جۇمباق قازا
ادەبيەت، تاريح ايناسىندا "الاش" قوزعالىسىنىڭ كورنەكتى وكىلى ماعجان بەكەن ۇلى جۇمابايەۆتىڭ 1938 جىلى 19 ناۋرىزدا اتۋ جازاسىنا كەسكلىپ، قازا تاپقانى تۋرالى دەرەكتەر كوپ. الايدا باۋىرجان مومىش ۇلى جازبالارىندا، " 1948 جىلى مەن سىبىردەگى 59-بريگادا كومانديرىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدىم. كەزەكتى اسكەري جاتتىعۋلار وتكىزىپ جۇرگەن كەزىمدە نۋ ورماننىڭ اراسىندا وتقا جىلىنىپ وتىرعان ءبىر توپ ادامدى كورىپ ماڭىنا جاقىندادىم. كيگەن كيىمدەرى ءبىرتۇرلى، ءاسىلى سوتتالعاندار بولۋ كەرەك. ولاردان وزگەشەلەۋ باسىندا تۇلكى تىماعى بار ءبىر ادام 10-15 مەتردەي جەردە ءوز الدىنا جىلىنىپ وتىر ەكەن. تەگىندە قازاق سياقتى. مەن سوعان جاقىنداپ كەلىپ قازاقشا «اسسالاۋماعالەيكۇم» دەپ سالەم بەردىم. ول مەنىڭ سالەمىمدى ەرنىن جىبىرلاتىپ قانا قابىلداپ، تۇرىمە ودىرايا قارادى دا، ۇندەمەي وتىرا بەردى. بۇل نە قىلعان ادام دەپ ءوز ويىمدى جيناپ العانشا ول تەرىس قاراپ وتىرعان كۇيىندە: – ماعان جاقىنداما، بالەم جۇعىپ كەتەدى، – دەدى. سول كەزدە بارىپ مەنىڭ ەسىمە ماعجان ءتۇسىپ، ونىڭ ولەڭدەرىن جاتقا ايتا باستادىم. ول ءسال ءجىبىپ: – مەنىڭ جاعدايىم قيىن عوي، ماعان جاقىنداماعانىڭ دۇرىس بولادى. شاماڭ كەلسە مەنى ەلگە جەتكىز، – دەدى. مەن ونىڭ قازاقتىڭ اقيىق اقىنى ماعجان ەكەنىن ءبىلىپ، شامام كەلسە كومەكتەسكىم كەلدى دە: – مەن ون شاقتى كۇننىڭ كولەمىندە قايتا ورالامىن. سول كەزدە دايىن بولىپ تۇرىڭىز، – دەدىم. ون شاقتى كۇننەن كەيىن ۋاقىتىم بولماي كەلە المادىم. ءبىر ايدان كەيىن كەلسەم، تۇرمەنىڭ باستىعى ماعان ونىڭ سال ايداپ ءجۇرىپ، سۋعا كەتىپ قايتىس بولعاندىعىن ايتتى..." دەلىنگەن. سوندا اقىن 1948 جىلى قازا تاپقانى ما؟
بۇل تۇستا كولىما لاگەرىندە بولعان ابدۋللا ءابدىراحمانوۆ ماعجاننىڭ 1951 جىلى اۋىرۋدان قالاي قايتىس بولعانى جايلى باياندايدى: " - "الاش" پارتياسىنىڭ مۇشەسى بولعانىن، ونىڭ باسشىلارى مەن قولداۋشىلارىنىڭ تۇگەل دەرلىكتەي قۋعىندالىپ، قامالعانىن ايتقانى ويىمدا قالىپتى. ول ازاپتى كوپ كورگەندىكتەن دەنساۋلىعى ناشار ەدى. ەرتەڭگىسىن جۇمىسقا اپاراردا ساپتا تۇرعانبىز. ونىڭ قايتىس بولعانىن ەستىدىك. ولىكتەردى جەرلەيتىن ارنايى ادامدار بولادى. سولاردىڭ اكەتىپ بارا جاتقانىن كوردىم. قاسىنا بارىپ قوشتاسۋعا، جەرلەسۋگە كۇزەتشى اسكەر جىبەرمەدى. ىشتەي قامىعىپ، كوزگە جاس الدىم. ولەر الدىندا ءىسىنىپ، كەۋىنىپ، ءتورت تاعانداپ جۇرە الماي قالدى. تىستەرىنىڭ ءبارى بوساپ، يەكتەرى اس جەگىزبەيتىن. سينگامەن اۋىردى. ومىردەن سولاي ءوتتى." - دەيدى قاريا.
الماتى تۇبىندەگى جاڭالىق اۋىلىنىڭ ماڭىندا، سول 1937-1938 جىلدارى اتىلعان زيالىلاردىڭ جەرلەنگەن ورنى تابىلعان تۇعىن، ونىڭ اراسىندا ماعجاننىڭ ەسىمى دە اتالادى. ءبىراق ءولىمى تۋرالى اشىق ايتقان ابدۋللا اتامىز، اقىننىڭ تۋىستارى رايحان جۇمابايەۆا مەن شايزادا بەكىشوۆا، دەلەگاسيانى باسقارۋشى "جاس الاش" گازەتىنىڭ باس رەداكتورى رىسبەك سارسەنبايمەن ماگادانعا، ماعجان زيراتىنا ساپارعا شاققان تۇعىن.
قازاقتىڭ جارىق جۇلدىزى اتانعان اقىننىڭ ءولىمى ءالى كۇنگە دەيىن جۇمباق كۇيدە. سان بولىنگەن ساناعا، باتىر باۋىرجاننىڭ ەرتەرەك كەلىپ، ماعجاندى قۇتقارعاندا، ياكي ابدۋللا قاريامەن ارقان ۇزگىسىز بايلاۋدا بىرگە بولعاندا ماعجان ءالى ءبىراز ءورىم سۇرەر مە ەدى، الدە باسقادا دەرەك اشىلار ما ەدى؟
You Might Also Like
-
قازاقتىڭ ءتول اتىمەن بەلگىلى XV عاسىردان باستالاتىن كەزەڭىنىڭ ەل بيلىگى تاريحى دا اۋىز تولتىرىپ ايتارلىق. ەل تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن حالقىمىز، ونى باستاعان قايرات كەرلەرىمىز، ەڭسەلى تۇلعالارىمىز ...
