جۇلدىزدى ءسات
سايىس ساباق "جۇلدىزدى ءسات"
ماقساتى: 7 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ فيزيكادان العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، فيزيكاعا قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ. جىلدامدىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
جوسپارى:
1. تانىستىرۋ، ەمبلەما قورعاۋ.
2. «بليس - تۋرنير»
3. «قانشا ءتىلدى بىلەسىڭ؟»
4. «تاجىريبە، تاعى دا تاجىريبە»
5. ەسەپ ەستافەتاسى
6. كورەرمەندەر كورىمدىگى
7. «راۋندروۆەر»
جۇرگىزۋشى:
- ۋا، جاراڭدار، جاراڭدار!
ءبارىڭ بەرى قاراڭدار،
بارىڭە جار سالايىق.
بۇگىنگى كەش تورىندە
فيزيكا – استرونوميا ەلىندە
فيزيكا - استرونوميا تىلىندە
ەسەپ شەشىپ جارىسىپ،
جۇمباق شەشىپ اڭدىسىپ،
شابىت تاسىپ شالقىسىپ،
ەسەپپەن ءان سالىسىپ،
كوڭىلدى كەش جاسايىق.
اسىپ استە ساسپايىق،
باتىل قادام جاسايىق،
كەش قىزىعىن، ەي دوستار،
وسىلايشا شابىتپەن
قانە، ەندى باستايىق.
جۇرگىزۋشى:
شاقىرامىز، كەلىڭدەر جارىسۋعا،
كۇش، ونەر، بىلىممەن الىسۋعا
بار ونەردى سالايىق ورتامىزعا،
كانەكي، كىم شىعادى سايىسۋعا.
جۇرگىزۋشى: ەندەشە، قۇرمەتتى كورەرمەندەر، «جۇلدىزدى ءسات» اتتى فيزيكالىق كەشىمىزدى تاماشالايىق.
جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى ويىننىڭ جۇلدىزدارى:
1. 7 «ا» سىنىبىنان قۇرالعان «نيۋتون» توبى
2. 7 «ءا» سىنىبىنان قۇرالعان «كوپەرنيك»توبى
3. 7 «ب» سىنىبىنان قۇرالعان «پاسكال»توبى
4. 7 «ب» سىنىبىنان قۇرالعان «فيزيكتەر»توبى
جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى ويىندا ءادىل باعا بەرۋشى قازىلار القاسى:
1. ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
2. ءپانى ءمۇعالىمى
بۇگىنگى ويىننىڭ شارتتارىمەن تانىس بولىڭىزدار. ويىن 6 تۋردان جانە كورەرمەندەر سايىسىنان تۇرادى:
I تۋر. تانىستىرۋ، ەمبلەما قورعاۋ. مۇندا ءار توپ باسشىسى ءوز توپتارىن تانىستىرادى، ەمبلەما قورعايدى.
II تۋر. «بليس - تۋرنير»- دەپ اتالادى. مۇندا ءار توپقا 11 سۇراق قويىلادى.(1 دۇرىس جاۋاپقا 1 جۇلدىزدان) دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن توپقا جۇلدىزدار تاراتىلادى.
III تۋر. «قانشا ءتىلدى بىلەسىڭ؟» دەپ اتالادى. مۇندا وقۋشىلارعا جۇمباقتار جاسىرىلادى. جۇمباق شەشۋىن 3 تىلدە (قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا) ايتۋى كەرەك.
IV تۋر. «تاجىريبە، تاعى دا تاجىريبە»- دەپ اتالادى. مۇندا وقۋشىلارعا تاجىريبەلىك قۇرال - جابدىقتار بەرىلىپ، قۇرال - جابدىقتاردى پايدالانۋ ارقىلى تاجىريبە ويلاپ تابۋى كەرەك.
V تۋر. ءسوزجۇمباق ەستافەتاسى. بۇل تۋردا ءار توپقا ءسوز جۇمباقتار مەن رەبۋستار. ولار ويلانعانشا، «كورەرمەندەر كورىمدىگى» وتكىزىلەدى.
VI تۋر. «راۋندروۆەر»- دەپ اتالادى. بۇل ويىندا ءار توپ باسشىسى ماركەر كومەگىمەن فيزيكالىق شامالاردى جازادى، توپقا بىردەي دەڭگەيدەگى ەسەپتەر بەرىلەدى. كىم كوپ جازسا جانە شىعارسا سول جەڭىسكە جەتەدى.
جۇرگىزۋشى: ەگەر بارلىعى تۇسىنىكتى بولسا، وندا ويىنىمىزدى باستايىق.
I تۋر. تانىستىرۋ، ەمبلەما قورعاۋ. بارلىق توپتار ءوز توپتارىن تانىستىرادى.
جۇرگىزۋشى: ەندى ەكىنشى كەزەڭ.
II تۋر - «بليس - تۋرنير» كەزەڭى
ءبىرىنشى بولىپ، سۇراقتارعا «نيۋتون» توبى جاۋاپ بەرەدى.
1. تابيعات تۋرالى عىلىم.(فيزيكا)
2. جىلۋ، ەلەكتر، جارىق، مەحانيكالىق قۇبىلىس تابيعي قۇبىلىس بولا الا ما؟ (جوق، ولار فيزيكالىق قۇبىلىستار)
3. زاتتىڭ ءۇش كۇيىن اتا.(قاتتى، سۇيىق، گاز)
4. نايزاعايدىڭ پايدا بولۋى تۋرالى شىنايى بولجامدى ۇسىنعان كىم؟ (فرانكلين)
5. قاراڭعى بولمەگە كىرگەندە ەڭ الدىمەن نەنى ءبىرىنشى جاعاسىڭ: ماي شامدى ما، الدە گازدى ما؟ (سىرىڭكەنى)
6. ۇزىندىقتىڭ حالىقارالىق بىرلىكتەر جۇيەسىندەگى ولشەمى نە؟ (مەتر)
7. كۇن شىعاتىن جاق (شىعىس)
8. كەمپىرقوساقتا نەشە ءتۇس بار؟ (7)
9. تەرەكتەگى الما قاي كەزدە گۇلدەيدى؟ (تەرەكتە الما وسپەيدى)
10. مەنزۋركا قانداي قۇرال؟ (سۇيىقتى ولشەيتىن قۇرال)
11. جاي كوزگە كورىنبەيدى، قوزعالۋعا ەرىنبەيدى. ول نە؟ (مولەكۋلا)
«كوپەرنيك» توبىنا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. اسپان دەنەلەرىن زەرتتەيتىن عىلىم (استرونوميا)
2. جىلۋ قۇبىلىسىنا مىسال كەلتىر (كۇننىڭ ساۋلە شىعارۋى، بولاتتىڭ بالقۋى)
3. تابيعاتتى زەرتتەۋدىڭ قانداي ءۇش ءادىسى بار؟(باقىلاۋ، ەكسپەريمەنت، تەوريا)
4. ايعا اياعى العاش تيگەن استروناۆت كىم؟ (ن. ارمسترونگ، ە. ولدرين)
5. ادامعا قاي كەزدە كوزىلدىرىكتىڭ قاجەتى جوق؟ (ۇيىقتاعاندا)
6. كوك شارفتى سۋعا سالسا، نە بولادى؟ (سۋ بولادى)
7. ۋاقىتتىڭ حالىقارالىق بىرلىكتەر جۇيەسىندەگى ولشەمى نە؟ (سەكۋند)
8. كۇن باتاتىن جاق (باتىس)
9. تەمىرقازىق جۇلدىزىن تاعى باسقاشا قالاي اتايدى؟ (جەتىقاراقشى)
10. ەگەر كەسەدەگى سۋدىڭ ءبارىن ءىشىپ قويساق، ىشىندە نە قالادى؟ (اۋا)
11. استرونومياداعى ەڭ نەگىزگى زەرتتەۋ قۇرالى (تەلەسكوپ)
«پاسكال» توبىنا قويىلاتىن سۇراقتار
1. زاتتىڭ ەڭ ۇساق بولشەگى (اتوم)
2. باقىلاۋ دەگەنىمىز نە؟ (ءبىر نارسەنى باعدارلاۋ)
3. كۇن مەن ءتۇننىڭ كوكتەمدە تەڭەلۋى (22 ناۋرىز)
4. 1 كگ زات ماسساسى قىستا اۋىر ما، الدە جازدا اۋىر ما؟ (بىردەي)
5. كۇن جۇيەسىندەگى ەڭ ءىرى پلانەتا (يۋپيتەر)
6. زات مولەكۋلالارىنىڭ باسقا ءبىر زات مولەكۋلالارىنا ەنۋ قۇبىلىسى (ديففۋزيا)
7. تەمىر نە؟ (مەتالل)
8. كوككە قاراعان جۇلدىز ساناعان (تەلەسكوپ )
9. اتوم دەگەنىمىز نە؟ ەڭ كىشى بولشەك
10. تەمپەراتۋرانى ولشەيتىن قۇرال؟ تەرمومەتر
11. كولەمىن دە، ءپىشىنىن دە ساقتامايتىن زاتتى اتا. گاز
«فيزيكتەر» توبىنا قويىلاتىن سۇراقتار
1. استرونوميانى فيزيكالىق ادىستەرمەن زەرتتەۋ. (استروفيزيكا)
2. جىلدامدىقتىڭ ولشەم بىرلىگى (م/س)
3. عىلىمي دەرەكتەرمەن نەگىزدەلگەن جورامال (بولجام)
4. تەمپەراتۋرانىڭ ولشەم بىرلىگى (گرادۋس)
5. ەڭ قاتتى دەنە (الماز).
6. زاتتىڭ ءۇش كۇيىن دە دە بولا الاتىن زات (سۋ).
7. ءپىشىنى مەن كولەمىن ساقتاۋ زاتتىڭ قاي كۇيىنە ءتان قاسيەت (قاتتى).
8. كۇنگە ەڭ جاقىن پلانەتا (مەركۋريي).
9. كوپەرنيك قانداي جۇيەنى اشقان (گەليوسەنترلىك جۇيە).
10. دەنەنىڭ تەڭ ۋاقىت ارالىعىندا تەڭ جول ءجۇرۋى (ءبىرقالىپتى قوزعالىس).
11. تەمىر نە؟ (مەتالل)
جۇرگىزۋشى: «وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە.»- دەگەندەي، كەلەسى تۋرىمىز
III تۋر. «قانشا ءتىلدى بىلەسىڭ؟». ءۇش توپقا بىردەي جۇمباقتار قويىلادى. قاي توپ ءبىرىنشى كوتەرسە، ۇپاي سول توپتىكى.
1. اسا قاجەت ومىرگە حالىق ءۇشىن،
پايدالانادى كۇن سايىن جارىق ءۇشىن.(توك - توك - energy)
2. جوق وزىندە باس تا، قاس تا، مويىن دا،
ۇزىندىعى جازۋلى تۇر بويىندا.( سىزعىش - لينەيكا - ruler)
3. سۋعا سالساڭ باتپايدى،
وتقا سالساڭ جانبايدى. (مۇز - لەد - ice)
4. بار ما، جوق پا، ونى انىق بىلمەيسىڭ،
ول جوق جەردە ءومىر ءسۇرىپ جۇرمەيسىڭ.(اۋا - ۆوزدۋح - air)
5. كەرەگەنىڭ باسىندا كەتپەن جاۋلىق،
كەت دەسەم دە كەتپەيدى، نەتكەن جاۋلىق (كۇن - سولنسە - sun)
6. جەردىڭ ءجۇزىن شارلايسىڭ،
ونسىز ەش جەرگە بارمايسىڭ.
كولىكپەن دە، جاياۋ دا،
سارالايسىڭ، تاڭدايسىڭ.(جول - دوروگا - road)
7. كوپ بولسا، ازىقپايسىڭ،
مەزەتتەن قاشىقتايسىڭ.
اسىقساڭ از بولادى،
تاباسىڭ مۇنى قايسىڭ؟ (ۋاقىت - ۆرەميا - clock)
8. قوزعالىستا سيپاتتار شاپشاڭدىقتى،
تاعى دا ءبىر بەلگىسىز شاما شىقتى.
ول بولماسا دەنەلەر قوزعالمايدى،
شەشەدى بۇل جۇمباقتى قانداي مىقتى؟(جىلدامدىق - سكوروست - speed)
9. جىلت - جىلت ەتكەن،
جىلعادان وتكەن.(سۋ - ۆودا - water)
10. قايىق ءمىنىپ بيىكتە جولىعايىق،
كوز كورىمدە كەتەدى بولىپ عايىپ.(ۇشاق - سامولەت - aircraft)
11. قۋىپ ەدىم موينىن بۇرمادى،
ۇستايىن دەپ ەدىم قولعا تۇرمادى. (بوران، بۋران. snowstorm)
جۇرگىزۋشى: كەلەسى كەزەڭگە وتەمىز.
IV تۋر. «تاجىريبە، تاعى دا تاجىريبە»- دەپ اتالادى. مۇندا وقۋشىلارعا ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە تاجىريبە جاساپ كەلىپ كورسەتۋ كەرەك ەدى. ءار توپ 2 تاجىريبە جاساپ جانە فيزيكالىق ءمانىن ءتۇسىندىرۋى قاجەت.
V تۋر. ءسوزجۇمباق ەستافەتاسى. بۇل تۋردا ءار توپقا ءسوز جۇمباقتار مەن رەبۋستار. ولار ويلانعانشا، «كورەرمەندەر كورىمدىگى» وتكىزىلەدى.
جۇرگىزۋشى: ءسوزجۇمباق ەستافەتاسى
بۇل جەرگە كەلمەدى ەشكىم ەرمەك ءۇشىن،
ەسەپ - قيساپ، سان، سيفر تەرمەك ءۇشىن
كورسەتىپ ەسەپتەۋدىڭ جولىن قالاي
كەلدىم ايتىپ ولاردى بەرمەك ءۇشىن، دەي كەلە كەزەكتى ءسوزجۇمباققا بەرەمىز.
ءۇش توپقا بىردەي ءسوزجۇمباق جانە رەبۋستار بەرىلەدى
جۇرگىزۋشى: ءسوزجۇمباق شەشىلىپ بولعانشا، كورەرمەندەرگە سۇراق قويىلادى.
ماقساتى: 7 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ فيزيكادان العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، فيزيكاعا قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ. جىلدامدىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
جوسپارى:
1. تانىستىرۋ، ەمبلەما قورعاۋ.
2. «بليس - تۋرنير»
3. «قانشا ءتىلدى بىلەسىڭ؟»
4. «تاجىريبە، تاعى دا تاجىريبە»
5. ەسەپ ەستافەتاسى
6. كورەرمەندەر كورىمدىگى
7. «راۋندروۆەر»
جۇرگىزۋشى:
- ۋا، جاراڭدار، جاراڭدار!
ءبارىڭ بەرى قاراڭدار،
بارىڭە جار سالايىق.
بۇگىنگى كەش تورىندە
فيزيكا – استرونوميا ەلىندە
فيزيكا - استرونوميا تىلىندە
ەسەپ شەشىپ جارىسىپ،
جۇمباق شەشىپ اڭدىسىپ،
شابىت تاسىپ شالقىسىپ،
ەسەپپەن ءان سالىسىپ،
كوڭىلدى كەش جاسايىق.
اسىپ استە ساسپايىق،
باتىل قادام جاسايىق،
كەش قىزىعىن، ەي دوستار،
وسىلايشا شابىتپەن
قانە، ەندى باستايىق.
جۇرگىزۋشى:
شاقىرامىز، كەلىڭدەر جارىسۋعا،
كۇش، ونەر، بىلىممەن الىسۋعا
بار ونەردى سالايىق ورتامىزعا،
كانەكي، كىم شىعادى سايىسۋعا.
جۇرگىزۋشى: ەندەشە، قۇرمەتتى كورەرمەندەر، «جۇلدىزدى ءسات» اتتى فيزيكالىق كەشىمىزدى تاماشالايىق.
جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى ويىننىڭ جۇلدىزدارى:
1. 7 «ا» سىنىبىنان قۇرالعان «نيۋتون» توبى
2. 7 «ءا» سىنىبىنان قۇرالعان «كوپەرنيك»توبى
3. 7 «ب» سىنىبىنان قۇرالعان «پاسكال»توبى
4. 7 «ب» سىنىبىنان قۇرالعان «فيزيكتەر»توبى
جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى ويىندا ءادىل باعا بەرۋشى قازىلار القاسى:
1. ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
2. ءپانى ءمۇعالىمى
بۇگىنگى ويىننىڭ شارتتارىمەن تانىس بولىڭىزدار. ويىن 6 تۋردان جانە كورەرمەندەر سايىسىنان تۇرادى:
I تۋر. تانىستىرۋ، ەمبلەما قورعاۋ. مۇندا ءار توپ باسشىسى ءوز توپتارىن تانىستىرادى، ەمبلەما قورعايدى.
II تۋر. «بليس - تۋرنير»- دەپ اتالادى. مۇندا ءار توپقا 11 سۇراق قويىلادى.(1 دۇرىس جاۋاپقا 1 جۇلدىزدان) دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن توپقا جۇلدىزدار تاراتىلادى.
III تۋر. «قانشا ءتىلدى بىلەسىڭ؟» دەپ اتالادى. مۇندا وقۋشىلارعا جۇمباقتار جاسىرىلادى. جۇمباق شەشۋىن 3 تىلدە (قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا) ايتۋى كەرەك.
IV تۋر. «تاجىريبە، تاعى دا تاجىريبە»- دەپ اتالادى. مۇندا وقۋشىلارعا تاجىريبەلىك قۇرال - جابدىقتار بەرىلىپ، قۇرال - جابدىقتاردى پايدالانۋ ارقىلى تاجىريبە ويلاپ تابۋى كەرەك.
V تۋر. ءسوزجۇمباق ەستافەتاسى. بۇل تۋردا ءار توپقا ءسوز جۇمباقتار مەن رەبۋستار. ولار ويلانعانشا، «كورەرمەندەر كورىمدىگى» وتكىزىلەدى.
VI تۋر. «راۋندروۆەر»- دەپ اتالادى. بۇل ويىندا ءار توپ باسشىسى ماركەر كومەگىمەن فيزيكالىق شامالاردى جازادى، توپقا بىردەي دەڭگەيدەگى ەسەپتەر بەرىلەدى. كىم كوپ جازسا جانە شىعارسا سول جەڭىسكە جەتەدى.
جۇرگىزۋشى: ەگەر بارلىعى تۇسىنىكتى بولسا، وندا ويىنىمىزدى باستايىق.
I تۋر. تانىستىرۋ، ەمبلەما قورعاۋ. بارلىق توپتار ءوز توپتارىن تانىستىرادى.
جۇرگىزۋشى: ەندى ەكىنشى كەزەڭ.
II تۋر - «بليس - تۋرنير» كەزەڭى
ءبىرىنشى بولىپ، سۇراقتارعا «نيۋتون» توبى جاۋاپ بەرەدى.
1. تابيعات تۋرالى عىلىم.(فيزيكا)
2. جىلۋ، ەلەكتر، جارىق، مەحانيكالىق قۇبىلىس تابيعي قۇبىلىس بولا الا ما؟ (جوق، ولار فيزيكالىق قۇبىلىستار)
3. زاتتىڭ ءۇش كۇيىن اتا.(قاتتى، سۇيىق، گاز)
4. نايزاعايدىڭ پايدا بولۋى تۋرالى شىنايى بولجامدى ۇسىنعان كىم؟ (فرانكلين)
5. قاراڭعى بولمەگە كىرگەندە ەڭ الدىمەن نەنى ءبىرىنشى جاعاسىڭ: ماي شامدى ما، الدە گازدى ما؟ (سىرىڭكەنى)
6. ۇزىندىقتىڭ حالىقارالىق بىرلىكتەر جۇيەسىندەگى ولشەمى نە؟ (مەتر)
7. كۇن شىعاتىن جاق (شىعىس)
8. كەمپىرقوساقتا نەشە ءتۇس بار؟ (7)
9. تەرەكتەگى الما قاي كەزدە گۇلدەيدى؟ (تەرەكتە الما وسپەيدى)
10. مەنزۋركا قانداي قۇرال؟ (سۇيىقتى ولشەيتىن قۇرال)
11. جاي كوزگە كورىنبەيدى، قوزعالۋعا ەرىنبەيدى. ول نە؟ (مولەكۋلا)
«كوپەرنيك» توبىنا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. اسپان دەنەلەرىن زەرتتەيتىن عىلىم (استرونوميا)
2. جىلۋ قۇبىلىسىنا مىسال كەلتىر (كۇننىڭ ساۋلە شىعارۋى، بولاتتىڭ بالقۋى)
3. تابيعاتتى زەرتتەۋدىڭ قانداي ءۇش ءادىسى بار؟(باقىلاۋ، ەكسپەريمەنت، تەوريا)
4. ايعا اياعى العاش تيگەن استروناۆت كىم؟ (ن. ارمسترونگ، ە. ولدرين)
5. ادامعا قاي كەزدە كوزىلدىرىكتىڭ قاجەتى جوق؟ (ۇيىقتاعاندا)
6. كوك شارفتى سۋعا سالسا، نە بولادى؟ (سۋ بولادى)
7. ۋاقىتتىڭ حالىقارالىق بىرلىكتەر جۇيەسىندەگى ولشەمى نە؟ (سەكۋند)
8. كۇن باتاتىن جاق (باتىس)
9. تەمىرقازىق جۇلدىزىن تاعى باسقاشا قالاي اتايدى؟ (جەتىقاراقشى)
10. ەگەر كەسەدەگى سۋدىڭ ءبارىن ءىشىپ قويساق، ىشىندە نە قالادى؟ (اۋا)
11. استرونومياداعى ەڭ نەگىزگى زەرتتەۋ قۇرالى (تەلەسكوپ)
«پاسكال» توبىنا قويىلاتىن سۇراقتار
1. زاتتىڭ ەڭ ۇساق بولشەگى (اتوم)
2. باقىلاۋ دەگەنىمىز نە؟ (ءبىر نارسەنى باعدارلاۋ)
3. كۇن مەن ءتۇننىڭ كوكتەمدە تەڭەلۋى (22 ناۋرىز)
4. 1 كگ زات ماسساسى قىستا اۋىر ما، الدە جازدا اۋىر ما؟ (بىردەي)
5. كۇن جۇيەسىندەگى ەڭ ءىرى پلانەتا (يۋپيتەر)
6. زات مولەكۋلالارىنىڭ باسقا ءبىر زات مولەكۋلالارىنا ەنۋ قۇبىلىسى (ديففۋزيا)
7. تەمىر نە؟ (مەتالل)
8. كوككە قاراعان جۇلدىز ساناعان (تەلەسكوپ )
9. اتوم دەگەنىمىز نە؟ ەڭ كىشى بولشەك
10. تەمپەراتۋرانى ولشەيتىن قۇرال؟ تەرمومەتر
11. كولەمىن دە، ءپىشىنىن دە ساقتامايتىن زاتتى اتا. گاز
«فيزيكتەر» توبىنا قويىلاتىن سۇراقتار
1. استرونوميانى فيزيكالىق ادىستەرمەن زەرتتەۋ. (استروفيزيكا)
2. جىلدامدىقتىڭ ولشەم بىرلىگى (م/س)
3. عىلىمي دەرەكتەرمەن نەگىزدەلگەن جورامال (بولجام)
4. تەمپەراتۋرانىڭ ولشەم بىرلىگى (گرادۋس)
5. ەڭ قاتتى دەنە (الماز).
6. زاتتىڭ ءۇش كۇيىن دە دە بولا الاتىن زات (سۋ).
7. ءپىشىنى مەن كولەمىن ساقتاۋ زاتتىڭ قاي كۇيىنە ءتان قاسيەت (قاتتى).
8. كۇنگە ەڭ جاقىن پلانەتا (مەركۋريي).
9. كوپەرنيك قانداي جۇيەنى اشقان (گەليوسەنترلىك جۇيە).
10. دەنەنىڭ تەڭ ۋاقىت ارالىعىندا تەڭ جول ءجۇرۋى (ءبىرقالىپتى قوزعالىس).
11. تەمىر نە؟ (مەتالل)
جۇرگىزۋشى: «وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە.»- دەگەندەي، كەلەسى تۋرىمىز
III تۋر. «قانشا ءتىلدى بىلەسىڭ؟». ءۇش توپقا بىردەي جۇمباقتار قويىلادى. قاي توپ ءبىرىنشى كوتەرسە، ۇپاي سول توپتىكى.
1. اسا قاجەت ومىرگە حالىق ءۇشىن،
پايدالانادى كۇن سايىن جارىق ءۇشىن.(توك - توك - energy)
2. جوق وزىندە باس تا، قاس تا، مويىن دا،
ۇزىندىعى جازۋلى تۇر بويىندا.( سىزعىش - لينەيكا - ruler)
3. سۋعا سالساڭ باتپايدى،
وتقا سالساڭ جانبايدى. (مۇز - لەد - ice)
4. بار ما، جوق پا، ونى انىق بىلمەيسىڭ،
ول جوق جەردە ءومىر ءسۇرىپ جۇرمەيسىڭ.(اۋا - ۆوزدۋح - air)
5. كەرەگەنىڭ باسىندا كەتپەن جاۋلىق،
كەت دەسەم دە كەتپەيدى، نەتكەن جاۋلىق (كۇن - سولنسە - sun)
6. جەردىڭ ءجۇزىن شارلايسىڭ،
ونسىز ەش جەرگە بارمايسىڭ.
كولىكپەن دە، جاياۋ دا،
سارالايسىڭ، تاڭدايسىڭ.(جول - دوروگا - road)
7. كوپ بولسا، ازىقپايسىڭ،
مەزەتتەن قاشىقتايسىڭ.
اسىقساڭ از بولادى،
تاباسىڭ مۇنى قايسىڭ؟ (ۋاقىت - ۆرەميا - clock)
8. قوزعالىستا سيپاتتار شاپشاڭدىقتى،
تاعى دا ءبىر بەلگىسىز شاما شىقتى.
ول بولماسا دەنەلەر قوزعالمايدى،
شەشەدى بۇل جۇمباقتى قانداي مىقتى؟(جىلدامدىق - سكوروست - speed)
9. جىلت - جىلت ەتكەن،
جىلعادان وتكەن.(سۋ - ۆودا - water)
10. قايىق ءمىنىپ بيىكتە جولىعايىق،
كوز كورىمدە كەتەدى بولىپ عايىپ.(ۇشاق - سامولەت - aircraft)
11. قۋىپ ەدىم موينىن بۇرمادى،
ۇستايىن دەپ ەدىم قولعا تۇرمادى. (بوران، بۋران. snowstorm)
جۇرگىزۋشى: كەلەسى كەزەڭگە وتەمىز.
IV تۋر. «تاجىريبە، تاعى دا تاجىريبە»- دەپ اتالادى. مۇندا وقۋشىلارعا ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە تاجىريبە جاساپ كەلىپ كورسەتۋ كەرەك ەدى. ءار توپ 2 تاجىريبە جاساپ جانە فيزيكالىق ءمانىن ءتۇسىندىرۋى قاجەت.
V تۋر. ءسوزجۇمباق ەستافەتاسى. بۇل تۋردا ءار توپقا ءسوز جۇمباقتار مەن رەبۋستار. ولار ويلانعانشا، «كورەرمەندەر كورىمدىگى» وتكىزىلەدى.
جۇرگىزۋشى: ءسوزجۇمباق ەستافەتاسى
بۇل جەرگە كەلمەدى ەشكىم ەرمەك ءۇشىن،
ەسەپ - قيساپ، سان، سيفر تەرمەك ءۇشىن
كورسەتىپ ەسەپتەۋدىڭ جولىن قالاي
كەلدىم ايتىپ ولاردى بەرمەك ءۇشىن، دەي كەلە كەزەكتى ءسوزجۇمباققا بەرەمىز.
ءۇش توپقا بىردەي ءسوزجۇمباق جانە رەبۋستار بەرىلەدى
جۇرگىزۋشى: ءسوزجۇمباق شەشىلىپ بولعانشا، كورەرمەندەرگە سۇراق قويىلادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى وتاندى سۇيۋگە تاربيەلەۋ سونىمەن بىرگە وتان الدىنداعى ۇلكەن مىندەت ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىن ناسيحاتتاۋ، تاۋەلسىزدىك التىن دىڭگەگى – 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە عىلىمي تۇ...
