جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنداعى ۇلتتىق قولونەردىڭ تاربيەلىك ءمانى.
جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنداعى ۇلتتىق قولونەردىڭ تاربيەلىك ءمانى.
ەگەر ءبىز ادامگەرشىلىگى جوعارى قوعام بولعىمىز كەلسە، ەڭ باستىسى اتا - انانىڭ بالالارىنىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋگە ءتيىسپىز. (ن. ءا. نازاربايەۆ)
وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنۋدە رۋحاني دۇنيەسى باي، جان - جاقتى جەتىلگەن ازامات بولىپ وسۋىنە تاربيەنىڭ قوسار ۇلەسى مول. حالىق كەلەر ۇرپاعىن تاربيەلەۋدە وزىنە دەيىنگى جاقسى ءداستۇر اتاۋلىنى جيناپ پايدالانعانىن ەسكەرەر بولساق، بارلىق دەموكراتياشىل باعىتتاعى پەداگوگ عالىمداردىڭ كوپشىلىككە ۇسىنعان تاجىريبەسىنەن عيبرات الۋعا بولادى.
يا. ن. كامەنسكيي بالانى جاستايىنان جاقسى مىنەز - قۇلىققا تاربيەلەۋ جولدارىن، شۆەد پەداگوگى ي. گ. پەستولوسيي «بالانىڭ دۇنيەنى ءتۇسىنۋى، وتباسىنان باستالىپ، مەكتەپتە ارى قاراي جالعاستىرۋى شارت»، - دەگەن قاعيدانى ۇسىنعان، ك. د. ۋشينسكيي «حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ تاربيەلىك ماقساتى مەن مازمۇنى سول حالىقتىڭ سان عاسىرلىق تاريحىمەن بايلانىستى، تاربيە كوزىن حالىقتىڭ جاقسى داستۇرىنەن ىزدەۋ كەرەكتىگىن» ايتقان بولاتىن. بولاشاق ۇرپاقتىڭ كەلبەتىن ايقىندايتىن ءبىزدىڭ ابىرويلى قىزمەتىمىزگە ۇلكەن مىندەت جۇكتەلگەن.
تاربيە دەگەنىمىز – ادامدى قايدا جۇرسە دە ءوز ورنىن تابا الاتىن، ءوز مۇمكىندىگىن كورسەتە بىلەتىن، ويىن اشىق ايتىپ، تىڭداي الاتىن، ىقپال ەتۋ، كومەك كورسەتۋ، جاناشىرلىق تانىتۋ سياقتى ادامي مۇمكىندىكتەرگە عانا قول جەتكىزۋ ەمەس، سونداي - اق، ءوزى ءومىر سۇرەر ورتادا تۇلعا رەتىندە تانىلىپ، باقىتتى ءومىر سۇرەتىن ادام دايىنداۋ. سونىمەن قاتار، تۇلعا – رۋحاني ادامگەرشىلىگى جوعارى سەزىمدەرى دامىعان، تالعامى بيىك، ءوزىنىڭ ءىس - ارەكەتتەرىنە ماقسات قويا بىلەر ادام - قوعامنىڭ اجىراماس بولىگى.
ادامدار تۇلعا بولىپ، وزىندىك جەكە باس ەرەكشەلىكتەرىمەن بىردەن دۇنيەگە كەلمەيدى، ءاربىر جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، تاربيەلەپ جەتىلدىرۋ وسى زامان اعىمىنا لايىقتى ازامات، ءبىلىمدى، ويلى، ومىرگە قۇشتار بولىپ وسۋىنە ۇلەسىمىزدى قوسۋىمىز قاجەت.
قاي زاماندا بولماسىن، جاس ۇرپاقتىڭ ونەگە تۇتار وزىندىك ۇلتتىق ءتالىم - تاربيەسى، ۇلگى الاتىنى تاريحي جەكە تۇلعالار ەكەنى بەلگىلى. ءال - فارابي، ج. بالاساعۇن، م. قاشقاري سەكىلدى عۇلامالار ەڭبەكتەرىنىڭ، كەمەڭگەرلىك سوزدەرىنىڭ بالالار ۇيىندەگى تاربيەلەنۋشىلەردىڭ تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدا ءمانى ەرەكشە.
دامىعان قوعامداعى تۇلعانى قالىپتاستىرۋدا ۇزاق مەرزىمدى پەداگوگيكالىق اسەر تۋعىزاتىن ادىستەر تيىمدىلىگى، تاربيەشى مەن تاربيەلەنۋشىنىڭ اراسىنداعى ادامگەرشىلىك قارىم - قاتىناس وزدىگىنەن قالىپتاسپايتىندىعىن كەڭەس داۋىرىندەگى پەداگوگتار پ. پ. بلونسكيي، ن. ك. كرۋپسكايا، ا. ۆ. لۋناچارسكيي، ا. س. ماكارەنكو، ۆ. ا. سۋحوملينسكيي، ك. د. ۋشينسكيي ت. ب ءوز زەرتتەۋلەرىندە دالەلدەپ بەردى.
قازاقستاندىق بەلگىلى پسيحولوگ - عالىمدار ءا. الدامۇراتوۆ، ق. ب. جارىقبايەۆ، م. مۇقانوۆ، ت. تاجىبايەۆ، ا. تەمىربەكوۆ، گ. ا. ۋرۋنتايەۆا، ح. ت. شەريازدانوۆا زەرتتەۋلەرىندە وقىتۋ ۇدەرىسىندەگى جەكە تۇلعانىڭ تانىمدىق ءىس - ارەكەتى مەن قابىلداۋداعى پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى قۇندى وي - پىكىرلەر ايتىلعان.
بۇگىنگى تاڭدا جاڭالىققا جانى قۇمار جاس ۇرپاققا زامان تالابىنا ساي تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ، ونى ۇلتتىق قۇندىلىقتار ارقىلى جۇزەگە اسىرۋ كوكەيكەستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قۇرمەت تۇتىپ، تاربيەنىڭ قاينار كوزى رەتىندە قاراستىرۋ قاي زاماندا بولسا دا ماڭىزدى مۇقتاجدىق رەتىندە كۇن تارتىبىندە تۇرارى بەلگىلى. اسىرەسە، بۇگىنگى جاھاندانۋعا بەت بۇرىپ، الەمدىك باسەكەلەستىككە، ونىڭ تالاپتارىنا جاۋاپ بەرۋ جاعدايىندا بۇل ماسەلەنىڭ وزەكتىلىگى ايشىقتالىپ وتىر. ەلباسىنىڭ بۇل جايلى «تولىق وركەنيەتتى ەل بولۋ ءۇشىن الدىمەن ءوز مادەنيەتىمىزدى، ءوز تاريحىمىزدى بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، سودان كەيىن وزگە دۇنيەنى يگەرۋگە ۇمتىلعانىمىز ءجون» دەگەن ءسوزى بارشامىزعا سالماقتى مىندەتتەر جۇكتەيدى. سوندىقتان بۇگىنگى تاڭدا باستى ماقسات – جاس ۇرپاقتى ۇلتتىق يگىلىكتەر مەن ادامزاتتىق قۇندىلىقتار، رۋحاني - مادەني مۇرالار ساباقتاستىعىن ساقتاي وتىرىپ، تاربيەلەۋ بولىپ وتىر.
جەر بەتىندەگى ءومىر ءسۇرۋشى ءاربىر ۇلت ءوز ۇرپاعىنىڭ جان – جاقتى تاربيەلى جانە مادەنيەتتى تۇلعا بولۋىن ارماندايدى. بالا بويىنا رۋحاني مۇرالاردى سىڭىرە تاربيەلەۋدىڭ ءبىرى – ۇلتتىق تاربيە.
ۇلتتىق تاربيە – رۋحاني ۋىز. حالىق كوپتەگەن تاربيەلىك دۇنيەلەر تۋعىزا وتىرىپ، ولار ارقىلى بالانىڭ جەتى قىرلى، ءبىر سىرلى بولىپ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتكەن.
ءار حالىقتىڭ بولاشاعى جاستارىنا تاۋەلدى. ەگەر ءار حالىق جاس ۇرپاعىن ءوزىنىڭ ۇلتتىق رۋحىمەن تاربيەلەمەسە، وندا ول ەلدىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر بولماقتىعىن بۇگىندە عالىمدارىمىز باسپا بەتتەرىندە ءجيى جاريالاپ كەلەدى. ويتكەنى ۇلتتىڭ بارشا مۇراسى جاستارعا امانات ەتىلەدى. ال جاستار ونى كەيىنگى بۋىنعا سول باي مۇرانى تاپسىرماسا، وندا ۇلتتىق اتاۋ بىرتىندەپ جوعالارى ءسوزسىز.
جەزقازعان قالاسىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن
№10 ورتا مەكتەبىنىڭ بەينەلەۋ ونەرى جانە
تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى شالماعامبەتوۆا گاۋحار مەيراموۆنا
ەگەر ءبىز ادامگەرشىلىگى جوعارى قوعام بولعىمىز كەلسە، ەڭ باستىسى اتا - انانىڭ بالالارىنىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋگە ءتيىسپىز. (ن. ءا. نازاربايەۆ)
وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنۋدە رۋحاني دۇنيەسى باي، جان - جاقتى جەتىلگەن ازامات بولىپ وسۋىنە تاربيەنىڭ قوسار ۇلەسى مول. حالىق كەلەر ۇرپاعىن تاربيەلەۋدە وزىنە دەيىنگى جاقسى ءداستۇر اتاۋلىنى جيناپ پايدالانعانىن ەسكەرەر بولساق، بارلىق دەموكراتياشىل باعىتتاعى پەداگوگ عالىمداردىڭ كوپشىلىككە ۇسىنعان تاجىريبەسىنەن عيبرات الۋعا بولادى.
يا. ن. كامەنسكيي بالانى جاستايىنان جاقسى مىنەز - قۇلىققا تاربيەلەۋ جولدارىن، شۆەد پەداگوگى ي. گ. پەستولوسيي «بالانىڭ دۇنيەنى ءتۇسىنۋى، وتباسىنان باستالىپ، مەكتەپتە ارى قاراي جالعاستىرۋى شارت»، - دەگەن قاعيدانى ۇسىنعان، ك. د. ۋشينسكيي «حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ تاربيەلىك ماقساتى مەن مازمۇنى سول حالىقتىڭ سان عاسىرلىق تاريحىمەن بايلانىستى، تاربيە كوزىن حالىقتىڭ جاقسى داستۇرىنەن ىزدەۋ كەرەكتىگىن» ايتقان بولاتىن. بولاشاق ۇرپاقتىڭ كەلبەتىن ايقىندايتىن ءبىزدىڭ ابىرويلى قىزمەتىمىزگە ۇلكەن مىندەت جۇكتەلگەن.
تاربيە دەگەنىمىز – ادامدى قايدا جۇرسە دە ءوز ورنىن تابا الاتىن، ءوز مۇمكىندىگىن كورسەتە بىلەتىن، ويىن اشىق ايتىپ، تىڭداي الاتىن، ىقپال ەتۋ، كومەك كورسەتۋ، جاناشىرلىق تانىتۋ سياقتى ادامي مۇمكىندىكتەرگە عانا قول جەتكىزۋ ەمەس، سونداي - اق، ءوزى ءومىر سۇرەر ورتادا تۇلعا رەتىندە تانىلىپ، باقىتتى ءومىر سۇرەتىن ادام دايىنداۋ. سونىمەن قاتار، تۇلعا – رۋحاني ادامگەرشىلىگى جوعارى سەزىمدەرى دامىعان، تالعامى بيىك، ءوزىنىڭ ءىس - ارەكەتتەرىنە ماقسات قويا بىلەر ادام - قوعامنىڭ اجىراماس بولىگى.
ادامدار تۇلعا بولىپ، وزىندىك جەكە باس ەرەكشەلىكتەرىمەن بىردەن دۇنيەگە كەلمەيدى، ءاربىر جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، تاربيەلەپ جەتىلدىرۋ وسى زامان اعىمىنا لايىقتى ازامات، ءبىلىمدى، ويلى، ومىرگە قۇشتار بولىپ وسۋىنە ۇلەسىمىزدى قوسۋىمىز قاجەت.
قاي زاماندا بولماسىن، جاس ۇرپاقتىڭ ونەگە تۇتار وزىندىك ۇلتتىق ءتالىم - تاربيەسى، ۇلگى الاتىنى تاريحي جەكە تۇلعالار ەكەنى بەلگىلى. ءال - فارابي، ج. بالاساعۇن، م. قاشقاري سەكىلدى عۇلامالار ەڭبەكتەرىنىڭ، كەمەڭگەرلىك سوزدەرىنىڭ بالالار ۇيىندەگى تاربيەلەنۋشىلەردىڭ تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدا ءمانى ەرەكشە.
دامىعان قوعامداعى تۇلعانى قالىپتاستىرۋدا ۇزاق مەرزىمدى پەداگوگيكالىق اسەر تۋعىزاتىن ادىستەر تيىمدىلىگى، تاربيەشى مەن تاربيەلەنۋشىنىڭ اراسىنداعى ادامگەرشىلىك قارىم - قاتىناس وزدىگىنەن قالىپتاسپايتىندىعىن كەڭەس داۋىرىندەگى پەداگوگتار پ. پ. بلونسكيي، ن. ك. كرۋپسكايا، ا. ۆ. لۋناچارسكيي، ا. س. ماكارەنكو، ۆ. ا. سۋحوملينسكيي، ك. د. ۋشينسكيي ت. ب ءوز زەرتتەۋلەرىندە دالەلدەپ بەردى.
قازاقستاندىق بەلگىلى پسيحولوگ - عالىمدار ءا. الدامۇراتوۆ، ق. ب. جارىقبايەۆ، م. مۇقانوۆ، ت. تاجىبايەۆ، ا. تەمىربەكوۆ، گ. ا. ۋرۋنتايەۆا، ح. ت. شەريازدانوۆا زەرتتەۋلەرىندە وقىتۋ ۇدەرىسىندەگى جەكە تۇلعانىڭ تانىمدىق ءىس - ارەكەتى مەن قابىلداۋداعى پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى قۇندى وي - پىكىرلەر ايتىلعان.
بۇگىنگى تاڭدا جاڭالىققا جانى قۇمار جاس ۇرپاققا زامان تالابىنا ساي تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ، ونى ۇلتتىق قۇندىلىقتار ارقىلى جۇزەگە اسىرۋ كوكەيكەستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قۇرمەت تۇتىپ، تاربيەنىڭ قاينار كوزى رەتىندە قاراستىرۋ قاي زاماندا بولسا دا ماڭىزدى مۇقتاجدىق رەتىندە كۇن تارتىبىندە تۇرارى بەلگىلى. اسىرەسە، بۇگىنگى جاھاندانۋعا بەت بۇرىپ، الەمدىك باسەكەلەستىككە، ونىڭ تالاپتارىنا جاۋاپ بەرۋ جاعدايىندا بۇل ماسەلەنىڭ وزەكتىلىگى ايشىقتالىپ وتىر. ەلباسىنىڭ بۇل جايلى «تولىق وركەنيەتتى ەل بولۋ ءۇشىن الدىمەن ءوز مادەنيەتىمىزدى، ءوز تاريحىمىزدى بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، سودان كەيىن وزگە دۇنيەنى يگەرۋگە ۇمتىلعانىمىز ءجون» دەگەن ءسوزى بارشامىزعا سالماقتى مىندەتتەر جۇكتەيدى. سوندىقتان بۇگىنگى تاڭدا باستى ماقسات – جاس ۇرپاقتى ۇلتتىق يگىلىكتەر مەن ادامزاتتىق قۇندىلىقتار، رۋحاني - مادەني مۇرالار ساباقتاستىعىن ساقتاي وتىرىپ، تاربيەلەۋ بولىپ وتىر.
جەر بەتىندەگى ءومىر ءسۇرۋشى ءاربىر ۇلت ءوز ۇرپاعىنىڭ جان – جاقتى تاربيەلى جانە مادەنيەتتى تۇلعا بولۋىن ارماندايدى. بالا بويىنا رۋحاني مۇرالاردى سىڭىرە تاربيەلەۋدىڭ ءبىرى – ۇلتتىق تاربيە.
ۇلتتىق تاربيە – رۋحاني ۋىز. حالىق كوپتەگەن تاربيەلىك دۇنيەلەر تۋعىزا وتىرىپ، ولار ارقىلى بالانىڭ جەتى قىرلى، ءبىر سىرلى بولىپ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتكەن.
ءار حالىقتىڭ بولاشاعى جاستارىنا تاۋەلدى. ەگەر ءار حالىق جاس ۇرپاعىن ءوزىنىڭ ۇلتتىق رۋحىمەن تاربيەلەمەسە، وندا ول ەلدىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر بولماقتىعىن بۇگىندە عالىمدارىمىز باسپا بەتتەرىندە ءجيى جاريالاپ كەلەدى. ويتكەنى ۇلتتىڭ بارشا مۇراسى جاستارعا امانات ەتىلەدى. ال جاستار ونى كەيىنگى بۋىنعا سول باي مۇرانى تاپسىرماسا، وندا ۇلتتىق اتاۋ بىرتىندەپ جوعالارى ءسوزسىز.
جەزقازعان قالاسىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن
№10 ورتا مەكتەبىنىڭ بەينەلەۋ ونەرى جانە
تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى شالماعامبەتوۆا گاۋحار مەيراموۆنا
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بىلىمگە قۇشتارلىقتارىن ارتتىرۋ، قازىرگى زاماندا مەملەكەتىمىز بەن اتا – انالارىنىڭ سىيلاپ وتىرعان باقىتتى بالالىق شاقتارىندا مۇمكىندىكتەرىنىڭ شەكسىز ەكەندىگىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ...
