جەلى توپولوگياسى
ءدارىس №1
تاقىرىبى: كىرىسپە. كومپيۋتەرلىك توراپتارىن جىكتەلۋى.
«كومپيۋتەرلىك توراپتار» ءپانىنىڭ ماقساتى كومپيۋتەرلىك توراپتاردىڭ ۇيىمداستىرىلۋى مەن جۇمىس اتقارۋ نەگىزدەرىن، دەربەس كومپيۋتەرلەردىڭ توراپتا جۇمىس ىستەۋ ەرەكشەلىكتەرىن ۇيرەنۋ، قازىرگى كەزدەگى توراپتىق تەحنولوگيالارمەن تانىسۋ، جەرگىلىكتى توراپتاردىڭ جۇمىسىن يگەرۋ بولىپ تابىلادى.
بۇل ءپاننىڭ الدىندا «الگوريتمدەۋ جانە پروگراممالاۋ تىلدەرى»، «پروگراممالاۋ تەحنولوگياسى»، «كومپيۋتەرلىك جۇيەلەردىڭ ارحيتەكتۋراسى» پاندەرى وقىتىلۋى ءتيىس. ستۋدەنتتەر «كومپيۋتەرلىك توراپتار» پانىنەن العان ءبىلىمى مەن داعدىلارىن، كەلەسى "اقپاراتتىق جۇيەلەردى جوبالاۋ" شەكتەس پاندەرىندە سونداي-اق ديپلومدىق جوبالاۋ كەزىندە قولدانا الادى.
كومپيۋتەرلىك توراپ – بۇل ارالاردا اقپارات تاسۋشىسى جوق، ءوزارا اقپارات الماسا الاتىن كومپيۋتەرلىك جيىنتىعى. جۇيە قۇرامىنا كىرەتىن كومپيۋتەرلەر ءوزارا اقپاراتتار الماسا الاتىن، بايلانىس كانالدارى ارقىلى جالعاسۋى كەرەك، ال كومپيۋتەرلەردە جۇيەلەر جۇمىسىنان، بايلانىستىرادى باسقارۋ باعدارلاماسىن ۇيىمداستىراتىن ارنايى باعدارلامانى قامتاماسىز ەتەتىن قوندىرعى ورناتىلۋى قاجەت. كومپيۋتەرلىك جۇيە توراپتاردىڭ (كومپيۋتەرلەر، جۇمىس ستانسيالاردىڭ جانە ت.ب) جيىنتىعىن جانە ولاردى جالعاستىرىپ تۇرعان تارماقتاردان تۇرادى.
جۇيە تارماعى — بۇل بىر-بىرىمەن بايلانىستى توراپتاردى جالعايتىن جول. جۇيە توراپتارى ءۇش ءتيپتى بولادى:
• شەتكى توراپ — تەك ءبىر تارماقتىڭ سوڭىندا ورنالاسقان؛
• ارالىق توراپ — بىردەن كوپ تارماقتاردىڭ سوڭىندا ورنالاسقان؛
• بىر-بىرىمەن بايلانىستى توراپ — بۇنداي توراپتار نەگىزىنەن ءبىر-اق جولمەن بايلانىسقان.
كومپيۋتەرلەر جۇيەگە ءارتۇرلى قوسۋ امالى ونىڭ توپولوگياسى دەپ اتالادى.
جۇيە توپولوگياسىنىڭ ەڭ كوپ تاراعان تۇرلەرى:
سىزىقتىق جۇيە. تەك ەكى سوڭعى جانە كەز-كەلگەن ارالىق توراپتان تۇرادى، سونىمەن قاتار كەز-كەلگەن ەكى توراپتىڭ اراسىندا تەك قانا ءبىر-اق جول بولادى.
شىعىرشىق ءتارىزدى جۇيە. بۇل جۇيە بويىنشا ءاربىر توراپقا ەكى تارماقتان قوسىلادى.
اعاش ءتارىزدى جۇيە. ەكىدەن كوپ سوڭعى توراپتاردان جانە قالاي بولعاندا دا ەكى ارالىق توراپتان تۇرادى جانە ەكى توراپتىڭ اراسىندا تەك ءبىر جول.
جۇلدىز ءتارىزدى جۇيە. تەك ءبىر عانا ارالىق توراپتان تۇراتىن جۇيە.
ۇيا سياقتى (ءتارىزدى) جۇيە. كەم دەگەندە ەكى توراپتان تۇراتىن جانە ولاردىڭ اراسىندا ەكى نەمەسە ودان دا كوپ جول بار.
تولىق بايلانىسقان جۇيە. كەز-كەلگەن ەكى توراپتىڭ اراسىندا تارماعى (بۇتاق) بار. كومپيۋتەرلىك جۇيەنىڭ ەڭ باتىسى سيپاتتاماسى - ونىڭ ارحيتەكتۋراسى.
جۇيە ارحيتەكتۋراسى - ول مالىمەتتەر جىبەرۋ جۇيەسىنىڭ تاراتۋ قۇرىلىمى، ونىڭ توپولوگياسىن، قۇرىلعىسى (كەرەك-جاراعى) جانە ولاردىڭ جۇيەدەگى ءوزارا ارەكەتىنىڭ ەرەجەسى. جۇيە ارحيتەكتۋراسى كولەمىندە اقپاراتتى كودپەن حابارلاۋ ماسەلەلەرى، ونىڭ ادرەسىنە جىبەرۋ، ۇزدىكسىز كەلىپ تۇەتىن حابارلاردى باسقارۋ جۇيەنىڭ جاعدايىنداعى جانە سيپاتتاۋدىڭ ناشارلاۋى كەزىندەگى قاتەلىكتەردى باقىلاۋ مەن تالداۋ ماسەلەلەرى قارالادى.
وتە كەڭ تاراعان ارحيتەكتۋرالار:
• Ethernet (انگل. ether — ەفير) — كەڭ تاراتاتىن جۇيە. بۇل جۇيەنىڭ بارلىق ستانسيالارى الادى دەگەن ءسوز. توپولوگيا - سىزىقتىق جىبەرۋ جىلدامدىعى 10 نەمەسە 100 مبيت/سەك.
• Arcnet (Attached Resource Computer Network –رەسۋرستار بىرىكتىرىلگەن كومپيۋتەرلىك جۇيە-كەڭ تاراتاتىن جۇيە. فيزيكالىق توپولوگيا –اعاشى. مالىمەتتەر جونەلتۋ جىلدامدىعى 2،5 مبيت/سەك.
• Token Rءىng (ەستافەتالىق شىعىرشىق جۇيە، ماركەر جىبەرۋ (بەرۋ) جۇيەسى) – شىعىرشىق جۇيەدەگى مالىمەتتەر جىبەرۋ ءپرينسيپى – بىر-بىرىمەن بايلانىسقان توراپتاردان ءاربىر توراپتىڭ قىسقا قايتالانبايتىن ەرەكشە بەتتەر –ماركەردىڭ جۇيلىگىن توسادى. ماركەردىڭ كەلۋى حاباردى سول توراپتان كەلەسى توراپقا جىبەرۋدى كورسەتەدى. مالىمەتتەردى جىبەرۋ جىلدامدىعى 4 نەمەسە 16 مبيت/سەك.
• FDDءى (Fءىber Dءىstrءىbuted Data ءىnterface) — مالىمەتتەردى كوپ تالشىقتى بايلانىس جۇيەلەرىنە جوعارى جىلدامدىقپەن جىبەرۋدىڭ جۇيەلىك ارحيتەكتۋراسى. جىبەرۋ جىلدامدىعى - 100 مبيت/سەك. توپولوگيا — قوس شىنجىر نەمەسە ارالاس (جۇلدىز ءتارىزدى نەمەسە اعاش ءتارىزدى جۇيەلەردى قوسۋ ارقىلى). جۇيەدەگى ستانسيالاردىڭ ەڭ كوپ مولشەرى – 1000. قۇرال-جابدىقتىڭ قۇنى وتە جوعارى.
• اتم (Asynchronous Transfer Mode) — بولاشاعى مول، ازىرگە ەڭ قىمبات ارحيتەكتۋرا، ءبىر جۇيەمەن ساندىق، بەينە كورىنىستىك جانە دىبىستىق مالىمەتتەردى قامتاماسىز ەتەدى. جىبەرۋ جىلدامدىعى 2،5 گبيت/سەك-قا دەيىن. بايلانىس جولى وپتيكالىق.
قاراپايىم كومپيۋتەرلىك جۇيە بىر-بىرىمەن ونشا الىس تۇرماعان ەكى كومپيۋتەردى جالعاستىرۋ ارقىلى پايدا بولادى. ولار نۋل مودەم دەپ اتالاتىن (10-20 م. مولشەردەگى) ارنايى كابەل اتى كەلەسى نەمەسە پاراللەل تۇرعان كومپيۋتەرلەرگە قوسىلادى. وسىنداي ۋاقىتشا قوسۋ تۋرالى كومپيۋتەرلىك بايلانىس دەپ اتالادى. ول وسىلاي قوسىلىپ، سودان سوڭ ونى كەز-كەلگەن سوڭعى كومپيۋتەر پايدالانۋشىسىنىڭ الىپ تاستاۋىنا بولادى. قازىرگى كەزدە جوعارىدا كورسەتىلگەن قوسۋ ءتۇرىن، كابەلسىز بىردەن بايلانىستىرۋدى جۇزەگە اسىراتىن ينفراقىزىل پورتتار جەتىلدىرىلۋدە.
تكب (پكس-ورىسشا) تۋرا كومپيۋتەرلىك بايلانىس نەگىزىنەن ءپورتاتيۆتى جانە ستاسيونارلىق جەكە جۇمىس كومپيۋتەرلەرى اراسىنداعى مالىمەتتەر مەن الماسۋ ءۇشىن پايدالانىلادى، مىسالى، وفيستىك كومپيۋتەرلەر، ايتسە دە مۇنداي مالىمەت الماسۋ ەكى ستاسيونارلىق جانە كومپيۋتەرلىك اراسىندا دا بولۋى مۇمكىن.
جەرگىلىكتى ەسەپتەۋ جۇيەسى. بىر-بىرىمەن سونشالىقتى قاشىق ورنالاسپاعان، (50-100 م الشاق) ءبىر اراسىندا ءاردايىم اقپاراتتىق الماسۋ ۇيىمداستىرۋدى قاجەت ەتەتىن كومپيۋتەرلەر وسى ماقساتقا ارنالعان ارنايى كابەلدەرمەن ستاسيوناردى تۇردە جالعاستىرىلادى. كورسەتىلگەن جۇيەنىڭ ءتۇرى لوكالدى ەسەپتەۋ جۇيەسى دەپ اتالادى. (لەج) نەمەسە (لۆس) LAN- Local Area Net.
قۇقىقتى بەلگىلەنگەن كانالدار تەلەفون نەمەسە وپتيكالىق كابەلدەر، سونىمەن قوسا سپۋتنيكتىك نەمەسە راديوكانالدار كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. ادەتتە بەلگىلەنگەن كانالدار ارقىلى ءبىر مەكەمەنىڭ جۇيەگە قوسىلماعان كومپيۋتەرلەرى بىرىكتىرىلەدى (قوسىلادى). جۇيەدەن الىنىپ تاستالعان كومپيۋتەرلەردىڭ كوپشىلىگىن بايلانىستىراتىن جۇيەنى بولىنگەن جۇيە دەپ اتايدى. مەكەمەلەردىڭ مۇنداي بولىنگەن جۇيەلەرىنە، كىرۋ تەك قىزمەتتەرى مىندەتتەرىن ورىنداۋلارىنا بايلانىستى تۇلعالارعا عانا رۇقسات ەتىلگەن. بۇنداي تۇردەگى جۇيەلەر ءوز فۋنكسيالارى بويىنشا لوكالدى جۇيەگە ۇقساس جانە رەگيونالدى نەمەسە metropolءىtan Area Net – MAN دەپ اتالادى.
مەكەمەنىڭ رەگيونالدى جۇيەسىندە قۇرىلعان ارنايى كوممۋنيكاتيۆتىك حابار الماسۋ جۇيەسى (ەلەكتروندى پوچتا، فاكس، قۇجاتتارمەن بىرىگىپ جۇمىس جاساۋ) كورپوراتيۆتى دەپ اتالادى.
اۋقىمدى جۇيە. دۇنيە جۇزىنە تارالعان، ءاردايىم وتە جوعارى ۇلكەن كولەمدەگى ءارتۇرلى اقپاراتتاردى الۋ مۇمكىندىگىن بەرەتىن كانالدار جۇيەسىندەگى كومپيۋتەرلەر جانە كوممەرسيالىق نەگىزدەگى، تىلەك بىلدىرۋشىلەردىڭ بارلىعىنا رۇقسات بەرىلگەن جۇيە گلوبولدى جۇيە دەپ اتالادى نەمەسە Wءىde Area Net- WAN. وسىنداي جۇيەلەردىڭ ەڭ بەلگىلى وكىلى ينتەرنەت، دەگەنمەن باسقا دا گلوبولدى جۇيەلەر (MSN – Mءىcrosoft on Lءىne، Amerءىca on Lءىne جانە ت.ب).
كومپيۋتەر ارالىق بايلانىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ ءۇش نەگىزگى ءتاسىلى بار:
• قاتار تۇرعان كومپيۋتەردى ولاردىڭ كوممۋنيكاسيوندىق پورتتارىن باسىپ وتەتىندەي ارنايى كابەلدەرمەن قوسۋ؛
• ءبىر كومپيۋتەردەن ەكىنشىسىنە مودەم ارقىلى وتكىزىلگەن نەمەسە سپۋتنيكتيك بايلانىستىڭ كومەگىمەن مالىمەت جىبەرۋ؛
• كومپيۋتەرلەردى كومپيۋتەرلىك جۇيەگە بىرىكتىرۋ (قوسۋ).
ەكى كومپيۋتەر اراسىنداعى بايلانىستى ۇيىمداستىرۋدا كوبىنەسە ءبىر كومپيۋتەرگە رەسۋرستار مەن جابدىقتاۋشى (پوستاۆششيك) ءرولى (باعدارلاما، مالىمەت جانە ت.س.س.)، ال باسقاسىنا – بۇل رەسۋرستاردى قايتالانۋشى ءرولى بەكىتىلىپ بەرىلەدى. بۇنداي جاعدايدا ءبىرىنشى كومپيۋتەر سەرۆەر، ال ەكىنشىسى – كليەنت مەن نەمەسە جۇمىسشى ستانسياسى دەپ اتالادى. ارنايى باعدارلامامەن جابدىقتالعان كومپيۋتەر – كليەنتكە جۇمىس ىستەۋگە بولادى (پود ۋپر. سپەس. پروگر. وبەسپەچ).
تاقىرىبى: كىرىسپە. كومپيۋتەرلىك توراپتارىن جىكتەلۋى.
«كومپيۋتەرلىك توراپتار» ءپانىنىڭ ماقساتى كومپيۋتەرلىك توراپتاردىڭ ۇيىمداستىرىلۋى مەن جۇمىس اتقارۋ نەگىزدەرىن، دەربەس كومپيۋتەرلەردىڭ توراپتا جۇمىس ىستەۋ ەرەكشەلىكتەرىن ۇيرەنۋ، قازىرگى كەزدەگى توراپتىق تەحنولوگيالارمەن تانىسۋ، جەرگىلىكتى توراپتاردىڭ جۇمىسىن يگەرۋ بولىپ تابىلادى.
بۇل ءپاننىڭ الدىندا «الگوريتمدەۋ جانە پروگراممالاۋ تىلدەرى»، «پروگراممالاۋ تەحنولوگياسى»، «كومپيۋتەرلىك جۇيەلەردىڭ ارحيتەكتۋراسى» پاندەرى وقىتىلۋى ءتيىس. ستۋدەنتتەر «كومپيۋتەرلىك توراپتار» پانىنەن العان ءبىلىمى مەن داعدىلارىن، كەلەسى "اقپاراتتىق جۇيەلەردى جوبالاۋ" شەكتەس پاندەرىندە سونداي-اق ديپلومدىق جوبالاۋ كەزىندە قولدانا الادى.
كومپيۋتەرلىك توراپ – بۇل ارالاردا اقپارات تاسۋشىسى جوق، ءوزارا اقپارات الماسا الاتىن كومپيۋتەرلىك جيىنتىعى. جۇيە قۇرامىنا كىرەتىن كومپيۋتەرلەر ءوزارا اقپاراتتار الماسا الاتىن، بايلانىس كانالدارى ارقىلى جالعاسۋى كەرەك، ال كومپيۋتەرلەردە جۇيەلەر جۇمىسىنان، بايلانىستىرادى باسقارۋ باعدارلاماسىن ۇيىمداستىراتىن ارنايى باعدارلامانى قامتاماسىز ەتەتىن قوندىرعى ورناتىلۋى قاجەت. كومپيۋتەرلىك جۇيە توراپتاردىڭ (كومپيۋتەرلەر، جۇمىس ستانسيالاردىڭ جانە ت.ب) جيىنتىعىن جانە ولاردى جالعاستىرىپ تۇرعان تارماقتاردان تۇرادى.
جۇيە تارماعى — بۇل بىر-بىرىمەن بايلانىستى توراپتاردى جالعايتىن جول. جۇيە توراپتارى ءۇش ءتيپتى بولادى:
• شەتكى توراپ — تەك ءبىر تارماقتىڭ سوڭىندا ورنالاسقان؛
• ارالىق توراپ — بىردەن كوپ تارماقتاردىڭ سوڭىندا ورنالاسقان؛
• بىر-بىرىمەن بايلانىستى توراپ — بۇنداي توراپتار نەگىزىنەن ءبىر-اق جولمەن بايلانىسقان.
كومپيۋتەرلەر جۇيەگە ءارتۇرلى قوسۋ امالى ونىڭ توپولوگياسى دەپ اتالادى.
جۇيە توپولوگياسىنىڭ ەڭ كوپ تاراعان تۇرلەرى:
سىزىقتىق جۇيە. تەك ەكى سوڭعى جانە كەز-كەلگەن ارالىق توراپتان تۇرادى، سونىمەن قاتار كەز-كەلگەن ەكى توراپتىڭ اراسىندا تەك قانا ءبىر-اق جول بولادى.
شىعىرشىق ءتارىزدى جۇيە. بۇل جۇيە بويىنشا ءاربىر توراپقا ەكى تارماقتان قوسىلادى.
اعاش ءتارىزدى جۇيە. ەكىدەن كوپ سوڭعى توراپتاردان جانە قالاي بولعاندا دا ەكى ارالىق توراپتان تۇرادى جانە ەكى توراپتىڭ اراسىندا تەك ءبىر جول.
جۇلدىز ءتارىزدى جۇيە. تەك ءبىر عانا ارالىق توراپتان تۇراتىن جۇيە.
ۇيا سياقتى (ءتارىزدى) جۇيە. كەم دەگەندە ەكى توراپتان تۇراتىن جانە ولاردىڭ اراسىندا ەكى نەمەسە ودان دا كوپ جول بار.
تولىق بايلانىسقان جۇيە. كەز-كەلگەن ەكى توراپتىڭ اراسىندا تارماعى (بۇتاق) بار. كومپيۋتەرلىك جۇيەنىڭ ەڭ باتىسى سيپاتتاماسى - ونىڭ ارحيتەكتۋراسى.
جۇيە ارحيتەكتۋراسى - ول مالىمەتتەر جىبەرۋ جۇيەسىنىڭ تاراتۋ قۇرىلىمى، ونىڭ توپولوگياسىن، قۇرىلعىسى (كەرەك-جاراعى) جانە ولاردىڭ جۇيەدەگى ءوزارا ارەكەتىنىڭ ەرەجەسى. جۇيە ارحيتەكتۋراسى كولەمىندە اقپاراتتى كودپەن حابارلاۋ ماسەلەلەرى، ونىڭ ادرەسىنە جىبەرۋ، ۇزدىكسىز كەلىپ تۇەتىن حابارلاردى باسقارۋ جۇيەنىڭ جاعدايىنداعى جانە سيپاتتاۋدىڭ ناشارلاۋى كەزىندەگى قاتەلىكتەردى باقىلاۋ مەن تالداۋ ماسەلەلەرى قارالادى.
وتە كەڭ تاراعان ارحيتەكتۋرالار:
• Ethernet (انگل. ether — ەفير) — كەڭ تاراتاتىن جۇيە. بۇل جۇيەنىڭ بارلىق ستانسيالارى الادى دەگەن ءسوز. توپولوگيا - سىزىقتىق جىبەرۋ جىلدامدىعى 10 نەمەسە 100 مبيت/سەك.
• Arcnet (Attached Resource Computer Network –رەسۋرستار بىرىكتىرىلگەن كومپيۋتەرلىك جۇيە-كەڭ تاراتاتىن جۇيە. فيزيكالىق توپولوگيا –اعاشى. مالىمەتتەر جونەلتۋ جىلدامدىعى 2،5 مبيت/سەك.
• Token Rءىng (ەستافەتالىق شىعىرشىق جۇيە، ماركەر جىبەرۋ (بەرۋ) جۇيەسى) – شىعىرشىق جۇيەدەگى مالىمەتتەر جىبەرۋ ءپرينسيپى – بىر-بىرىمەن بايلانىسقان توراپتاردان ءاربىر توراپتىڭ قىسقا قايتالانبايتىن ەرەكشە بەتتەر –ماركەردىڭ جۇيلىگىن توسادى. ماركەردىڭ كەلۋى حاباردى سول توراپتان كەلەسى توراپقا جىبەرۋدى كورسەتەدى. مالىمەتتەردى جىبەرۋ جىلدامدىعى 4 نەمەسە 16 مبيت/سەك.
• FDDءى (Fءىber Dءىstrءىbuted Data ءىnterface) — مالىمەتتەردى كوپ تالشىقتى بايلانىس جۇيەلەرىنە جوعارى جىلدامدىقپەن جىبەرۋدىڭ جۇيەلىك ارحيتەكتۋراسى. جىبەرۋ جىلدامدىعى - 100 مبيت/سەك. توپولوگيا — قوس شىنجىر نەمەسە ارالاس (جۇلدىز ءتارىزدى نەمەسە اعاش ءتارىزدى جۇيەلەردى قوسۋ ارقىلى). جۇيەدەگى ستانسيالاردىڭ ەڭ كوپ مولشەرى – 1000. قۇرال-جابدىقتىڭ قۇنى وتە جوعارى.
• اتم (Asynchronous Transfer Mode) — بولاشاعى مول، ازىرگە ەڭ قىمبات ارحيتەكتۋرا، ءبىر جۇيەمەن ساندىق، بەينە كورىنىستىك جانە دىبىستىق مالىمەتتەردى قامتاماسىز ەتەدى. جىبەرۋ جىلدامدىعى 2،5 گبيت/سەك-قا دەيىن. بايلانىس جولى وپتيكالىق.
قاراپايىم كومپيۋتەرلىك جۇيە بىر-بىرىمەن ونشا الىس تۇرماعان ەكى كومپيۋتەردى جالعاستىرۋ ارقىلى پايدا بولادى. ولار نۋل مودەم دەپ اتالاتىن (10-20 م. مولشەردەگى) ارنايى كابەل اتى كەلەسى نەمەسە پاراللەل تۇرعان كومپيۋتەرلەرگە قوسىلادى. وسىنداي ۋاقىتشا قوسۋ تۋرالى كومپيۋتەرلىك بايلانىس دەپ اتالادى. ول وسىلاي قوسىلىپ، سودان سوڭ ونى كەز-كەلگەن سوڭعى كومپيۋتەر پايدالانۋشىسىنىڭ الىپ تاستاۋىنا بولادى. قازىرگى كەزدە جوعارىدا كورسەتىلگەن قوسۋ ءتۇرىن، كابەلسىز بىردەن بايلانىستىرۋدى جۇزەگە اسىراتىن ينفراقىزىل پورتتار جەتىلدىرىلۋدە.
تكب (پكس-ورىسشا) تۋرا كومپيۋتەرلىك بايلانىس نەگىزىنەن ءپورتاتيۆتى جانە ستاسيونارلىق جەكە جۇمىس كومپيۋتەرلەرى اراسىنداعى مالىمەتتەر مەن الماسۋ ءۇشىن پايدالانىلادى، مىسالى، وفيستىك كومپيۋتەرلەر، ايتسە دە مۇنداي مالىمەت الماسۋ ەكى ستاسيونارلىق جانە كومپيۋتەرلىك اراسىندا دا بولۋى مۇمكىن.
جەرگىلىكتى ەسەپتەۋ جۇيەسى. بىر-بىرىمەن سونشالىقتى قاشىق ورنالاسپاعان، (50-100 م الشاق) ءبىر اراسىندا ءاردايىم اقپاراتتىق الماسۋ ۇيىمداستىرۋدى قاجەت ەتەتىن كومپيۋتەرلەر وسى ماقساتقا ارنالعان ارنايى كابەلدەرمەن ستاسيوناردى تۇردە جالعاستىرىلادى. كورسەتىلگەن جۇيەنىڭ ءتۇرى لوكالدى ەسەپتەۋ جۇيەسى دەپ اتالادى. (لەج) نەمەسە (لۆس) LAN- Local Area Net.
قۇقىقتى بەلگىلەنگەن كانالدار تەلەفون نەمەسە وپتيكالىق كابەلدەر، سونىمەن قوسا سپۋتنيكتىك نەمەسە راديوكانالدار كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. ادەتتە بەلگىلەنگەن كانالدار ارقىلى ءبىر مەكەمەنىڭ جۇيەگە قوسىلماعان كومپيۋتەرلەرى بىرىكتىرىلەدى (قوسىلادى). جۇيەدەن الىنىپ تاستالعان كومپيۋتەرلەردىڭ كوپشىلىگىن بايلانىستىراتىن جۇيەنى بولىنگەن جۇيە دەپ اتايدى. مەكەمەلەردىڭ مۇنداي بولىنگەن جۇيەلەرىنە، كىرۋ تەك قىزمەتتەرى مىندەتتەرىن ورىنداۋلارىنا بايلانىستى تۇلعالارعا عانا رۇقسات ەتىلگەن. بۇنداي تۇردەگى جۇيەلەر ءوز فۋنكسيالارى بويىنشا لوكالدى جۇيەگە ۇقساس جانە رەگيونالدى نەمەسە metropolءىtan Area Net – MAN دەپ اتالادى.
مەكەمەنىڭ رەگيونالدى جۇيەسىندە قۇرىلعان ارنايى كوممۋنيكاتيۆتىك حابار الماسۋ جۇيەسى (ەلەكتروندى پوچتا، فاكس، قۇجاتتارمەن بىرىگىپ جۇمىس جاساۋ) كورپوراتيۆتى دەپ اتالادى.
اۋقىمدى جۇيە. دۇنيە جۇزىنە تارالعان، ءاردايىم وتە جوعارى ۇلكەن كولەمدەگى ءارتۇرلى اقپاراتتاردى الۋ مۇمكىندىگىن بەرەتىن كانالدار جۇيەسىندەگى كومپيۋتەرلەر جانە كوممەرسيالىق نەگىزدەگى، تىلەك بىلدىرۋشىلەردىڭ بارلىعىنا رۇقسات بەرىلگەن جۇيە گلوبولدى جۇيە دەپ اتالادى نەمەسە Wءىde Area Net- WAN. وسىنداي جۇيەلەردىڭ ەڭ بەلگىلى وكىلى ينتەرنەت، دەگەنمەن باسقا دا گلوبولدى جۇيەلەر (MSN – Mءىcrosoft on Lءىne، Amerءىca on Lءىne جانە ت.ب).
كومپيۋتەر ارالىق بايلانىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ ءۇش نەگىزگى ءتاسىلى بار:
• قاتار تۇرعان كومپيۋتەردى ولاردىڭ كوممۋنيكاسيوندىق پورتتارىن باسىپ وتەتىندەي ارنايى كابەلدەرمەن قوسۋ؛
• ءبىر كومپيۋتەردەن ەكىنشىسىنە مودەم ارقىلى وتكىزىلگەن نەمەسە سپۋتنيكتيك بايلانىستىڭ كومەگىمەن مالىمەت جىبەرۋ؛
• كومپيۋتەرلەردى كومپيۋتەرلىك جۇيەگە بىرىكتىرۋ (قوسۋ).
ەكى كومپيۋتەر اراسىنداعى بايلانىستى ۇيىمداستىرۋدا كوبىنەسە ءبىر كومپيۋتەرگە رەسۋرستار مەن جابدىقتاۋشى (پوستاۆششيك) ءرولى (باعدارلاما، مالىمەت جانە ت.س.س.)، ال باسقاسىنا – بۇل رەسۋرستاردى قايتالانۋشى ءرولى بەكىتىلىپ بەرىلەدى. بۇنداي جاعدايدا ءبىرىنشى كومپيۋتەر سەرۆەر، ال ەكىنشىسى – كليەنت مەن نەمەسە جۇمىسشى ستانسياسى دەپ اتالادى. ارنايى باعدارلامامەن جابدىقتالعان كومپيۋتەر – كليەنتكە جۇمىس ىستەۋگە بولادى (پود ۋپر. سپەس. پروگر. وبەسپەچ).
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى : سىزبانىڭ ماسشتابتارى مەن سىزىق تۇرلەرى.
-
فيزيكالىق فاكتورلار ناتيجەسىندە قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋى
