكى بي:

— حان تاڭبالى تولەڭگىتپىن، جولدىق مەنىكى، — دەيدى. سوندا سۇلتانسيىق بايباقتى تۇقىمىنان قوناجان بي تۇرىپ:

— بەرىش بالقى، سەن شەتتەن كەلگەن ءبىر ايەلدىڭ ىشىندە كەلگەن بالا ەدىڭ. اكەڭ سەنىڭ قۇل ما، قۇتان با؟ شەشەڭ كۇڭ بە؟ ساعان تيەتىن جولدىق جوق. بەكماعامبەت، سەن تابانىڭ جالپاق بولسا، بۇلعارىنى بۇلدىرەسىڭ، تاڭباڭ ۇزىن بولسا، جىلقىنىڭ سانىن كۇيدىرەسىڭ. باسقا جولىڭ بولسا، الارسىڭ، بولماسا، قالارسىڭ! — دەيدى.

— شومبال، سەن ورالدان ۇرلىق ەتىپ قاشىپ كەلگەن ون اۋىلسىڭ. سونىمەن قۇر اۋىلسىڭ. ساعان جولدىق تيمەيدى، — دەيدى.

— شوكى، سەن ۇلتاندى ەل ەمەسسىڭ. الدە قايدان قاشىپ كەلگەن تولەڭگىتسىڭ، ۇلتاندى ەلگە كەلەمەجسىڭ. قازانىڭدى اس، ەتىڭدى ءپىسىر، تورەڭدى كۇت. ساعان تيەتىن نەنىڭ جولدىعى، — دەيدى. ال، مەن قىدىرقوجا بايدىڭ بەل بالاسى بولماسام دا، مەنەن قارقارالى ادامدار شىقتى.

ءبىرىنشى، سىرىم قارادان حان بولىپ، ءۇش اتاعا ۇكىمى ءجۇردى. ەكىنشى، توقسابا قازىبەك ورىستارمەن تالاسىپ وگىز تاۋعا شىعىپ، جۇلدىز كورسەتىپ كۇن امالىن بۇرىن جۇرگىزدى. ءۇشىنشى، داۋقارا باتىر ايقايلاپ جاۋعا شاۋىپ، قىدىر اتا يلياس جاردەم بەرىپ بايباقتىعا ۇران بولدى. ءتورتىنشى، ناۋشاداي ورىس قيراتقان، وق وتپەگەن ءارۋاعى اسپانداعى باتىرىم بولدى. سەندەردىڭ وسىنداي تاپقان ۇلدارىڭ، ەلدەن وزعان ەرلەرىڭ بولسا، تالاسىم جوق. بولماسا ءبىر بەلدە نەمەرەمىن، ەلىمدى تابانعا سالدىرمايمىن، — دەيدى. سۇلتانسيىقتىڭ باسقا بيلەرى بۇل ءسوزدى قۋاتتايدى. سول كەزدە حان جاڭگىر توي باسقارىپ جۇرگەن شىمان تورەگە قاراپ:

— بۇل بيلەردى ايىرىپ جىبەرىڭىزشى، — دەپتى. سوندا شىمان:

— «قوي اسىعى دەمەڭىز، قولعا جاقسا ساقاداي، جاسى كىشى دەمەڭىز، اقىلى جەتسە اتاداي» دەگەن، جولدىق قوناجانعا بەرىلسىن، — دەيدى.

سول تويدان قودىردى باس بالۋان ەتىپ كۇرەسۋگە شىعارادى. ونىمەن كۇرەسۋگە شىققان تۇيە بالۋان اتانشا ورعىپ كەلىپ، قودىردى كوتەرىپ الىپ جەرگە تۇيەدى. قودىر جىعىلماي قالادى، «ءبىراق تابانىم ايىرىلىپ كەتكەندەي بولدى» دەيدى. قايتادان كوتەرىپ الىپ تۇيەمىن دەگەندە، قودىر قوس اياقتى سالىپ، تۇيە بالۋاندى توڭكەرىپ تاستايدى. سول كۇندە قودىر تۇيە بالۋاننىڭ ۇستىندە دۋاداقتىڭ ۇستىندەگى قارشىعاداي بولىپ كورىنەدى. ەكى جىگىت كەلىپ قىرمىزى شاپاندى قودىرعا بۇركەپ الىپ بارا جاتقاندا، بەكماعامبەتتىڭ نايزاباي بالۋانى قۇلسۇيىندىكتىڭ جانباس بالۋانىمەن ۇستاسىپ ءجۇر ەكەن. قودىر وتە بەرىپ: «قورقىپ ءجۇرمىسىڭ، كوتەر!» — دەپ اقىرادى. ونىڭ ايتۋى-اق مۇڭ ەكەن نايزابايدى جانباس بالۋان ءۇيىرىپ كوتەرىپ، قۇلاعان ۇزىن تەرەكتەي ەتىپ تاستايدى. باس بالۋان قودىرعا قارا نار، قالى كىلەم بەرىلەدى. سودان كەيىن ات بايگەسى باستالادى. بايگىدە ءجۇز جيىرما ات شابىلادى. ولاردىڭ ىشىندە بەكماعامبەتتىڭ شاپپاي بايگى الىپ جۇرگەن قوس تىزگىن كەراتى، بايباقتى قۇداينازار جانبايدىڭ ۇشقان قۇسقا جەتەر-اۋ دەيتىن سارىالا اتى بولادى. بايگى اتتارىن ارا كۇندىك جەردەن تىكە جىبەرەدى. ات كەلەر-اۋ دەگەن مەزگىلدە الىستان اسپانعا كوتەرىلگەن شاڭ كورىنەدى. «بۇل بەكماعامبەتتىڭ كەر اتىنىڭ شاڭى بولار»، — دەپ الىستان حالىق جورامال جاسايدى. ءسويتىپ شۋلاپ تۇرعاندا، ول شاڭى كورىنگەن جانبايدىڭ سارىالا اتى بولىپ شىعادى. وعان جالعاسا كەرات كەلەدى. سارىالا اتتىڭ بايگەسىنە توعىز قىسىراق، ءجۇز قوي بەرىلەدى. اتتىڭ جەلىنە ەرىپ بايباقتىنىڭ بالاسى اياعىن قايدان باسقانىن بىلمەي، ەلەۋرەپ تويدان تارقاپ ەلىنە قايتتى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

جىلقىنىڭ تورىسى كوپ پە، توبەلى كوپ پە؟ (ءى نۇسقا)

سىرىمنىڭ نۇرالى حاندى شابۋى (ءىى نۇسقا)

بايماعامبەت سۇلتان مەن سىرىم باتىر

---