InfoHub Logo

ۆ جانە س گەپاتيتتەرى — كەڭ تاراعان جۇقپالار. الەمدە بۇل سىرقاتتاردى جۇقتىرعان ادامدار سانى ميلليونداپ سانالادى. كوپتەگەن ەلدەردە س ۆيرۋستىق گەپاتيتىن جۇقتىرعانداردىڭ ۇلەسى شامامەن 1-1،5% قۇرايدى.

سوڭعى جىلدارى ۆ مەن س ۆيرۋستىق گەپاتيتىمەن اۋىرۋ كورسەتكىشتەرىنىڭ ايقىن ءوسۋى بايقالادى. بۇل گەپاتيتتەردىڭ سوزىلمالى تۇرلەرىنىڭ جانە اۋىراتىن ناۋقاستار سانىنىڭ كوپ بولۋى، سونداي-اق ۆيرۋستىڭ جىنىستىق جولمەن جانە قان ارقىلى ارقىلى جەڭىل جۇعۋى سەبەبىنەن، ولار ءقازىر جۇكتى ايەلدەر ءۇشىن وتە وزەكتى جۇقپالار بولىپ وتىر. الەمنىڭ كەيبىر ايماقتارىندا س ۆيرۋستىق گەپاتيتىمەن ەرەسەك تۇرعىنداردىڭ 5-10%-ى زاقىمدالعان (افريكا ەلدەرىندە 20%).

اتالعان ۆيرۋس نەگىزىنەن قان ارقىلى تارالادى. جۇعۋ ەرەكشەلىگىنە قاراي جانە تۇرعىنداردىڭ ناقتى الەۋمەتتىك توبىندا ءجيى كەزدەسەتىندىكتەن، بۇل گەپاتيتتى «ناشاقورلار گەپاتيتى» دەپ اتايدى. جىنىستىق قاتىناس ارقىلى س گەپاتيتى وتە سيرەك جۇعادى. ۆيرۋستىق گەپاتيتتى تاسىمالداۋشىلاردىڭ جىنىستىق سەرىكتەرى ءۇشىن جۇقپانىڭ جۇعۋ ءقاۋپى 5%-دى قۇرايدى. سوندىقتان س ۆيرۋستىق گەپاتيتىن تەك قانا جىنىستىق قاتىناس ارقىلى بەرىلەتىن اۋرۋ دەپ قاراماۋ كەرەك. جاڭا تۋعان نارەستەلەردىڭ انالارىنان جۇقتىرۋى دا وتە سيرەك كەزدەسەدى. س ۆيرۋستىق گەپاتيتىنە وڭ رەاكسيا كورسەتكەن انالاردان تۋعان نارەستەلەرگە ونىڭ جۇعۋ كورسەتكىشى 3-5% قۇرايدى. ۆ ۆيرۋستىق گەپاتيتى ۆيرۋسىن تاسىمالدايتىن انالاردان تۋىلعان بالالاردىڭ 15%-دا سوزىلمالى گەپاتيت داميدى. ۇرىققا ۆيرۋستىڭ جۇعۋ ءقاۋپى اناسىنىڭ جۇكتىلىك كەزىندە ۆيرۋستى جۇقتىرۋى، نەمەسە جۇكتىلىكتىڭ گەپاتيتتىڭ رەاكتيۆتى ساتىسىمەن تۇيىسۋىندە، ياعني ۆيرۋس كولەمىنىڭ ءبىر جاعىنان كوپ بولۋى مەن بولماۋى بايقالعاندا ارتا تۇسەدى. سونىمەن قاتار، جۇكتىلىك يممۋندىق تاپشىلىق جاعدايىندا نەمەسە نەگىزىندە (مىسالى: جيتس-جۇقپاسى، اۋتويممۋندىق اۋرۋلار، گورموندارمەن ەمدەلۋ جانە ت.ب) وتسە، ۇرىقتىڭ ۆيرۋستى جۇقتىرۋ ءقاۋپى ارتا تۇسەدى، بۇل ايەل قانىنداعى ۆيرۋس كولەمىنىڭ ۇلعايۋىمەن بايلانىستى. ۆ گەپاتيتىن ۇرىق نەگىزىنەن 95%-دا بوسانۋ كەزىندە، تەك 5% جاعدايدا جۇكتىلىك كەزىندە جۇقتىرادى.

ايەلدە ۆيرۋستىق گەپاتيتتەر بولا تۇرا جوسپارلانعان جۇكتىلىكتىڭ قيىندىعى مىنادا: دارىگەرلەر ۇرىقتىڭ اۋرۋ جۇقتىرۋى مۇمكىن جانە بالانىڭ اۋرۋ بولىپ تۋۋ ءقاۋپى بار دەپ ءبىرجاقتى ايتا المايدى. ءقاۋىپتىڭ تومەن نە جوعارى ەكەندىگىن تەك جاناما فاكتورلار ارقىلى ايقىندايمىز. بۇل فاكتورلارعا ايەلدەگى سوزىلمالى اۋرۋلار، جۇكتىلىككە دەيىنگى گەپاتيتتىڭ ساتىسى مەن ۇزاقتىعى، بولاشاق جۇكتىلىك كەزىندە گەپاتيتتى ەرشىتەتىن جاعدايلاردىڭ تۋىنداۋ مۇمكىندىگى جانە تۋىنداۋى. سونىمەن قاتار، گەپاتيت پەن جۇكتىلىك اعىمىنىڭ كالاي وتەتىندىگىن ناقتى ايتۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ۆ جانە س گەپاتيتىمەن اۋىراتىن ايەلدىڭ جۇكتىلىگىن جوسپارلاۋ كەزىندە ساۋ بالا تۋىلۋ مۇمكىندىگىن انىقتاۋ مەديسينالىق تۇرعىدان العاندا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ماسەلە. دەگەنمەن ۇرىققا اۋرۋدىڭ جۇعۋ ءقاۋپىن بارىنشا تومەندەتۋدە مەديسينالىك شارالاردىڭ مۇمكىندىگى زور. بىرىنشىدەن، ۆيرۋستى گەپاتيتتى ەمدەۋ، ياعني ۆيرۋستى تولىعىمەن جويۋ، سوعان سايكەس جۇكتىلىكتىڭ ءقاۋىپسىز بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. وكىنىشكە وراي، قازىرگى تاڭدا ۆ جانە س ۆيرۋستارىن ەمدەۋدە ۆيرۋسقا قارسى جاڭا ەم ادىستەرىن قولدانعاننىڭ وزىندە اعزانى ۆيرۋستان تولىق ساۋىقتىرۋعا قول جەتە بەرمەيدى. دەگەنمەن ەم شارالارىن جۇرگىزۋ جۇقپا جۇقتىرعان ايەلدەردىڭ دەنى ساۋ بالا تۋۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

ەكىنشىدەن، گەپاتيتپەن اۋىرعان انادان ساۋ نارەستەنىڭ تۋۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ونى تۋا سالا ەگۋ (ەرەكشە يممۋنوگلوبۋليندى قولدانىپ بەلسەندى يممۋنيزاسيا جۇرگىزۋ ءتيىمدى) كەرەك، بۇل بوسانۋدان كەيىن اناسىمەن قاتىناس كەزىندە ونىڭ اۋرۋ جۇقتىرۋىنا جول بەرمەيدى. بىراك بۇل ۆ ۆيرۋستى گەپاتيتى كەزىندە عانا مۇمكىن، س گەپاتيتىنە قارسى ۆاكسينا نەمەسە وزگەشە يممۋنوگلوبۋلين قازىرگى تاڭدا جوق.

ايەلدە جۇكتىلىك كەزىندە ۆ نەمەسە س گەپاتيتىنىڭ العاش رەت انىقتالۋى دا قيىندىق تۋدىرادى. بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءارقاشان كۇردەلى. بۇل جاعدايدا دارىگەردىڭ سوزىلمالى ۆيرۋستى گەپاتيتتىڭ ءوتۋ ەرەكشەلىكتەرىن، بالانىڭ ۆ نەمەسە س گەپاتيتتەرى ۆيرۋستارىن جۇقتىرۋ مۇمكىندىگىن ەسكەرە وتىرىپ، سوعان سايكەس نۇسقاۋلار بەرۋى وتە ماڭىزدى. ءبىراق بۇل نۇسقاۋلار جۇكتىلىكتى ساقتاۋ جانە ونى توقتاتۋ كورسەتكىشى رەتىندە ءبىرجاقتى بولمايدى.

تاعى ءبىر قيىنشىلىق تۋدىراتىن جاعداي، ناۋقاستاردىڭ ۆ جانە س ۆيرۋستى گەپاتيتتەرىمەن اۋىراتىندىقتارىن، جۇكتىلىك كەزىندە وسى گەپاتيتتەردىڭ ۆيرۋسىن تاسىمالداۋشى ەكەندىكتەرىن بىلمەۋى. مىسالى، س گەپاتيتىنىڭ سوزىلمالى تۇرىمەن سىرقاتتاناتىن ناۋقاستاردىڭ 10-15%-ىندا اۋرۋدىڭ كلينيكالىق بەلگىلەرى بايقالمايدى، ال قان سارىسۋىنداعى باۋىر فەرمەنتتەرىنىڭ كورسەتكىشتەرى قالىپتى بولادى.

وكىنىشكە قاراي، قازىرگى تاڭدا ۆ گەپاتيتىمەن، اسىرەسە س گەپاتيتىمەن اۋىراتىن ناۋقاستاردىڭ باسىم بولىگى — ورتا ەسەپپەن 18-22 جاس ارالىعىنداعى تۇرمىس قۇرماعان جاستار. سونداي-اق جاستار اراسىنداعى ناشاقورلىقتىڭ جانە وسىعان بايلانىستى ۆ جانە س گەپاتيتتەرىنىڭ جۇعۋ كاۋپىنىڭ ءوسۋى قازىرگى تاڭدا مەديسينا سالاسىندا كوپتەگەن كۇردەلى ماسەلەلەردى تۋىنداتىپ وتىر.

ج. ج. احاتايەۆا

---