InfoHub Logo

مال اعزاسىنىڭ نەگىزگى قىزمەتتەرىنە تىتىركەنۋ، زات الماسۋ، كوبەيۋ جانە قوزعالىپ تۇرۋ جاتادى. جانۋارلاردىڭ دەنەسى جاسۋشالار مەن جاسۋشاسى قۇرىلىمداردان جانە جاسۋشاارالىق زاتتاردان قالىپتاسقان. ال جاسۋشالار مەن جاسۋشاارالىق زاتتاردىڭ جيىنتىعى ۇلپالاردىڭ نەگىزىن قالىپتاستىرادى. سونىمەن، ۇلپا دەگەنىمىز — اعزانىڭ تاريحي قالىپتاسقان جەكە جۇيەلەرى، جاسۋشالار مەن ولاردىڭ تۋىندىلارىنان تۇراتىن جانە وزدەرىنە ءتان مورفوفيزيولوگيالىق، بيوزيميالىق قاسيەتتەرى بار قۇرىلىم.

ءاربىر ۇلپا، دامۋى كەزىندە، بەلگىلى ءبىر ۇرىقتىق باستامادان دامىعان. جانۋارلار اعزاسىنىڭ ۇلپالارى نەگىزگى ءتورت توپقا بىرىكتىرىلگەن — ەپيتەليالدى، تىرەك-قورەك، ەت جانە جۇيكە ۇلپالارى. ەپيتەليي (جابىندى) — سىرتقى ورتامەن شەكتەس، دەنەنى سىرتىنان جاۋىپ تۇراتىن جانە ىشكى تۇتىكتى اعزالاردىڭ ىشكى بەتكەيىن توسەپ جاتاتىن ۇلپا. وسى ۇلپا نەگىزىنەن قورعاۋ، سەكرەت ءبولۋ، ءسىڭىرۋ، ت.ب. قىزمەتتەردى اتقارادى.

ەپيتەليي ۇلپانىڭ نەگىزىن ەپيتەليوسيت اتتى جاسۋشالار قۇرايدى. ولار بىر-بىرىمەن قاتار جانە تىعىز ورنالاسادى. ەپيتەليي ۇلپاسى جاسۋشالارىنىڭ ورنالاسۋ قاتارىنىڭ سانىنا بايلانىستى ءبىر قاباتتى جانە كوپ قاباتتى بولىپ جىكتەلەدى. ءبىر قاباتتى ەپيتەليي جازىق، سيليندر ءتارىزدى، تەكشە ءتارىزدى بولىپ بىرنەشە تۇرگە بولىنەدى، ال كوپ قاباتتى ەپيتەليي ءوز كەزەگىندە كوپ قاباتتى جازىق مۇيىزدەلىنەتىن، كوپ قاباتتى جازىق مۇيىزدەلىنبەيتىن جانە اۋىسپالى بولىپ بولىنەدى.

تىرەك-قورەك ۇلپالارى جاسۋشالاردان جانە جاسۋشاارالىق زاتتاردان تۇرادى. ولار، جانۋارلار دەنەسىنىڭ تىرەكتىك قۇرىلىمدارىن قالىپتاستىرىپ، قورەكتەندىرۋ، قورعاۋ، ت.ب. قىزمەتتەردى اتقارادى. تىرەك-قوەك ۇلپالارىنىڭ قاتارىنا: قان جانە ليمفا، رەتيكۋليارلى، بولبىر جانە تىعىز دانەكەر ۇلپالارىمەن قاتار ماي، شەمىرشەك، سۇيەك ۇلپالارى جاتادى.

ەت ۇلپاسى — ميوفيبريلل، ميوفيلامەنت سەكىلدى جيىرىلعىشتىق قاسيەتى بار قۇرىلىمدارىمەن سيپاتتالادى. ەت ۇلپاسىنىڭ ءۇش ءتۇرى كەزدەسەدى. ولار: ءبىرىڭعاي سالالى ەت ۇلپاسى، كولدەنەڭ — جولاقتى بۇلشىقەت ەت ۇلپاسى جانە جۇرەكتىڭ بۇلشىق ەت ۇلپاسى. ءبىرىڭعاي سالالى ەت ۇلپاسى — ەرىكسىز، باياۋ جيىرىلاتىن، قۇرامىندا جىڭىشكە جىپشەلەرى — ميوفيلامەنتتەرى بار، يادروسى تاياقشا ءپىشىندى، سىرت ءپىشىنى ۇرشىق ءتارىزدى بولىپ كەلگەن جاسۋشالاردان تۇرادى. اتالعان ۇلپا نەگىزىنەن تامىرلار مەن ىشكى تۇتىكتى اعزالار — ىشەكتەر، قارىن، جاتىر، ت.ب. قابىرعاسىنىڭ ورتاڭعى قابىعىن قالىپتاستىرادى. كولدەنەڭ جولاقتى بۇلشىق ەت ۇلپاسى قاڭقا بۇلشىقەتتەرىنىڭ نەگىزىن قۇرايدى. ولار بۇلشىق ەت تالشىعى — سيمپلاسستاردان تۇرادى. تالشىقتاردىڭ ىشكى قۇرىلىسىنىڭ قۇرامىنا كولدەنەڭ جولاقتى ميوفيبريلدەر مەن كوپتەگەن يادرولار بولادى. ولاردىڭ جيىرىلۋ قابىلەتى وتە جوعارى بولادى.

جۇرەك بۇلشىق ەت ۇلپاسىنىڭ قۇرىلىسى جاسۋشالى قۇرىلىم بولىپ كەلەدى. وسى ەت ۇلپاسىنىڭ جاسۋشاسى كارديوميوسيتتەردىڭ قۇرامىندا جالعىز يادروسى جنە ميوفيبريلدەرى بولادى. جۇرەك بۇلشىق ەت ۇلپاسىنىڭ ەرەكشە فيزيولوگيالىق قاسيەتى بار. جۇيكە ۇلپاسى اعزانىڭ جۇيكە جۇيەسىن قۇرايدى. جۇيكە ۇلپاسى نەگىزگى ەكى قۇرىلىم — نەيرون جانە نەيروگليادان تۇرادى. نەيرون — جۇيكە ۇلپاسىنىڭ ەڭ نەگىزگى قۇرىلىمدىق جانە قىزمەتتىك بىرلىگى. نەيروننىڭ پروتوپلازماسى مەن يادروسى بار، دەنەسى جانە ودان تارماقتالىپ تاراعان اكسون ءوسىندىسى جالعىز، ال داندريتتەرى بىرنەشە بولادى.

نەيروگليا بولسا جۇيكە جۇيەسىنىڭ قۇرىلىمىندا تىرەكتىك جانە قورەكتەندىرۋ قىزمەتىن اتقارادى. ۇلپالار جانۋارلار دەنەسىندە بەلگىلى ءبىر قاتىناستا ورنالاسىپ، مۇشەلەردى قالىپتاستىرادى. سونىمەن، مۇشە دەگەنىمىز — وزىنە ءتان بەلگىلى ءپىشىنى بار جانە بىرنەشە ۇلپادان تۇراتىن، سونىمەن قاتار بەلگىلى ءبىر قىزمەت اتقاراتىن دەنەنىڭ ءبىر بولىگى (بۇيرەك، باۋىر، جۇرەك، وكپە، ت.ب.). مۇشەلەر بىرىگىپ كۇردەلى قۇرىلىمدى جۇيە قۇرايدى. ال اعزالار بىرىگىپ اعزانى قالىپتاستىرادى.

---