جىلى جانە سالقىن تۇستەر. جىلى تۇسكە ناتيۋرمورت ورىنداۋ
شالقار اۋداندىق كوركەمسۋرەت ليسەيى
قۇنداقبايەۆا تامارا
جيۆوپيس ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جىلى جانە سالقىن تۇستەر. جىلى تۇسكە ناتيۋرمورت ورىنداۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: جاڭا ساباقتى تۇسىندىرە وتىرىپ، تۇستەر، جىلى جانە سۋىق تۇستەر جايلى بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: كوركەم ويلاۋ، كوركەم ونەردى قابىلداۋ سەزىمدەرىن دامىتۋ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
تاربيەلىلىگى: ەڭبەك سۇيگىشتىككە، ۇقىپتى تازا جۇمىس جاساي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ارالاس
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ساباق تاقىرىبى جازىلعان قاعاز، تۇستىك شەڭبەر سۋرەتى، جىلى جانە سۋىق تۇستەرگە ارنالعان ناتيۋرمورتتىڭ كەزەڭدەرگە بولىنگەن سۋرەتى، «عاجايىپ كەمپىرقوساقتى بويا» اتتى سۇراقتار، جىلى جانە سۋىق تۇستەرگە ارناپ سالىنعان بىرنەشە سۋرەتتەر، اكۆارەل، گۋاش، قىلقالامدار، پلاكات قاعازدارى، تاعى باسقالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءىى.جاڭا ساباققا دايارلىق.
ءىىى.جاڭا ساباق.
ءىv.جاڭا ساباقتى قورىتۋ.
v.باعالاۋ.
ءى.سالەمەتسىزدەر مە، بالالار!
سىنىپتا كەزەكشى كىم؟سىنىپتا جوق وقۋشى بار ما؟ساباقتى باستاماس بۇرىن ساباققا قاجەتتى قۇرال جابدىقتارىمىزدى الىپ ساباققا ءازىر وتىرايىق.
ءىى.جاڭا ساباققا دايارلىق.
ەرتەگىگە بارار جولدا
باقىت قۇسىن تابارسىڭ.
سۋرەتىڭنىڭ بوياۋلارى-
مىڭ قۇبىلعان جاراسىم.
بىزدە ودان كورىپ تۇرمىز
جاڭبىردا دا ءبىر بارىن.
بىزدە ودان كورىپ تۇرمىز،
جەلدە دە ءبىر ءتۇس بارىن.
بىزدە ودان سەزىپ تۇرمىز
ءتۇسىن بۇكىل الەمنىڭ.
بىزدە ودان سەزىپ تۇرمىز،
تىنىشتىعىن بار ەلدىڭ.
مىنە، بالالار مەن وقىعان بۇل ولەڭنەن نەنى اڭعاردىڭدار؟ بۇل ولەڭدە تابيعاتتاعى كەزدەسەتىن بوياۋ تۇستەرى، جەلدە دە، سۋدا، بۇكىل الەمدە بوياۋ تۇستەرىنسىز ەشتەڭە بىلىنبەيدى دە سەزىلمەيدى دە ەكەن. ولاي بولسا بۇگىن ءبىز ساباعىمىزدىڭ تۇستەر، جىلى جانە سۋىق تۇستەر جايلى وتەتىنىمىزدى ەسكەرتەمىن. جىلى جانە سۋىق تۇستەر جايلى كەڭىنەن مالىمەت الا وتىرىپ، جىلى تۇستە ناتيۋرمورت ورىنداۋىمىز كەرەك.
ءىىى.جاڭا ساباق.
تابيعات قورشاعان ورتاداعى سۇلۋلىق بوياۋ ناقىشىمەن قىمبات. ولاردىڭ كوركى ەڭ الدىمەن ءتۇرلى-تۇستىڭ رەڭىنە بايلانىستى ايقىندالادى. تابيعاتتا كەزدەسەتىن تۇستەر نەگىزىنەن نەگىزگى ءۇش تۇسكە بولىنەتىنىن بىلەمىز.وسى ءۇش ءتۇستى ارالاستىرۋ ارقىلى قوسىمشا تۇستەر الىنادى. ال قوسىمشا تۇستەردىڭ ءوزى جىلى تۇستەر جانە سۋىق تۇستەر بولىپ بولىنەدى. جىلى تۇستەرگە قىزىل، سارى، قىزىل سارى تۇستەر جاتادى. ال سۋىق تۇستەرگە كوك، كوگىلدىر، جاسىل تۇستەر كىرەدى. تۇستەر ەرەكشەلىگىن، قاسيەتتەرىن جاقسى ءبىلۋ ءۇشىن كەسكىندەمەدە، ساندىك ونەردە كوبىرەك سۋرەتتەر سالىپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك.
تابيعاتتا جىلى جانە سۋىق تۇستەر عاجايىپ ۇيلەسىم تاپقان. ءشولدىڭ سارى قۇمى مەن كوگىلدىر اسپان جانە انتراكتيدا مۇزى، كولدەر مەن تەڭىزدەردىڭ كوك سۋى جانە كۇن باتقان ساتتەگى قىزعىلت ءتۇستى تاۋ شىڭدارى. جانۋارلار مەن وسىمدىكتەر الەمى دە جىلى جانە سۋىق تۇستەردەن تۇرادى. وسى جىلى جانە سۋىق تۇستەردىڭ ءوزى رەڭكتەرگە بولىنەدى.
رەڭك - بۇل ءبىر ءتۇستىڭ بىرنەشە تۇرگە تۇرلەنۋى. ءاربىر بوياۋ تۇستەرىنىڭ كوپتەگەن رەڭكتەرى بولادى. ەگەر كەز كەلگەن تۇستەر رەڭكتەرىندە سارى نەمەسە قىزىل ءتۇس باسىم بولسا، وندا رەڭكتەر جىلىعا جاتادى.
تابيعاتتىڭ ءتورت مەزگىلىندە دە وسى تۇستەردىڭ، ياعني جىلى جانە سۋىق تۇستەردىڭ بارلىعىن كورۋگە بولادى. مىسالى: التىن كۇز مەزگىلىن الساق، جىلى تۇستەردى تابۋعا بولادى. بۇل كەزدە اينالا قورشاعان وسىمدىك الەمى سارى تۇسكە، قىزىل تۇسكە ەنىپ، سۇلۋلىق مەكەنىنە اينالادى.
ال، قىس مەزگىلىن الساق اينالا اپپاق قار، كوگىلدىر مۇز سۋىق اۋا-رايى بارلىعى قاتقىل، قاتال كورىنىس تاۋىپ سۋىق تۇسكە ەنەدى.
ەگەر سىزدەر جاقسى سۋرەتشى بولعىڭىز كەلسە ءوزىڭدى قورشاعان ورتاعا، دۇنيەگە زەر سالا قاراپ، ەلەۋسىز كورىنەتىن سۇلۋلىقتى، نەمقۇرايلى، نازارسىز قالدىرماۋعا تىرىسۋىڭىز كەرەك. سوندا بوياۋلار الەمى ساعان تاۋسىلماس قۋانىش سىيلايدى!
بالالار، مەن سىزدەرگە جاڭا ساباقتى تۇسىندىرە وتىرىپ، جىلى تۇسكە ناتيۋرمورت ورىنداۋعا تاپسىرما بەردىم. ساباق تاڭداي وتىرىپ ناتيۋرمورت سالۋعا كىرىسەيىك.
بۇل، جىلى تۇسكە ناتيۋرمورت ورىنداي وتىرىپ«عاجايىپ كەمپىرقوساقتى بويا» اتتى كەمپىرقوساق تۇرلەرىن، ءتۇسىن انىقتاپ بوياۋدى ۇيرەنەيىك.
كەمپىرقوساقتىڭ تۇستەرى قالاي ورنالاسقان؟
بۇل سۇراققا جاۋاپ رەتىندە كەمپىرقوساقتى بوياپ كورەيىك.
كەمپىرقوساق تۇسىنەن جەتى ءتۇرلى ءتۇستى كورۋگە بولادى. ولاردىڭ ۇشەۋى-نەگىزگى ءتۇس، ال قالعان تورتەۋى-سولاردىڭ قوسپاسىنان الىنعان تۇستەر.
مىنە ءبىز تابيعاتتاعى جىلى جانە سۋىق تۇستەردى جايلى ءبىرشاما مالىمەت الدىق دەپ ويلايمىن.
IV.قورىتىندىلاۋ.
جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا «ءوز ءبىلىمىڭدى تەكسەر» اتتى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەيىك.
1.كەسكىندەمە دەگەن نە؟
2.قاتەنى تۇزەت: كەسكىندەمەنىڭ باستى اسەرلەگىش قۇرالى-شتريح، بوياۋ داقتارى.
3.ارتىق سوزدەردى الىپ تاستا:«نەگىزگى تۇستەر: قىزىل، سارى، كوك، جاسىل».
4.نەگىزگى تۇستەردى انىقتا:
V.ساباقتى باعالاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمى باعالانىپ، جۇمىستارى تالقىلانىپ، ءساتتى شىققان جۇمىستاردى باعالاۋ.
Vءىى.ساباقتى بەكىتۋ.
- ساباق اياقتالدى،
ساۋ بولىڭىزدار!
قۇنداقبايەۆا تامارا
جيۆوپيس ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جىلى جانە سالقىن تۇستەر. جىلى تۇسكە ناتيۋرمورت ورىنداۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: جاڭا ساباقتى تۇسىندىرە وتىرىپ، تۇستەر، جىلى جانە سۋىق تۇستەر جايلى بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: كوركەم ويلاۋ، كوركەم ونەردى قابىلداۋ سەزىمدەرىن دامىتۋ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
تاربيەلىلىگى: ەڭبەك سۇيگىشتىككە، ۇقىپتى تازا جۇمىس جاساي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ارالاس
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ساباق تاقىرىبى جازىلعان قاعاز، تۇستىك شەڭبەر سۋرەتى، جىلى جانە سۋىق تۇستەرگە ارنالعان ناتيۋرمورتتىڭ كەزەڭدەرگە بولىنگەن سۋرەتى، «عاجايىپ كەمپىرقوساقتى بويا» اتتى سۇراقتار، جىلى جانە سۋىق تۇستەرگە ارناپ سالىنعان بىرنەشە سۋرەتتەر، اكۆارەل، گۋاش، قىلقالامدار، پلاكات قاعازدارى، تاعى باسقالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءىى.جاڭا ساباققا دايارلىق.
ءىىى.جاڭا ساباق.
ءىv.جاڭا ساباقتى قورىتۋ.
v.باعالاۋ.
ءى.سالەمەتسىزدەر مە، بالالار!
سىنىپتا كەزەكشى كىم؟سىنىپتا جوق وقۋشى بار ما؟ساباقتى باستاماس بۇرىن ساباققا قاجەتتى قۇرال جابدىقتارىمىزدى الىپ ساباققا ءازىر وتىرايىق.
ءىى.جاڭا ساباققا دايارلىق.
ەرتەگىگە بارار جولدا
باقىت قۇسىن تابارسىڭ.
سۋرەتىڭنىڭ بوياۋلارى-
مىڭ قۇبىلعان جاراسىم.
بىزدە ودان كورىپ تۇرمىز
جاڭبىردا دا ءبىر بارىن.
بىزدە ودان كورىپ تۇرمىز،
جەلدە دە ءبىر ءتۇس بارىن.
بىزدە ودان سەزىپ تۇرمىز
ءتۇسىن بۇكىل الەمنىڭ.
بىزدە ودان سەزىپ تۇرمىز،
تىنىشتىعىن بار ەلدىڭ.
مىنە، بالالار مەن وقىعان بۇل ولەڭنەن نەنى اڭعاردىڭدار؟ بۇل ولەڭدە تابيعاتتاعى كەزدەسەتىن بوياۋ تۇستەرى، جەلدە دە، سۋدا، بۇكىل الەمدە بوياۋ تۇستەرىنسىز ەشتەڭە بىلىنبەيدى دە سەزىلمەيدى دە ەكەن. ولاي بولسا بۇگىن ءبىز ساباعىمىزدىڭ تۇستەر، جىلى جانە سۋىق تۇستەر جايلى وتەتىنىمىزدى ەسكەرتەمىن. جىلى جانە سۋىق تۇستەر جايلى كەڭىنەن مالىمەت الا وتىرىپ، جىلى تۇستە ناتيۋرمورت ورىنداۋىمىز كەرەك.
ءىىى.جاڭا ساباق.
تابيعات قورشاعان ورتاداعى سۇلۋلىق بوياۋ ناقىشىمەن قىمبات. ولاردىڭ كوركى ەڭ الدىمەن ءتۇرلى-تۇستىڭ رەڭىنە بايلانىستى ايقىندالادى. تابيعاتتا كەزدەسەتىن تۇستەر نەگىزىنەن نەگىزگى ءۇش تۇسكە بولىنەتىنىن بىلەمىز.وسى ءۇش ءتۇستى ارالاستىرۋ ارقىلى قوسىمشا تۇستەر الىنادى. ال قوسىمشا تۇستەردىڭ ءوزى جىلى تۇستەر جانە سۋىق تۇستەر بولىپ بولىنەدى. جىلى تۇستەرگە قىزىل، سارى، قىزىل سارى تۇستەر جاتادى. ال سۋىق تۇستەرگە كوك، كوگىلدىر، جاسىل تۇستەر كىرەدى. تۇستەر ەرەكشەلىگىن، قاسيەتتەرىن جاقسى ءبىلۋ ءۇشىن كەسكىندەمەدە، ساندىك ونەردە كوبىرەك سۋرەتتەر سالىپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك.
تابيعاتتا جىلى جانە سۋىق تۇستەر عاجايىپ ۇيلەسىم تاپقان. ءشولدىڭ سارى قۇمى مەن كوگىلدىر اسپان جانە انتراكتيدا مۇزى، كولدەر مەن تەڭىزدەردىڭ كوك سۋى جانە كۇن باتقان ساتتەگى قىزعىلت ءتۇستى تاۋ شىڭدارى. جانۋارلار مەن وسىمدىكتەر الەمى دە جىلى جانە سۋىق تۇستەردەن تۇرادى. وسى جىلى جانە سۋىق تۇستەردىڭ ءوزى رەڭكتەرگە بولىنەدى.
رەڭك - بۇل ءبىر ءتۇستىڭ بىرنەشە تۇرگە تۇرلەنۋى. ءاربىر بوياۋ تۇستەرىنىڭ كوپتەگەن رەڭكتەرى بولادى. ەگەر كەز كەلگەن تۇستەر رەڭكتەرىندە سارى نەمەسە قىزىل ءتۇس باسىم بولسا، وندا رەڭكتەر جىلىعا جاتادى.
تابيعاتتىڭ ءتورت مەزگىلىندە دە وسى تۇستەردىڭ، ياعني جىلى جانە سۋىق تۇستەردىڭ بارلىعىن كورۋگە بولادى. مىسالى: التىن كۇز مەزگىلىن الساق، جىلى تۇستەردى تابۋعا بولادى. بۇل كەزدە اينالا قورشاعان وسىمدىك الەمى سارى تۇسكە، قىزىل تۇسكە ەنىپ، سۇلۋلىق مەكەنىنە اينالادى.
ال، قىس مەزگىلىن الساق اينالا اپپاق قار، كوگىلدىر مۇز سۋىق اۋا-رايى بارلىعى قاتقىل، قاتال كورىنىس تاۋىپ سۋىق تۇسكە ەنەدى.
ەگەر سىزدەر جاقسى سۋرەتشى بولعىڭىز كەلسە ءوزىڭدى قورشاعان ورتاعا، دۇنيەگە زەر سالا قاراپ، ەلەۋسىز كورىنەتىن سۇلۋلىقتى، نەمقۇرايلى، نازارسىز قالدىرماۋعا تىرىسۋىڭىز كەرەك. سوندا بوياۋلار الەمى ساعان تاۋسىلماس قۋانىش سىيلايدى!
بالالار، مەن سىزدەرگە جاڭا ساباقتى تۇسىندىرە وتىرىپ، جىلى تۇسكە ناتيۋرمورت ورىنداۋعا تاپسىرما بەردىم. ساباق تاڭداي وتىرىپ ناتيۋرمورت سالۋعا كىرىسەيىك.
بۇل، جىلى تۇسكە ناتيۋرمورت ورىنداي وتىرىپ«عاجايىپ كەمپىرقوساقتى بويا» اتتى كەمپىرقوساق تۇرلەرىن، ءتۇسىن انىقتاپ بوياۋدى ۇيرەنەيىك.
كەمپىرقوساقتىڭ تۇستەرى قالاي ورنالاسقان؟
بۇل سۇراققا جاۋاپ رەتىندە كەمپىرقوساقتى بوياپ كورەيىك.
كەمپىرقوساق تۇسىنەن جەتى ءتۇرلى ءتۇستى كورۋگە بولادى. ولاردىڭ ۇشەۋى-نەگىزگى ءتۇس، ال قالعان تورتەۋى-سولاردىڭ قوسپاسىنان الىنعان تۇستەر.
مىنە ءبىز تابيعاتتاعى جىلى جانە سۋىق تۇستەردى جايلى ءبىرشاما مالىمەت الدىق دەپ ويلايمىن.
IV.قورىتىندىلاۋ.
جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا «ءوز ءبىلىمىڭدى تەكسەر» اتتى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەيىك.
1.كەسكىندەمە دەگەن نە؟
2.قاتەنى تۇزەت: كەسكىندەمەنىڭ باستى اسەرلەگىش قۇرالى-شتريح، بوياۋ داقتارى.
3.ارتىق سوزدەردى الىپ تاستا:«نەگىزگى تۇستەر: قىزىل، سارى، كوك، جاسىل».
4.نەگىزگى تۇستەردى انىقتا:
V.ساباقتى باعالاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمى باعالانىپ، جۇمىستارى تالقىلانىپ، ءساتتى شىققان جۇمىستاردى باعالاۋ.
Vءىى.ساباقتى بەكىتۋ.
- ساباق اياقتالدى،
ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
-
«ءبىلۋ از، بىلگەنىڭدى قولدانا ءبىلۋ كەرەك، ىستەگىڭ كەلۋ از، ىستەۋ كەرەك.»
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وتتەكتى ورگانيكالىق قوسىلىستار تاراۋىن قورىتىندىلاۋ.
