ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەر (كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى).
اتىراۋ وبلىسى،
يساتاي اۋدانى، زينەدەن اۋىلى
يۋ. گاگارين اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
جارىلعاسوۆا گۇلشات عيلاج قىزى
ءپانى: قازاق ءتىلى
سىنىبى: 6
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى. ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەر.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ سان ەسىمنىڭ تۇرلەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
دامىتۋشىلىق: دامىتا وقىتۋدىڭ ءتيىمدى ءادىس – تاسىلدەرىن پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىك: وقۋشىلارعا ساندارعا قاتىستى ۇعىم بەرە وتىرىپ، حالقىمىزدىڭ ءسالت-داستۇرى تۋرالى بىلىمدەرىن بايقاۋ، جىلدامدىققا، ىزدەنۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، وقۋلىقپەن جۇمىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبا كەستە، ۇلەستىرمە قاعازدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ، سىنىپ تازالىعىن قاداعالاۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: 161 – جاتتىعۋ. سان ەسىمدەردى قاتىستىرىپ، «ءبىزدىڭ سىنىپ» دەگەن تاقىرىپتا شاعىن شىعارما قۇراستىرىپ جازىپ كەلۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ:
1. سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
2. سان ەسىمنىڭ سۇراقتارى قانداي؟
3. دارا سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
4. كۇردەلى سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
III. جاڭا ساباق: سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى. ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەر
سان ەسىمدەر – ساندىق ۇعىمدى بىلدىرەتىن سوزدەر.
قۇرىلىسىنا قاراي - دارا سان ەسىم: ءبىر، مىڭ، ءجۇز، ميلليون
كۇردەلى سان ەسىم: مىڭ-مىڭداپ، ەكى-ۇشتەن، ءبىر مىڭ
قۇرامىنا قاراي - نەگىزگى سان ەسىم: ون، بەس، ءجۇز، توعىز
تۋىندى سان ەسىم: الت(ى)اۋ، ءجۇز مىڭ، سەكسەن (سەگىز ون) ون-وننان
سان ەسىم ماعىناسىنا قاراي التىعا بولىنەدى:
1. ەسەپتىك سان ەسىم
2. رەتتىك سان ەسىم
3. جيناقتىق سان ەسىم
4. بولجالدىق سان ەسىم
5. توپتاۋ سان ەسىم
6. بولشەكتىك سان ەسىم
1. ەسەپتىك سان ەسىم – زاتتىڭ ناقتىلى سانىن ءبىلدىرىپ، قانشا؟نەشە؟ دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. مىسالى: بەس، ون ەكى، ءجۇز، جيىرما سەگىز، توعىز ءجۇز ءبىر، ت. ب.
2. رەتتىك سان ەسىمدەر - زاتتىڭ سانالۋ رەتىن، (قاتارىن) ءبىلدىرىپ، نەشىنشى؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. مىسالى: ءبىر-ىنشى، توعىز-ىنشى، ەكى-نشى، التى-نشى، ت. ب.
رەتتىك سان ەسىمدەر كەيدە سيفرمەن دە بەرىلەدى. وندايدا جازىلۋ رەتى تومەندەگىدەي بولادى. (ەملەسى تۇسىندىرىلەدى).
1. ول 6-قاتاردان ورىن الدى.
2. شىعارمانىڭ II تومى.
3. 1961 جىلى يۋ. گاگارين عارىشقا ۇشتى.
IV. داپتەرمەن جۇمىس.
162-جاتتىعۋ. ءماتىندى وقىپ، قۇرامىنداعى ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەردى تەرىپ جازۋ.
ۇلگى: ەكى ءجۇز توعىز - ەسەپتىك سان ەسىم، قۇرامىنا قاراي كۇردەلى ، سۇراعى - قانشا؟
163-جاتتىعۋ. ەسەپتىك سان ەسىمدەردى قاتىستىرىپ، سوزبەن ەسەپ قۇراستىرۋ.
ۇلگى: جاڭا وقۋ جىلىندا كىتاپحاناشى مەكتەپكە 3000 وقۋلىق اكەلدى. ونىڭ 600ء-ى ماتەماتيكا، 351ء-ى ورىس ءتىلى، 458ء-ى قازاق ءتىلى، 280ء-ى قازاق ادەبيەتى پاندەرىنىڭ وقۋلىقتارى. قالعان وقۋلىقتار باستاۋىش سىنىپتىكى. سوندا باستاۋىش سىنىپقا قانشا وقۋلىق اكەلىنگەن؟
164- جاتتىعۋ. بەرىلگەن ەسەپتىك سان ەسىمدەردى رەتتىك سان ەسىمگە اينالدىرۋ.
7، 10، 1، 3، 100، 28، 37، 695، 470، 259، 627، 1992، 187، 369، 2692.
ۇلگى: 7-جەتى-جەتىنشى؛
V. ۆەنن دياگرامماسى.
ەسەپتىك سان ەسىم
ورتاق قاسيەتى
رەتتىك سان ەسىم
VI. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
1-دەڭگەي.
3، 5، 7، 13، 9، 12، 37، 40. دەگەن سانداردىڭ جالپى ادامنىڭ ءومىرى، نانىم—سەنىمىنە بايلانىسىن ايتىپ، «ساندار سىرى » تاقىرىبىنا پىكىر جازۋ. ءوزى قالاعان ءبىر سان ەسىمگە فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ.
2-دەڭگەي. سانمەن بەرىلەتىن ۇعىمعا بايلانىستى قاناتتى سوزدەر، تۇسىنىكتەر، ماقال- ماتەلدەر ايتۋ. ۇقساستىرىپ ءوز ويىنان سان ەسىمگە بايلانىستى جاڭىلتپاش، ساناماق، ماقال- ماتەل ويلاپ شىعارۋ.
مىسالى: ءۇش ءجۇز، ءۇش بي، ءۇش ارسىز، ءۇش بايتەرەك، ، بەس پارىز، بەس دۇشپان، بەس اسىل، جەتى اتا، جەتى كۇن، جەتى سۋ، ون ۇشتە وتاۋ يەسى، ون ءۇش مۇشەلى جاس.
جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەس، ت. ب.
3-دەڭگەي. وقۋلىقتاعى 166-جاتتىعۋ.
VII. سەرگىتۋ ءساتى.
1. 1) ءبىر سان ويلاڭىز!
2) بۇل ساندى 4-كە كوبەيتىڭىز!
3) وعان 18ء-دى قوسىڭىز!
4) شىققان ساندى 2-گە ءبولىڭىز!
5) ناتيجەدەن 7ء-نى الىڭىز!
6) 3-كە كوبەيتىڭىز!
7) 6-عا ءبولىڭىز!
باستا ويلاعان ساندى الىپ تاستاڭىز!
جاۋابى: ناتيجە ۇنەمى 1 شىعادى.
2. 100 شوجە، 100 كگ بيدايدى 100 كۇندە جەيتىن بولسا، 10 شوجە، 10 كۇندە قانشا كگ
بيداي جەيدى؟
جاۋابى: 1 كگ
3. قاي ايدا 28 كۇن بار؟
جاۋابى: بارلىق ايدا
4. ليموننىڭ جارتىسى نە بولادى؟
جاۋابى: ليمبەس
5. اقتوبەدە بىرەۋ وسكەمەندە جوق، الماتىدا ەكەۋ استانادا كوپ؟ ول نە؟
جاۋابى: “ا” ءارىبى
VI. ساباقتى بەكىتۋ. ءبۇۇ كەستەسىن تولتىرۋ.
VII. باعالاۋ.
VIII. ۇيگە تاپسىرما. ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەردىڭ ەرەجەسىن جاتتاپ، كوركەم ادەبيەتتەن 5 مىسال جازىپ كەلۋ.
يساتاي اۋدانى، زينەدەن اۋىلى
يۋ. گاگارين اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
جارىلعاسوۆا گۇلشات عيلاج قىزى
ءپانى: قازاق ءتىلى
سىنىبى: 6
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى. ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەر.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ سان ەسىمنىڭ تۇرلەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
دامىتۋشىلىق: دامىتا وقىتۋدىڭ ءتيىمدى ءادىس – تاسىلدەرىن پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىك: وقۋشىلارعا ساندارعا قاتىستى ۇعىم بەرە وتىرىپ، حالقىمىزدىڭ ءسالت-داستۇرى تۋرالى بىلىمدەرىن بايقاۋ، جىلدامدىققا، ىزدەنۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، وقۋلىقپەن جۇمىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبا كەستە، ۇلەستىرمە قاعازدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ، سىنىپ تازالىعىن قاداعالاۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: 161 – جاتتىعۋ. سان ەسىمدەردى قاتىستىرىپ، «ءبىزدىڭ سىنىپ» دەگەن تاقىرىپتا شاعىن شىعارما قۇراستىرىپ جازىپ كەلۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ:
1. سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
2. سان ەسىمنىڭ سۇراقتارى قانداي؟
3. دارا سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
4. كۇردەلى سان ەسىم دەگەنىمىز نە؟
III. جاڭا ساباق: سان ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرى. ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەر
سان ەسىمدەر – ساندىق ۇعىمدى بىلدىرەتىن سوزدەر.
قۇرىلىسىنا قاراي - دارا سان ەسىم: ءبىر، مىڭ، ءجۇز، ميلليون
كۇردەلى سان ەسىم: مىڭ-مىڭداپ، ەكى-ۇشتەن، ءبىر مىڭ
قۇرامىنا قاراي - نەگىزگى سان ەسىم: ون، بەس، ءجۇز، توعىز
تۋىندى سان ەسىم: الت(ى)اۋ، ءجۇز مىڭ، سەكسەن (سەگىز ون) ون-وننان
سان ەسىم ماعىناسىنا قاراي التىعا بولىنەدى:
1. ەسەپتىك سان ەسىم
2. رەتتىك سان ەسىم
3. جيناقتىق سان ەسىم
4. بولجالدىق سان ەسىم
5. توپتاۋ سان ەسىم
6. بولشەكتىك سان ەسىم
1. ەسەپتىك سان ەسىم – زاتتىڭ ناقتىلى سانىن ءبىلدىرىپ، قانشا؟نەشە؟ دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. مىسالى: بەس، ون ەكى، ءجۇز، جيىرما سەگىز، توعىز ءجۇز ءبىر، ت. ب.
2. رەتتىك سان ەسىمدەر - زاتتىڭ سانالۋ رەتىن، (قاتارىن) ءبىلدىرىپ، نەشىنشى؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. مىسالى: ءبىر-ىنشى، توعىز-ىنشى، ەكى-نشى، التى-نشى، ت. ب.
رەتتىك سان ەسىمدەر كەيدە سيفرمەن دە بەرىلەدى. وندايدا جازىلۋ رەتى تومەندەگىدەي بولادى. (ەملەسى تۇسىندىرىلەدى).
1. ول 6-قاتاردان ورىن الدى.
2. شىعارمانىڭ II تومى.
3. 1961 جىلى يۋ. گاگارين عارىشقا ۇشتى.
IV. داپتەرمەن جۇمىس.
162-جاتتىعۋ. ءماتىندى وقىپ، قۇرامىنداعى ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەردى تەرىپ جازۋ.
ۇلگى: ەكى ءجۇز توعىز - ەسەپتىك سان ەسىم، قۇرامىنا قاراي كۇردەلى ، سۇراعى - قانشا؟
163-جاتتىعۋ. ەسەپتىك سان ەسىمدەردى قاتىستىرىپ، سوزبەن ەسەپ قۇراستىرۋ.
ۇلگى: جاڭا وقۋ جىلىندا كىتاپحاناشى مەكتەپكە 3000 وقۋلىق اكەلدى. ونىڭ 600ء-ى ماتەماتيكا، 351ء-ى ورىس ءتىلى، 458ء-ى قازاق ءتىلى، 280ء-ى قازاق ادەبيەتى پاندەرىنىڭ وقۋلىقتارى. قالعان وقۋلىقتار باستاۋىش سىنىپتىكى. سوندا باستاۋىش سىنىپقا قانشا وقۋلىق اكەلىنگەن؟
164- جاتتىعۋ. بەرىلگەن ەسەپتىك سان ەسىمدەردى رەتتىك سان ەسىمگە اينالدىرۋ.
7، 10، 1، 3، 100، 28، 37، 695، 470، 259، 627، 1992، 187، 369، 2692.
ۇلگى: 7-جەتى-جەتىنشى؛
V. ۆەنن دياگرامماسى.
ەسەپتىك سان ەسىم
ورتاق قاسيەتى
رەتتىك سان ەسىم
VI. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
1-دەڭگەي.
3، 5، 7، 13، 9، 12، 37، 40. دەگەن سانداردىڭ جالپى ادامنىڭ ءومىرى، نانىم—سەنىمىنە بايلانىسىن ايتىپ، «ساندار سىرى » تاقىرىبىنا پىكىر جازۋ. ءوزى قالاعان ءبىر سان ەسىمگە فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ.
2-دەڭگەي. سانمەن بەرىلەتىن ۇعىمعا بايلانىستى قاناتتى سوزدەر، تۇسىنىكتەر، ماقال- ماتەلدەر ايتۋ. ۇقساستىرىپ ءوز ويىنان سان ەسىمگە بايلانىستى جاڭىلتپاش، ساناماق، ماقال- ماتەل ويلاپ شىعارۋ.
مىسالى: ءۇش ءجۇز، ءۇش بي، ءۇش ارسىز، ءۇش بايتەرەك، ، بەس پارىز، بەس دۇشپان، بەس اسىل، جەتى اتا، جەتى كۇن، جەتى سۋ، ون ۇشتە وتاۋ يەسى، ون ءۇش مۇشەلى جاس.
جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەس، ت. ب.
3-دەڭگەي. وقۋلىقتاعى 166-جاتتىعۋ.
VII. سەرگىتۋ ءساتى.
1. 1) ءبىر سان ويلاڭىز!
2) بۇل ساندى 4-كە كوبەيتىڭىز!
3) وعان 18ء-دى قوسىڭىز!
4) شىققان ساندى 2-گە ءبولىڭىز!
5) ناتيجەدەن 7ء-نى الىڭىز!
6) 3-كە كوبەيتىڭىز!
7) 6-عا ءبولىڭىز!
باستا ويلاعان ساندى الىپ تاستاڭىز!
جاۋابى: ناتيجە ۇنەمى 1 شىعادى.
2. 100 شوجە، 100 كگ بيدايدى 100 كۇندە جەيتىن بولسا، 10 شوجە، 10 كۇندە قانشا كگ
بيداي جەيدى؟
جاۋابى: 1 كگ
3. قاي ايدا 28 كۇن بار؟
جاۋابى: بارلىق ايدا
4. ليموننىڭ جارتىسى نە بولادى؟
جاۋابى: ليمبەس
5. اقتوبەدە بىرەۋ وسكەمەندە جوق، الماتىدا ەكەۋ استانادا كوپ؟ ول نە؟
جاۋابى: “ا” ءارىبى
VI. ساباقتى بەكىتۋ. ءبۇۇ كەستەسىن تولتىرۋ.
VII. باعالاۋ.
VIII. ۇيگە تاپسىرما. ەسەپتىك، رەتتىك سان ەسىمدەردىڭ ەرەجەسىن جاتتاپ، كوركەم ادەبيەتتەن 5 مىسال جازىپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى، №7 "بالدىرعان" بالاباقشاسى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اڭىز اڭگىمەلەر - دانالىق باستاۋى (اڭىز اڭگىمەلەردى قايتالاۋ)
