InfoHub Logo

قازاقتىڭ ادەت-عۇرپىندا جول-جورالعى دەگەن ۇعىم بار. بۇل – ءار ادامنىڭ ەڭبەگىنە، اتا-تەگىنە، تۋىستىق قاتىناستارىنا ساي جاسالاتىن الىس-بەرىس، سىي-سىياپات رەتىندە بەرىلەتىن تارتۋ-تارالعى. مۇنىڭ ءار ءتۇرلى جولدارمەن جاسالاتىن رەتى بولادى. مىسالى، العاش رەت كەلگەن قۇرمەتتى قوناققا، باتىرعا، اقىنعا، ەل اعالارىنا، قۇدا-قۇداعيعا كورسەتىلەتىن جول بار. ولاردىڭ جانىنداعىلار دا ەلەۋسىز قالمايدى. مۇنداي تارتۋ-تارالعىعا ات-شاپان، كىسە بەلبەۋ، ەر-تۇرمان، قارۋ-جاراق، قالى كىلەم، قۇندىز بورىك، دومبىرا، كۇمىس قامشى جاتادى. جول ءجون-جوسىق، كەزەك بەرۋ ارقىلى دا كورسەتىلەدى، مىسالى: باتا بەرۋ، باس ۇستاۋ، جوعارى وتىرۋ. بەسىككە سالۋدا جول قۇداعيعا نەمەسە باسقا رۋدىڭ ايەلدەرىنە بەرىلەدى. جاس اقىن اعا اقىنعا، جاس پالۋان باس پالۋانعا، جىگىت قىزعا جولىن بەرەدى، ويتكەنى «قىزدىڭ جولى جىڭىشكە» دەگەن بار. جاستار قاريالارعا جول بەرەدى. ەرسى، ادەپكە جاتپايتىن جايلاردى قازاق «جولسىز ءىس» دەيدى.

جالپى قازاق بالاسى قاي جەردە دە، قاي ىستە دە جولسىز، جورالعىسىز اياق باسپايدى. ەل ىشىندە كۇن سايىن كەزدەسەتىن جولداسۋ، جول الۋ، جولىن بەرۋ، جورالعى جاساۋ، ءجون-جوسىق، مىنە، الدىمەن وسى جولدان باستالادى.

«ورامال تون بولماسا دا، جول بولادى»، - دەگەندە، اتام قازاق: «ۇلكەن-كىشى بولسا دا، سىيلاي ءبىل، ارزان-قىمبات بولسا دا، جولى مەن ءجونىن كورسەتە ءبىل»، - دەپ ەسكەرتكەن. «ە، قۇدايىم، تىزەمنەن سۇرىندىرسەڭ دە، تىلىمنەن سۇرىندىرمە، اتتان قۇلاسام دا، جولىمنان قۇلاتپا!» - دەپ تىلەگەن ەل جولدان جىعىلۋدى ار ساناعان، سول جولدان تايماعان.

ارقانىڭ اتاقتى شاركە سالى شىڭعىس تورەمەن اراز ەكەن. ءبىر ساپارىندا مالعا كەدەي شاركەنى ۇيالتۋ ءۇشىن شىڭعىس ونىڭ اۋلىنا ءبىر توپ نوكەرلەرىمەن تۇسە قالىپتى. قوناقاسىعا شاركە سال ماڭدايىنا بىتكەن جالعىز جۇيرىك اتىن سويعالى جاتقاندا، شىڭعىس جۇگىرىپ بارىپ: «سويا كورمە»، - دەپ، كەشىرىم سۇرايدى. شاركە سال: «سويسام، ات ولەدى، سويماسام، شاركە ولەدى»، - دەپ، اتىن باۋىزداپ جىبەرىپتى. مىنە، جولدان جىعىلماۋدىڭ ۇلكەن ءبىر مارتتىك مىسالى وسىنداي.

قازاق جولدان جىعىلۋدى ولىممەن تەڭ ساناعان. جول-جورالعى – ءار ادامنىڭ ازاماتتىق، ەلدىڭ ەلدىك قاسيەتىن سىنايتىن ۇلاعاتتى عۇرىپ. «جاڭا وتاۋعا تارتۋ دەپ قازاق جورالعىسىمەن ءبىر-بىر سوعىمدى اق سازانداي تۋلاتىپ اكەپ بايلاعان»، - دەپ جازادى س.ءجۇنىسوۆ.

دەمەك، تۇرمىستاعى ءسالت-داستۇر، ومىردەگى ادەت-عۇرىپتىڭ ءبارى وسى جول-جورالعى ارقىلى جاسالادى، ءجونىن تابادى. جولدى ۇستاي ءبىلۋ – بيىك ادامگەرشىلىكتىڭ، ۇلتتىق پاراساتىمىزدىڭ بەرىك تۇعىرى.

---