جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى، پايدالى اسەر كوەففيسيەنتى. تابيعاتتى قورعاۋ
8 سىنىپ "جىلۋ دۆيگاتەلى" فيزيكا
I. ساباقتىڭ تاقىرىبى.
جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى، پايدالى اسەر كوەففيسيەنتى. تابيعاتتى قورعاۋ.
II. ساباقتىڭ ماقساتى.
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ شىعۋ تاريحى، دامۋى، قولدانىلۋى تۋرالى بايانداي كەلىپ، جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپىن مەڭگەرۋگە باعىتتاۋ.
2 دامىتۋشىلىق: جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ پايدالى اسەر كوەففيسيەنتتەرىن ارتتىرۋ جولىنداعى قيىنشىلىقتاردىڭ سەبەبىن ءتۇسىنىپ، ەكولوگيانى قورعاۋدىڭ ماڭىزىن قالىپتاستىرۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ پايدالى اسەر كوەففيسيەنتتەرىن ارتتىرۋ شارالارىن ءبىلىپ قانا قويماي، ونى ەسەپتەي ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ. قورشاعان ورتانى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
III. ساباقتىڭ كورنەكىلىگى.
1. وقۋ ءفيلمى. "تەپليەۆىە دۆيگاتەلي ي وكرۋجايۋششايا سرەدا"
2. تىرەك كونسپەكتى پلاكاتى.
3. جىلۋ دۆيگاتەلىنىڭ مودەلى.
4."فيزيكا جانە اۆياسيا" بۋكلەتى.
5. ەلەكتروندى وقۋلىق
IY. ۇيگە ا) 21 - 22 ف - 10، ب) ت. ك.، ۆ) سۇراقتار، جاتتىعۋلار.
Y. ساباقتىڭ جوسپارى.
1. وقۋشىلاردىڭ نازارىن اۋدارۋ ءۇشىن، ەنەرگيانىڭ اينالۋ جانە ساقتالۋ زاڭىن قايتالاپ:- كلاستاعى ەلەكتر لامپاسى، ۇيدەگى جەلدەتكىشپەن ۇتىك، ەنەرگيانى قاي تۇردەن قانداي تۇرگە اينالدىرىپ تۇر؟ (8 - سىنىپ ماتەريالى) ونان ءارى وقۋشىلاردى ساباقتىن تاقىرىبى مەن ماقساتىمەن تانىستىرۋ (1 مينۋت)
2. تىرەك كونسپەكتىسى ارقىلى جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ (10 - 20م)
ا) شارتتى بەلگىلەر ەندىرۋ -
- ج. د (جىلۋ دۆيگاتەلى)
- و. ك. ك. پ.- وتتىڭ قىزدىرۋ كۇشىن پايدالانۋ
- ج. د.- جۇمىستىق دەنە
ب) تىرەك كونسپەكتىسىن بايانداۋعا ارنالعان قوسىمشا ماتەريالدار.
جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ ومىرگە كەلۋى وڭاي بولعان جوق. ءار ەلدىڭ ونەرتاپقىشتارى جاساپ شىعارۋ ءۇشىن ەڭبەك ءسىڭىردى. بۇل جولدا تولىپ جاتقان جەڭىستەردە، كوڭىل قايتۋشىلىقتار دا بولدى، ءبىراق ولاردىڭ ءارقايسىسى جاڭا دۆيگاتەلدى جاساۋعا ازدى كوپتى ۇلەس قوستى. جىلۋ دۆيگاتەلدەرى - بۋ ماشينالارى جانە تۋربينالار، ىشتەن جانۋ دۆيگاتەلدەرى، رەاكتيۆتى دۆيگاتەلدەر بولىپ تابىلادى.
1824 جىلى پاريجدە"وتتىڭ قوزعاۋشى كۇشى تۋرالى جانە وسى كۇشتى جەتىلدىرە الاتىن ماشينالار تۋرالى ويلار" دەگەن كولەمى شاعىن كىتاپ جارىق كوردى. ونىڭ اۆتورى سادي كارنو ەدى. ول كەزدە نەبارى 18 جاستا ەدى. كارنو جىلۋ دۆيگاتەلىنىڭ تەمپەراتۋراسى جوعارى بولاتىن قىزدىرعىشى جانە تەمپەراتۋراسى قىزدىرعىشتىڭ تەمپەراتۋراسىنان ەداۋىر تومەن بولاتىن سالقىنداتقىشى بولۋى كەرەك دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. جۇمىستىق زات قىزدىرعىشتان جىلۋ مولشەرىن الادى، ونىڭ ءبىر بولىگى، جۇمىستىق زات كولەمىن ۇلعايتىپ، ءسيليندردىڭ پورشەنىن قوزعالتقان كەزدە جاسالاتىن پايدالى جۇمىسقا كەتەدى، جىلۋدىڭ ءبىر بولىگىن سالقىنداتقىشقا بەرەدى. العاشقى بۋ ماشيناسىن XVII عاسىردىڭ 90 جىلدارىندا فرانسيانىڭ ونەرتاپقىشى دەني پاپكي جاسادى. ورىس تەحنيگى ي. ي. پولزۋموۆ بۋ ماشيناسىن 1765 جىلى جاساپ ءبىتىردى.
1834 جىلى روسسيادا، ورالداعى ءىرى تاۋ - كەن زاۆودىنىڭ نەسى باسىبايلى شارۋالار، اكەلى - بالالى ە. ا. جانە م. ە. چەرەپاموۆتار العاش رەت وتاندىق پاروۆوز جاساپ شىعاردى.
ول 3، 5 ت جۇكپەن جىلدامدىعى 15 كم/ ساعاتقا جەتكىزىلدى.
ىشتەن جانۋ دۆيگاتەلىن جاساۋ يدەياسى XVII عاسىردا دۇنيەگە كەلدى. ونىڭ يەسى فرانسۋز ونەرتاپقىشى دەني پاپەن ەدى. ول زەڭبىرەككە پايدالى جۇمىس جاساتۋدى ويلايدى.
زەمبىرەك ستۆولىنىڭ ورنىنا ىشىندە پورشەنى بار ءسيليندردى قويماقشى بولدى.
وسى كۇنگى بۋ تۋربينالاردىڭ نەگىزىن سالۋشى الەكساندريالىق عالىم گەرەننىڭ ءبىزدىڭ زامانىمىزدان بۇرىنعى II عاسىردىڭ وزىندە - اق ويلاپ شىعارعان ويىنشىق دۆيگاتەل بولدى. 1629 جىلى يتالياندىق برانكا قالاقشالى دوڭعالاقتىڭ جوباسىن جاسادى. گەرەن شارامەن برانكا دوڭعالاعى ءىس جۇزىندە قولدانىلمادى. ءبىراق وسى پريبورلارعا نەگىز بولعان يدەيا ەدى.
اۆياسيانىڭ پايدا بولعان كۇننەن باستاپ سامولەتتى جىلۋ دۆيگاتەلدەرى قوزعالىسقا كەلتىردى.(فيزيكا جانە اۆياسيا بۋكلەتىنەن).
3. تىرەك كونسپەكتىسىن قايتالاۋ. (2 مينۋت)
4. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ
ا) فيلم كورسەتۋ (10 مينۋت)
ب) سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
1. ج. د. دەگەنىمىز نە؟
2. ج. د - ءنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى.
3. ج. د - ءنىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
4. ج. د.- ءنىڭ شىعۋتاريحى.
5. ج. د - ءنىڭ جۇمىس ىستەۋشارتى
6. ج. د - ءنىڭ پ. ءا. ك. دەگەنىمىز نە؟
7. ونى ارتتىرۋ جولدارى.
8. ج. د - ءنىڭ قولدانىلۋى.
9. ج. د - ءنىڭ قورشاعان ورتاعا اسەرى (10 - 12 مينۋت)
ۆ) ەسەپ شىعارۋ جانە قۇراستىرۋ
بەر: ت - 8000 ك شەشۋى: ت1 - ت2/ ت
ت - 3000 ك جاۋابى η= 62 %
ت. ك η
5. ۇيگە 21 - 22؛ سۇراقتار، ت. ك (1 مينۋت)
6. ساباقتى قورىتىندىلاۋ (2 مينۋت)
I. ساباقتىڭ تاقىرىبى.
جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى، پايدالى اسەر كوەففيسيەنتى. تابيعاتتى قورعاۋ.
II. ساباقتىڭ ماقساتى.
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ شىعۋ تاريحى، دامۋى، قولدانىلۋى تۋرالى بايانداي كەلىپ، جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپىن مەڭگەرۋگە باعىتتاۋ.
2 دامىتۋشىلىق: جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ پايدالى اسەر كوەففيسيەنتتەرىن ارتتىرۋ جولىنداعى قيىنشىلىقتاردىڭ سەبەبىن ءتۇسىنىپ، ەكولوگيانى قورعاۋدىڭ ماڭىزىن قالىپتاستىرۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ پايدالى اسەر كوەففيسيەنتتەرىن ارتتىرۋ شارالارىن ءبىلىپ قانا قويماي، ونى ەسەپتەي ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ. قورشاعان ورتانى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
III. ساباقتىڭ كورنەكىلىگى.
1. وقۋ ءفيلمى. "تەپليەۆىە دۆيگاتەلي ي وكرۋجايۋششايا سرەدا"
2. تىرەك كونسپەكتى پلاكاتى.
3. جىلۋ دۆيگاتەلىنىڭ مودەلى.
4."فيزيكا جانە اۆياسيا" بۋكلەتى.
5. ەلەكتروندى وقۋلىق
IY. ۇيگە ا) 21 - 22 ف - 10، ب) ت. ك.، ۆ) سۇراقتار، جاتتىعۋلار.
Y. ساباقتىڭ جوسپارى.
1. وقۋشىلاردىڭ نازارىن اۋدارۋ ءۇشىن، ەنەرگيانىڭ اينالۋ جانە ساقتالۋ زاڭىن قايتالاپ:- كلاستاعى ەلەكتر لامپاسى، ۇيدەگى جەلدەتكىشپەن ۇتىك، ەنەرگيانى قاي تۇردەن قانداي تۇرگە اينالدىرىپ تۇر؟ (8 - سىنىپ ماتەريالى) ونان ءارى وقۋشىلاردى ساباقتىن تاقىرىبى مەن ماقساتىمەن تانىستىرۋ (1 مينۋت)
2. تىرەك كونسپەكتىسى ارقىلى جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ (10 - 20م)
ا) شارتتى بەلگىلەر ەندىرۋ -
- ج. د (جىلۋ دۆيگاتەلى)
- و. ك. ك. پ.- وتتىڭ قىزدىرۋ كۇشىن پايدالانۋ
- ج. د.- جۇمىستىق دەنە
ب) تىرەك كونسپەكتىسىن بايانداۋعا ارنالعان قوسىمشا ماتەريالدار.
جىلۋ دۆيگاتەلدەرىنىڭ ومىرگە كەلۋى وڭاي بولعان جوق. ءار ەلدىڭ ونەرتاپقىشتارى جاساپ شىعارۋ ءۇشىن ەڭبەك ءسىڭىردى. بۇل جولدا تولىپ جاتقان جەڭىستەردە، كوڭىل قايتۋشىلىقتار دا بولدى، ءبىراق ولاردىڭ ءارقايسىسى جاڭا دۆيگاتەلدى جاساۋعا ازدى كوپتى ۇلەس قوستى. جىلۋ دۆيگاتەلدەرى - بۋ ماشينالارى جانە تۋربينالار، ىشتەن جانۋ دۆيگاتەلدەرى، رەاكتيۆتى دۆيگاتەلدەر بولىپ تابىلادى.
1824 جىلى پاريجدە"وتتىڭ قوزعاۋشى كۇشى تۋرالى جانە وسى كۇشتى جەتىلدىرە الاتىن ماشينالار تۋرالى ويلار" دەگەن كولەمى شاعىن كىتاپ جارىق كوردى. ونىڭ اۆتورى سادي كارنو ەدى. ول كەزدە نەبارى 18 جاستا ەدى. كارنو جىلۋ دۆيگاتەلىنىڭ تەمپەراتۋراسى جوعارى بولاتىن قىزدىرعىشى جانە تەمپەراتۋراسى قىزدىرعىشتىڭ تەمپەراتۋراسىنان ەداۋىر تومەن بولاتىن سالقىنداتقىشى بولۋى كەرەك دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. جۇمىستىق زات قىزدىرعىشتان جىلۋ مولشەرىن الادى، ونىڭ ءبىر بولىگى، جۇمىستىق زات كولەمىن ۇلعايتىپ، ءسيليندردىڭ پورشەنىن قوزعالتقان كەزدە جاسالاتىن پايدالى جۇمىسقا كەتەدى، جىلۋدىڭ ءبىر بولىگىن سالقىنداتقىشقا بەرەدى. العاشقى بۋ ماشيناسىن XVII عاسىردىڭ 90 جىلدارىندا فرانسيانىڭ ونەرتاپقىشى دەني پاپكي جاسادى. ورىس تەحنيگى ي. ي. پولزۋموۆ بۋ ماشيناسىن 1765 جىلى جاساپ ءبىتىردى.
1834 جىلى روسسيادا، ورالداعى ءىرى تاۋ - كەن زاۆودىنىڭ نەسى باسىبايلى شارۋالار، اكەلى - بالالى ە. ا. جانە م. ە. چەرەپاموۆتار العاش رەت وتاندىق پاروۆوز جاساپ شىعاردى.
ول 3، 5 ت جۇكپەن جىلدامدىعى 15 كم/ ساعاتقا جەتكىزىلدى.
ىشتەن جانۋ دۆيگاتەلىن جاساۋ يدەياسى XVII عاسىردا دۇنيەگە كەلدى. ونىڭ يەسى فرانسۋز ونەرتاپقىشى دەني پاپەن ەدى. ول زەڭبىرەككە پايدالى جۇمىس جاساتۋدى ويلايدى.
زەمبىرەك ستۆولىنىڭ ورنىنا ىشىندە پورشەنى بار ءسيليندردى قويماقشى بولدى.
وسى كۇنگى بۋ تۋربينالاردىڭ نەگىزىن سالۋشى الەكساندريالىق عالىم گەرەننىڭ ءبىزدىڭ زامانىمىزدان بۇرىنعى II عاسىردىڭ وزىندە - اق ويلاپ شىعارعان ويىنشىق دۆيگاتەل بولدى. 1629 جىلى يتالياندىق برانكا قالاقشالى دوڭعالاقتىڭ جوباسىن جاسادى. گەرەن شارامەن برانكا دوڭعالاعى ءىس جۇزىندە قولدانىلمادى. ءبىراق وسى پريبورلارعا نەگىز بولعان يدەيا ەدى.
اۆياسيانىڭ پايدا بولعان كۇننەن باستاپ سامولەتتى جىلۋ دۆيگاتەلدەرى قوزعالىسقا كەلتىردى.(فيزيكا جانە اۆياسيا بۋكلەتىنەن).
3. تىرەك كونسپەكتىسىن قايتالاۋ. (2 مينۋت)
4. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ
ا) فيلم كورسەتۋ (10 مينۋت)
ب) سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
1. ج. د. دەگەنىمىز نە؟
2. ج. د - ءنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى.
3. ج. د - ءنىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
4. ج. د.- ءنىڭ شىعۋتاريحى.
5. ج. د - ءنىڭ جۇمىس ىستەۋشارتى
6. ج. د - ءنىڭ پ. ءا. ك. دەگەنىمىز نە؟
7. ونى ارتتىرۋ جولدارى.
8. ج. د - ءنىڭ قولدانىلۋى.
9. ج. د - ءنىڭ قورشاعان ورتاعا اسەرى (10 - 12 مينۋت)
ۆ) ەسەپ شىعارۋ جانە قۇراستىرۋ
بەر: ت - 8000 ك شەشۋى: ت1 - ت2/ ت
ت - 3000 ك جاۋابى η= 62 %
ت. ك η
5. ۇيگە 21 - 22؛ سۇراقتار، ت. ك (1 مينۋت)
6. ساباقتى قورىتىندىلاۋ (2 مينۋت)
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساۋىسقاننىڭ ۇياسى (اعىلشىن ەرتەگىسى)
