جۇمباقتار
قوستاناي قالاسى، قوستاناي اۋدانى
ميچۋرين ورتا مەكتەبى
7 «ءا»سىنىپ وقۋشىسى: بەركيمبايەۆا زارينا ابزال قىزى
جۇمباقتار
1. ءبىر اعاشتا وتىز جەتى الما،
ونى الىپ جەمەك بولساڭ،
ون شاقتىسى تاماعىڭنان ەركىن ءوتىپ كەتەدى،
قالعاندارى قاقتىعىپ بارىپ وتەدى. (داۋىستى، داۋىسسىز دىبىستار)
2. ەكى بۋىندى ەكى ءسوزدىڭ بىرىنەن ءبىرىنىڭ ايىرماشىلىعى- ءبىرىنشى دىبىسىندا. ەگەر ءبىرىنشى دىبىسى ەرىندىك جىڭىشكە داۋىستىدان باستالسا، قۇس اتى بولادى. ەگەر ەزۋلىك جىڭىشكە داۋىستىدان باستالسا، سان ەسىم بولادى. ول قانداي سوزدەر؟ (ۇكى، ەكى)
3. ەكى بۋىندى ءبىر ءسوزدىڭ
العاشقى بۋىنى نە زات ەسىم، نە ەتىستىك،
سوڭعىسى – تاعى ەسىمدىك.
ەكى بۋىندى قوسىپ ايتسا بار عوي-
ادامعا قاجەت ءبىر مۇلىك. (ينە)
4. ءبىر وزىندە 13 ءارىپ، 5 بۋىن،
باسى، اياعى اشىق،
ورتالارى بىتەۋ بۋىن.
ول ءانشىنى ەستىپ پە ەدىڭ بۇرىن؟ (جارىلعاپبەردى)
5. ءۇش سوزدەن بىرىككەن ءسوزدىڭ ءبىرىنشى ءتۇبىرى - سىن ەسىم، سوڭعى ەكەۋى – گەوگرافيالىق اتاۋدى بىلدىرەتىن زات ەسىمدەر. بىرىگىپ ايتىلعاندا جەر (قونىس ) اتاۋى. ول نە دەگەن ءسوز؟ (سارتاۋقۇم)
6. سۇلتانماحمۇتتىڭ ءبىر شىعارماسىنىڭ اتى 3 سوزدەن قۇرالعان، ءبىرىنشى ءسوزى كوسەمشەنىڭ بولىمسىز ءتۇرى، ەكىنشى ءسوزى تاۋەلدەۋلى شىعىس سەپتىگىندەگى زات ەسىم، ءۇشىنشى ءسوزى 1 جاقتاعى وتكەن شاقتىق ەسىمشە. ول قاي شىعارما؟ («اۋىرماي ەسىمنەن جاڭىلعانىم»)
7. ءبىرجاننىڭ ءبىر ءانىنىڭ اتى ەكى سوزدەن تۇرادى. ءبىرىنشى ءسوزى اتاۋ تۇلعاداعى زات ەسىم، ەكىنشى ءسوزى كەلەر شاقتىق ەسىمشە. ول ونىڭ قاي ءانى؟ («جامباس سيپار»)
8. اتتارى ەسىمدىكتەن باستالعان قانداي روماندار بار؟ وندا قاي ەسىمدىك قولدانىلعان؟ اۆتورلارى كىمدەر؟
(«مەنىڭ قازاقستانىم»، «سەنىڭ باقىتىڭدى قورعاعاندار» اۆتورى: م.الىمبايەۆ)، («ءبىزدىڭ عاني» اۆتورى: ءو. تۇرمانجانوۆ.)
9. س.سەيفۋلليننىڭ ەسىمدىكتەن باستالاتىن ولەڭدەرىنىڭ اتتارىندا قاي ەسىمدىكتىڭ قاي ءتۇرى كوبىرەك قولدانىلعان؟ ول اقىننىڭ قاي ولەڭدەرى؟
(ەسىمدىكتەر: جىكتەۋ، سۇراۋ. ولەڭدەر:«ءبىز»، «ءبىزدىڭ ۇلان»، «كىم باسشى –اعا حالىققا»
10. ءسوز قۇرامىنا تالداعاندا – تۋىندى ءتۇبىر، ءسوز تابىنا تالداعاندا – تۇيىق ەتىستىك. جالپى العاندا- گرامماتيكالىق تەرمين. ول قاي ءسوز ەكەنىن ايتا الاسىڭ با؟ (جالعاۋ، جۇرناق)
11. ەڭبەك جونىندە ايتىلعان ابايدىڭ ءبىر ولەڭ جولدارى 6 سوزدەن قۇرالعان. ول نە دەگەن ولەڭ جولدارى؟ ونىڭ نەشەۋى ەتىستىك؟
(ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي)
12. قانشا قاشان بولعىسى كەلەدى. قايتكەندە ول قاشان بولادى؟ (ن-نىڭ ورنى اۋىسسا)
13. قورقاق پەن ۇركەك قورقىپ، ۇركىپ جۇرگەندە، نەمەنەنى ءتۇسىرىپ الىپتى؟ (ى مەن ءى (قورىق، ۇرىك)
14. ءبىر جالعاۋلىق ەكى سوزدەن بىرىككەن، ءبىرىنشىسى – ەسىمشە تۇرىندەگى كومەكشى ەتىستىك، ەكىنشى ءسوزى – جىكتەۋ ەسىمدىگى. ول قانداي جالعاۋلىق؟ (دەگەنمەن)
15. بولەك جازىلسا، سىن ەسىم مەن گەوگرافيالىق تەرمين. بىرگە جازىلسا، رەسپۋبليكامىزداعى ءبىر قالا. (اقتوبە)
16. جەتى دىبىستان قۇرالعان ءۇش بۋىندى سىن ەسىم ءسوزىنىڭ ءبىرىنشى، ءتورتىنشى، التىنشى دىبىستارى – ەزۋلىك «ە» دىبىسى. ول قاي ءسوز؟ (ەلگەزەك)
17. بالا ءۇش سان ويلايدى. ونىڭ سوڭعى ەكەۋى بىرىنەن-بىرى 10 ەسە كوپ بولعانمەن، جازعانداعى بۋىن سانى تەڭ. العاشقى سان ولاردان از بولعانمەن، ولاردىڭ ءارقايسىسىنان بۋىن سانى 3 ەسە كوپ. ولار قانداي ساندار؟ (جيىرما، ءجۇز مىڭ)
جۇمباق جۇرناق. بۇل قاي - جۇرناق؟
1. جۋان، جىڭىشكە سوزدەرگە بىردەي جالعانا بەرەدى، ءوزى جالعانعان ءسوز مەكەندىك ماعىنا بەرەدى. ول قانداي جۇرناق؟ (-حانا)
2. زات ەسىمنەن زات ەسىم تۋدىرادى، ول زات ەسىم زاتتىق ۇعىمدى بىلدىرەتىن بەلگىلەردىڭ اتىن ۇعىندىرادى. ول قانداي جۇرناق؟ (-لىق، -لىك)
3. زات ەسىم تۋدىراتىن ەكى جۇرناقتىڭ ەكەۋى دە جەكە تۇرىپ زات ەسىم ماعىناسىن بىلدىرەدى، ءبىراق وزدەرى زات ەسىم تۋدىرۋعا جالعانبايدى. ول قانداي جۇرناقتار؟ (-ىم، -ىس)
4. سىن ەسىمگە دە، ەتىستىككە دە جالعانادى. ول ارقىلى سىن ەسىم ەتىستىككە اينالادى. ول قانداي جۇرناق؟ (-ر، -ي)
5. كەيبىرى جاڭا ءسوز جاسايدى، كەيبىرى سوزگە قوسىمشا ماعىنا ۇستەيدى. كەيبىرى ءسوز تالعاماي كەلە بەرەدى. كەيبىرى ءبىراز سوزدە عانا كەلەدى. بۇل نە؟ (ءسوز تۋدىرۋشى، ءسوز تۇرلەندىرۋشى، ءونىمدى، ءونىمسىز جۇرناقتار)
You Might Also Like
-
قازاقستاندىقتار جالعان لاڭكەستىك ءۇشىن ەكى جىلعا سوتتالعان قاراعاندىلىق ءمۇعالىم يۋريي پاكقا قولداۋ ءبىلدىرىپ، پەتيسياعا قول قويۋدا دەپ حابارلايدى قازاقپارات.
-
وتباسىندا ادام بويىنداعى اسىل قاسيەتتەر جارقىراي كورىنىپ، قالىپتاسادى. وتانعا دەگەن ىستىق سەزىم – جاقىندارىنا، تۋعان-تۋىسقاندارىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەن باستالادى.
